گیلداستان: خاکبازی - با برگردان فارسی - گیل آوایی

چهارشنبه ۱ بهمن ۱۳۹۳ - ۲۱ ژانویه ۲۰۱۵

تومان پیران هاچین شالیکی،

دیمپر چله خرابه

دوماغ وینیزکو لابیل جلاسته

دره سر خاک بازه دوبو.

جه او سره کوچه صدا بامو:

-         لیباسه کهنه، سماوره کهنه..... می خریم

حاجی چنس جه خانه بامو بیرون. اونه چوم دکفته زاکا کی خاک بازه دوبو. خو پا توکه مرا بزه زاکه تکا بوگفته:

-         رِه! بوشو خانه مئن بازه بوکون!  دره سر چره نیشته یی!

هالا جه زاکه ور دن وارسته ایتا کشکرت کی خانه لوجانه که جا پرا گیفته بو جه او جور خیاله کی ایتا پیله فیللی فوکودیبی بیجیر، حاجی چنسه کوله سر ایتا پیله درجه بنا، ایجور کی اونا تیمساری درجه فادابی!

حاجی چنس واخوبا بوسته بیده جه اونه کوله سر هاتو ایچی رابه بوکود. خو سرا جورا گیفت، کشکرتا فاندر ست که ده کوچه جورا دوارسته، بوشوبو پلت داره لچه، نیشتان دوبو.

خو جیفه جا دسمالا بیرون باورده، هاتو  خوره خوره ایچی گفتان دوبو کی نشاستی فامستن فوش دان دوبو یا نیفرین کودان دوبو.

زاکه دانه هاتو کی اونا فاندرستان دوبو خو لابیلا اودوشته.

چانکشه دانه کی خو زیبیلانه مئن ایتا جه بادمجانو پامودور، ایتا دیگه مئنام جه ککجو کوارو خالی واشو چوچاق پورا کوده بو، هاتو  چانچو والای خوران حاجی چنسا فاره سه یو بوگفته:

-         سلام حاجی

حاجی چنس اونا ماحال ننا یو هاتو جوتیکی آدمانه مانستن، توکه زبانی ایچی بوگوفت. زاکه دانه دیفاره کش خو خاک بیگیفته دسه مرا خو دوماغا پاکوده یو بازین ایجور کی ایچی فه وره، هر چی بو ایتا پیله نفسه مرا بوجور فاکشه و فه ورسته.

زای هاتو خاکه سر کون واسین کون واسین ایتا پیچه بوشو خوشانه خانه دروازه دراسانه دیمه.

چانکشه دانه حاجی چنسه رافا نه سا کی اونا آوه جا ده. هاتو داد بزه:

-         مورغه سی یایه بی نفس تازه درآمد از قفس..... ککج چوچاق خالی واش، تومانه بوست بی یا بیهین ده زودباش....................

هالا انه تومانا نوکوده ایتا در وازا بوسته. چانکشه نفس، مشته خانم، خانه دروازا واکوده بامو بیرون. تا ایچی بگه، چانکشه دانه بوگفته:

-         تازه بیچه سبزی یه. بادمجان هاچین جان ده ایتا......

مشته خانمه دانه نازه مرا ایتا چوم بزنه نزنه مانستن چانکشا فاندرست. فچه مسته زیبیلانه مئن شورو بوکوده بادمجانان دوجین کودن. هاتو کی مشته خانم دوجین کودان دوبو، چانکشه دانه یام ایتا چوم مشته خانمو ایتا چوم سبزه نه مئن، ایتا ایتا موشته بوکوده مشته خانمه رافا به سا.

زای خو دسانا والای بدا. کشکرت جه داره لچه بامو بیجرتر. داره ولگ ایجور کی رقصا دیبه پاک خیاله باده مرا دیلبری کودان دوبو.

مشته خانم خو سرا راستا کوده بیده چانکش ایتا دسته سبزی می یان پامودورانا بنا اونه سمت بیگیفته

ایشاره بزه اونا کی فاگیر.

مشته خانم دامنپرا بیگیفته هامما دوکوده اونه مئن. ایتا دس دامنپرا بیگیفته ایتا دسه موشته بوکوده ایسکناسا بیگیفت چانکشه سمت بوگوفته:

-         گیران حیساب نوکونی کی بازین تی ویرجا هیچی نیهینمه!

چانکشه دانه هاتو کی مشته خانمه ایجور ده فاندرستی بی، اونه دامن جیرا قاقا بوسته بو، مشته خانمه حیسابا بوکوده یو ایتا چشمک بزه پسی چانچو خو کول بنا هاتو ایتا دسا والای دانه مرا را دکفته یو مشته خانما گاگلف فاندرست تا کی مشته خانم واگردسته یو بوشو خانه مئن دروازا خو پوشت دوست.

هالا باقایده در دوسته نوبوسته، مشته خانم دو واره درا نیمیزگره وازا کوده یو دوز دوزیکی خو سرا باورده بیرون، زاکا فان درست. بیده  خاکبازه دره. ایتا گیل گوده اوساده تاوه اونه سمت. زای ایتا موشته خاکا اوساده فوکوده خو پا سر کی درازا کوده پاک زیمینه سر پاختا بوسته بو.

گیل گوده بکفته زاکه اوشن تر. مشته خانم ایتا ده گیل گوده اوساده تاوه دا. ولی گیل گوده زاکا دوارسته بکفته اوشانه همساده خانه دره ور.

مشته خانم دسه مرا زاکا ایشاره بزه کی بایه اونه ور. ولی زای ایجور خاکبازه دوبو کی دونیا فوگوردسه بی اونا حالی نوبوستی. مشته خانم ایپچه به سایو ارا اورایا فان درست. بازین بوشو خانه مئن هاتو چن دقه نوبوسته بامو دو واره دره سر. ایتا  نباتی بنا موشته کاغذه مئن، زاکه ره تاوه دا. ایتا ترکمه ره که دانه کی هاتو ریکاب زئنو شیب زئنه مرا فاره سه بو، مشته خانمه دوارسته، زاکا فان رسه اونه چوم دکفت موشته کاغذا. به سا. ایتا دس دوچرخه فرمانو ایتا دس والا خوران، موشته کاغذا ویگیفته.

مشته خانم قاقا بوسته اونا فان درست. هاتو اونه رافا به سا تا بیدینه کی موشته کاغذا نباتی مرا فاده زاکا یا نه. ترکمه ره موشته کاغذا واکوده. بیده ایتا نباتی کاغذ واپخته یه. نباتی تاوه ده خو داهان. کاغذا تاوه ده بیجیرو جست زنه دوچرخه سرو شه. هالا اونه شیبه صدا نامو بو کی زای اونه ره دس تکان بدایو ایتا خنده بوکود.

 مشته خانم قاقا بوسته ایتا آ بکشه یو بوشو خانه مئن.

زاکه دانه خو شندره شالیکی پیرانه مرا خو دسا پاکود. خو دیمپرا ایتا دس بکشه. دوماغ وینیزکا ایتا فین بوکوده یو خو لابیلا اودوشته. ایتا پایا جیما کوده، ایجور کی اونه زانو بچسبسه بی اونه سینا هاتو کوچا پاستان دوبو کی ایدفایی ایتا خانه در واوسته. صابخانه دانه خو موستاجره یخا بیگیفته  فاکش فاکش جه خانه باورده بیرون ایجور کی اونا هول بده تاوه ده، اونا تاوه دا کوچه مئن. بیچاره مردای هاچین نفس نفس زئن دوبو. کهنه فوروشه دانه فاره سه اونه دمه چک. هاتو اونا خوشکا زه بیچارا فاندرست. بیچاره مردای بوگفته:

-         آخه من جه کویا باورم!؟ هاتو ما به ما اوتاقه کرایا ایضافا کونه! آخه حیساب کیتاب ناره.

کهنه فوروشه دانه تا بایه ایچی بگه، مرداکه بوگفته:

-     شب خوسه زناکه مرا ایتا قرار نه. روز آیه می کرایا ایضافا کونه! آخه من گنجه سر نیشتمه مگه! هاتو فاله گی مرا واستی ایجور بوگذرانم ده.

کهنه فوروش مرداکه دسا بیگیفته باورده دیفاره کش. هالا هیچی نوگوفته بو کی صابخانه بامو بیرون نه بیده نه بشناخته قاپاس بزه کهنه فوروش چانپسا. کهنه فوروش واگرده تا بگه:

-         مرا زنی!؟ تی ..............

صابخانه دیمپر هاچین به دیفاره گیل. همساده خانه در وازا به. ایتا جیوانه مردای آیه بیرون.

زاکه دانه دیفاره کش هاتو اوشانا قاقا بو فاندرستان دوبو یو موشته خاکا کی خو پاسر فوگوده بو، پاکا دوبو.

کهنه فوروش ایتا دخشارده صابخانا. جیوانه مردای بامو اوشونا سیوا بوکوده. صابخانه زناکه دانه حیاته مئن داد بوکود ایجور داد کی اونه صدا هفتا خانا دوارستی بی. همساده یان بامویید بیرون. کهنه فوروش های گفتی:

-         مرا ولاکون آ ....................

جیوانه مرداکه دانه گفتی:

-         خوبیت ناره برار.... ساب بوکوده نانستی تویی..

هرچی بو اوشنه داوا لاف دکفته. صابخانه بوشو خانه مئن خو زناکا بگه تام بزنه داد نزنه. جیوانه مردای کهنه فوروشه مرا گب زئن دوبو.

ایتا دس جه در بامو بیرون، زاکه دسا بیگیفته فاکش فاکش ببرده خانه مئن.

ایتا صدا بامو:

-     وای زای جان چی بوکودی تی مرا.....آوووووووووو هاچین بوبوستی گیله خرابه. تی لابیلا چیسه!؟ تی مار بمرده مگه....بی یه بی یه خانه مئن بیدینم!

هان

برگردان فارسی:

خاکبازی( بازیِ با خاک )

تنبان و پیراهن درست مانند پارچۀ دست پاک کن، گونه، لب و لوچۀ کثیف، آب بینی و دهان بیرون زده، داشت جلوی درِ خانه در کوچه خاکبازی می کرد. از آن سرِ کوچه صدایی آمد:

-         لباس کهنه، سماورِ کهنه... می خریم.

حاجی خسیس از خانه بیرون آمد. چشمش به بچه افتاد که داشت خاکبازی می کرد. با نُکِ پا به پهلوی بچه زد و گفت:

-         بچه! برو داخل خانه بازی کن! بیرونِ در چرا نشسته ای!

هنوز از بچه دور نشده بود که یک زاغی از بالای خانه پر کشید. از آن بالا انگار که یک تُفِ بزرگ پایین ریخته باشد، روی شانۀ حاجی خسیس، یک درجه گذاشت؛ طوری که به او یک درجۀ تیمساری داده باشد.

حاجی خسیس بخودش آمد دید از شانه اش چیزی جاری شده فرود می آید. سر را بالا گرفت زاغی را دید که دیگر از بالای کوچه گذشته  بود و  داشت بر بالای درخت چنار می نشست.

از جیبش دسمال در آورد. همینطور با خودش چیزی داشت می گفت که نمی شد فهمید داشت فحش می داد یا نفرین می کرد.

بچه همینطور که به او نگاه می کرد، آب دهانش را فرو خورد.

چانکش[1]،  که در زنبیلهایش، در یکی بادمجان و گوجه فرنگی و در دیگری هم شاهی و تره و پونه و سبزی وحشی[2] پر کرده بود، همینطور چانچو[3] تاب خوران به حاجی خسیس رسید و گفت:

-         سلام حاجی

حاجی خسیس محلش نگذاشت و همینطور مانند آدمهایی که لکنت زبان دارند، با کلمات نامفهوم چیزی گفت.

بچه در کنار دیوار با دستِ خاک گرفته اش، دماغش را پاک کرد. بعد طوری که چیزی قورت دهد، هر چه بود با یک نفس بلند بالا کشید و قورت داد.

بچه روی خاک نشسته کشان کشان کمی نزدیک در خانه شان رفت.

چانکش منتظر حاجی خسیس نماند که به او جواب دهد و همینطور داد زد:

-         مرغِ سیاهِ بی نفس، تازه در آمد از قفس..... شاهی چوچاق، پونه، تمام شده بیا بخر دیگر زود باش.

هنوز این را تمام نکرده، دری باز شد. نفسِ چانکش، مشتی خانم، درِ خانه را باز کرد و بیرون آمد. تا چیزی بگوید، چانکش گفت:

-         سبزیِ تازه چیده شده است. بادمجان فقط جان می دهد برای......

مشتی خانم با ناز، مانند بحالتی چشمک زدن نزدن، به چانکش نگاه کرد. خم شد از میان زنبیلها شروع به دست چین کردن بادمجانها کردو همینطور که مشتی خانم داشت دست چین می کرد، چانکش هم چشمی به مشتی خانم و چشمی هم به میان سبزی ها، یکی یکی دسته کرده منتظر مشتی خانم ماند.

بچه دستانش را تکان داد. زاغی از بالای درخت پایین آمد. برگ درخت طوری که تکان می خورد که انگار داشت می رقصید و با باد دلبری می کرد.

مشتی خانم سرش را بلند کرد، دید چانکش میان یک مشت سبزی گوجه فرنگی گذاشته بطرفش گرفته به او اشاره کرده که بگیر.

مشتی خانم لبۀ دامنش را گرفته، همه را در دامنش گذاشت. یک دست لبۀ دامن را گرفته با دست دیگرمُشتی اسکناس بطرف چانکش گرفت و گفت:

-         گران حساب نکنی که دیگر از تو هیچ چیز نخواهم خرید.

چانکش که همینطور داشت یک جورِ دیگر به مشتی خانم نگاه می کرد، به زیر دامنش خیره شده حساب مشتی خانم را رسید و پس از یک چشمک زدن چانچو را روی شانه اش گذاشت با یک دست حرکت دادن راه افتاد و گاه گاه به مشتی خانم نگاه کرد تا که مشتی خانم برگشت و داخل خانه رفت و در را پشت سرش بست.

هنوز کاملا در بسته نشده بود که مشتی خانم دوباره در را نیمه باز کرد و بصورتی پنهانی سرش را بیرون آورد. به بچه نگاه کرد. دید دارد خاکبازی می کند. یک تکه گِلِ سفت شده را برداشت بطرفش انداخت. بچه یک مشت خاک برداشته روی پایی که با حالتی روی زمین پهن شده باشد، دراز کرده بود؛ ریخت. تکه گِلِ سفت شده،  آن طرف ترِ بچه  افتاد. مشتی خانم یک تکه دیگر گِلِ سفت شده برداشت بطرف او انداخت. تکه گِلِ سفت شده از بچه گذشت نزدیک درِ خانۀ همسایه افتاد.

مشتی خانم با  دست به بچه اشاره کرد که بیاید پیشش ولی بچه یک جور داشت خاکبازی می کرد که دنیا هم خراب می شد حالی اش نمی شد. مشتی خانم کمی ایستاد. به این طرف آن طرف نگاه کرد. سپس داخل خانه رفت. همینطور چند دقیقه نشده دوباره دم در آمد. یک آب نبات را در تکه ای کاغذ گذاشته، برای بچه انداخت. یک پسرۀ بی خیالِ همه، که همینطور داشت رکاب زنان، سوت می زد؛ رسید. از مشتی خانم گذشت. به بچه رسید. چشمش به تکه کاغذ افتاد.  آن را برداشت باز کرد. دید یک آب نبات در آن پیچیده شده. آب نبات را در دهانش گذاشت. کاغذ را پایین انداخت. جست زد روی دوچرخه و رفت. هنوز صدای سوتش نیامده بود که بچه برایش دست تکان داد و خنده ای کرد.

مشتی خانم حیران ماند. آهی کشید و به داخل خانه رفت.

بچه با پیراهنِ مثلِ دست پاک کنِ ژنده اش، دستش را پاک کرد. روی گونه اش دست کشید. آب دماغش را به دهان برد و با آب دهانش قورت داد. یک پایش را جمع کرد. طوری که زانویش به سینه اش بچسبد. همینطور کوچه را داشت می پایید که ناگهان از یک خانه، در باز شد. صاحبخانه یقۀ مستاجرش را گرفته، کشان کشان از خانه بیرون آورد. طوری که هولش بدهد او را داخل کوچه انداخت. مردبیچاره نفس نفس می زد. کهنه فروش به نزدیک او رسیده بود. همینطور خشکش زده بیچاره را نگریست.

مرد بیچاره گفت:

-         آخر من از کجا بیاورم!؟ همینطور ماه به ماه کرایه اتاق را اضافه می کند. آخر حساب کتاب ندارد.

کهنه فروش تا بیاید چیزی بگوید، مرد گفت:

-     شب با زنش می خوابد یک قرار می گذارد روز می آید کرایه مرا اضافه می کند. آخر من مگر سرِ گنج نشسته ام. همینطور با کارگری باید یک جور بگذرانم.

کهنه فروش دست مرد را گرفت به کنار  دیوار آورد. هنوز چیزی نگفته بود که صاحبخانه بیرون آمد نه دیده نه شناخت، به پس گردنِ کهنه فورش زد. کهنه فروش برمی گردد تا بگوید:

-         مرا می زنی ...................

صاحبخانه رنگش مثل گلِ دیوار می شود. همسایه در را باز می کند. یک مرد جوان بیرون می آید.

بچه کنار دیوار همینطور داشت نگاهشان می کرد و مُشتی خاک را که روی پایش ریخته بود پاک می کرد.

کهنه فروش یک کشیده به گوش  صاحبخانه می خواباند. مرد جوان آمد. آنها را از هم جدا کرد. زن صاحبخانه در حیاط خانه داد زد.  طوری داد زدن که صدایش از هفت خانه می گذشت. همسایه ها بیرون آمدند. کهنه فروش هی می گفت:

-         ولم کن.... ولم کن این.

مرد جوان می گفت:

-         خوبیت ندارد برادر. اشتباه کرد نمی دانست...

هرطور بود دعوایشان بهم خورد. صاحبخانه به داخل خانه رفت به زنش بگوید که ساکت شود داد نزند. مرد جوان داشت با کهنه فروش حرف می زد.

یک دست از خانه بیرون آمد. بچه را گرفت. کشان کشان به داخل خانه برد.

صدایی آمد:

-     وای بچه جان با خودت چه کار کردی..... وای درست گل و خرابه شده ای. آب دهانت چه هست!؟ مادرت مرده مگر.  بیا بیا داخل خانه ببینم!

همین.

---

[1] دوره گردِ با دو زنبیل و یک وسیله چوبی ی روی شانه

[2] چوچاق در فارسی نمی دانم. این سبز بطور وحشی سبز می شود.

[3] چانچو از دو کلمۀ چان یعنی شانه و چو( کوتاه شدۀ چوب) است. با چوب روی دوش، می شود از دو سر آن زنبیل یا هرچیزی قابل حمل آویزان کرد و برد.