یازده تا گیلیکی چاردانه - گیل آوایی

می دیلی واهیله بشم بخانه

مرا آیوانه سر می مار دوخانه

بینیشته هیره جیر مرا بده ناز

پیله که وا بدم زاکی بمانه

فارسی

دلکم سرگشته شده بروم خانه

مادرم از سر ایوان صدایم کند

نشسته زیر پاگرد ایوان نازم بدهد

بزرگی را رها کنم، کودکی بماند

2

چوما ارسو دره یادا بزه چو

هاتو زاکا بو گه می جانه مار کو

جه چوم ارسو سی یا ابرا دوارست

جه  غورصه آه زنه می دیمپرا فو!

فارسی

چشم را اشک افتاده، یاد را تحریک می کند

همینطور بچه شده می گوید مادر جان من کجاست

اشک از چشمان فرا تر از ابرِ سیاه شده

از غصه آه گونه هایم را فوت می زند.

3

خیالا گم بوشو ده بون درم تور

نبم هرماله آ بیگانه جا جور

دینم هانده خیالا کی بوبو لات

می دیلا چو زنه چوما کونه بور!

فارسی

به خیال می گویم برو دارم دیوانه می شوم

بندرت در این جای بیگانه جور می شوم

می بینم باز خیال لات شده

دلم را تحریک می کند چشمم را سرخ!( سرخ=گُر گرفته)

4

آ فیسبوکام بوبوسته می آویسی!

می دیلا چو زنه گه وا بینویسی!

منام تورا بو جه آ ولوله زاک،

آخه غوربت کی دانه چی نیویسی!؟

فارسی

این فیسبوک هم شده هووی من

دلم را تحریک می کند می گوید باید بنویسی

من هم دیوانه شده ام از این بچۀ سر به هوا

آخر غربت چه کسی می داند چه می نویسی!؟

5

غریبی آ بوبو می آبو دانه

می چومه سر واسی ارسو بمانه

ببم او زاک، آویرابو جه خو مار

آویری ارسو مئن، مارا دوخانه!

فارسی

آهِ غربت هم آب و دانه ام شده است

بر چشم من باید اشک  بماند

مانند کودکی بشوم که مادرش را گم کرده

میان اشک گم شدگی اش، مادر را صدا کند

6

خایم زاکه بنم دیمه، نتانم
بنم دیمه بازین آخه چی مانم!؟
هاچین تسکه دیله امرا ببم قاق
می دیله مئن مره مارا دوخانم!
فارسی
می خواهم کودکی را کنار بگذارم، نمی توانم
کناربگذارم سپس به چه می مانم!؟
بیهوده با دلِ تنگ حیران بشوم
در دل برای خود مادر را صدا کنم!

7

نی یه هی کس تی کس، غوربت آویری

تره سوجی ساجی ارسُو جیگیری

هاچین بی گورخانه جه ونگو جه ناک

جه چوم ارسو واری بازین دیمیری

فارسی

هیچ کس، کسِ تو نیست، در غربت گم شده ای

برای خودت می سوزی می سازی جلوی اشک را می گیری

درست می شوی صدای رعد و برق از گریه، هق هق

از چشم اشک می باری سپس غرق می شوی

8

غمانا گم بوشو، می دیل تورا بو

می چومان ارسو جا آخه کورابو

ده وسته ایجگره امرا کودن داد

واکفته دیل جه غورصه ده پورا بو

فارسی

به غمها می گویم برو، دلم دیوانه شده است

از اشک دیگر چشمان کور شده است

بس است با ضجه داد زدن

دلِ به تنگ آمده، از غصه پر شده است

9

پی یالا، چومپیله ایشماردنه کار

چومه کاره کودن خابه مرا قار

خروسخانو پیاله خالی، بی خاب

دو واره دیل جه غورصه به تیلیمبار

فارسی

کارِ پلک زدن است که پیاله را بشمارد

کار چشم است که با خواب قهر کند

خروسخوان(بامداد) و پیالۀ خالی، بی خواب

دوباره دل از غصه انبار می شود

10 

شبانه تاسیانی چی درازه

همیشک  تسکه دیل چومانه وازه

نشا هرماله صوندوقا کودن واز

کی دیله پستایی همیشک رازه

فارسی

شبهای دلتنگی چه دراز است

همیشه آدم چشمِ آدم دلتنگ باز است

نمی شود هر صندوقی را باز کرد

که پس اندازِ دل همیشه راز است

11

غمانا فیشانم، بادام بره شه

پیاله خالی به خابام بره شه

هاتو کی وارگانم چومپیلا می یاد

خیاله باله سر سوارا به شه

فارسی

غمها را دور می ریزم، باد هم می برد، می رود

پیاله خالی می شود خواب را هم می برد می رود

همچین که پلک چشم را به یادم آویز می کنم

بر بالِ خیال سوار می شود می رود

. 

گیلداستان "آویرابو"- گیل آوایی

آویرابو

کل اگه طبیب بودی، خوسرا دوا نمودی!

گیل آوایی

اکتبر2012

نه خودا اونه مرا کار داشتی نه شیطان. جه همه آویرا بوسته خو جوخوفته دردانا هوار کودی. نه موش ایشتاوستی نه دیوار. جه هفت دولت ازاد، هرچی خاستی خوره گفتی، دونیا جایام حیساب نبردی. آویرابوسته صدایام مردمه ره آویره! نه هیکس اونه ایشتاوه نه هیکس اونا دینه! نه شهره مئن ایسا نه یام نه سا. هاتو هاخاکه جیوانی دباخته مئن، آیروا بوسته بو. خو خاکه مئن خو شهره مئن آویرابوبو، هامه جا ابسابو یو هی جایام نه سابو. آخه آدم کی خو آدمی مرا حیساب نایه، ایسانو نِسان مملکته مئن ایتا یه. زنده یو بمرده توفیر ناره. خاکو وطن و دولتو هرچی کی بخایی بیگی اوشنه ره یه کی پیادا سواره ده بازینام پیادانا گوزبجیبا کونه ده. هاتویه کی وختی آدم خو آدمی مرا حیساب نایه، خوره شه خوره آیه خوره کفه خوره ویریزه تا وختی کی انه چارچرخ هوا ببه. بازین نه انه امون نه انه شون،  نه ربطی نه ثبتی. وختی یام کی ثبتو ربطه آدمی نبه، آدم هاتو گوتورمایی آیه یو شه. خاکه مانستن باده دس.

روزان انه کار بوبوسته بو تومامه شهرا متر کونی. جه کوچان بیگیر تا خیابانان. جه باغ بیگیر تا بولاغ. یک روندام خومرا گب زه یی. یانی هی کس اونه مرا بوگو بیشتاو نوکودی. هر که یام فاره سه یی یا شوخی کودی یا فوش دایی. اونام کی نا فوش دایی نه شوخی کودی، خو ترسه جا جه جهنم ایچی انا فادایی گفتی مرا دوعا بوکون. همیشکام هاتو کی خاستی دوعا بوکونه خوره خوره گفتی:

-         دوعا بوکونم کی چی ببه! انهمه دوعا بوکودم مرا، انام می آخره عاقبته! بازین ترا چی دوعا بوکونم!

خو سرا تکان دایی یو خو فکرو خی یالا چورتیکا آمویی.

هاچین ایتا دونیا گب داشتی. هی کسه ره نوگوفتی. ایتا دونیا بارا خود کول فاکه شه یی. هرتا سنگو سفالو درو دیفارام ایچی انه ره نشانه داشتی. جه زاکی تا پیله مرداکی . جه ویشتایی تا شکم سیری. جه داد تا بیداد جه خاب تا بیدار جه یار تا اغیار. هاتویام خوره گفتی یو خوره ایشتاوستی یو خورا آوه جا دایی:

-         چی خاستیم کی اتو هامه چی واگردانه سرا بو. می ازار کی پوتارام نرسه یی چره می خاکه مئن آویری می قسمت بوبو.

او روزام خوره خوره بوگو بیشتاوا دوبو یو شون دو بو. هاچین ایتا موشته بوبوسته خورا فاکشانن دوبو. پیندره پاره دوکوده هاتو کرف آبادا دوارسته ایتا آپچین خرته خاشاک خو دس بیگیفته دیفارکنارا بیگیفته هیزارتا خی یاله مرا شون دوبو. انه دیمپر خوشکه بیجاره جه آب جیگیفته مانستن خاله خاله بوبوسته بو پاک ایچکه آبه ره  زالاش باورده بو. هاتو خو خی یالا وامختان دوبو، شون دوبو کی چومارسرا پورده جیر چشمه سر آب بوخوره.

زباله بو، زباله یام کی بوستی تومام رشت پاک زباله خابا شویی، ملخ پر نزه یی. زلزله یام یکبند خاندان دوبو، چی چی نی گاگلف فوتورک زه یی ایتایا چانه دوستی، زلزلانه جانترس، چیچی نی یانه دس خوشانه صدایا جیگیفتیدی ولی ایدقه نوبوسته بازام زباله اوپه رایا( اوپرا) را تاوه داییدی. بی زلزله یام کی خاب زباله نیبه. زباله افتابسوجانه نما،  زلزله اوپه رایه. زلزله نبه، زباله قو وت ناره.

خیلی زماته کی هاتو رشته مئن آویرابو داشتی. هی کس نوبو کی ایتا چکه آب اونه گولی دوکودی بی.

سنگکی جا ایتا تیکه نان فاگیفته، کورده ایاز کچه مرا بمانسته جاقول ماقولا سنگکی نانه من موشته بوکوده فادابو اونا  تا نهارا ویشتا نمانه.

هاتو آپچین بدس فاکش فاکش خیاله کی ایتا دونیا سنگینی اونه کوله سر ناها، دیفارکش خوره خوره شون دوبویو، گاگلف آه کشِنه مرا خو دردانا ایشماردی. خوره گفتی، خوره ایشتاوستی یو بازینام خورا آوه جا دایی:

-         چی خاستیم کی اتو هامه چی واگردانه سرا بو. می ازار کی پوتارام نرسه یی چره می خاکه مئن آویری می قسمت بوبو.

کاسه گول خیابانه  کنار ترمز بوکوده تا اونه موسافر پیادا به. ایتا بوق بزه اونه ره. خو سرا واگردانه کاسه گولا لوچان بزه بوگفته:

-         بوشو بدا باد بایه

کاسه گول ایتا پن زاری اونه ره تاوه دایو بوگفته:

-         آی قاب باز انا ایتا کانادارای فاگیر زالاش ناوری زباله مئن   

پنزاری یا اوسانه ایتا کونه وره کی غمزه آیه یو کاسه گولا بخنده تاوه ده.

هاتو کی آپچینا ادس اودس کودان دوبو داناعلی جا مشته خانم بیرون آیه دینه کی اون کرا دیفاره کش شون دره. بودو بودو خیابانا دواره آیه اونه کنار ایتا موشته نانو پنیر و سبزی که جه خو نذری سفره اوساده بو فادا اونا  بوگفت:

-         بوخور مرا دوعا بوکون

مشته خانما فاندرسته. همیشکام هاتو کی اونه چوم دکفتی مشته خانما، اونه چوم هاتو بو کی پاک خاستی بگه:

-     آخه مار خاخور! کل اگه طبیب بودی خو سرا دوا نمودی! اگه دوعا مرا کار چاکوده بوستنی بو تا هسا واستی من راکه فلر بوبوستی بیم! انهمه دوعا مرا، من می شهره مئن آویرم! بازین ترا چی دوعا بوکونم!؟ خایی کومک بکونی خاب کومک بوکون! آدم واستی آدمه داد فاره سه ده!

ولی هیچی نوگفتی. یانی چی بوگفتی بی. اونه حرفه ره پیچایام شیب نزه یی تا چی برسه مشته خانم! هاتو هاتویام همیشک وختی اونه چوم دکفتی مشته خانما کی اونا ایچی فادان دوبو، ایتا پیچه مشته خانما فاندرستی ایتا پیچه خورا فاندرستی بازین ده یی، نه هیچی تفاق دنکفته بو. دوعا پوعایام هاچین حیکایته.  مشته خانم هو مشته خانم بو. آویرابو هو آویرا بو.

چومارسرا پوردا دواره. چشمه لب فوروز آیه. آپچینه خرتو خاشاکه نیهه خو ویرجا، خو دیمپرا اب زنه یو شکم سیرابو خودسه مئن ابا اودوشه. نانو پنیرو سبزیو جاقول ماقولا جول جولیکی فه وه ره، پاک جه ویشتایی بیچاره چکره رمق ناشتی. شکم سیرابو پسی، واشانه سر درازا کشه، ایوخت واخوبا بوسته کی ایتا جوانه که صدا جه  راشی بامو:

 ایشو بوشم روخونه[1]

ستاره ما دوخونده

بوته ایشو نمونه

بوته ایشو نمونه

هان

برگردان فارسی:

گم شده

کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی

نه خدا با او کار داشت نه شیطان. از همه گم شده دردهای نهفته خود را هوار می زد. نه موش می شنید نه دیوار. از هفت دولت آزاد، هر چه می خواست با خود می گفت. از دنیا هم حساب نمی برد. صدای گم شده هم برای مردم گم است! نه کسی او را می شنود نه کسی او را می بیند! نه در شهر هست نه هم نیست. همینطور برای همین خاک جوانی باخته گم شده بود. در خاک خودش در شهر خودش گم شده بود. همه جا بود هیچ جا هم نبود. آخر آدم که به آدمیِ خودش بحساب نیاید، بودن نبودن در مملکت یکسان است.

زنده و مرده اش فرق نمی کند. خاک  و وطن و دولت و هرچه که بخواهی بگویی برای آنهایی ست که سوارند و سرِ پیاده ها را شیره می مالند. همینطور است وقتی که آدم به آدمی اش حسبا نیاید. برای خودش می رود برای خودش می آید برای خودش می افتد برای خودش بلند می شود تا وقتی که چارچرخش هوا شود. بعدش هم آمدن و رفتنش نه ربطی نه ثبتی دارد. وقتی هم که ثبت و ربطِ آدمی نباشد، آدم همینطور فله ای می آید می رود. مانند خاک در دست باد.

روزها کارش شده بود تمام شهر را متر کردن. از کوچه ها بگیر تا خیابانها. هر کس را هم میدید یا شوخی می کرد یا فحش می داد. او هم که نه فحش می داد نه شوخی می کرد، از ترس جهنمش چیزی به او می داد می گفت او را دعا کند. همیشه هم همینطور که می خواست دعا کند با خودش می گفت:

-         دعا کنم که چه بشود! آن همه خودم را  کردم، این آخر عاقبت است! بعد برای تو چه دعا کنم!

سرش را تکان می داد و فکر و خیالش را چرتکه می آمد.

درست یک دنیا حرف داشت. برای هیچکس نمی گفت. یک دنیا بار روی شانه اش می کشید. هر سنگ و سفال و در و دیوار هم برایش نشان از چیزی داشت. از کودکی تا مرد بزرگ شدن. از گرسنگی تا سیری. از داد تا  بیداد از خواب تا بیدار از یار تا غار. همینطور هم با خودش می گفت و با خودش می شنید و بخودش جواب می داد:

-         چه می خواستم که اینطور همه چیز وارنه سری شده. آزارم به مورچه هم نمی رسید چرا در خاک خودم گم شدگی قسمتم شده

آن روز هم با خودش بگو  مگو داشت و می رفت. درست مانند یک مشت جمع شده خود را داشت می کشید. ژنده و پاره پوره پوشیده همینطور داشت از کرف آباد( اسم محلی در رشت) رد می شد یک کیسه پلاستکی از وسایل خرد و ریزش در دست گرفته کنار دیوار را گرفته با هزار خیال می رفت. لب و لوچه اش مانند شالیزار خشک که از آب دریغ شده باشد، ترک برداشته درست مانند این بود که برای یک چکه آب له له بزند. همینطور خیالش را می گشت و می رفت که از چشمۀ چمارسرا آب بنوشد.

نیمروز گرم بود. نیمروز هم که می شد تمام رشت انگار به خواب نیمروزی می رفت. ملخ پر نمی زد. زنجره هم یک ریز داشت می خواند. گاه گاه به گنجشک یورش می برد و ترتیب یکی را می داد. زنجره های جانترس، برای دس خوشی گنجشکها  صدایش را قطع می کردند اما یک دقیقه نشده دوباره اُپرای نیمروزی را راه می انداختند. بدون زنجره هم که نیمروز محسوبنمی شود. نمای آفتاب سوزانِ نیمروز، اُپرای زنجره است. زنجره نباشد، نیمروز توان ندارد.

خیلی وقت است که همینطور در رشت گم شده است. هیچکس نبود که یک چکه آب در گلویش می ریخت. ایاز تُرکه( اسم شخص) تکه نانی  از نانوایی سنگکی گرفته بود و با کفگیر کمی جغول بغول( نوعی غذا) در نان گذاشته لقمه کرده بود به او داده بود تا گرسنه نماند.

همینطور کیسه پلاستیکی در دست کشان کشان انگار سنگینی یک دنیا بر شانه هایش باشد، کنار دیوار می رفت گاه گاه با آه کشیدن دردهایش را می شمرد با خود می گفت با خود می شنید و بعد هم خودش جواب می داد:

-         چه می خواستم که اینطور همه چیز وارونه سر شده آزام به مورچه هم نمی رسید چرا در خاک من گم شدگی قسمت من شده

کاس گل، کنار خیابان ترمز کرد تا مسافرش پیاده شود. یک بوق برای او زد. او سرش را برگرداند با چشم اشاره ای به کاس گل زد گفت:

-         برو جلوی باد را نگیر( مزاحم نشو)

کاس گل پنج ریال برای او انداخت و گفت:

-         ای قاب باز این را بردار یک کانادرای بگیر تا در گرمای نیمروز له له نزنی

پنج ریا را بر می دارد با غمزه ای می آید که کاس گل خنده اش می گیرد.

همینطور که کیسه پلاستیکی را این دست آن دست می کرد مشتی خانم از بقعه داناعی بیرون می آید می بیند که او کنار دیوار کشان کشان یم رود. بدو بدو از خیابان می گذرد کنار او می آید. لقمۀ نان و پنیر و سبزی که از سفره نذری اش برداشته بود به او می دهد می گفوید:

بخور مرا دعا کن

به مشته خانم خیره نگاه می کند. همیشه هم وقتی نگاهش به مشتی خانم می افتادنگاهش طوری بود که انگار می خواست بگوید:

-     آخر مادر خواهر! کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی! اگر با دعا کار درست شدنی بود تا حالا باید من راکفلر می شدم! با آن همه دعا من در شهر خودم گم هستم بعد برای تو چه دعا کنم!؟ کمک  می خواهی بکنی خوب کمک کن آدم باید به داد هم برسد دیگر.

ولی هیچ نمی گفت. یعنی چه می گفت. برای حرف او گربه هم سوت نمی زد تا چه رسد مشتی خانم! همینطوری هم همیشه وقتی چشمش می افتاد به مشتی خانم که چیزی به او داشت می دادريال کمی به مشتی خانم نگاه می کرد کمی خودش را نگاه می کرد بعد می دید که نه هیچ چیز اتفاق نیفتاده بود. دعا پوعا هم داستان بیهوده است. مشتی خانم همان مشتی خانم بود و گم شده هم همان گم شده.

از پل چمارسرا( یکی از محلات رشت) می گذرد. کنار چشم می نشیند. وسایل در کیسه پلاستیکی را دور خودش می گذارد. صورتش را می شوید. از گرسنگی زانوانش می لرزید رمق نداشت. پس از سیر شدن شکم، روی علفها دراز می کشد. یک وقت با خبر می شود که صدای یک جوانی آمد:

یک شب رفتم رودخانه

ستاره صدایم کرد

گفت این شب نمی ماند

گفت این شب نمی ماند.

همین.

---

[1]-  شو شو شو

شوی استبداد آخر گوذرنه

وای آخر گوذرنه

خو خو خو خوی بیچارگان ایروز پری نه

وای ایروز پرینه

ایشو بوشوم روخونه

ستاره ما دوخونده

بوته ایشو نمونه

بوته ایشو نمونه

جه  مأمد امینی ( م.راما)، ۱۵۲۱ دیلمی، شریر ما نهم (۲۳ دی ما ۱۳۲۶ هجری شمسی) لاجؤنˇ مئن، ایته میؤنه شهری خانواده مئن به دونیا بمأ و خو ابتدایی و متوسطه تحصیلاته هو شهرˇ مئن تمنأ گوده. - آ بخشا جه ویکیپدیا فارسی بیگیفتم.

5 تا گیلکی چاردانه - گیل آوایی

می ارسُو گم بوشو، غورصه ولانه!

می دیمه سر می ارسو رقصه مانه!

بوگو بیشتاوه ارسو، غورصه، می داد

خیاله  غورصه ارسو رقصه دانه!!!!

فارسی

به اشک می گویم برو،  غصه نمی گذارد

روی گونه ام اشک مثل رقص می ماند

گفتگوی اشک، غصه، دادِ من است،

انگار که غصه، رقصِ اشک را می داند!

2

تو نه سی، من چی واستی، واستی به سم!؟

چی واستی بیخودی  تی واستی به سم!؟

هاتو واستی نواستی تورا بون قاق،

ایسان نه سانه مئن  تو خاستی به سم!

فارسی

تو نباشی من برای چه باید بمانم

برای چه بیخود بخاطرِ تو بمانم

همینطور باید نباید، دیوانه بودن مات

میان ماندن نماندن، تو خواستی بمانم!

3

خیالا گم بوشو، می دیل ولانه!

ترا ویشتر آ ترکمه دوخانه!

منام واهیلا بم با ترکمه زاک

تی یاده امرا های مرا دُو وانه!

فارسی

به خیال می گویم برو، دلم نمی گذارد

این حرف گوش نکن ترا بیشترصدا می کند

من هم سرگشته می شود با این بچۀ بازیگوش

با یادت همینطور مرا می دواند.

4

کرا دونیا پوره، تسکه تنایم.

مره گم، ایشتاوم، خالی پلایم.

خیاله باله سر بیخود خورم تاب،

هاچین گورشم جه می گیلان سیوایم.

فارسی

دنیا پُر است من تنهای تنهایم

با خود می گویم، کاری از من ساخته نیست

بر بال خیال بیهوده تاب می خورم

داغ شده ام از گیلانم جدایم

5

فاکش دکش بوبو آ دولته کار

به کون ارده سابه سپاهی سردار

بوجوره مافیا، جیر مجلسه بار
جه مردوم هر دوتا ایسد طلبکار

.

ویدئو گیلداستان: ایتا روز - گیل آوایی

گیلیکی کوچی داستان: ایتا روز

گیل آوایی

۰9 اردیبهشت ۱۳۹۳

زنای تورا بوسته کرا  هاتو خوره خانا سراجیر سراجور شویی. هاچین ایتا دونیا غورصا کرا خو دیله مئن اروشین کودی. ایجور کولکه بوخورده کی خودایام اونه مرا جه اونهمه رُو آمون آویرا بویی.

مردای تازه فاره سه بو خوشانه کوچه سر. هوا تاریکا بو بوو. ویشتایی جا ده پاک کفتان دوبو. تومامه روزا هاچین خو سرا نتانسته بو بخارانه. کاره چانه دوسته پسی ایجور کی ایتا کوه جه خو کوله سر اوساده بی، خوشخوشانی را دکفته بو بشه بخانه. هاتو سیکارا پوک بزه نزه خوره خاندان دوبو:

-         آخ می جانه آسه خانم آسه خانم.... مو نجاره ترکاخانم آسه خانم....

سیکارا ایجور خو انگوشتانه مئن فیچالسته، پاختا کوده بو کی پور نمانسته بو خو انگوشته توکا گورشا کودی بی. سیکارا هوتوتاوه دا بیجیر. خو پا مرا اونا پاختا کوده یو هوتویام زمزمه بوکود:

-         آخ می جانه آخ می جانه...... دیوه شله خولفه نونه..... آخ می جانه آخ می جانه....

شلمانه کش ایتا پیچه به سا. کوچه یا فاندرست. بازین دیپیچسته خودشانه خانه کی ایتا بن بسته مئن بو. درا وازا کوده . خانه مئن هاتو پا بنا ننا درا خوپوشته سر دوست. بولند بولند بخانده:

-       می یاره ی کو بوشوبو مو نتونم.... اگه بولبول نوخونی مو بخونم.... آخ می جانه آخ آخ خودا....دیل خادره دامن کوتا.....

بیده هی ذره سرو صدا کرا نایه. بوشو بوجور. لیباس پیباسا بکنده خو دیمپرا بوشوسته ایدفایی خو زناکا کی هاچین اونه کشتی دمرده بی بیده اونا فاندیره. همدیگه یا خوشا دا خوشا ندا، زنای مرداکه بالا بیگیفته یو بوشوده شام بخورد.

-         چی بوبوسته ایمشب آتو همه چی رو باموکا مانه!

-         هیچی!

-         آخه ایمشب شام ایجور دیگه یه.

-         یانی چی ایجور دیگه؟

-         خاب همیشک پلا بو خوروش بو مایی بو سالاد بو تورشی بو زیتون بو سبزی بو ولی.....

-         می دسو دیل نامویی ده اوتو شام انگاره بیگیرم.

-    خیلی خسته یم. ایمرو خیاله تومامه مردوم کار داشتیدی هاتو می میزه سر کاغذ ماغذ فوجه بو. می سرا نتانستم بخارانم.

-  مردوم گیرفتارد. مردوم سرسام بیگیفته دارد. ده آیو ناله یام آپچا بو داره. مردم پاک ده ایو ناله یام ایجور دیگه خایده!

هردوتا تام بزه بفکرا شوبید. مردای ایتا سیگار آتش بزه، اونه دودا هاوا بدا پسی خیاله شوبو یو سیکاره دوده کلا فاندرستان دوبو.

درجه که پرده والای خوردی. کوچه شلمانه برق دکفتی اوتاقه مئن. دور دوره شر داره سایه پاک ایتا  پیله غوله مانستن گاگلف خو شاخه بالا ایجور وازا کودی تکان دایی کی آدمه دیل دکفتی آدمه ناف اوجور کی تاریکی مئن پاک خیاله چندتا غوله زای کرا  بازه دیبید. آسمانام رو بیگیفته پاک تومامه عالمو آدمه مرا قار بوکودا مانستی. نه ایتا سوسو جه اون آمویی نه ایتا تیکه ابرا شاستی دئن کی تکان بوخوردی بی. هرچی بو سیایی بو یو ایتا دونیا تام زئن.

زنای هاتو سفرا اوچئن بو خوره خوره گفتی:

-         نا شا چوم فوچئن! نا شا فاندرستن! نا شا ایشتاوستن! نا شا نیشتاوستن! دونیا سره سام بیگیفته داره.

-         چی بوبوسته؟

-         آدم نی یاره خو پایا بنه خانه جا بیرون هاتو جه زمینو زمان واره.

-         خاب بوگو چی بوبوسته! گب بزن  بیدینم چی بوبو!

-         من ده خرید نشمه.

-         چی آویرا کودی؟

-         می یارستنا آویرا کودم. ده نی یارم آتو.....

-         آتو چی!؟

-         وای چنقده واورسی تو!

-         خاب نانم چی گفتان دری تره هاتو .....

-         هاتویام نی یه....

-         پس چی یه؟

ایتا آه بکشه یو سفرا اوچه. کاسه بوشقابانا ببرده آشپزخانه بنا تی یانان ور. آویرابو آدمانه مانستن هم ایسابو هم نه سابو. هم گردسی، هم نگردسی. هم دانستی هم نانستی.

ایمرو همه چی پاک ایتا کوله باره غورصه مانستن اونه دیله سر دیچه بوسته بو. هاچین توره دیوانانا مانستی. گازه سر پلا تیاناورشین کودان دوبو کی  ایدفا واخوبا بوسته بیده جه اونه چوم، ارسو هاتو وارشه مانستن فیوه پلا تی یانه مئن.  کرا سرسام بیگیفته ایجور کی نانستی بی چوکودان دره، خو چوما اروسویانا دسه مرا پاکوده بوگفت:  

- اون همه سادگی مئن اون همه سروصدا مئن، اونهمه بازارمجانه خوشخوشانی دوخادنه مئن، چی غورصه یانی        جوخوفتابو داره!

زنای ایمرو بوشوبو خرید، میدانه سر هاچین جا نوبو. هاتو مردوم پوتاره مانستن شویید آمویید. سگ خو صابا نشناختی. خو خرتو خاشاکا بیهه بو یو هامما بار بوکوده ایتا پیره مرداکه پیله باله کا مئن کی اونه دونبالسر را دوبو، بیچاره هاتو فاکش فاکش پا به پا اونه مرا آمویی. جه آ دوکان به او دوکان، جه آ بازارمج به او بازار مج، جه آ سبزی فوروش به او مایی فوروش. هاتو بی هه بو یو فاره سه بو او سره میدان. بازین کی خو هه نا تومانا کوده بو را دکفت بشه میدانه جا بیرون خیابان پهلوی دم تاکسی بیگیره کی ایدفایی اونه چوم دکفته ایتا پیره زناکا کی ایتا چارچرخه جیر آشغالانه مئن هرچی بوپوخسه بادمجانو پامودورا کی فیشاده بید، اوچئن دوبو. هاتو اونا فاندرستان دوبو کی انه پا گیره ایتا بشکسه کاشه. پور نمانسته بو کی پاختا به زمینه سر.

پیره مردای جه اونه پوشت داد بزه:

-         ترا بپپا ده خانم جان کفی تی دسو پا ایشکنی!

زنای خورا بداشته بو یو پیره مردای باله کا مرا اونا فاره سه بو. دو واره خو رایا بیگیفت بوشو. خو سرا گردانه بیدینه او زنای چی بوبوسته. هرچی ویشتر بگردست کمتر بیافت. نه سابو. آویرا بوبو. خوره خوره بوگفته:

-         هایا ایسابو. چی بوبوسته. وای آ آدمانام هاتو پوتاره مانستن شون دره ده آدم نتانه خو پا جیرا فاندره.

پیره مرداکا بوگفت:

-         پئر خستا نوبوستی؟

-         نا خانم جان. بیشیم. هان می هر روزه کاره.

-         آ کار تره سنگین نی یه؟

-         چی شا کودن. هر تا روز کی بتانم واستی بایم ناویره گدایی وا بوکونم.

-         تی خانه کویه ایسه؟

-         پیربازاره اوشن تر.

-         جه پیربازار آیی ایا میدانه سر کار کونی؟

-    آها چاره نارمه. پیربازاره طرف کی کار ننا. بازینام ده هی کس مرا کار فانده. پیره آدمانه داد هی کس فان رسه.

-         زاکام داری؟

-         نا

-         آخه....

-         هانه ده. چاره چیسه!

هاتو کله گب زئنه مرا میدانا دواره سته بید  فاره سه بید خیابانه پیاده رو. دورو برا فاندرست کی تاکسی بیگیره اونه چوم دکفته ایتا پوشته آشغال پاشغاله مئن  کی هو پیره زنای اویا اوشونه مئن اورشین کودان دوبو ایچی اوچینه. هاتو اوچئن دوبو کی ایتا چارچرخ اونا خوره یو بیچاره با کله کفه یو اونه دسه پلاستیک ملاستیک دورسیفه، همه چی فیوه پیاده رو هو آشغالانه دیمه. پیره زنای ویریشته بو یو هاتو دادو بیداده مرا چارچرخ چی یا ایچی گفتان دوبو. فچمه سته خو فووسته اوچه اسبابانا دو واره اوچئن دوبو کی زنای رو  بوکوده پیره مرداکا:

-         پئر تیپول چقد به؟

-         هر چی فادای خودا برکت؟

-         پونزده تومون خوبه!

-         آها خانم جان می سره ره یام زیادی یه. شیمی دس درد نوکونه.

زنای پونزدا تومون فادا پیره مرداکا باله کا مئن خو بیهه اسبابانا ویگیفته یو بوشو هو پیره زناکه ور. بوگفت:

- مار....مار... ترا هیچی نوبو!؟ تو چی اوچئن دره!

پیره زنای خو سرا راستا کود ایتا پیچه زناکا فاندرست. ایتا دونیا خشم اونه نیگا مئن موج زه یی یو ایتا عالمه غورصه اوخان کودی. هیچی نوگفته دو واره فچه مسته خو خرتو خاشاکا اوچه.

زنای هرچی بیهه بو پیره زناکه ره بنابو یو خو کیفه مئن ایتا ایسکناس باورده فوزه پیره زناکه کشه. بوگفت:

- اونچین مار. اوشونا ده وا بدن همه بوپوخسته یه. ویگیر اشانا تره بیهمه. تیشینه.

پیره زنای راستا بوسته یو قاقا بو زناکا فاندرست. هرچی خاستی ایچی بگه هیچی نتانست. هاتو خو چادره پره مرا خو دیمپرا خوشکا کودان دوبو کی بیده زنای بوشو.

خانه فاره سه بو ده تومامه عارو مور اونه شین بشکسه بو. تا غوروب فکراشو خو کارا بوکوده بو. شامام نانستی چی چاکوده بو.

مردای خو پاکه ته سیکارا اوساده ایتا ده سیکار روشنا کوده. حیساب جه اونه دس در بوشوبو چندتا بکشه بو. خو زناکه درده دیلا گوش دان دوبو. زنای هامما مرداکه ره گفتی یو آه کشه یی. مبله سر نیشته بو.

ایتا پیچه خو مویانا جه خو چومه  ور کنار بزه. درجه کا فاندرست. اوتاقه روشنی جه درجی دوارسته شبه تاریکه فوقوفتان دوبو. ایتا لل بینیشت پرده سر. پرده والای خوردی للام اونه مرا هالاچین خوردی. مردای ویریشت بوشو تلویزیونا روشنا کود. هاتو بیشتاوسته حق مسلم ماست.....غیضه مرا تلویزیونا خاموشا کود. تام بزه بوشو خو زناکه ور بینیشت. هاتو کی اونه مویانا نازه مرا دس کشه یی، فکراشو خیالا پرا دا بو.

زنای سرا بنا مرداکه شانه سر. ایجور کی شه بزه بج شوره ما دیل بزه بی.

مردای ایازه مانستن خو ول بیگیفته زناکا کش بزه بو.

پوشته خانه روخانه لب گوسکایانه اوخان تومامه تاریکه دوارسته، دیپیچستی. ایتا گفتی:

- دوم درازی مورد مورد

اویتا گفتی:

- کی خبر آوورد وورد!

تمام

ویدئو: گیلیکی منظومه موخوس جه استاد مصطفی رحیم پور

گیلیکی منظومه موخوس جه استاد مصطفی رحیم پور 

نی استاد ستار فلاحت کار سیاهکلی

مصطفی رحیم پور خواننده ، ترانه سرا و شاعر گیلانی سال 1317 روستای بید زن مین جه سیاهکل شهرستان مین به دونیا بومو.

بعد فیگیفتن دیپلم آموزش و پرورش مین استخدام ببسته . اون علاوه بر شاعری اهل موسیقی هم ایسه اون ایته منظومه داره به ایسم مخوس (کل شریفی) به صورت کاست نوار به بازار بومو.

اون علاوه بر ا کاران تعزیه کار میئن هم ایسه و تعزیه اجرا کونه.

برگرفته از ویکیپدیای گیلکی

گیلداستان:آدم به آدمه - با برگردان فارسی - گیل آوایی

گیلداستان:آدم به آدمه

گیل آوایی

آدینه ۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۲۵ آوریل ۲۰۱۴

هونی کی مگس بو تی ور پاله وان

اسا پاله وانی مگسا فوران!

ناویره ترا گید ازازیل هاچین فوخوسان

نوبو ولوله دس جه می سر اوسان

تو تی ماره داد فانرسی، غم ناری

هاچین ترکمه زاکی می جان دری!

هاچین نی یه. هاتو کته رایی مره نگمه. هاتو باموخته بوبوم. ده جغیرز آن مره چیتینه. یانی مرا وامرازه جغیرز آتو ببم یا بیدینم. خاب هاتویه کی انهمه آدمانا بیدمه یو دئن درم، شاید هیزارهیزارام دوارسته بی، ولی هوشونی کی می مرا یا من اوشونه مرا جور تر بوم، ایجور همدیگه مرا پیوندی داره مانستن پیوند بوخوردمه. هاچین هاچینام نی یه.  آدم به آدمه، آدم خو دوروبر مرا ایسا خو ایسانا ایجور نومود ده. ناویره چیسه!؟ هی چی! نه ایجور فلسفه هیچی! بلکی هاتو خالی خالی هیچی. نه بوجوره. نه بیجیره. نه ایسا.  نه  نِه سا. بوستن نوبوستنو ایسانو نه سان ایتایه. ایتایی کی هاچین جه ایتا یام خالی آب تر. گی نه!؟ خاب تی دورو ورا فان در. هاتو کی فاندرستان دری خودتا بیجیر بوجور بوکون بیدن کویا ایسایی چیسی چی کودان دری. وختی فان دری وختی تی دورو برا نیدینی وختی تی دورو بره مئن تی ایسانو نه سان تی بونو نوبون ایتا ببه! تی مورده یو زنده توفیر ناره، خاب آتو تی آدمه دباخته داری. تی آدمی جا دکفته داری. هاچین گب زئنام نی یه. گب زئنه مرا روستمه دستانام بیبی وختی تی کاره مرا تی گب زئن وانتابه. یانی باده هاوا.  یانی کاله گب! تی کرده کارانه کی تی دوره بره مئن ترا مانی ده. تی ایسان نه سانا تاریف کونه.  هاتو یکشی فادان گدایا بازین ایتا تیرو هیزار نشان بداری، یانی آدمی جا دکفته داری. آدم آدمه داد فاره سه نه اینکی ایجور هم خو جان ساقی ره فاده هم خو او دونیا ره هم خو دردوبلایا جه خو فورانه هم خو آدمه نشان بده! آدم واسی آدمه داد فاره سه بی انکی ایتا پیچه یام واگرداننا چوم بداره. هم مردوما گول بزنه هم خودایا دست تاوه ده. هم خرا بخایه هم خورمایا. آدمی کاسبی نی یه. آدمی بیهین بوفروش نی یه. آدمی به آدمیِ آدمه. آدم به آدمه.

هاتو می کلا کاشتان دوبومو راشی یا دوارسته فارسه بوم خانه. گدابهار بو. تازه سبزه ولگان، دارانه سر آدمه دیلا بردی. چیچیلاسو چیچیرو کلمو کاپیشا هالا هرماله نشاستی دئن. زمستان بوشوبو لاتانه سختی مرا.

فاره سه بوم بخانه. ویشتایی ده هاچین سگا مانستیم. هاتو واکف داشتیم. وختی یام کی آدما ویشتا به یو آیه بخانه، جغیرز مار خیاله ده هی کسا کار ناره. ماره کی اجور وختان دانه آدم چی شکم درد داره. هرچی یام واکفی بازام خوره خوره خو کارا کونه یو خو مهربانی مرا آدما آراما کونه. زیادام دور اوسانی ایجور تی رویا کما کونه کی ایتا دونیا زورام بداری بی بکفته حریف! مار پاله وانه میدانه یو برم فانگیر! طلبکاره همیشک بدهکار.

آیوانه سر نیشته بوم. کی کی ناشتیم ناهار بوخورم. هاتو کونامجان کونامجان کودیم تا مار مرا پلا فاده. دره صدا بامو یو ایجور بیشتاو نیشتاوه صدا کی مار توندا توند بوشو ایتا چل تاسه برنج دوکوده پنزارام بنا اونه سر  بوشو دره سرو خالی چل تاسه مرا واگردسه. هاتو فاره سه فانرسه بو کی بوگفتم:

- من آیا ویشتایی جا مردان درم تو چی کودان دری!؟ ترا اصلن هالی نی یه کی مرا ویشتایه!؟

- آو زای جان.  آدم واستی آدما یاور بده. آدم واستی آدمه داد فاره سه. کسکسی کی  کسکسه ره دس فارس نبه، آدم نی یه. آدم نی یه نه اینکی حایوانه. نه. حایوانانم ایجور همدیگه ره دس فارسده. آدم نی یه می منظور انه کی جه آدمی دکفته داره. همیشک ها وختانه کی تانی بدانی آدمی. هالا تی آدمه داری. هاوختانه کی خودت خودتا گی آدم واستی آدم ببه.

- آخه مار. تی پئر خوب تی مار خوب. من ویشتایی هاچین می پیله روده می کوچی رودا خوردان دره بازین تو چی گفتان دری!؟ خاب مرا فارس! من کی تی دمه چک ایسامه!

- آو....زای جان هاتو نیشتنو می دسه فاندرستن کی نیبه! ایتا کارام تو بوکون! چی به!؟ فارس. کومک بوبو. ایتا کارام تو بوکون. چی به!؟

- من چی کار تانم بکونم!؟

- ویری ایتا سفره بنه. ویری کاسه بوشقابانا باور. او گمج دانا بنه سفره سر. ایتا پارچ آب باور. اشانا کی تانی!؟ نتانی!؟

ایتا پیچه آ پا او پا بوکودم، هاتو ویریشتان دوبوم کی بازام بوگفته:

- آدمی همه جور تانه عادت بوکونه. هان آدمه دوشمنده. هان آدما ایجور جه آدمی تاوه ده کی ده سر راستا کودنکس نی یه. هانام تانه آدما آدما کونه. کسکسه فاره سن. همیشک گیدی دس دسا آب فوکونه دس واگرده اویتا دسا شوره.

- تو چی گی آخه مار! دس دسا آب فوکونه!! مگه تو ایتا دسی تانی تی دسا آب فوکونی بوشوری!؟ خاب مالومه کی واستی ایتا دسه مرا آب فوکودن ده! تونام حرف زنی یا!!! ده اسا کی شیره اب ناها تانی وازا کونی هر دوتا دسه ایجایی بوشوری! بوگذشته ده او دوره زمانه.

- آی زای جان کونه مرا در وازا نوکودی!

- کاری ناره کی مار! آخه کونه مرایام در وازا کودن کاری داره!؟

- ای زای جان خودا نوکونه او روز بایه کی روزیگار ترا واداره کونه مرا در وازا کونی. همیشک هامه تا در تره واز ببه! تا درد نکشه بی نانی درد چیسه زای جان. آدمان هامه هاتوید. ایتا بلا آدما واستی فوتورکه بازین آدم واخبردارا به. تا بلا آدما فون ترکه، آدم خو بی بلا بوستنا نفامه. تا پابراندگی نکشه بی، تی پاره کفشا قدرا نانی.

مره بزه بوم به او را کی ماره گبانا گوش دان درم ولی مرا ویشتا بو هی چی مرا هالی نوبو جغیرز پلا خوردنو ویشتایی چانا دوستن. کی کی ناشتیم سفره سر پلایا فوتورک بزنم! هاتو توندا کیتی سفرا واشادم کاسه بوشقابانا بنام سفره سر دوتا گمج دانا بنم سفره جور بینیشتم مارا فاندرستم. بوگفتم:

- انام سفره واشادن ده چی خایی!؟

هاتو خو دسو دیما آب زئن  دوبویو چاچه دور گولانه سر دسه مرا آب دپاچانه یی. ایجور کی خیاله آدما خوشا دان دیبی. می مارا فاندرستان دوبوم هاچین می خون خونا خوردان دوبو ولی ده مرا دیل نامویی ایچی بگم. تازه ایچی یام بوگفتتی بیم چی توفیر کودی!؟ هی چی! می مار کی می خطا نخاندی!  بازینام مرا اصلن دیل نامویی اون همه مهربانی یا نیده بنا بیم. سفره سر می ماره رافا بینشیتم. می مار جه چاچه دیمه ویریشته. خو دامن پره مرا خو دیم پرا پاکوده. بازین پلا تی یانا ویگیفت باورده بنا گمج دانه سر. مرا بوگفته :

- زای بوشو او خکارا باور.

- کو خکارا مار!؟

لبخنده مرا فاندرست. بوگفته:

- ترا خیلی ویشتایه زای جان!؟ تا تره پلا دوکونم تونام بوشو اوو خکارا کی کله سر ناها اوسان باور سفره سر. ویری زای جان ویری پئر شیبی.

هاتو ایجور کی ایتا جیما بوسته فنرا سرادابی، ویریشتم دو بالا بجسته خکارا ویگیفتم باوردم بنامه گمج دانه سر

بوگفتم انام خکاره! ده چی گی!؟ انام کاری داشتی! های تونام ایتا کار بوکون ایتا کار بوکون!!!..........

هاتو کی پلا دوکودان دوبو بوشقابه مئن زمزمه کونان بوگفته:

- هونی کی مگس بو تی ور پاله وان....اسا پاله وانی مگسا فوران! ناویره ترا گید ازازیل هاچین فوخوسان...نوبو ولوله دس جه می سر اوسان....تو تی ماره داد فانرسی، غم ناری.... هاچین ترکمه زاکی می جان دری..

مره مره غورغور بوکودم هاتو ماره دسا فاندرستم کی بوشقابه مئن پلا دوکودان دوب.

ایجور خنده مرا بوشقابه پلایا بنه می جولو کی هم مرا نازدان دوبویو هم مرا ایجور کی مرا دس تاوه دابی. ایجور کی خیاله گفتان دیبی بینیش اسا تی سگا سیرا کون.

هیچی نوگفتم. خوره هاچین گه پاله وانی. اگه پاله وانی مگسا فوران! ده تاب ناوردیم کی بازام چکو چانه بزه بیم. کی کی ناشتیم پلا بوشقابا می جولو بنم.

هالا اولی موشتا می داهان ناورده همساده زنای پرچین کش می مارا دوخاده. می مار ویریشته بوشو پرچینه کش. بوگو بیشتاوو خندا دیبید. هر چی بو خوشی بو. موشته پلایا می داهان بنا هاتو خوردان دوبوم کی می مار واگردسه ایتا کاسه چخرتمه بنا سفره سر بازین ایتا کوچی بوشقابه مئن کچه مرا سیرواویج دوکوده ببرده پرچینه کش فادا همسادا.

می مار وگردسه بامو بینیشته سفره سر. همساده جه پرچینه کش بوشو. می مار هاتو کی خوردان دوبو گفتی:

- تو مره حاواس ننی زای. همیشک ایجور ویشتایی جا تی دسو پایا آویرا کونی کی آدما دسپاچا کونی اصلن آدمه ره حاواس ننی. بیچاره زنای شکم داره خاب نیبه کی هاتو تی غذا بو همه جایا دواره بازین زنای زای وارگانه چی خایی بوکونی!؟

- منام ده هاچین ویشتایی جا زای وارگانن دوبوم مار!

- خوبه خوبه تی دوما جا بدن! توندا توند نوخور شکم درد بیگیری!

می سرا راستا نوکودم چی برسه به انکی جیواب بدم. غذا بوخورده پسی، جه سفره ور،  شکم سرا بو، پس بکشم دیفاره کش خانخانی کونه وره کی بینیشتم.

آیوانه رفه گرکه مئن خالی گمج پاک هلاچین خوردان دوبو. صارا آفتابدکف آدمه چوما گیفتی. پیله مِخ دیفاره سر موران بزه بو. بوپوخسه ویریس داره خاله جا جلاسته بو. سبزه ولگانه شورم خوشکابو باده مرا رقصا دیبید. داره جان واج بومو بو. خیاله هو زمستانه خوشکا بو دار نوبو کی ورفه سرما جا دس بزه بی والای خوردی.  آسمانا ایتا کوچی ابرام دینبو. تا تی چوم کار کودی آبی بو یو آدمه نیگایا بردی. آرام آرامه می چوم پیله سنگینا بوبو. می مار ایچی گفتی ایشتاوستیم مرا هالی نوبو. دیفاره کش هاتو ماره گبا بیشتاوسته نیشتاوسته، شلی بغمزه ولا کوده درازا کشم. ده هیچی مرا هالی نوبو.

هیچی نفامستم.

تمام

برگردان فارسی:

آدم به آدمی ست

 همانی که مگس پیش تو پهلوان بود

حالا اگر پهلوانی مگس را دور کن

وگرنه به تو می گویند بچۀ سربه هوای مانند کابوس

بازی کنِ حرف گوش نکن نباش دست از سر من بردار

تو به داد مادرت نمی رسی، غم نداری

بیهوده بچۀ حرف گوش نکنی که به جان من افتادی

بیهوده نیست. همینطور هوایی برای خودم حرف نمی زنم. همینطور تربیت شدم. دیگر غیر از این برایم ناهمگون است. یعنی اصلن به من نمی آید غیر از اینطور باشم یا ببینم. خوب همینطور است که آدمها را دیده و می بینم شاید از هزار هزار هم بیشتر شده باشد ولی همانهایی که با من یا من با آنها جور تر بودم، یک جور مانند درخت پیوندی پیوند خورده ام. همینطوری همینطوری هم نیست. آدم به آدمی ست. آدم با دور و بر خود هست که بودن خودش را یک جور نشان می دهد. وگرنه چه هست!؟ هیچ چیز! نه یک جور هیچ چیزِ فلسفی! بلکه همینطور هیچ چیز الکی. نه بالاست نه پایین است. نه هست نه نیست. بودن و نبودن و وجود داشتن نداشتنی که یکسان است. یکسانی ای که بیهوده و بی معناست. می گویی نه!؟ خوب دور و برت را نگاه کن. همینطور که  داری نگاه می کنی خودت را بالا و پایین کن. ببین کجا هستی چه هستی چه داری می کنی. وقتی داری نگاه می کنی دور و بر خودت را نمی بینی وقتی در دور و برخودت بودن و نبودن وجود داشتن نداشتنت یکی باشد! مرده و زنده بودنت فرقی نداشته باشد. خوب اینطور آدمی ات را باخته ای. از آدمی ات افتاده ای. بیهوده حرف زدن نیست. در حرف اگر رستم دستان هم باشی وقتی در رفتارت بازنتابد یعنی بادِ هوایی. یعنی حرف پوچ الکی!  رفتار تو  هست که میان دور و بر خودت به تو معنا می دهد. بودن نبودنت را تعریف می کند. همین که یک شاهی به گدا داری می دهی بعد با یک تیر هزار نشان بگیری. یعنی از آدمی ات افتادی. آدم به داد آدم می رسد نه اینکه یک جور هم برای سلامتی خودش بدهد هم برای آن دنیایش، هم برای دور کردن درد و بلا از خودش، آدمی اش را نشان دهد! آدم باید کمک رسان باشد بی اینکه ذره ای چشم داشت داشته باشد. هم مردم را گول بزند هم خدا را دست بیاندازد. هم خر را بخواهد هم خرما را. آدمی کاسبی نیست. آدم بودن خرید و فروش نیست.  آدم به آدمی ست.

همینطور با خودم کلنجار می رفتم و راه را به آخر بردم و به خانه رسیدم. بهارِ گدا[1] بود. برگهای سبز تازۀ  درختان دل آدم را می بردند. سنجاقک و سوسمار و کرم و ( کاپیش! فارسی نمی دانم!!) هنوز بندرت نمی شد دید. زمستان با سختی لاتها رفته بود.

به خانه رسیده بودم. از گرسنگی مثل سگ شده بودم. همینطور گیر می دادم. وقتی هم که آدم گرسنه اش است و به خانه می آید، غیر از مادر انگار با هیچ کسی کار ندارد. این مادر است که در این جور وقتها می داند آدم چه درد شکمی دارد. هرچه هم به او گیر بدهی کار خودش را می کند و با مهربانی آدم را آرام می کند. زیاد هم دور برداری یک جور رویت را کم می کند که یک دنیا زور هم داشته باشی، حریف زمین خورده می شوی! مادر پهلوانِ میدان است و جایزه نگیر! طلبکارِ همیشه بدهکار است.

روی ایوان نشسته بودم. لحظه شماری می کردم که نهار بخورم. همینطور بی قراری می کردم تا مادر به من پلو بدهد. صدای در آمد. طوری که صدای شنیده نشنیده  باشد، مادر تندا تند رفت در یک چهل تاس[2] برنج ریخت و پنج ریال هم روی آن گذاشت و دم در رفت و با چهل تاس خالی برگشت. همینطور رسیده نرسیده بود که گفتم:

- من اینجا از گرسنگی دارم می میرم تو چه کار داری می کنی!؟ اصلا حالی ات است که من گرسنه ام!؟

- آه بچه جان. آدم باید به آدم کمک برساند. آدمی باید به داد آدم برسد. هر کسی که دسترس کسِ دیگر نباشد، آدم نیست. آدم نیست منظورم این نیست که حیوان است. نه. حیوانات هم یک جور به کمک هم می رسند. آدم نیست منظورم این است که از آدمیت افتاده است. همیشه این جور وقتهاست که می توانی بدانی آدمی. هنوز آدمی ات را داری. همین وقتهاست که بخودت می گویی آدم باید آدم باشد.

- آخر مادر. پدرت خوب مادرت خوب! من از گرسنگی روده

بزرگم دارد روده کوچکم را می خورد بعد تو چه داری می گویی!؟ خوب به من برس! من که دم دستت هستم.

- آه بچه جان همینطور نشستن و به دست من نگاه کردن که نمی شود. تو هم کاری بکن! چه می شود!؟ برس. کمک باش. یک کار هم تو بکن. چه می شود!؟

- من چه کار بکنم!؟

- بلند شو یک سفره ای بگذار. بلند شو کاسه و بشقابها را بیاور. آن زیر دیگیِ حصیری را بیاور کنار سفره بگذار. یک پارچ آب بیاور. اینها را که می توانی!؟ نمی توانی!؟

کمی این پا آن پا کردم داشتم بلند می شدم که باز هم گفت:

- آدمی به همه جور می تواند عادت کند. همین دشمن آدم است. همین آدم را یک جوری از آدمیت می اندازد که دیگر نمی تواند سر بلند کند. همین هم می تواند آدم را آدم کند. به کمک هم رسیدن. همیشه می گویند دست روی دست آب می ریزد دست برمی گردد آن دست را می شوید.

- تو چه می گویی مادر! دست روی دست آب می ریزد! مگر تو یک دستی می توانی روی دستت آب بریزی بشوری!؟ خوب معلوم است که با یک دست آب ریختن! تو هم حرف می زنی ها! حالا دیگر شیر آب هست می توانی بازش کنی هر دوتا دست را یکجا بشوری.

- ای بچه جان. با کونت در باز نکردی!

- کاری ندارد که مادر. آخر با کون در باز کردن کاری دارد!؟

- ای بچه جان خدا نکند آن روز بیاید که روزگار ترا وا دارد با کونت در را باز کنی. همیشه همه درها بروی تو باز باشد. تا درد نکشیده باشی نمی دانی درد چیست بچه جان. آدمها هم همینطورند. یک بلایی باید سر آدم فرود بیاید تا بعد بخودش بیاید. تا بلایی سر آدم خراب نشده، آدم بی بلابودنش را نمی فهمد. تا پا برهنگی نکشیده باشی نمی توانی قدر کفش پاره ات را بدانی.

خود را زدم به آن راه که دارم حرفهای مادرم را گوش می دهم ولی گرسنه ام بود هیچ چیز حالی ام نبود جز پلو خوردن و چانۀ گرسنگی را بستن. لحظه شماری می کردم که سر سفره به پلو هجوم ببرم! همینطور تنداتند سفر را پهن کردم. کاسه و بشقابها را روی سفره گذاشتم. دو تا زیر دیگیِ حصیری هم سر سفره گذاشتم. نشستم به مادر چشم دوختم و گفتم:

- این هم سفره پهن کردن دیگر چه می خواهی!؟

همینطور دست و صورتش را داشت آب می زد و اطراف حوضچه روی گلها آب می پاشید طوری که آدم را ببوسد. به مادرم نگاه می کردم خون خونم را داشت می خورد اما دلم نمی آمد که چیزی بگویم. چیزی هم می گفتم چه فرق می کرد!؟ هیچ چیز! مادرم که خط مرا نمی خواند! بعد هم اصلاً دلم نمی آمد آن همه مهربانی را ندیده می گرفتم. سر سفره منتظر مادرم نشستم. مادرم از کنار حوضچه بلند شد. با کنارۀ دامنش سر و صورتش را خشک کرد. بعد دیگ پلو را برداشت روی زیر دیگی حصیری گذاشت. به من گفت:

- بچه جان برو آن تابه را بیاور.

- کدام تابه را مادر!؟

با لبخند به من نگاه کرد. گفت:

- خیلی گرسنه ات  است بچه جان!؟ تا  پلو بکشم تو هم برو آن تابه را که روی اجاق است بردار سر سفره بیاور. بلند شو بچه جان. پیر شوی.

همینطور که انگار یک فنر جمع شده را رها کرده باشی بلند شدم با دو حرکت تابه را برداشتم آوردم روی زیردیگی حصیری گذاشتم. گفتم:

- این هم تابه. دیگر چه می گویی!؟ این کاری داشت! هی تو هم یک کار بکن یک کار بکن!....

همچنانکه داشت در بشقاب پلو می کشید زمزمه کنان گفت:

همانی که مگس پیش تو پهلوان بود

حالا اگر پهلوانی مگس را دور کن

وگرنه به تو می گویند بچۀ سربه هوای مانند کابوس

بازی کنِ حرف گوش نکن نباس دست از سر من بردار

تو به داد مادرت نمی رسی، غم نداری

بیهوده بچۀ حرف گوش نکنی که به جان من افتادی[3]

همچنانکه مادرم داشت پلو می کشید من داشتم همینطور با خودم غر می زدم.

با نوعی خنده بشقاب پلو را گذاشت جلویم طوری که داشت هم نازم می داد هم یک جور داشت مرا دست می انداخت. طوری که انگار داشت می گفت حالا سگت را سیر کن.

هیچ چیز نگفتم. برای خودش بیخود می گوید پهلوانی. اگر پهلوانی مگس را دور کن! دیگر تحمل نمی کردم که باز هم با او چانه بزنم. لحظه شماری می کردم که بشقاب پلو را

جلویم بگذارد.

هنوز اولین لقمه را به دهان نیاورده بودم که زن همسایه کنار پرچین مادرم را صدا زد. مادرم بلند شد. کنار پرچین رفت. بگو بشنو و خنده می کردند. هرچه بود خوشی بود. لقمه پلو را به دهان بردم. همینطور داشتم می خوردم که مادرم برگشت و یک کاسه چخرتمه[4] روی سفره گذاشت. بعد در یک بشقاب کوچک سیرواویج[5] ریخت  و برد کنار پرچین به زن همسایه داد.

مادرم برگشت. آمد کنار سفره نشست. همسایه از کنار پرچین رفت. مادرم همچنانکه داشت می خورد، می گفت:

تو برایم حواس نمی گذاری بچه. همیشه از گرسنگی جوری دست و پایت را گم می کنی که آدم دستپاچه می شود. اصلاً برای آدم حواس نمی گذاری. زن بیچاره باردار است. خوب نمی شود بوی غذای تو همه جا بپیچد بعد اگر زن بچه بیاندازد چه می خواهی بکنی!؟

- من دیگر داشتم از گرسنگی بچه می انداختم مادر.

- خوب است خوب است دُمت را جمع کن( پر رو نشو ). تند غذا نخور دل درد بگیری!

سرم را بلند نکردم چه رسد به اینکه جواب بدهم. پس از خوردن غذا از کنار سفر ه شکم سیر شده پس کشیدم به دیوار لمِ اربابی داده کج شده نشستم.

روی طاقچۀ ایوان دیگ گِلی، درست داشت تاب می خورد. تابشِ آفتاب در حیاط به چشم آدم می افتاد. میخ بزرگ، روی دیوار، زنگ زده بود. طنابِ حصیریِ پوسیده، از شاخه درخت آویزان بود. برگهای سبزِ خشک شده از شب نم، با باد رقص می کردند.  تنِ درخت گرم شده بود. انگار همان درختِ خشک از برف و سرمای زمستان نبود که دست به آن می زدی تکان می خورد. در آسمان یک ابر کوچک هم نبود.  تا چشمت کار می کرد آبی بود و نگاه آدم را می برد.

آرام آرام پلک چشمم سنگین شده بود. مادرم چیزی می گفت. می شنیدم حالی ام نبود. کنار دیوار همچنانکه حرف های مادرم را شنیده و نشینده، بی خیال دراز کشیدم. دیگر هیچ چیز حالی ام نبود.

هیچ چیز نفهمیدم.

تمام

---

[1] در گیلان گدابهار=بهارگدا، به فاصله ای از آغاز بهار می گویند که هنوز نه بری هست نه باری. تا وقتی که سردرختی ها و سبزیجات برسند، گیلمردان زمان سختی و تنگدستی دارند بویژه از این نگاه که ذخیره هاشان را نیز در زمستان تمام کرده اند.

[2] چهل تاس نوعی کاسه مسی یا برنجی بود که بر روی آن اسامی مذهبی نوشته شده بود یا شاید هست هنوز!

[3] اقتباسی از شعر زیبای خداونگار سخن سعدی ست: تو آنی که از یک مگس رنجه ای......

[4] یک خورشت گیلکی

[5] یک خورشت گیلکی