گیلداستان: اورشین بامو خیالو شلختی مرغانه دشکن = خیالِ بهم ریخته وُ نیمروی تخم غاز - گیل آوایی

گیلداستان: اورشین بامو خیالو شلختی مرغانه دشکن

گیل آوایی

تیرشید  ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۵ - ۴ مه ۲۰۱۶

نیشته بوم. نیشته بو خیالا وامختان دوبوم. نانم چره می ماره یاد دکفتم. آخه  می مار گفتی:

-         پابرانده نگرد. تومامه پابراندان پیله پا ییدی. تونام پیله پا بیبی بازین کفش تی پا قد هرماله نشا یافتن.

ایجور گفتی پاک هاتو بوو کی پابراندان همیشک وا پابرانده بیبید. می مار خوره گفتیو ایشتاوستی. ویریشته بوم بشم گرکا[1] جیر فاکشم گمجه مئن بیدینم چی ناها. گرکه ویریس دورسفته یو گمج بکفت بیجیر تا بایم اونا ویگیرم می مار ویریشت خوو کتله مرا بامو می جان دکفه  کی دو بالا بجسته بوشوم صارا مئن. اسا نودوب اکه بودوب. نانم می مار چی گفتان دوبو نیفرین کودان دوبو یا چی! نانستیم فقط ایشتاوستیم کی گفتی:

-         ازازیل زای بوبوسته داری. ایلاهی......

ده نفامستم ایلاهی چی!

اسا چره هان مرا یاد باموبو منام نانستیم. خاب آدمه خیال کی آدمه دس نی یه خورخوره هاتو لافند دورسفته شه. شاید پابرانده نیشته بوم مرا یاد باموبو. من جه کویه واستی بدانم! آدم کی همه چه نتانه بدانه. اونکی گه همه چی دانه پیله گابه. آدم هر چی ویشتر خایه بدانه فامه کی هیچی نانه. مگه اونی کی دیروز دانستیم ایمرو اونه جا مرا خنده نیگیره!؟ خاب هانه ده.!

مره درجه کا فاندرستیم. دارانه تازه ولگانام می خیالا ویشتر چوو زه یید. هاتو  واخوبا بوسته نوبوسته فیکرو خیالا دوبوم. داره ولگانه رقصا بیگیفته بوشوبوم آسمانه لچچا چوم بودوخته بوم.  فاندرسستیمو هی چه نی ده ییم. پاک واکوده کورانا مانستیم. ایجور مره بوشوبوم  سالانی کی نانم چی سالی بوو. روخانه کوله سر دس فادا خیاله دس شون دوبوم. می همشهری مهربانه صدا، مرا هاچین ابرانه باله سر بینیشانه بوو. اونه صدا، مرا بردان دوبو. ایجور کی هاچین ایتا خوشکه ولگ بینیشتی بی باده باله سر بوشوبی. یانی نه اینکی بوشوبی بلکی اونا ببرده بی. مره مره پیچ پیچا دوبوم:

اخه می گونا چی بو[2]

ما بنای دورا بوی

بوشوی می رقیبه  ور

تی بلا می سر

هانده تو دورا بوی

خوشخوشانی پا بزنم دیل بزنم کش بزنم وازو ولنگ بوکونم ولوله زاکانه مانستن بکون قرار نیگیرم

روخانه کوله سر ازازیل بوبو خاندان دوبوم:

کورا بوشوم ده الون

چی ویسین بوگوم مو

هانده تو ما دس ویتی

تی پا پس ویتی

آی قشنگه  لاکو

می ره هاتو پیچ پیچا دوبومو روخانه کوله سر خیاله شون دوبوم. روخانا آب دوبو کولا کول( لبالب). واش تا می چکره سبزا بو، آدمه پا شورمه مرا هیسته چوره بوستی. هاتو بو کی پاک هیچی نوبوسته هی چی تفاق دنکفته سالانه سال بیجار هو بیجار، باغ و بولاغ هوو باغو بولاغ، واش هوو واش گومار هوو گومار آدمانه دیل پاک چشمه آبه مانستن ابریشما صافی جا سوسو دایید.

ایجور قاقا بوسته، دمرده خیاله مئن بوبوسته مرا دیل بزه کش بزه بال بیگیفته شون دوبوم. هاتویا مانستی کی بیدم تازه جه لانه سرا دا اوردیکان ایجور کی واکف بدارید همدیگه جان دکفته آبه مئن جان شورا کودان دیبیدو زالاش باورده،  روخانه روتا اورشین کودیدی.

دور دوره شر واشک پلت داره جور پر بکشه اوردیکانه  الان فونتورک آکِه فوتورک آسه مان مئن خو بالانا واکوده تُو خوردان دوبو.

روخانه کُول هاچین فرشه مانستن می پا جیر نرمی کودی. روخانه توله آب، تا روخانه کول، فارسه بو. واشان می پاجیر ایجور نرمی کودیدی یو شورم دپاچه یی دی که خیاله آب بازه دیبید. می شلوار لنگه هیستا بو گاگلف می پایا چسبسی. شلوار لنگا لا بزه تا چکره باورده بوجور می شلانقوزه دکشه بو، شون دوبومو مره مره مهربانی صدا مرا ایجور واخانا دوبوم:

آاااااااااااااااای

تو می دیله می جان بی یه روز

تو می شیرین زبان بی یه روز

لاکوی ته خاطیرا شو مگه

می امرا مهربان بی یه  روز

لاکوی دونم ده الون

یاد نابه نی تو

او شیرین گبونه

قسم خوردی می ویسین

ته به لنگرود بی مو تاسیونه

بیه تی به ایروزون ایدر  اودر زینم مو

تیتیبولی موسونی

تی ویستی  پر زینم مو

ایتا آ بکشم. دور دوره شر چوم بودوختم. می دیمپرا شه بزه بو. زبانه مرا می لبانا هیستا کودم. می فیلله اودوشتم. نفس تازا کوده پسی بخاندم:

آاااااااااااااااااااااای

یه دس تنها صدا دانه

ندانه

بهار

بی تو صفا دانه

ندانه

بیا تا بال به بال دامون بگردیم

بگردیم

گونی دونیا وفا دانه

ندانه

هاتو مره خاندان دوبومو می صدا پاک مره ایجور نومود کودی کی هاچین مهربانی صدایا دوارستی ایجور کی نانستیم من خاندان دوبوم یا مهربان صدا کی ایتا گیلان می دیلو جان نیشتی. تا هاسا حمامه مئن بخانده داری؟ حمامه مئن آدمه صدا ایجور به کی عاشورپور مسودی پورضا واستی تی ور لنگ تاوه دید. خاب حمامه مئن ادمه صدا واوه. ولی حمامه جا بیرون بامو نخان کی تی ابرو بشه! فقط حمامه واستی بیدینی تی صدا چیسه! حمامه مئن آدمه صدا، تره تره خاندنا مانه. تره کی پیچ پیچ کونان خاندان دری، تی صدا هوتویه. تره خیال واداره کی تی صدا چی صدایی ایسه! هاچین ایجور من مرا قوربان بی که ده هیکسه خطا نخانی.

به سابوم. را نوشون دوبوم. چومان قاقا بوسته دور دوره شرا فان درستان دوبوم. ایتا شلخت واشانه مئن سیفیدی زه یی. ایجور سیفیدی کی پاک سیفیدی دسمالا موشته بوکوده بنابی واشانه مئن. می دیل  دکفته بشم شلختی مورغانا جه شلخته جیر ویگیرم بشم شلختی مرغانه دشکن چاکونم. بشم نشم کودان دوبومو هاتو موشته بوبو سیفیدی یا فاندرستیم مرا هالی نوبو کی خاندان دوبوم:

لاکوی دونم ده الا ن

یاد نابه نی تو او شیرین گبونه

قسم خوردی می ویسین

ته به لنگرود بی مو تاسیونه

بیه تی به ایروزون ایدر اودر زینم مو

تیتیبولی موسونی تی ویسین پر زینم مو

مره مره به سام. واهیلا بوسته می چومانه اوچم. مرا خیال وادشاته کی اینفر مره شیب زئن دوبو.  می رو  واگردانم بیدیم کی مره شیب زنه. می رو واگردانه واگردانه ایدفایی ایتا صدا دیپیچسته: تترااااااااااااااااااااخ

چوم بگردانم بیدم می بوجوری همساده، بالکنه هیره سر قالی واشادا چوب زئن دوبو کی اونه خاکا بیگیره، بازین قالی جه اوجور بکفته بیجیر اونه چوب بوخورده بالکنه آهینی هیرا! تازه واخوبا بوم کویه ایسامه!

هان!

فارسی:

خیالِ بهم ریخته وُ نیمروی تخم غاز

داستان گیلکی

نشسته بودم. نشسته خیال را می کاویدم. نمی دانم چرا بیاد مادرم افتادم. آخر مادرم می گفت:

-         پابرهنه نگرد. تمام پابرهنه ها پا گُنده می شوند. تو  هم پاگنده می شوی آن وقت کفش به اندازۀ پای تو بندرت یافته می شود.

طوری می گفت که انگار اینجور بود که پابرهنه ها باید همیشه پابرهنه باشند. مادرم برای خودش می گفت و می شنید، بلند شدم رفتم ببینم در دیگِ گلیِ میانِ آویزِ درست شده از ساقۀ برنج چه هست. ریسۀ کاهیِ آویز پاره شد و دیگ گلی پایین افتاد تا بیایم آن را برگیرم مادرم بلند شد با دمپاییِ چوبی اش به جان من بیفتد که دو پا داشته دو پا هم قرض کرده جَستم و به داخل حیاط رفتم. حالا ندو کی بدو. نمی دانم مادرم چه داشت می گفت. نفرین می کرد یا چه! نمی دانستم فقط می شنیدم که می گفت:

-         بچۀ سر بهوایی شده ای. الهی.....

دیگر نفهمیدم الهی چه!

حالا چرا همین یادم آمده بود من هم نمی دانستم. خوب خیالِ آدم که دست خودِ آدم نیست خودبخود همینطور طناب پاره کرده می رود. شاید پابرهنه نشسته بودم یادم آمده بود. من از کجا می بایست بدانم!
آدم که همه چیز را نمی تواند بداند. آن کس که می گوید همه چیز را می داند یک گاوِ به تمام معناست. آدم هر چه بیشتر می خواهد بداند می فهمد که هیچ نمی داند. مگر آن چه که دیروز می دانستم امروز از آن خنده ام نمی گیرد!؟ خوب همینطور است دیگر!

برای خودم از پنجره نگاه می کردم. برگهای تازۀ درخت هم خیالم را بیشتر تحریک می کردند. همینطور بخود آمده نیامده به فکر و خیال رفته بودم. رقص برگهای درخت را گرفته رفته بودم بلندای آسمان چشم دوخته بودم. نگاه می کردم و هیچ چیز را نمی دیدم. درست مانند کورهای چشمِ باز را می ماندم. یک جور برای خودم رفته بودم سالهایی که نمی دانم چه سالی بود. روی کنارۀ رودخانه دست داده بدست خیال می رفتم. صدای مهربان همشهری ام مرا انگار روی بالِ ابرها نشانده بود. صدای او مرا می برد. یک جور که درست مانند یک برگ خشک نشسته باشد بر بال باد رفته باشد. یعنی نه اینکه رفته باشد بلکه برده شده باشد. برای خودم پچ پچ می کردم:

آخر گناه من چه بود مرا گذاشتی دور شدی

پیش رقیب من رفتی

بلایت به سرم بخورد باز هم تو دور شدی

خوشخوشانه پا بکوبم ناز بدهم بغل کنم شلنگ بیندازم مانند بچه های بازیگوش قرار نداشته باشم روی کنارۀ رودخانه بازیگوش شده می خواندم:

الان کجا بروم

چه باید بگویم

باز تو از من دست کشیدی

پا پس کشیدی

ای دختر قشنگ

برای خودم پِچ پِچ می کردم و روی کنارۀ رودخانه می رفتم. در رودخانه لبالب  آبِ گل آلود بود. علف تا زانوی من سبز شده بود. آدم پایش با ژاله های آن خیس می شد. همینطور که انگار هیچ چیز نشده باشد هیچ اتفاقی نیفتاده باشد سالهای سال شالیزار همان شالیزار باغ و بلاغ همان باغ و بلاغ علف همان علف بیشه همان بیشه، دلِ آدمها درست مانند آب چشمه به صافیِ ابریشم فخر می فروخت، می نمود.

یک جور حیران شده غرق شده در خیال شده  خودم را ناز کرده بغل کرده دستم را گرفته می رفتم. درست اینطور می ماند که دیدم اردکهای تازه رها شده از لانه طوری که به یکدیگر گیر داده باشند در آب شنا می کردند و گرسنه و حریص رسوب رودخانه را هم می زدند.

دور دورها باز( شاهین) از روی درخت چنار پر کشیده برای اردکها طوری که هر لحظه یورش بیاورد در آسمان تاب می خورد.

کنارۀ رودخانه، مانند فرش، زیر پایم نرمی می کرد. آب گلِ آلودِ رودخانه تا بالای کناره اش رسیده بود. علفها زیر پایم جوری نرمی می کردند و ژاله هایشان پخش می شد که انگار آب بازی می کردند. لنگه های شلوارم خیس شده به پایم می چسبیدند. لنگه های شلوار را تا زانو بالا زده کمربندم را سفت کرده داشتم می رفتم و برای خودم با صدای مهربان واخوان می کردم:

آاااااااااااااااای

تو روزی دل و جان من بودی

تو روزی شیرین زبان من بودی

دختر از یادت رفته مگر

روزی با من مهربان بودی

دختر حالا می دانم دیگر

یاد نمی آوری آن حرفهای شیرین را

برایم قسم می خوردی

که بی من لنگرود برایت دلگیر است

بیا برایت این روز ها  این در آن می زنم من

مانند سنجاقک برایت پرپر می زنم من

یک آه کشیدم. دورهای دور چشم دوختم. لب و لوچه ام خیس عرق شده بود. با زبانم لبهایم را خیس کردم. آب دهانم را قورت دادم. پس از نفس تازه کردن خواندم:

آاااااااااااااااااااای

یک دست صدا دارد؟

ندارد!

بهار بی تو صفا دارد؟

ندارد!

بیا تا دست در دست هم جنگل بگردیم

که گویی دنیا وفا دارد

ندارد

 همینطور برای خودم می خواندم صدایم برای من طوری بود که انگار از صدای مهربان هم بهتر بود یک جور که نمی دانستم من داشتم می خواندم یا صدای مهربان بود که یک گیلان بر دل و جانم می نشست.
تا حالا شده در حمام بخوانی؟ در حمام صدای آدم یک جور می شود که عاشور پور مسعودی پوررضا باید پیش تو لُنگ بیندازند. خوب در داخل حمام صدای آدم باز می شود. ولی از حمام که در آمدی نخوان چون آبرویت می رود! فقط داخل حمام باید بدانی صدایت چه است! صدای آدم در داخل حمام برای خودت خواندن را می ماند. برای خودت که پچ پچ کنان داری می خوانی. صدایت همانطور است. خیال ترا وا می دارد که فکر کنی صدایت چه صدایی ست! درست مانند این که از خود راضی چنان بشوی که خط هیچ کس را نخوانی.

ایستادم. راه نمی رفتم. چشمها خیره شده به دورهای دور نگاه می کردم. یک غاز میان علفها  سفیدی می زد. یک جور سفیدی که انگار دستمال سفیدی را میان علفها کُپه کرده باشی. به دلم افتاد بروم تخم غاز را از زیر غاز بردارم و بروم نیمروی تخم غاز درست کنم. بروم نروم می کردم و به سفیدی مُشت شده نگاه می کردم حالی ام نبود که داشتم می خواندم:

دختر حالا می دانم دیگر

یاد نمی آوری آن حرفهای شیرین را

قسم می خوردی برای من

که لنگرود بی من برای تو دلگیر است

بیا که امروز برای تو این در آن در می زنم من

مانند سنجاقک برای تو پر پر می زنم من

بی دلیل ایستادم. سرگشته شده چشمانم را روی هم گذاشتم. خیال برم داشت که کسی دارد برای من سوت می زند. رویم را برگرداندم ببینم چه کسی سوت می زند. رویم رابرگردانده نگردانده ناگهان یک صدایی پیچید: تتراااااااااااخ

چشم گرداندم دیدم همسایۀ بالایی من قالی پهن شده بر نرده بالکن را داشت چوب می زد که خاکش را بگیرد آن وقت قالی از آن بالا افتاد پایین چوبش به نردۀ آهنیِ بالکن خورد. تازه بخودم آمدم کجا هستم!

همین!

توضیح:

متن ترانۀ استفاده شده در این داستان را پس از نوشتن و خواندن و حتی درست کردنِ  ویدئو ، از هنرمند گرانقدر گیلانمان آقای صفرعلی رمضانی پرسیدم( با ایمیل و فیسبوک) و ایشان مهربانانه پاسخ دادند که براساس آن متن ترانه را تصحیح کرده ام.

متن کامل ترانه و نشانی ویدئوی همین ترانه با صدای آقای صفرعلی رمضانی بشرح زیر است:

خواننده: صفرعلی رمضانی خواننده، نوازنده، آهنگساز گیلانی

فنار فنار تی ویسین لاکوی مو گیریه کُنم = زار زار برای تو دختر گریه می کنم

اخه می گونا چی بو ما بنای دورا بوی = اخر گناه من چه بود مرا گذاشتی دور شدی

بوشوی می رقیبه  ور تی بلا می سر  = رفتی پیش رقیبم بلایت بخورد به سرم

هانده تو دورا بوی = باز هم تو دور شدی

کورا بوشوم ده الان چی ویسین بوگوم مو = اکنون دیگر کجا بروم  چه باید بگویم

هانده تو ما دس ویتی تی پا پس ویتی  = باز تو از من دست برداشتی پا پس کشیدی

آی قشنگه  لاکو = ای دختر زیبا

آاااااااااااااااای

تو می دیله می جان بی یه روز = آی روزی تو دل و جان من بودی

تو می شیرین زبان بی یه روز = روزی تو شیرین زبان من بودی

لاکوی ته خاطیرا شو مگه = دختر از یادت رفته مگر

می امرا مهربان بی یه  روز = روزی با من مهربان بودی

لاکوی دونم ده الان یاد نابنی تو = دختر حالا دیگر می دانم یاد نمی آوری

اوو شیرین گبونه = آن حرفهای شیرین را

قسم خوردی می ویسین = برایم قسم می خوردی

ته به لنگرود بی مو تاسیونه = برایت لنگرود بدون من دلگیر است

بیه تی به ایروزون ایدر اودر  زینم مو = بیا برایت این روزها این در آن در می زنم من

تیتیبولی موسونی = مانند سنجاقک

تی ویسین پر زینم مو = برایت پر می زنم من

آاااااااااااااااااااااای

یه دس تنها صدا دانه، ندانه = آی یک دست صدا دارد، ندارد

بهار بی تو صفا دانه ، ندانه = بهار بی تو صفا دارد، ندارد

بیا تا بال به بال دامون بگردیم ....بگردیم = بیا دست در دست هم جنگل بگردیم

گونی دونیا وفا دانه، ندانه = گویی دنیا وفا دارد، ندارد

لاکوی دونم ده الان یاد نابه نی تو او شیرین گبونه = دختر می دانم حالا تو یاد نمی آوری آن حرفهای شیرین را

قسم خوردی می ویسین ته به لنگرود بی مو تاسیونه = برایم قسم می خوردی لنگرود بدون من برایت دلگیر است

بیه تی به ایروزون ایدر او در دنه بو = بیا برایت این روزها این در آن در می زنم من

تیتیبولی موسونی تی ویسین پر زینم مو = مانند سنجاقک برای تو پر می زنم من

.

 نشانی ویدئو با صدای صفرعلی رمضانی: > https://youtu.be/ts1ndbPpDAU

---

[1] گَرَک GARAK= 

[2] آ ترانا جه ایتا اجرا کی آقای صفرعلی رمضانی، گیلانه مهربان صدا یو هونرمند، خواننده/نوازنده، بیگیفته دارم.