گیلداستان: گومار - با برگردانِ فارسی - گیل آوایی

گومار

گیلداستان فارسی واگردانه مرا

گیل آوایی

یکشنبه ۶ مهر ۱۳۹۳ - ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۴

سالانه سالا دوارسته، مو سیایه دباخته یو خیالا وامخته، دیلا سرادابوم کوچیکانی سالان. کوچیکانی سالانام کویا تانی بیشی حغیرز هو یا کی پیللا بوستی!؟ هویا کی عالما آب ببردیبی ترا خاب بردی!. هویا کی پاک دونیا تی نازا کشه یی یو تی فرمان بو. تو بی ییو تی ماره پادشایی تی پناه. کی یارستی ترا بگه موللا ماست! مار تیشین دونیایا فوگوردانه یی!

هاتو خیاله وامختنه مرا دیل فاره سه بو ماره خانه.  دروازا، وازا نوکوده تا چکره واش دوبو. لابدان تومام درا بیگیفته، پرچین دورسفته، خاک اورشین بامو پاک ایتا کیشخاله ره زالاش باورده آدمه چوما دوارستی. تا تی چوم کار کودی واش بویو دورسفته پرچینو گومار. گومارام نوگو هاچین ایتا جنگل.

همه چی جه در بیگیر تا پرچین جه پرچین بیگیر تا صارا جه صارا بیگیر تا خانه آیوانو تلار و حتتی خانه لوجانه!، هاچین ایتا ارکستا مانستی خو سازو دمو دسگا مرا کی ایتایا ناجه کشه یی کی بایه ایتا صدا جه اونه سازان در باوره. ولی هی کس کی نامویی هیچی! بلکی اون همه تامتوم زئن پورا بوسته بو پیله جیگیفته ایجگره جا!

آتویی نوبو کی! هاچین ایتا دسته گول بو. ایتا دسته گول کی خیاله ایتا نقاشو ایتا موجه  سه مه سازو ایتا آهنگ سازا دوجین  بوکوده بید. بازین بینشیتیبید ایچی چاکودیبید که تومامه اوشنه هونر، خانه مئن جیما بوستی بی.

خانا فاندرستی هاچین تی کولا جه تی سر کفتی. مانستی جه اون همه قشنگی! اون همه گولاز! اون همه تروتمیزی! هاچین ماه!

آشپزخانه-تا هاچین آدمه دیلا بردی. وای اگه زمستانام بوبوستی بی بوشوبی آشپزخانه اوتاقه مئن. واستی فچم فچمه را بوشوبی بینیشتی بی کله ور. کله جا دود فرنه کشان، جیما بوسته اوتاقه مئن تا دس فارس. ایطرف مایی دودی جلاسته دیفاره رفه جا ایطرف نوقولدانان دیچه بو جه بادمجان تورشیو سیر تورشی بیگیر تا هفتا بیجار و گمه جه اشپلو چه دانم هرچی تی دیل وا. کله ور نیشتی یو ایتا قابدان سه پایه سر همیشک قوری مرا دیل فادایی قولوه فاگیفتی. نیشتی یو ایتا قند پالو دوکوده تی جانا واج آوردی. بازینام کی تو کونا گرما گیفتی تی خیالا اورشین کودی یو ایتا ایتا ایشماردی یو شویی هویا کی دیل ناهابو.

آشپزخانه اوتاقا کی بیرون آمویی تی چوم دکفتی خانه جولو یو دگردستی چپه دس ایتا کوچی پله کانه جا آمویی خانه آیوانه سر. خانه آیوانه سرام حصیر واشاده جه آ سر تا او سر. سوتونام خیاله راه آهنه مانستن دو طرف واشان مِخ بوبوسته بازین اونه جه گمجو تی یان بیگیر تا خانه مار کویی و هیندوانه دیچه بو یو یا اینکی جه گرگ جلاسته. تی سرا راستا کودی موشته کولوشانا دیی کی پاک خیاله نقاشی بوبوسته واشانانه مئن تته رج همدیگه کشاشو بچسبسه آدمه چوما قاقا کودی. اوسره آیوانام ایتا چوبی پیله کان تی قددا دوارسته آیوانه جا ترا بردی تلاره سر. تلاره سرام ایتا سر چوبی صوندوق تی چوما ناز دایی ایتا سرم مهمانی رختخوابان دیچه بوبوسته، تازه مهمانانه چوم برایی کودی. تابستانان تلاره سر هاچین چر چر بو. تلار سر نیشتنو زباله خواب هیزارتا پاده شایا خاب دئن اونام زباله سمفونی مرا. زلزله جه ایطرف چی چی ننو کشکرتانو کلاچان جه ای طرف. گاگلف منده صدایام اوشونه آوه جا دان.

خانه جولویام همیشک اب فوکوده هیسته خاکو کیشخال بزه هاچین اونه خاکه عطر تی سر اوسادی ترا تورا کودی. ها صارا مئنام ماره لشکره فته رات کودن ناهابو یو خوروسه میدان داری پاک خیاله ایتا پادگان بویو ایتا ژنرال با اونه سربازان. هاچین ماره جا سگه مانستن ترسه یی. خانه دورام پرچین بوبوسته وختی آفتاب دتابستی، خیاله کی جه اون گاگلف ایتا دریا آتش سوسو زه یی بازین موجانا رنگ به رنگ پرچینه درزانه جا سرادایی تی چومه راسته. پرچینه دیمه اوسره صارا گومار بو. تابستانان ولش دوبو فته فراوان.

ها گومار بویو ماره دادوبیداد خانه مئن کی یا می جان دکفتی یا می پئره جان کی اونا فتاشیم. کوچی کانی می ولوله کاران ماره دادا در آوردی پیل لا بوسته پسی یام می ترکمه بازی. بیچاره جا گفتن بو کی گومارا فتاشم من گفتیم می پئره خایه چاکونه می پئرام ایمرو یو فردا کودی بازین کی مار یک روند اونه جان دکفتی که گومارا فتاش، اونام تاوه دای می گردن کی های گفتی:

آخه زن! ها پیله کی لنده هور ایتا گومارام نتاشه چی خایه بوکونه!؟

مارام خودسا زه یی خو کمر می پئرا تشر زه یی که می زاکا چره گی لنده هور!

منام همیشک ها وخت مرا ویشتر لیسکا کودیم خیاله آسه مان سولاخا بوسته من بکفتمه بیجیر! ماره نازام کی ده نوگو ایجور مرا خرا کودی کی بیچاره خودشام نانستی ها نازدانان هم مرا نازبداشته کودی یو ماره پسر! هم خودشه خططا بازین نخاندیم! ولی خاب چی تانستیم بوکونم!؟ نتاسنتیم ماره نازه جولویا بیگیرم. تازه مرام خیلی خوش آمویی می مار مرا ناز دایی یو همیشک مرا دیل زه یی.

سالانه سال بوگذشته بو کی ده هم پئر پیرا بوسته بو هم مار ده او سالانه جیوانی حوصلا ناشتی. بیچاره هوتو خانا چاکودی ایتا دسته گولو بازام هو سمفونی بو یو هو دارو درختو تلار و واشان و رف و گرکان با گوماره فتاشتن کی ده بوبوسته هاچین لاف تاوه ده آمی خانه بوشو بی یا.

آخری روز آکه بو!؟ آخری یاد جه کویتا جا بو!؟ آخری دفایی کی آخری دفا نوبو آخری همیشک بو! شایدام هو روز بو. هوروز کی نه من ماره خططا خاندیم نه پئر! ولی او روز ایروز دیگه بو. ایروز کی مار حوکم بوکوده بو کی گوماره جان واستی دکفتنو اونا فتاشتن. هو روز کی مار واخبردارا بوسته ایتا لاتنتی یا دمخته بو. بیچاره صدا تا او سره محل بوشوبو. هو روز بو کی می جان دکفته بویو می ترکمه کاران اونا زل له باورده بو.

او روز تازه باموبوم. پئر شلواره لنگا نت چکره ور بکشه بو یو صارا مئن خو دس و دیما آب بزه پسی ایوانه هیره سر نیشته بو ماره دادوبیدادا ایشتاوستان دوبو. تازه باموبوم خانه مئن. ماره لشکر جه می جولو ایجور پر کشئنه مرا بوگروخته بید که ماره صدا بیرون بامو:

-         کیشکایانا دن مجی زای جان!

خنده مرا مارا بوگفته بوم کی مگه کولوشکنه دس شا کیشکایانه دمه چک شون!؟

هاتو فاره سه فان رسه می مار وناشته می لبله بیجیر بایه بوگفته بو زای جان آ دازا بیگیر بوشو گومارا فتاش. هاچین ایتا جنگلا بوسته. تی پئر کی ده پیله لاتا بوسته هی کسه خططا نخانه. من که وا بگم!؟ آخه آدم ها پیله کی جیوانه زای بداره یو بازین اونه دادفارس نبه!

ایتا ودره آب واقوشته پسی، هم می دیم پرا بوشتم هم ودره جا آب بوخوردم. پئره هاتو امه را فاندرستان دوبو. مار دازا بیگیفته بو خو دس می رافا ایسابو کی دازا جه اون فاگیرم. هاتو جه اون گفتن بو  یو جه من نیشتاوستن. مرا فاندرستی می پئرا فاندرستی. نه من جوم خوردیم نه می پئر. ایدفایی مارا بیدم خو چادرا وازاکوده دو واره خو کمر واپخته دسه اسینا بوجور بزه یو دازا بیگیفته بوشو گوماره طرف. تا واخبردارا بیم بیدمه دکفته گوماره جان.

پئر ویریشته بو بشه ماره ویرجا. می لیباسا بکنده بوم. کتله دوکوده ده بودو بوشوم ماره ور. پئر می رافا من پئره رافا. مار گومارا وارجین کودان دوبو ایجور کی ده شیمی لوففت تا نکشم! گومارا فتاشتان دوبو.  بوشوم دازا جه ماره دس فاگیرم. فاندایی. جه من گفتنو جه اون آوه جا ندان. پئره حرفا نیشتاوسته گیفتی. ایجور که بخاستیبی بوگفتی بی می زبان مو در باورده آنقد شمه را بوگفتم گومارا فتاشید. می سره فدا فنتاشیدی!

های گفتیم مار تی پئر خوب تی مار خوب آخه تی گومار فتاشتن چی بو!؟

اینقد مارا اذیت بوکودم کی کوچیکانی مانستن جه گوماره فتاشتن دس بکشه بو دازا می طرف بیگیفته مرا خاستی فورانه! منام کی اونه دسا بخانده دانستیم هاچین دازه مرا دور اوسادان دره ویشتر اونا اذیت کودیم.  ایتا دسه مرا می دسا بیگیفته منام مرا لیسکا کودی، اون چرخسی دازا اویتا دسه مرا تکان دایی که یانی مرا خایه بزنه منام اونه دور های گفتیمو چرخ زه ییم. بیچاره اینقد می دسا بیگیفته خو دور بچرخانه کی اونه سر دوران بوشو یو هوتو خوپا سر واشانه سر پاختا بو بینیشته. پئره هاچین خو شکما بیگیفته خنده کودی.

هو روز بو. هو روز می ماره خنده گیفتن بو یو می پئره تماشا. هوروز بو. آخری روز آخری همیشک یاد. هو روز کی ایمرو بوبوسته. هو یاد هو خاطره هو خانه هو گومار هو روز کی ایمروزه خیالا اورشین کودن هو روز کی ایمرو می خیاله مانستن گومارا بو. چومانا قاقاکوده ایموشته ارسو بیگیفته یاده گومارا فتاشتن.

هان.

.

برگردان فارسی

بیشه

سالهای سال گذشته، سیاهی مو باخته و باگشتنِ خیال، دل را به سالهای کودکی فرستاده بودم. سالهای کودکی هم کجا می توانی بروی جز همانجایی که بزرگ شده ای!؟ همان جایی که دنیا را آب می برد، ترا خواب می برد! همان جایی که انگار یک دنیا نازت را می کشید و به فرمان تو بود. تو بودی و پادشاهیِ مادر پناه تو. چه کسی جرات داشت بگوید بالای چشم تو ابروست! مادر دنیارا بهم می ریخت!

همینطور با گشتنِ خیال، دل به خانۀ مادری رسیده بود. دروازه را باز نکرده، علف هرز بلند شده تا زانو می رسید. تار عنکبوت همۀ در را گرفته بود. پرچین، شکسته و وارفته. خاکِ بهم ریخته انگار که برای یک جارو خوردن له له می زد، جلوی چشم را می گرفت. تا چشم کار می کرد، علف هرز بود و پرچینِ شکسته و وارفته و بیشه. بیشه هم که دیگر نگو، جنگل!

همه چیز از در بگیر تا پرچین، از پرچین بگیر تا حیاط، از حیاط بگیر تا ایوانِ خانه وُ تلار، و حتی دریچۀ بالای بام، درست مانند یک ارکستر می ماند با ساز و دم و دستگاهش که حسرت یک نفر را داشت بیاید از سازهایش صدایی در آورد اما هیچ کس نمی آمد که هیچ! بلکه آن همه دم فرو بستن و سکوت، از ضجۀ بزرگِ پنهان کرده، پر شده بود!

اینطور که نبود! درست مانند یک دسته گل بود. یک دسته گلی که انگار یک نقاش، یک مجسمه ساز و یک آهنگ ساز را دستچین کرده باشند بعد نشسته باشند چیزی آفریده باشند که تمامِ هنرشان، در خانه جمع شده باشد.

خانه را می نگریستی، دل آدم را براستی می برد. وای اگر زمستان می بود و می رفتی در اتاق آشپزخانه! باید خمیده خمیده می رفتی تا کنار تنور می نشستی. از تنور دود انبوه شده در اتاق تا دست رس، تلمبار شده بود. یک طرف ماهی دودی از رفِ دیوار آویزان بود یک طرف جارهای ترشی از ترشی بادمجان گرفته تا سیرترشی و هفتا بیجار و دیگ گلیِ اشپل( تخم ماهی شور) چه می دانم هرچیزی به دلخواهت بود. کنار تنور می نشستی و کتری روی سه پایه  همیشه به قوری دل می داد وقلوه می گرفت. می نشستی و یک چای تلخ با قند ریخته، جانت گرم می شد. بعد هم که گرمت می شد خیالت را می گشتی و دانه دانه می شمردی و می رفتی همانجایی که دلت بود.

از اتاق آشپزخانه که بیرون می آمدی، چشمت به جلوی خانه می افتاد و به طرف چپ می گشتی از پله کوچکی به روی ایوان می رفتی. ایوان خانه هم از این سر تا آن حصیر پهن شده بود. ستونها هم انگار مانند خط راه آهن دوطرفش چوب میخ شده بود و بعد روی آن از دیگ گلی( گمج) بگیر تا کدو تنبل و هندوانه چیده شده بود یا اینکه آویزهای بافته از طناب حصیری آویران بود. سرت را بلند می کردی دسته های کاهِ بهم فشرده را می دیدی که انگار نقاشی شده میان چوبهای دراز کشیده شدۀ بام، در آغوش هم ردیف شده بودند و چشم آدمی را خیره می کردند. آن سرِ ایوان یک پلکان چوبی به اندازه قدِ تو از ایوان بلند کشیده شده ترا به تلار ( یک جور بالکن بزرگ داخل خانه ) می برد. روی یک سرِ تلار هم یک صندوق چوبی چشم را می نواخت و یک سرِ دیگرش رختخوابهای مهمانی چیده شده بودند و چشم به راهی مهمانان را می کشیدند.  تابستانها روی تلار غوغا بود. روی تلار نشستن بود وُ در گرمای نیمروز هفت پادشاه را خواب دیدن! آن هم با سمفونی نیمروز تابستانی. صدای زنجره[1] از یک طرف و گنجشکها و زاغی ها و کلاغها از طرف دیگر که گاه گاه صدای گوساله هم به آنها جواب می داد.

جلوی خانه هم همیشه آب پاشی شده، خاک خیس، جارو شده بود وُ عطر خاک آدم را دیوانه می کرد. در میان همین حیاط بیداد کردن لشکر مادر بود و میدانداری خروس که درست انگار یک پادگان باشد وُ یک ژنرال با سربازانش. از مادر درست مانند سگ می ترسیدند. دورِ خانه هم پرچین شده وقتی آفتاب می تابید انگار که از میان پرچین، یک دریا سوسو می زد و بعد آن را مانند موجهای رنگارنگ بسوی چشمان تو می فرستاد. پای پرچین در آن سرِ حیاط بیشه بود که تابستانها تمشک فراوان داشت.

همین بیشه بود وُ داد و فریادهای مادر که یا به جان من می افتاد یا به جان پدرم که آن را هرس کنیم. بازیگوشیهای کودکانه ام داد مادر را در می آورد و بزرگ سالی هم حرف گوش نکنی هایم. از آن بیچاره گفتن بود که بیشه را هرس کنم  و من می گفتم پدر می خواهد درستش کند و پدرم امروز و فردا می کرد بعد هم که مادر پشت سر هم به جانش می افتاد که بیشه را هرس کن و او هم به گردن من می انداخت،  می گفت:

-  آخر زن! پسرِ با این هیکل بزرگ، بیشه را هم هرس نکند چه می خواهد بکند!؟

و مادر هم دستش را به کمر می زد و معترضانه می گفت که چرا به پسرش چنین می گوید.

من هم همیشه همین وقت خودم را لوس می کردم انگار آسمان سوراخ شده و من پایین افتاده بودم! مادر و پسرِ مادر! بعد هم خط مادر را نمی خواندم! اما خوب چه می توانستم بکنم!؟ نمی توانستم جلوی ناز دادن مادر را بگیرم. تازه از آن، خودم هم خیلی خوشم می آمد اینکه مادرم نازم می داد و همیشه بغلم می کرد.

سالهای سال گذشته بود که دیگر هم پدر پیر شده بود هم مادر و حوصله آن جوانی ها را نداشتند. بیچاره مادر همان خانه را مثل دسته گل درست می کرد باز همان سمفونی بود و همان درخت و تلار و چوبهای کشیده شده بام و  رفها و آویزهای حصیری و هرس کردن بیشه که دیگر رفت و آمدهای ما در خانه را درهم برهم کرده بود.

آخرین روز چه وقت بود!؟ آخرین یاد از کدامش بود!؟ آخرین باری که آخرین بار نبود آخرین همیشه بود!. شاید هم همان روز بود. همان روز که نه من خط مادر را می خواندم نه پدر. ولی آن روز یک روز دیگر بود. روزی که مادر حکم کرده بود به جان بیشه باید افتاد و آن را هرس کرد. همان روز که مادر با خبر شده یک مار را لگد کرده بود. صدای بیچاره تا آن سرِ محل رفته بود. همان روز که به جان من افتاده بود و حرف گوش نکردنهای من او را بجان آورده بود.

آن روز تازه بخانه آمده بودم. پدرم پاچۀ شلوار را تا زانو بالا زده، دست و رو شسته، روی پاگرد ایوان نشسته بود و داد وُ فریادهای مادر را می شنید. تازه به میان خانه آمده بودم. لشکرِ مادر از جلوی من چنان پرکشان گریختند که صدای مادر آمده بود:

-         جوجه ها را لگد نکنی بچه جان!

با خنده به مادر گفتم که از دست مرغِ مادر، مگر می شود نزدیک جوجه ها رفت!؟

همینطور رسیده نرسیده مادرم نگذاشته بود کلمه ای از دهانم در بیاید گفته بود بچه جان این داس را بگیر و برو بیشه را هرس کن. درست مثل یک جنگل شده. پدرت که دیگر لات شده خط هیچکس را نمی خواند. من به چه کسی بایدبگویم!؟ آخر آدم بچه ای به این جوان بزرگ داشته باشد و بعد فریادرسش نباشد!؟

پس از یک سطل آب از چاه کشیدن، دست و صورتم را شستم. و هم از سطل، آب خوردم. پدر همینطور مارا تماشا می کرد. مادر داس را به دست گرفته منتظرم بود که داس را از او بگیرم. همینطور از او گفتن بود و از من گوش نکردن. به من نگاه می کرد به پدرم نگاه می کرد. نه من تکان می خوردم نه پدرم. ناگهان دیدم مادرم چادر را باز کرده دور کمرش دوباره بست آستین را بالا زد و داس را گرفته بطرف بیشه رفت. تا با خبر شویم دیدم مادر به جان بیشه افتاده.

پدر بلند شد پیش مادر رفت. لباسهایم را در آورده بودم. کتله( دمپایی چوبی ) را پوشیدم بدو رفتم پیش مادر. پدر منتظر من و من منتظر پدر. مادر داشت بیشه را خرد می کرد طوری که انگار منَت ما را نمی کشد.  بیشه را داشت هرس می کرد. رفتم داس از مادر بگیرم. نمی داد. از من گفتن و از او جواب ندادن و حرف پدر را گوش نکردن، طوری که می خواست بگوید زبانش مو در آورده اینقدر به ما گفت که بیشه را هرس کنید فدای سرم که هرس نمی کردید.

پدرم هی می گفت:

-         آخر پدرت خوب مادرت خوب این هرس کردن بیشه چه بود!؟

اینقدر مانند سالهای کودکی مادر را اذیت کردم که از هرس کردن دست کشید و داس را بطرف من گرفت می خواست مرا از خودش دور کند. من هم که دستش را خوانده بودم می دانستم داس را بیخود دور خودش می چرخاند بیشتر اذیتش می کردم. با یک دست، دست مرا گرفته من هم خودم را لوس کرده دورش می چرخیدم. او داس را در دست دیگر تکان می داد که یعنی می خواهد مرا بزند من هم دور او چرخ می زدم و می گفتم و دورش می گشتم. بیچاره اینقدر دستم را گرفته بود و دور خودش چرخیده بود که سرش گیج رفت و همانطور روی دوپا بر روی علفها ولو شد نشست. پدر داشت از خنده روده بر می شد.

همان روز بود. همان روز خنده کردن مادرم بود و تماشا کردن پدر. همان روز بود. همان روز آخری که همیشه یاد شد. همان روز که امروز شده. همان روز که همان خاطره همان خانه همان بیشه همان روز که امروز است خیال را گشتن. همان روز که مانند خیال من بیشه شده. چشمها خیره شده یک مشت اشک گرفته بیشۀ یاد را هرس کردن.

همین!

---

[1] زنجره . [ زَ ج َ رَ / رِ ] (اِ) جانوری است کوچک شبیه به ملخ که شبها آواز طولانی کند و عربان صراراللیل خوانند. (برهان ) (از فرهنگ رشیدی ) (از ناظم الاطباء). جانورکی است کوچک شبیه به ملخ که صدای طولانی شبها از آن برآید. (انجمن آرا) (آنندراج ). به لغت اصفهانی صرصر را نامند. (تحفه ٔ حکیم مؤمن ). || حشره ای است از راسته ٔ نیم بالان که سر بزرگ و چهار بال شفاف و نازک دارد و بر روی درختان بسر می برد و از شیره ٔ آنها تغذیه می نماید.
جنس نر این حیوان با اعضای مخصوص زیر شکم و کشیدن پاهایش به آنها صدای سوت مخصوصی تولید می کند . ماده ٔ این حشرات درون پوست درخت تخم می گذارند. سیرسیرک . (فرهنگ فارسی معین ). زیز. (المنجد).( فرهنگ لغت دهخدا)
.
زلزله= زَنجـِره (به انگلیسی: Cicada) یا مو یا جیرجیرک دشتی گونه‌ای حشره است از راستهٔ نیم‌بالان (Hemiptera)، رده زنجره‌ریختان (Cicadomorpha) یا Auchenorrhyncha که دارای چشمانی ریز و با فاصله از هم بر روی سر و بال‌های شفاف ترانما با رگ‌بندی زیاد است. ( از ویکیپدیا فارسی)