گاب
تا گیله مرداکا بیده ایتا " ما " بوگوده. گیله مردای هاتو کی گفتان بو:
آمون
درم حیوان! آمون درم!
کرده
خالا اوساده چاه جان آب واقوشته. ودره آبا بنا گابه دمه چک. گاب کی خیاله زالاش باورده
بو خو سرا تاوه دا ودره مئن چلاب چلاب آب اودوشته. لیشه یام امان ندایی، های خو
سرا خواستی تاوه دا ودره مئن.
گیله
مردای دازا خو کمر فوزه، گروازا بنا خو کول، شلواره لنگا ور بکشه راه دکفته بشه
روخانه کنی. ایمرو همه تانی ایله جار بردان دیبید.
همه
تا بهار روخانانا واستی ایلجاره مرا بکنده بید. ایتا روز همه تانی راه دکفتیدی. ایتا
داز، ایتا گرواز، ایتا تٌور گیفتی خو دس شویی پیله روخان، بالا ماللا دوارسته را.
ایتا
ایتا جه راه فاره سه ییدی. روخانه آبه مانستن وختی فاره سه ییدی به همدیگه ایتا
بوبوسته بید، پاک تانستیدی ایتا کویا جابجا بوکونید. جه پیله وردخان بیگیر تا
پایین محله بیجار کلان روخانا چاگودیدی هاچین گیله آلابه بوبو. هر کی بیجار جه
روخانه کول دوراستی یا اونه آبه رایا دوستی، ایتا نوب نایی یو ابا ایجور خو بیجارا
فاره سانه یی. ایمرویام روخانه کنی بو یو ایلجار بردان دبید. یاور دانه وختانه
مانستن.
گیله
مردای خانه جا بزه بیرون. واشانا، شه بزه بو. هالا خیلی بمانسته بو کی آفتاب
واتابسته بی یو صوبه ایازا خوشکا گودی بی.
واشانه
سر پا کی بنا بی پاک خیاله کی تی پایا بوشوستی بی. هاتو کی پابرانده واشانه سر را
شویی، تی پا بوستی هاچین سیفیده ورف. گیله مردای روخان کنارانا بیگیفته بو تا
فارسه پیله روخان. مرداکا شه بزه بو. جه دور بیده همه تان اویا جیما بوسته دارید.
مدرسه
شو زاکان کیتاب بدس اویا دورا بوسته بید. پاک هاتو یه کی خیاله تازیه یه یا ماره
که بیگیفتده. همه دورا بوسته بید.
زمستان
بوشوبو. گدا بهار باموبو. گیله مرد هرچی پستایی بوگوده بو، زمستان تماما بوسته بو.
همه تان هاتو بید. ویشتره گیله مردان واستی نوزول بوگودیبید. اوشونی کی نتانستیدی
قرض بوگودیبید یا اینکی ده یید نوزولخوران، اربابان بوخوصوص، ایجور شرطو شروط
ناییدی کی بیچاران ده یید خوده شانه تومان پیرانام وا گیروب بنید. تا چی برسه اون
همه جان کندنو بیجار کاری یو ویشتایی.
خیلی
یان خودشانه تخمه جوبا بوفروخته بید یا اینکی بوخوردهبید. بلا زمستان بو. ها روزان
واستی توم بیجارا انگاره بیگفتیبید. هرچی ده- را بوستی بی، هرماله نتانستی دی
بیجار کاره به وخت فاره سه بید. ها وختان بو کی گیله کان همدیگه یا یاور داییدی
ولی تخمه جوبا هرکی خو اندازه داشتی. اونی کی نه پول داشتی نه پستایی یو نه تخمه
جوب، چاره ناشتی جوز نوزول گودن. نوزولخورانام کی ده نوگو! بیچارانه خونا اودوشتی
دی.
گیله
مردای خوره هاتو بفکرا شوبو ایتا چوم دوستی او مردوما کی دوره شر جیما بوسته بید
ایتا چومام واگوده ولی اونه حواس ننابو. خوره خو حیساب کیتابا چورتیکا آمون دوبو.
سره
صدا ویشترا بوبو. گیله مرداکه گوش تا بامو حسن شیر! خو دیله مئن بوگفت آی دیله
غافیل حوکمن حسن شیر اینفره چارچرخا هوا بوگوده داره! یا دوز بیگیفته یا کی اربابه
موباشیرا دخشارده داره! هاتو های جیلیز والیزا دوبو تا کی فاره سه مردوما کی اویا
جیما بوسته بید.
آیتا
بوگوفت مشتی سلام. اویتا بوگوفت مشتی سلام. خوب بوبو فاره سه یی. مردوم را
واگودیدی مشتی یا بداشتی دی کی بشه جولو.
گیله
مرداکه چوم تا دکفه روخانه کول دو تا دسی زنه خوسره تان! تا فچمه خو ریفقه سرا بنه
خو پا سر مردوم داد زنه ده:
گیله
مرداکه شست خبردارا به! کار کاره نوزولخورانه! ارباب کی اونه زور فان رسه یی حسن
شیره دس جیویزه! اونا شبانه بوکوشته.
حسن
شیر همه کسه داد فارس بو. همه تا سال کوشتی گیفتی، اونه اویی صدا، اونه برم بری،
اونه مردوم داری یو اونه مهره بانی همه کسه ویرجا اونه جایا وازا گوده بو.
کی
یارستی زور بگه!
گیله
مردای حسن شیره سرا بنابو خو زانو سر. هاتو جه حسن شیر گفتی و اشک فوگودی. مدرسه
شو زاکان هر کودام خواستیدی ایتا حسن شیر بیبید!
میانده
جا خورسه اویی صدا آمویی. دارانه شاخه جلاسته بو تا روخانه آبه چک. روخانه کوله سر
واشان سبزا بوسته بید. درخته شاخه جا گاگلف ایاز چکه ستی روخانه مئن. مردوم ایتا
ایتا فاره سن دیبید.
ایتا
کله ورزا بیجار کوله سر گابا سرا شوبو. توسه داره لچه ایتا کشکرت نیشته بو ایچی
توک زئن ده بو. داره گوسکا دیمیشته بو ایتا چیچره سر. ایتا کولی روخانه آبه مئن
دوم بزه.
حوضچه نیست، چاه نیست، وسیله آب گرفتن چاه رسم نیست/برای گیلک چه هست، بیهوده به زمین کشیده شدن
دهات گیلان موزه شده، روزگار برگشته است/نه غاز هست نه مرغ نه مرغانه، گوساله، گاو
درست شده است سالِ فحطی، غصه مردم را در خود فرو برده/پلو سرِ سفره نیست، بچه ها گرسنه بخواب می روند
درخت و باغ، سیر و شاهی، نشاء برنج/همه چیز بهم ریخته است دهاتی هم خانه خراب
بهارِ گدا[1]، تابستان، بهار پاییز، زمستان/سال انگار یک فصل دارد، فصلِ گرسنگی بیتاب
شالیزار خشک شده، چینی بیداد می کند/گیلک دارد غرق می شود، مملکت هم بی صاحب
هرکه را می بینی در خود فرو رفته، دار و ندار باخته است/آدم لوچ به لب ورآمده می نگرد، منت بی حساب می کشد
تا وقتی که پریشان و دیوانه کفشدوزک را دنبال می کند[2] / دولتِ پیرو رهبر دقیقا خیالاتی می شود،
گیل آوایی بس کن دیار بچاپ بچاپ است/برای آخوندبخور بخور می شود رهبری هم یک گاو تمام عیار است
[1]اشاره به مثل گیلکی ست: کپچی لبچه دینه، گِه آقزونا باخ= آدم لوچ به لب ورآمده می نگرد، می گوید دهانش را ببین
[1]درگیلان، پس از زمستان که روستایی پس اندازها و هرچه داشته در زمستان مصرف کرده، دوره ای از بهار را در نداری سر می کند تا وقتی که میوه و سبزیجات برسند. این دوره را در گیلان گدابهار=بهارگدا! می گویند
[2] اشاره به مثل گیلکی است که می گوید کسی که کفشدوزک را دنبال کند به پشکل می رسد
توجه* پس از انتشار ویدئو، دو بیت ( بیت سوم و پنجم) به این غزل افزوده شده است که در ویدئو نیست.
...........بیجار، مهربانی یا تی دسانه جا باموخته داره کی اتو هرتا ول بیگیفته جانه ره هاچین ایازا مانه بجانا جلاسته.
باغ جه تو داره انهمه تایه دئنا کی جه باد بیگیر تا وارش، جه کاپیش تا پوتار،جه چیچیلاس تا چی چی نی، جه کلاچ تا کشکشرت هاتو سیرایی ناشتنی، جه آفتاب ویریز تا آفتابخوسان کی آلوغه بیگیفته ویشتایانه مانستن اوچینیدی، واچیندی، دیچینیدی بازام پاک چینا نیبه یو هوتو تی دسانه مانستن بی دریغه.
دار جه تی وفا باموخته داره کی قد بکشه تا اسمانه لچه گولاز فوروشه یو زالاش باورده زباله، کشه سایه دیمه یه. خانه تی صفا مرا نما داره یو من تی سایه جیر ایتا دریا ناجا تاب آرمه….. وای بوگو اکه تانم اتویی تی مرا بگم، بیشتاوم، راشِه بشمو تی یادا بیشمارمو نه را تمانا به نه تی یاد نه می ناجه سیرایی داره!؟
چی شناقی داره خاک کی هاممه تا سال خوشه خوشه تی دسانا خوشا ده خوشخوشانی.
قاقابو هاتو واهیله مانستن خیاله باله سر بینشته بازام تی مرا بوگو بیشتاوا درم. جه او سی یا سال کی دورابوم آویرا بوم. نه می دسفارس بی، نه تی دس فارس بوم!، می مرا ایسایی یو نه سایی. آیا چوتو می قسمت بوبوسته!؟ کی تانستی بدانه تا من بدانسته بیم که ایجور آویرا بم که نه ایتا آشنا نیگا یافمه نه ایتا دقه جه تاسیانی جیویزم!
گوروختن! جویشتن جه سی یا سالانی که خون وارستی جه همه جیگا. خاب تو بوگوفتی بوگوروز تی جانا جه بلا دورا کون! اسا کی هاف کویو هاف دریا جه تو دورابو دارم، می سایه مانستن می مرا هم ایسایی هم نه سایی منام تی مرا وختو بی وخت بوگو بیشتاوا درم.
می سایه مرا بال به بال روخانه لب هیسته واشانه سر شون درمه. آب هاچین آینا مانه. تا تی چوم کار کونه بیجارانه برنج باده مرا نازفوروشانا درید. برنجانه رقصا چیچی نن هورا کشیدی. تی یاد بمانسته داره یو تی دیل ناگیرانی مره. همه چی واگردانه سره تی بوشو پسی. هی چی خو جا سر ننا. آفتاب ایجور دیگه تابستانا سرا گیره. باهار ایجور دیگه بنا بوشو. سالاسال تی یاده مرا سبزا بمه یو تی تاسیانی جا خوشکه ولگانه مانستن غورصه باده دس آویرو ابیر.
وارش کی به هرتا وارشه چکه کی دپاچه درجه که شیشا تی صدایا خو مرا داره. دراسان خیاله کی ماتم بیگیفته داره، در وازا نوبوسته دوسته به. اوتاق، خیاله کی ایتا دیلمان هارای یا خو دیل جیما کوده اوخانا دره کی خیاله می واهیله دیله دس انجار بیگیفته داره کی هر تا اوخانه مرا ایتا جنگل جوخوفته شورما می جان تاوه ده. می دیل هاچین شواله کشه انهمه تی نشانا هرتا نفس هر جیگا چوم دکف، دینمه.
می سرا راستا کودم. مالما فاندرستم. کلاس هاچین قاقا بو می رافا ایسابید بخانم. ایجور ماسته مانستن همه تانا فاندرستم کی اوشانا باور نامویی من جه حرف زئن دکفتی بیم. هیچی نتانستیم بگم. می چوم سورخا بوسته بو. می چومانا ایتا سیا ابر بیگیفتا مانستی. بمانسته بوم. مالم بوگفته:
بخان!
اونا آویرابو نیگا مرا بوگفتم:
- چی بخانم؟
- چی بینویشتی؟
- هیچی!
- هیچی!؟
- نه هیچی!
- پس اون چیسه!؟
- ان! هی هی چی! هیچی نی یه.
مالم تام بزه کلاسا نیگا بوکود. بوسنی زنای ایجور کی اونه چومانا ول بیگیفته بی مرا فاندرست. ته کی یه روکونامجان کونامجان کونان های خاستی بایه می ویرجا بیدینه چی بوبوسته داره. سومالی زنای هاچین خو کپچو کیتیرا واچن دوبو ایجور کی مرا کونه وره کی بینشته اویسی بوبوستی بی. مراکشی مردای کم بمانسته بو بگه کلاس پلاسا وا بدیم بیشیم بار عرق بوخوریم. می کناری دانه خورا موشته بوکوده هوتو تامبزه بینیشته مرا فاندرست. مره مره بوگفتم:
مالم کی خیاله جه ایتا خجالتی جیویشتی بی ایتا
قیافه حق بجانب بیگیفته یو بوگفت:
بله بله. هاتویه. آفرین. ان ایتا ایستثنایه ده. ایتا
ایستثنایه!
بازین نه بنا نه اوساده ایدفایی بوگفته:
تو خیلی کلاسه وختا گیری!
مرا دینی!؟ هاچین تورابوستم جه اونه حرف. اونه داد
فاره سی پسی اتو می جیوابا بدا! ایتا پیچه اونا تام بزه فاندرستم بازین بیدم ایجور
مرا نیگا کونه کی یانی مالممه ده!. حق داشتی بیچاره واستی ایجور خورا نشان بدا بی.
منام مره بزم به او رایو بوگفتم:
تو بی یه می جا سر بینیش من تی جا درس بدم بیدین
تونام می مانستن کلاسه وختا نیگیری!!! می تقصیر نی یه. آ نیمکته تقصیره. اصلنام به
ان نی یه کی چن سال داری . ایا کی بینیشینی تونام بی چارساله زای هاچین ولوله!
مالم ایتا نفس بکشه. کلاس جه او خنده شوخی بیرون
بامو. منام می سرا تاوه دام بیجیرو می کاغذ ماغذانه مرا می سرا گرما کودم. می
کناری های خو دسه مرا بزه می تکا. هیچی نوگفتم. شاگردان ایتا ایتا بوشوده خوشانه
بینویشتا بخاندد. می نوبه فاره سه بو. نانستیم چی وا بگم. می کاغذانه مئن ایتا
تاسیانی شبه بینویشتا بیافتم. اونا بنام می جولو. هاتو بخانم نخانم بشم نشم کاغذا
مره مره واخانا دوبوم:
بیجار، مهربانی یا تی دسانه جا باموخته داره کی
اتو هرتا ول بیگیفته جانه ره هاچین ایازا مانه بجانا جلاسته.
باغ جه تو داره انهمه تایه دئنا کی جه باد بیگیر
تا وارش، جه کاپیش تا پوتار،جه چیچیلاس تا چی چی نی، جه کلاچ تا کشکشرت هاتو
سیرایی ناشتنی، جه آفتاب ویریز تا آفتابخوسان کی آلوغه بیگیفته ویشتایانه مانستن
اوچینیدی، واچیندی، دیچینیدی بازام پاک چینا نیبه یو هوتو تی دسانه مانستن بی
دریغه.
دار جه تی وفا باموخته داره کی قد بکشه تا اسمانه
لچه گولاز فوروشه یو زالاش باورده زباله، کشه سایه دیمه یه. خانه تی صفا مرا نما
داره یو من تی سایه جیر ایتا دریا ناجا تاب آرمه….. وای بوگو اکه تانم اتویی
تی مرا بگم، بیشتاوم، راشِه بشمو تی یادا بیشمارمو نه را تمانا به نه تی یاد نه می
ناجه سیرایی داره!؟
چی شناقی داره خاک کی هاممه تا سال خوشه خوشه تی
دسانا خوشا ده خوشخوشانی.
قاقابو هاتو واهیله مانستن خیاله باله سر بینشته
بازام تی مرا بوگو بیشتاوا درم. جه او سی یا سال کی دورابوم آویرا بوم. نه می
دسفارس بی، نه تی دس فارس بوم!، می مرا ایسایی یو نه سایی. آیا چوتو می قسمت
بوبوسته!؟ کی تانستی بدانه تا من بدانسته بیم که ایجور آویرا بم که نه ایتا آشنا
نیگا یافمه نه ایتا دقه جه تاسیانی جیویزم!
گوروختن! جویشتن جه سی یا سالانی که خون وارستی جه
همه جیگا. خاب تو بوگوفتی بوگوروز تی جانا جه بلا دورا کون! اسا کی هاف کویو هاف
دریا جه تو دورابو دارم، می سایه مانستن می مرا هم ایسایی هم نه سایی منام تی مرا
وختو بی وخت بوگو بیشتاوا درم.
می سایه مرا بال به بال روخانه لب هیسته واشانه سر
شون درمه. آب هاچین آینا مانه. تا تی چوم کار کونه بیجارانه برنج باده مرا
نازفوروشانا درید. برنجانه رقصا چیچی نن هورا کشیدی. تی یاد بمانسته داره یو تی
دیل ناگیرانی مره. همه چی واگردانه سره تی بوشو پسی. هی چی خو جا سر ننا. آفتاب
ایجور دیگه تابستانا سرا گیره. باهار ایجور دیگه بنا بوشو. سالاسال تی یاده مرا
سبزا بمه یو تی تاسیانی جا خوشکه ولگانه مانستن غورصه باده دس آویرو ابیر.
وارش کی به هرتا وارشه چکه کی دپاچه درجه که شیشا
تی صدایا خو مرا داره. دراسان خیاله کی ماتم بیگیفته داره، در وازا نوبوسته دوسته
به. اوتاق، خیاله کی ایتا دیلمان هارای یا خو دیل جیما کوده اوخانا دره کی خیاله
می واهیله دیله دس انجار بیگیفته داره کی هر تا اوخانه مرا ایتا جنگل جوخوفته
شورما می جان تاوه ده. می دیل هاچین شواله کشه انهمه تی نشانا هرتا نفس هر
جیگا چوم دکف، دینمه.
می سرا راستا کودم. مالما فاندرستم. کلاس هاچین
قاقا بو می رافا ایسابید بخانم. ایجور ماسته ماسنتن همه تانا فاندرستم کی اوشانا
باور نامویی من جه حرف زئن دکفتی بیم. هیچی نتانستیم بگم. می چوم سورخا بوسته بو. می
چومانا ایتا سیا ابر بیگیفتا مانستی. بمانسته بوم. مالم بوگفته:
بخان!
اونا آویرابو نیگا مرا بوگفتم:
چی بخانم؟
چی بینویشتی؟
هیچی!
هیچی!؟
نه هیچی!
پس اون چیسه!؟
ان! هی هی چی! هیچی نی یه.
مالم تام بزه کلاسا نیگا بوکود. بوسنی زنای ایجور
کی اونه چومانا ول بیگیفته بی مرا فاندرست. ته کی یه روکونامجان
کونامجان کونان های خاستی بایه می ویرجا بیدینه چی بوبوسته داره. سومالی زنای
هاچین خو کپچو کیتیرا واچن دوبو ایجور کی مرا کونه وره کی بینشته اویسی
بوبوستی بی. مراکشی مردای کم بمانسته بو بگه کلاس پلاسا وا بدیم بیشیم بار عرق
بوخوریم. می کناری دانه خورا موشته بوکوده هوتو تامبزه بینیشته مرا فاندرست. مره
مره بوگفتم:
آخه انا چوتو هولندی بخانم!؟
هان / آدینه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ – ۱۶ مه ۲۰۱۴
برکردانِ فارسی:
“خاست فرای Gast Vrij مهمان نواز”
هنوز ننشسته، همکلاسی‌ام پرسید:
نوشتی؟
چه را نوشتم؟
ننوشتی؟
چه را ننوشتم؟
هیچ بابا تو هم که پرتی!
خوب بگو چه را ننوشتم!
مگر معلم نگفته بود هر کس به انتخاب خود، چیزی
بنویسد.
خوب من هزار تا انتخاب دارم کدامش را باید می‌نوشتم.
حالا هزارتا پیشکش خودت. یکی را می‌نوشتی.
یک جوری موضوع را سر هم می‌آورم.
خنده‌ای کرد. سرش را پایین انداخت. شروع کرد به
فارسی هلندی چیزی از کتابش نوشتن. دزدکی نگاه کردم ببینم چه دارد می‌کند، آخر باز
هم دیر به کلاس رسیده بودم. دیدم سؤال‌هایی را که زیر درس ردیف شده، دارد پاسخ می‌نویسد.
دفتر وُ دستکم را جلویم گذاشتم. کتاب را باز کردم.
از آن سر کلاس یک زن بوسنیایی که همسن و سال مادربزرگم بود با نگاه مهربانش سر
تکان داد. خنده‌ای کردم و من هم برایش سرم را تکان دادم. بیچاره وکیل بود و در این
پیرانه‌سری دار و ندارش را آن‌جا گذاشته و اینجا پناهنده شده بود. آن طرف او، زن
سومالیایی مانند برج زهر مار به من کجکی نگاه می‌کرد. کناردستش مرد مراکشی چشمکی
به من زد. من هم با لبخندی از آن گذشتم. چشمم به معلمم افتاد که براستی از
دست من به تنگ آمده بود. همیشه هم یک جور با من چانه می‌زد که می‌فهمیدم خودش هم
از شلوغ‌بازی‌های من خوشش می‌آید. حتماً سن و سال مرا که می‌دید، یک جوری هوای مرا
نگه می‌داشت. ناگهان دیدمچشم
سیاهِ اسپانیایییک جوری دارد به
من نگاه می‌کند که انگار سالهای سال است که مرا ندیده.
شبِ اول که کلاس آمده بودیم هرکسی با یکی از
همکلاسی‌ها بگو بشنو می‌کرد تا خودش را بشناساند و آن دیگر را بشناسد. همینطور با
یکدیگر آشنا می شدیم. این رسم مدرسه بود که شاگردهای تازه آمده از حالت بیگانه
بودن درمی‌آمدند. من هم از همان اولین شب با سیه چشم اسپانیایی آشنا شده بودم و با
او شوخی شوخی لاس می‌زدم. یک زن برزیلی هم که براستی هفت خطِ روزگار بود با همه
مردها چنان حرف می‌زد که انگار صاحب همهشاناست. به هیچ زنی امان نمی‌داد تا با یکی از مردها تنها حرف
بزند. من هم از او خیلی بدم می‌آمد انگار ناپدری‌ام را دیده باشم. خودش هم فهمیده
بود، ولی نمی‌دانم چرا بیشتر به من گیر می‌داد. گاه گاه سعی می‌کردم او را بیشتر
تحویل بگیرم ولی می‌دیدم که بیشتر لوس می‌شود. وقتی می‌دیدم اینطور نمی‌شود،
دوباره کار خودم را می‌کردم انگار که او اصلن در کلاس نیست، وجودش را ندیده می‌گرفتم
و همین او را بیشتر دیوانه می‌کرد. همکلاسی‌هایم هم فهمیده بودند. گاه گاه می‌گفتند
بیچاره را دیوانه کرده‌ای. کمی با او دوستانه برخورد کن. من هم می‌گفتم که از او
خوشم نمی‌آید. خدا هم پایین بیاید، نمی‌توانم با او گفت و شنود داشته باشم و به
لاس زدن‌های او پاسخ بدهم. شما بروید بجای من با او لاس بزنید و مرا از دست او
خلاص کنید. اما سیه چشم اسپانیایی درست مانندسیندرلادر میان از خود
راضی‌ها یکی یکدانه بود. یکی یکدانه‌ای که از همان گفتگوی شب اول با او برادر
خواهر شده بودم نه برادرخواهری‌ای که سرِ هفتاد میلیون کلاه رفته باشد. از همان
گفتگوی اولین شب اسمش را ” ته
کی یه رو[۵]”
گذاشته بودم، یعنی دوستت دارم. ماجرا هم اینطور بود که “ترا
دوست دارم” را به بیست و چهار زبان نوشته شده داشتم. از ایتالیاییِ “تی یامو” بگیر
تا ژاپنیِ ” واتاشی وا
آناتا اُو آییشته[۶]”
از ” آی
لاو یو” انگلیسی بگیر تا ” ژوتم[۷]”
فرانسوی. وقتی به اسپانیایی گفتم ” ته کی یه رو“، طوری
خندید که از همان اولین شب اسمش را گذاشته بودم“ته کی یه رو“. گاه گاه همکلاسی‌هایم هم او را“ته کی یه رو” صدا می‌کردند. هرچه بود چشمم را از معلم دور کردم و به“ته کی یه رو” نگاه کردم. چشمانش برق می‌زد. معلم هم بلند
شده روی تخته سفیدِ آویزان بر دیوار کلاس نوشت:
خاست فرای Gast
Vrij (مهماننواز/ مهماندوست)
بعد از شاگردان یکی یکی می‌پرسید “خاست فرای” یعنی
چه. تا نوبت به من رسید. گفتم:
خاست فراییعنی بی‌مهمان!
تمام کلاس طوری خندید که انگار کلاس منفجر شده است.
معلم هم خنده‌اش گرفت. پس از کمی خندیدن گفت:
نه. بی‌مهمان نه. خاست فراییعنی
مهماندوست، یعنی مهماننواز
وقتی آبجو می‌خرم پشتش نوشته شده الکل فرای یعنی
بی‌الکل! برای همین “خاست فرای” هم بی‌مهمان می‌شود!
معلم شکمش را گرفت و خندید. کلاس هم که دیگر این
جور وقت‌ها لوس‌تر می‌شود، همگی خندیدند. در چشمان “ته کی یه رو” از خنده اشک جمع
شده بود. من هم به آن‌ها نگاه می‌کردم، حیرت زده از این‌که چرا می‌خندند. من که
جوک نمی‌گفتم.
معلم مبهوت به من نگاه کرد. داشت فکر می‌کرد. من
هم حیران، به او نگاه می‌کردم. کلاس از نگاه کردنمان ساکت شده بود. همگی منتظر
بودند ببینند معلم چه می‌خواهد بگوید. من هم دیدم معلم بیچاره مانند ماست بی‌حرکت
و درمانده، هیچ چیز نمی‌تواند بگوید. دلم برایش سوخت گفتم:
خوب در هر زبانی استثناء هست. این هم یک استثناء
است.
معلم که انگار از خجالت در آمده باشد، قیافه حق به
جانبی گرفت و گفت:
بله بله. همینطور است. این یک استثناء است. یک
استثناء.
سپس نه گذاشت نه برداشت گفت:
تو خیلی وقتِ کلاس را می گیری!
من را می بینی!؟ از این حرفش دیوانه شدم. به داد
او رسیده بودم اما او اینطور پاسخم را داده بود. کمی ساکت شده به او نگاه کردم سپس
دیدم طوری نگاهم می‌کند که یعنی معلم است دیگر! بیچاره حق داشت. باید یک جوری خودش
را نشان می‌داد. من هم خود را زدم به کوچه علی چپ و گفتم:
تو بیا جای من اینجا بنشین من به جای تو درس بدهم،
ببین تو هم مانند من وقت کلاس را نمی‌گیری!!! تقصیرِ من نیست. تقصیرِ این نیمکت
است. اصلن هم به این نیست که چند سال داری. اینجا که بنشینی تو هم مانند یک بچه
چهار ساله‌ی سربه‌هوای حرف گوش نکن می‌شوی!
معلم نفس راحتی کشید. کلاس از آن خنده شوخ بیرون
آمده بود. من هم سرم را پایین انداخته، خود را با کاغذهایم مشغول کردم. کناردستی‌ام
با دست به پهلوی من می‌زد. هیچ نمی‌گفتم. شاگردها یکی یکی رفتند و نوشته‌هایشان را
خواندند. نوبت به من رسیده بود. نمی‌دانستم چه بگویم. میان کاغذهایم یک دلنوشته
دلتنگانه داشتم که یافتمش. آن را جلویم گذاشتم. همینطور بخوانم نخوانم، بروم نروم‌کُنان،
نوشته را با خود واخوان می‌کردم:
“شالیزار مهربانی را از
دستان تو آموخته است که اینطور بر هر جانِ گُر گرفته ای، مانند شبنم صبحگاهیِ آویز
از گوشه‌های برنج را می ماند.
باغ این همه تدارک را از تو دارد که از باد بگیر
تا باران از مورچه بگیر تا ………….[۸]از سنجاقک بگیر تا گنجشک از کلاغ بگیر تا زاغ همینطور مانند سیرایی ندارها
( حریصان) از آفتاب‌خیز تا آفتاب‌نشین، مانند گرسنه‌های قحطی‌زده بر می‌چینند جمع
می‌کنند تلمبار می‌کنند، باز هم تمامی ندارد و همانطور مانند دستان تو بی دریغ است.
درخت از وفای تو آموخته که قد بکشد تا بلندای
آسمان فخر بفروشد و از گرما به جان آمده را سایه‌بان باشد. خانه از صفای تو نما
دارد و من زیر سایه تو یک دریا حسرت را تاب می‌آورم. وای بگو تا کی می‌توانم
اینطور بگویم، بشنوم از راهگذر بروم و یاد ترا بشمارم. نه راه تمام می‌شود، نه یاد
تو! و نه حسرت‌های من سیرایی دارند!؟
چه قدرشناسی‌ای خاک دارد که همه سال‌ها خوشه خوشه
بر دستان تو خوشخوشانه بوسه می‌زند.
حیرتزده همینطور سرگشته بر بال خیال نشسته باز هم
با تو بگو بشنو می‌کنم. از آن سالهای سیاه که دور شدم، گم شدم. نه تو در دسترس من
بودی و نه من دسترسی به تو داشتم. با من هستی و با من نیستی. اینجا چطور قسمت من
شده است!؟ چه کسی می‌توانست بداند تا من می‌دانستم که طوری گم می‌شوم که نه یک
نگاه آشنا می‌یابم نه یک دقیقه از دلتنگی رها می‌شوم!
گریختن، در رفتن ازسال‌های سیاهی که خون از همه جا
می‌بارید. خوب، تو گفتی فرار کن جانت را نجات بده. حالا که هفت کوه و هفت دریا از
تو دور شده‌ام، مانند سایه با من هم هستی هم نیستی! من هم با تو وقت و بی وقت بگو
بشنو می‌کنم.
با سایه‌ام دست در دست کنار رودخانه روی علف‌های
خیس می‌روم. آب مانند آینه می‌ماند. تا چشمت کار می‌کند برنج‌های شالیزار با باد
ناز می‌فروشند. رقص برنج‌ها را گنجشک‌ها هورا می‌کشند. یاد تو مانده است و دل‌نگرانی‌ات.
پس از رفتنت همه چیز وارونه شده است. هیچ چیز سرجایش نیست. آفتاب یک جور دیگر
تابستان را شروع می‌کند. بهار یک جور دیگر گذاشته رفته است. سالهای سال با یاد تو
سبز می‌شوم و از دلتنگی برای تو مانند برگ‌های زرد در بادِ غصه، گم شده، اسیرم.
باران که هر قطره‌اش به پنجره می‌خورد صدای ترا
دارد. پاگردِ در، انگار که ماتم گرفته است. در باز نشده بسته می‌شود. اتاق انگار
که یک دیلمان هوار را در دلش جمع کرده، واخوان می‌کند! انگار از دل سرگشته‌ام وام
گرفته که با هر واخوان، یک جنگل مه‌ی پنهان شده را به جانم می‌اندازد. دلم شعله می‌کشد.
این همه نشان از تو را هر نفس هرجای در نگاه می بینم.”
سرم را بلند کردم. به معلم نگاه کردم. کلاس مبهوت
منتظر بود بخوانم. یک جور مانند ماست به همه نگاه می‌کردم. باورشان نمی‌شد که از
حرف زدن کم آورده باشم. هیچ چیز نمی‌توانستم بگویم. چشمانم سرخ شده بود. چشمم
انگار آسمانی بود که ابرسیاهی آن را در بر گرفته باشد. مانده بودم، معلم گفت:
بخوان!
با نگاهِ گمی به او گفتم:
چه بخوانم؟
چه نوشتی؟
هیچی!
هیچی!؟
نه. هیچی!
پس آن چیست!؟
این! هی…. هی… هیچی نیست!
معلم به کلاسِ سکوت کرده نگاه کرد. زن بوسنیایی یک
جور که چشمانش آتش گرفته باشد به من نگاه می‌کرد. ته کی یه روبیقراری
می‌کرد. می‌خواست بیاید پیش من ببیند چه شده است. زن سومالیایی بیخود لب ور کشیده،
انگار که با من دعوا دارد. مرد مراکشی کم مانده بود بگوید کلاس را رها کن، بیا به
بار برویم عرق بخوریم. کنار دستی‌ام خود را جمع کرده همانطور ساکت به من نگاه می‌کرد.
با خود گفتم:
