گیلداستان "آویرابو"- گیل آوایی

آویرابو

کل اگه طبیب بودی، خوسرا دوا نمودی!

گیل آوایی

اکتبر2012

نه خودا اونه مرا کار داشتی نه شیطان. جه همه آویرا بوسته خو جوخوفته دردانا هوار کودی. نه موش ایشتاوستی نه دیوار. جه هفت دولت ازاد، هرچی خاستی خوره گفتی، دونیا جایام حیساب نبردی. آویرابوسته صدایام مردمه ره آویره! نه هیکس اونه ایشتاوه نه هیکس اونا دینه! نه شهره مئن ایسا نه یام نه سا. هاتو هاخاکه جیوانی دباخته مئن، آیروا بوسته بو. خو خاکه مئن خو شهره مئن آویرابوبو، هامه جا ابسابو یو هی جایام نه سابو. آخه آدم کی خو آدمی مرا حیساب نایه، ایسانو نِسان مملکته مئن ایتا یه. زنده یو بمرده توفیر ناره. خاکو وطن و دولتو هرچی کی بخایی بیگی اوشنه ره یه کی پیادا سواره ده بازینام پیادانا گوزبجیبا کونه ده. هاتویه کی وختی آدم خو آدمی مرا حیساب نایه، خوره شه خوره آیه خوره کفه خوره ویریزه تا وختی کی انه چارچرخ هوا ببه. بازین نه انه امون نه انه شون،  نه ربطی نه ثبتی. وختی یام کی ثبتو ربطه آدمی نبه، آدم هاتو گوتورمایی آیه یو شه. خاکه مانستن باده دس.

روزان انه کار بوبوسته بو تومامه شهرا متر کونی. جه کوچان بیگیر تا خیابانان. جه باغ بیگیر تا بولاغ. یک روندام خومرا گب زه یی. یانی هی کس اونه مرا بوگو بیشتاو نوکودی. هر که یام فاره سه یی یا شوخی کودی یا فوش دایی. اونام کی نا فوش دایی نه شوخی کودی، خو ترسه جا جه جهنم ایچی انا فادایی گفتی مرا دوعا بوکون. همیشکام هاتو کی خاستی دوعا بوکونه خوره خوره گفتی:

-         دوعا بوکونم کی چی ببه! انهمه دوعا بوکودم مرا، انام می آخره عاقبته! بازین ترا چی دوعا بوکونم!

خو سرا تکان دایی یو خو فکرو خی یالا چورتیکا آمویی.

هاچین ایتا دونیا گب داشتی. هی کسه ره نوگوفتی. ایتا دونیا بارا خود کول فاکه شه یی. هرتا سنگو سفالو درو دیفارام ایچی انه ره نشانه داشتی. جه زاکی تا پیله مرداکی . جه ویشتایی تا شکم سیری. جه داد تا بیداد جه خاب تا بیدار جه یار تا اغیار. هاتویام خوره گفتی یو خوره ایشتاوستی یو خورا آوه جا دایی:

-         چی خاستیم کی اتو هامه چی واگردانه سرا بو. می ازار کی پوتارام نرسه یی چره می خاکه مئن آویری می قسمت بوبو.

او روزام خوره خوره بوگو بیشتاوا دوبو یو شون دو بو. هاچین ایتا موشته بوبوسته خورا فاکشانن دوبو. پیندره پاره دوکوده هاتو کرف آبادا دوارسته ایتا آپچین خرته خاشاک خو دس بیگیفته دیفارکنارا بیگیفته هیزارتا خی یاله مرا شون دوبو. انه دیمپر خوشکه بیجاره جه آب جیگیفته مانستن خاله خاله بوبوسته بو پاک ایچکه آبه ره  زالاش باورده بو. هاتو خو خی یالا وامختان دوبو، شون دوبو کی چومارسرا پورده جیر چشمه سر آب بوخوره.

زباله بو، زباله یام کی بوستی تومام رشت پاک زباله خابا شویی، ملخ پر نزه یی. زلزله یام یکبند خاندان دوبو، چی چی نی گاگلف فوتورک زه یی ایتایا چانه دوستی، زلزلانه جانترس، چیچی نی یانه دس خوشانه صدایا جیگیفتیدی ولی ایدقه نوبوسته بازام زباله اوپه رایا( اوپرا) را تاوه داییدی. بی زلزله یام کی خاب زباله نیبه. زباله افتابسوجانه نما،  زلزله اوپه رایه. زلزله نبه، زباله قو وت ناره.

خیلی زماته کی هاتو رشته مئن آویرابو داشتی. هی کس نوبو کی ایتا چکه آب اونه گولی دوکودی بی.

سنگکی جا ایتا تیکه نان فاگیفته، کورده ایاز کچه مرا بمانسته جاقول ماقولا سنگکی نانه من موشته بوکوده فادابو اونا  تا نهارا ویشتا نمانه.

هاتو آپچین بدس فاکش فاکش خیاله کی ایتا دونیا سنگینی اونه کوله سر ناها، دیفارکش خوره خوره شون دوبویو، گاگلف آه کشِنه مرا خو دردانا ایشماردی. خوره گفتی، خوره ایشتاوستی یو بازینام خورا آوه جا دایی:

-         چی خاستیم کی اتو هامه چی واگردانه سرا بو. می ازار کی پوتارام نرسه یی چره می خاکه مئن آویری می قسمت بوبو.

کاسه گول خیابانه  کنار ترمز بوکوده تا اونه موسافر پیادا به. ایتا بوق بزه اونه ره. خو سرا واگردانه کاسه گولا لوچان بزه بوگفته:

-         بوشو بدا باد بایه

کاسه گول ایتا پن زاری اونه ره تاوه دایو بوگفته:

-         آی قاب باز انا ایتا کانادارای فاگیر زالاش ناوری زباله مئن   

پنزاری یا اوسانه ایتا کونه وره کی غمزه آیه یو کاسه گولا بخنده تاوه ده.

هاتو کی آپچینا ادس اودس کودان دوبو داناعلی جا مشته خانم بیرون آیه دینه کی اون کرا دیفاره کش شون دره. بودو بودو خیابانا دواره آیه اونه کنار ایتا موشته نانو پنیر و سبزی که جه خو نذری سفره اوساده بو فادا اونا  بوگفت:

-         بوخور مرا دوعا بوکون

مشته خانما فاندرسته. همیشکام هاتو کی اونه چوم دکفتی مشته خانما، اونه چوم هاتو بو کی پاک خاستی بگه:

-     آخه مار خاخور! کل اگه طبیب بودی خو سرا دوا نمودی! اگه دوعا مرا کار چاکوده بوستنی بو تا هسا واستی من راکه فلر بوبوستی بیم! انهمه دوعا مرا، من می شهره مئن آویرم! بازین ترا چی دوعا بوکونم!؟ خایی کومک بکونی خاب کومک بوکون! آدم واستی آدمه داد فاره سه ده!

ولی هیچی نوگفتی. یانی چی بوگفتی بی. اونه حرفه ره پیچایام شیب نزه یی تا چی برسه مشته خانم! هاتو هاتویام همیشک وختی اونه چوم دکفتی مشته خانما کی اونا ایچی فادان دوبو، ایتا پیچه مشته خانما فاندرستی ایتا پیچه خورا فاندرستی بازین ده یی، نه هیچی تفاق دنکفته بو. دوعا پوعایام هاچین حیکایته.  مشته خانم هو مشته خانم بو. آویرابو هو آویرا بو.

چومارسرا پوردا دواره. چشمه لب فوروز آیه. آپچینه خرتو خاشاکه نیهه خو ویرجا، خو دیمپرا اب زنه یو شکم سیرابو خودسه مئن ابا اودوشه. نانو پنیرو سبزیو جاقول ماقولا جول جولیکی فه وه ره، پاک جه ویشتایی بیچاره چکره رمق ناشتی. شکم سیرابو پسی، واشانه سر درازا کشه، ایوخت واخوبا بوسته کی ایتا جوانه که صدا جه  راشی بامو:

 ایشو بوشم روخونه[1]

ستاره ما دوخونده

بوته ایشو نمونه

بوته ایشو نمونه

هان

برگردان فارسی:

گم شده

کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی

نه خدا با او کار داشت نه شیطان. از همه گم شده دردهای نهفته خود را هوار می زد. نه موش می شنید نه دیوار. از هفت دولت آزاد، هر چه می خواست با خود می گفت. از دنیا هم حساب نمی برد. صدای گم شده هم برای مردم گم است! نه کسی او را می شنود نه کسی او را می بیند! نه در شهر هست نه هم نیست. همینطور برای همین خاک جوانی باخته گم شده بود. در خاک خودش در شهر خودش گم شده بود. همه جا بود هیچ جا هم نبود. آخر آدم که به آدمیِ خودش بحساب نیاید، بودن نبودن در مملکت یکسان است.

زنده و مرده اش فرق نمی کند. خاک  و وطن و دولت و هرچه که بخواهی بگویی برای آنهایی ست که سوارند و سرِ پیاده ها را شیره می مالند. همینطور است وقتی که آدم به آدمی اش حسبا نیاید. برای خودش می رود برای خودش می آید برای خودش می افتد برای خودش بلند می شود تا وقتی که چارچرخش هوا شود. بعدش هم آمدن و رفتنش نه ربطی نه ثبتی دارد. وقتی هم که ثبت و ربطِ آدمی نباشد، آدم همینطور فله ای می آید می رود. مانند خاک در دست باد.

روزها کارش شده بود تمام شهر را متر کردن. از کوچه ها بگیر تا خیابانها. هر کس را هم میدید یا شوخی می کرد یا فحش می داد. او هم که نه فحش می داد نه شوخی می کرد، از ترس جهنمش چیزی به او می داد می گفت او را دعا کند. همیشه هم همینطور که می خواست دعا کند با خودش می گفت:

-         دعا کنم که چه بشود! آن همه خودم را  کردم، این آخر عاقبت است! بعد برای تو چه دعا کنم!

سرش را تکان می داد و فکر و خیالش را چرتکه می آمد.

درست یک دنیا حرف داشت. برای هیچکس نمی گفت. یک دنیا بار روی شانه اش می کشید. هر سنگ و سفال و در و دیوار هم برایش نشان از چیزی داشت. از کودکی تا مرد بزرگ شدن. از گرسنگی تا سیری. از داد تا  بیداد از خواب تا بیدار از یار تا غار. همینطور هم با خودش می گفت و با خودش می شنید و بخودش جواب می داد:

-         چه می خواستم که اینطور همه چیز وارنه سری شده. آزارم به مورچه هم نمی رسید چرا در خاک خودم گم شدگی قسمتم شده

آن روز هم با خودش بگو  مگو داشت و می رفت. درست مانند یک مشت جمع شده خود را داشت می کشید. ژنده و پاره پوره پوشیده همینطور داشت از کرف آباد( اسم محلی در رشت) رد می شد یک کیسه پلاستکی از وسایل خرد و ریزش در دست گرفته کنار دیوار را گرفته با هزار خیال می رفت. لب و لوچه اش مانند شالیزار خشک که از آب دریغ شده باشد، ترک برداشته درست مانند این بود که برای یک چکه آب له له بزند. همینطور خیالش را می گشت و می رفت که از چشمۀ چمارسرا آب بنوشد.

نیمروز گرم بود. نیمروز هم که می شد تمام رشت انگار به خواب نیمروزی می رفت. ملخ پر نمی زد. زنجره هم یک ریز داشت می خواند. گاه گاه به گنجشک یورش می برد و ترتیب یکی را می داد. زنجره های جانترس، برای دس خوشی گنجشکها  صدایش را قطع می کردند اما یک دقیقه نشده دوباره اُپرای نیمروزی را راه می انداختند. بدون زنجره هم که نیمروز محسوبنمی شود. نمای آفتاب سوزانِ نیمروز، اُپرای زنجره است. زنجره نباشد، نیمروز توان ندارد.

خیلی وقت است که همینطور در رشت گم شده است. هیچکس نبود که یک چکه آب در گلویش می ریخت. ایاز تُرکه( اسم شخص) تکه نانی  از نانوایی سنگکی گرفته بود و با کفگیر کمی جغول بغول( نوعی غذا) در نان گذاشته لقمه کرده بود به او داده بود تا گرسنه نماند.

همینطور کیسه پلاستیکی در دست کشان کشان انگار سنگینی یک دنیا بر شانه هایش باشد، کنار دیوار می رفت گاه گاه با آه کشیدن دردهایش را می شمرد با خود می گفت با خود می شنید و بعد هم خودش جواب می داد:

-         چه می خواستم که اینطور همه چیز وارونه سر شده آزام به مورچه هم نمی رسید چرا در خاک من گم شدگی قسمت من شده

کاس گل، کنار خیابان ترمز کرد تا مسافرش پیاده شود. یک بوق برای او زد. او سرش را برگرداند با چشم اشاره ای به کاس گل زد گفت:

-         برو جلوی باد را نگیر( مزاحم نشو)

کاس گل پنج ریال برای او انداخت و گفت:

-         ای قاب باز این را بردار یک کانادرای بگیر تا در گرمای نیمروز له له نزنی

پنج ریا را بر می دارد با غمزه ای می آید که کاس گل خنده اش می گیرد.

همینطور که کیسه پلاستیکی را این دست آن دست می کرد مشتی خانم از بقعه داناعی بیرون می آید می بیند که او کنار دیوار کشان کشان یم رود. بدو بدو از خیابان می گذرد کنار او می آید. لقمۀ نان و پنیر و سبزی که از سفره نذری اش برداشته بود به او می دهد می گفوید:

بخور مرا دعا کن

به مشته خانم خیره نگاه می کند. همیشه هم وقتی نگاهش به مشتی خانم می افتادنگاهش طوری بود که انگار می خواست بگوید:

-     آخر مادر خواهر! کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی! اگر با دعا کار درست شدنی بود تا حالا باید من راکفلر می شدم! با آن همه دعا من در شهر خودم گم هستم بعد برای تو چه دعا کنم!؟ کمک  می خواهی بکنی خوب کمک کن آدم باید به داد هم برسد دیگر.

ولی هیچ نمی گفت. یعنی چه می گفت. برای حرف او گربه هم سوت نمی زد تا چه رسد مشتی خانم! همینطوری هم همیشه وقتی چشمش می افتاد به مشتی خانم که چیزی به او داشت می دادريال کمی به مشتی خانم نگاه می کرد کمی خودش را نگاه می کرد بعد می دید که نه هیچ چیز اتفاق نیفتاده بود. دعا پوعا هم داستان بیهوده است. مشتی خانم همان مشتی خانم بود و گم شده هم همان گم شده.

از پل چمارسرا( یکی از محلات رشت) می گذرد. کنار چشم می نشیند. وسایل در کیسه پلاستیکی را دور خودش می گذارد. صورتش را می شوید. از گرسنگی زانوانش می لرزید رمق نداشت. پس از سیر شدن شکم، روی علفها دراز می کشد. یک وقت با خبر می شود که صدای یک جوانی آمد:

یک شب رفتم رودخانه

ستاره صدایم کرد

گفت این شب نمی ماند

گفت این شب نمی ماند.

همین.

---

[1]-  شو شو شو

شوی استبداد آخر گوذرنه

وای آخر گوذرنه

خو خو خو خوی بیچارگان ایروز پری نه

وای ایروز پرینه

ایشو بوشوم روخونه

ستاره ما دوخونده

بوته ایشو نمونه

بوته ایشو نمونه

جه  مأمد امینی ( م.راما)، ۱۵۲۱ دیلمی، شریر ما نهم (۲۳ دی ما ۱۳۲۶ هجری شمسی) لاجؤنˇ مئن، ایته میؤنه شهری خانواده مئن به دونیا بمأ و خو ابتدایی و متوسطه تحصیلاته هو شهرˇ مئن تمنأ گوده. - آ بخشا جه ویکیپدیا فارسی بیگیفتم.