پیله ماره ملاقات زندان اوین/ (رفتنِ مادرِ بزرگ به زندان اوین برای ملاقات)
داستان گیلکی با ترجمه فارسی
گیل آوایی
پیله ماره چکره هاچین پرکسی. دیمپرا شه بزه بو. دسمالا های خوسر جابجا کودی. مو انه شین رو بامو های جه روسری زه یی بیرون. مردوم جیما بوسته بید. هر کی ایجور واهیلا بوسته ایچی رافا ایسابو. مینی بوس پورا بوسته بو مولاقاته نا ببرده بو. هوا گرما بوسته بو. خو خوشکه لبا ایپچه زبانه مرا هیستا کوده. ایچکه آبه ناجا داشتی.
شب تا صوب راه بو. اوتوبوسه مرا بامو بو. اینقدام موسافر ایسابو کی هیتا گاراژ خالی جا ناشتی. لوان تور، گیلان تور، عدل همه تا پورا بوسته بیچاره کاس آقا هرچی پارتی بازی بوکوده ایتا جا گیر ناورده. نیصفه شب باموبو فرهنگ هرتا اوتوبوس جه را آمویی دس تکان دایی داد زه یی: تهراااااااااااااااااان شاید جا بداره ولی شاگرده دانه شیشا بیجیر ناوردی لااقل بگه پوره
تا اینکی ایتا اردبیل رو فارسه یو اولی نفرا کی سوارا کوده هان بو. اوتوبوسه مئنام کی ده تا تی دیل بخایه ناهابو جه مورغو خوروس بیگیر تا بوز و گوسفند هرکه ده یی خو کسه کاره ره ایچی جه دیهات بردان دوبو خیاله کی تهرانه مئن قاطی ساله.
شاگرد دسه مرا اونا بوگوفته بو کی بشه اوتوبوسه آخر ایتا جا بیافه بینیشینه. اونام هاتو بکف ویریز انا بزن اونا بزن بوشو اوتبوسه آخر هویا کی ماتوره صدا پاک آدما سر بردی، ایتا تخته سر کی درازه صندله مانستی بینیشته.
صوب هالا آفتاب باقایده بیرون ناموبو کی فاره سه بو ترمینال. ملخه مانستین هرکی ایطرف شویی. مردوما خیاله کی رو باورده بید. بازیانام پاک قاطی سالانه مانستن زالاش باورده ایچی خو دس بیگیفته لاب آلوغ بیگیفته چیلیک زئن دوبو. اینفر ایتا تیکه بربری، اینفر نانه قندی، اینفر سنگکی نانا موشته بوگوده ایجور چارجولی خوردان دوبو کی آدما خوشکا زه یی بیچاره جه کو ولایت بامو داره کی اتو نیده بیده بو نانا فوتورکسه داره
خو روسری یا ایتا پیه فاکشه تا پیشانی جولو، چادرا جابجا بوکوده جه مردمه مئن دوسکل بزن خورا فاره سانه خیابانه مئن هاتو تسو لرزه مرا جه خیابان بوگذشته بوشو او طرف. هویا کی پیکانو مینی بوسو تاکسی موسافره قاب زئنه ره موسابقه دان دیبید.
ایتا رانندا کی داد زئن دوبو تجریش، واورسه زای جان من واستی برم اوین کویتا ماشین را واستی سوار بشم. راننده دانه ایتا پیچه اونا فاندرست بازین درا وازا کوده بوگفته:
برو بالا همین صندلی بغل دست راننده بشین مادر
اونه زیر بغلا بیگیفته تا مینی بوسا بشه بوجور. وختی بیده کی صندلی سر بینیشته بازام داد بزه
تجریش تجریش… تا اینکی مینی بوس پورا بوسته پورا نوبوسته بامو بوجور فرمانه پوشت بینیشته رو
بوکوده ایتا موسافرا کی دره کنار نیشته بو بوگفته او درا دود.
رادکفت. شهرآرا خیابانا بیگیفته دیپیچسته ونکه پیله رایو ده بوشو . خو چادرا چیما کوده خو زانو ایپجه بمالسته. هاتو پریشانا بو رایا فاندرستی. راننده واورسه:
– مادر اوین واسه چی میری؟
– میرم مولاقات
– ملاقاته کی مادر
– مولاقاته بچه هایم
– مگه چندتا بچه ات اونجان
– پسرم با عروسم
– هر دوتا اوین هستند
– بله آقا
– از کجا میای
– پیربازار
– پیربازار!؟
– بله
– پیربازا کجاست
– پیربازار را نمی دانی کجاست؟
– نه مادر تا حالا نشنیدم
– رشتا کی می دانی
– بله رشتو که میدونم
– خاب پیربازار هم رشته اوشن تر هست دیگه
– آها…. پس نزدیکای رشته. از اونجای میای
– بله
– هالا میدونم مادر. چرا اوین هستند مادر؟
ده منتظره جیواب نه سا خودش بوگفته :
– همه جا دیگه اوینه مادر فرق نمی کنه کی از کجا
تا اینکی فارسه ده سه رایی نمایشگاه. مینی بوس به سا. راننده بیده کی تکان نوخوره. بفامسته کی نانه فاره سه داره. رو بکوده به پیله مار و بوگفته:
– مادر جون اینجا واس پیاده بشی بری خیابون سمت راستت که سربالایی یه. یه کم بری جلو دست چپ یه جایی هست که همه اونجا هستند از اونجا بهت می گن چه جوری میری اوین. چیزی نمیخوای مادر؟
– نه زای جان. پئرشیبی هیچی نمی خوام جغیر از بچه هایم
چادر پادرا جیماکوده فچم فچم جه صندلی جولو بامو دره کنار و بازین جه مینی بوس پیادا بوسته. مینی بوس تا انکی زناکه بشه خیابانه کناری به سا. بازین را دکفت
خیابانه سربالایه بیگیفته بامو تا بیده اونه دسته چپ شولوغه. بوشو هوشونه مئن. بیده ای داده بیداد خیاله کی تومامه ماران جیما بوسته داریدی هویا. هرکی ایتا دیگه دادفارس. آی تا اویتا آب فاده اویتا آی تا یا نان فاده ایتا اویتایا دیلداری ده ایتا آسمانو زیمین فوش ده. ایتا را به را اعتراض کونه چره می زاکانا بیگیفتیدی ایتا هاتو وارشه مانستن ارسو فوکونه یو هاما نیفرین کونه هاتو بیک روند دادو فریاد و ایجگیره یو چوم برایی همه تانا آتش بیگیفته ول کشئن دیبید
مینی بوس های پورا کودی شویی واگردسی دو واره پورا کودی شویی تا گول گوله زباله ها کار درازه داشتی. هامه بوشوبید هیشکی ده نمانسته بو جغیراز ها پیله مار. پیله ماره چوم بیرون باموبو اینقد که رایا فاندرسته بو مینی بوسا بیشمارده بو تا اکه خودشه نوبه به.
هاتو واهیلا بوسته ایتا جیوانا کی سربازی لیباس دوکوده بو فاندرستی. ایدفایی هو جیوانه دانه بامو جولو واورسه:
– چیکاری داری؟
– یانی چی چیکار داری
– واسه چی اینجایی
– ا…اینهمه از صوبه سر تا هسا اینجا چوم برای ماندم حالا واورسی چیکار دارم. اونا که اینجا بودن چیکار داشتند خاب منام همون کار را دارم
– اونا مولاقاتی بودند تو چی!؟
– خاب منام برای مولاقات اینجا هستم
– مولاقات کی؟
– مولاقاته بچه هایم!
– اسمت که توی ملاقاتها نبود.
– اسمه مرا از کجا می دانی که می گی نبود؟
– اگه بود مثه بقیه تا حالا رفته بودی ملاقات
– یانی چی نیست!
– خوب نیست دیگه!
– ا از همینجا به من خبر دادند که بچه های من اینجا هستند!
– کی خبر داد؟
– من چی می دانم مگه سگ خو صاب را میشناسه اینجا هرکی یک چیزی میگه کسیام نیاره چیزی بگه!؟
– حالا اسمت چیه؟
– پیله مار! همه مرا میشناسند. همه ی اهله محل. از هرکی بپرسی به تو میگند کی هستم. می آزار به پوتارام تا حالا نرسیده می زاکانام هاتو. هاچین هاچین دکفته دارید مردوم جان می زاکانا بیخود گرفتید آوردید اینجا شیش مایه که هاچین قرار ندارم همه جا رفتم سراخر به من گفتید که اینجا هستم هسایام آمدم همینجا بچه هایم را ببینم.
هالا جیوانکه دانه هیچی نوگفته ایدفایی ایتا کلاچملاچی شلوار دوکوده با سیفیده پیران کی هاچین شالیکه مانستی جه اوطرفه مینی بوس بامویو سگه مانستن خیاله واکف بداره بوگفته:
– چیه بازام که با ملاقاتیا داری حرف میزنی بهت نگفتم با اینا حرف نزن فقط اسماشون بپرس سوارشون کن.
بازین پیله مارا بوگفته:
-چی میخوای؟
– ا..شوما چره هاتو به نوبت واورسید چی میخوای اینجا چی میتانم بخام؟ مالومه دیگه من بچه هایم را می خوام!
– مگه شهره هرته! همینطور بچه هاتو بخای!
– شهره هرت اگه نبود که بچه هایم را نمی گرفتید هرکی هرکی هست دیگه هالا که دُور دُوره شوماست خاب من….
وناشته پیله مار خو حرفا بزنه بوگفته:
– اسمت چی یه؟
پیله مار ده هاچین ول بیگفته بو هاتو کی غیضه مرا اونا فاندرستی جیواب دا:
– گیلبانو پیربازاری معروف به پیله مار.
بازین ایجور آه بکشه کی جیوانکه دانه واگردسه آسمانا نیگا بوکود. کلاچ ملاچی شلوار دوکوده خو ریشا دس بکشه یو بوگفته :
– همچین اسمی ندارم بیخود اینجا وای نسا یاالله برو برو اینجا نیس.
– اینجا نیست چه هست من اینهمه راه را هاچین نیامدم! کوجا برم من بی بچه هایم تکان نمی خورم خیال کردی به این راحتی هست ادرازی راه را بیام بازین هیچی! دسه خالی کوجا برم من بچه هایم را می خاهم
یارو ایتا پیچه اپا اوپا بوکوده بوشو تلفنه طرف ایتا چادره مئن کی ایتا میزو تلفن اونه مئن نهابو زنگ بزه. چن دقه نوبوسته کی بامو. ایجور کی اونا جوتیکی واکفته بی پیله مارا بوگفت:
– اسمش نیست. تو اینجا نباید می اومدی. باید می رفتی…
پیله ماره چکره شورو بوکوده به پرکسن. رنگه رو انه شین هاچین بوبوسته دیفاره گیل. خو چادره پره مرا خو پیشانه پاکوده خوشکا زه یارویا فاندرسته. هاتو کی بیشتاوسته وا بیشی پزشکی قانونی پیله مار غش بوکود دراز دراز بکفته سنگانه سر ده نفامسته چی بوبو.
هان.
برگردانِ فارسی:
رفتنِ مادرِ بزرگ به زندان اوین برای ملاقات فرزندش
زانوهای مادر می لرزید. عرق سردی بر گونه هایش نشسته بود. روسریش را روی سر جابجا کرد. موهایش پریشان شده از روسری بیرون زد. مردم جمع شده بودند. هرکسی یک جور حیرت زده منتظر چیزی ایستاده بود. مینی بوس پر شده بود و ملاقاتی ها را برده بود. هوا گرم شده بود. لبهای خوشکش را کمی با زبانش خیس کرده، حسرت یک چکه آب را داشت.
شب تا صبح در راه بود. با اتوبوس آمده بود. ایقدر هم مسافر بود که هیچ گاراژی جای خالی نداشت. لوان تور، گیلان تور، عدل؛ همه پر شده بودند. کاس آقای بیچاره هر چه پارتی بازی کرده بود، جایی برای او گیر نیاورده بود. نیمه شب به فرهنگ[۱] آمد و هر اتوبوسی که از راه می رسید، دست تکان می داد و داد می زد:
تهرااااااااااااان. تا شاید جا می داشت اما شاگرد اتوبوس حتی شیشۀ درِ اتوبوس را پایین نمی کشید حداقل بگوید پُر است.
تا اینکه یک اتوبوسِ اردبیل به تهران، از راه رسید و اولین نفری را که سوار کرد، همان بود. میان اتوبوس هم تا دلت می خواست همه چیز بود از مرغ و خروس بگیر تا بز و گوسفند. هر که را می دیدی داشت برای کس و کارش چیزی از دهات می برد انگار که در تهران قحطی شده بود.
شاگرد با اشارۀ دست به او گفته بود که برود آخر اتوبوس جایی پیدا کند و بنشیند. او هم همینطور افتان و خیزان به این تنه بزن، به آن تنه بزن، رفت آخر اتوبوس همانجا که صدای موتور اتوبوس سرِ آدم را می برد روی تخته ای چوبی که به صندلی می ماند، نشست.
صبح هنوز خورشید به اندازه کافی بالا نیامده بود که به ترمینال رسید. مانند ملخ، هر کس به طرفی می رفت. مردم انگار بهم ریخته شده بودند. بعد هم مانند سالهای قحطی زدۀ گرسنگی، هر کس چیزی دستش گرفته آن را چنان به دهن می برد که برای بلعیدنش صغ می زد. یک نفر تکه نان بربری، یک نفر نان قندی، یک نفر نان سنگک لقمه کرده بود یک جور با دهان پر می جوید که آدم خشکش می زد که بیچاره از کدام ولایت آمده بود که اینطور ندید بدید به نان یورش برده بود.
روسری را کمی تا جلوی پیشانی کشید. چادرش را جابجا کرد. تا این که از میان مردم خودش را به خیابان رساند. همینطور با ترس و لرز از خیابان گذشت و به آن طرف خیابان رفت. همانجا که پیکان و مینی بوس و تاکسی برای قاپیدن مسافران داشتند مسابقه می دادند.
از راننده ای که داشت داد می زد تجریش پرسید بچه جان، من باید به اوین بروم. کدام ماشین را باید سوار شوم. راننده هم کمی به او نگاه کرد سپس در را باز کرد گفت:
برو بالا همین صندلی بغل دست راننده بنشین مادر
راننده، زیربغل او را گرفت تا از مینی بوس بالا برود. وقتی دید که روی صندلی نشست، دوباره داد زد تجریش تجریش…. تا اینکه مینی بوس پر شده پر نشده، آمد بالا پشت فرمان نشست و رو کرد به یک مسافر که کنار در نشسته بود، گفت در را ببندد.
راه افتاد. خیابانِ شهرآرا را گرفت پیچید بزرگراه ونک و رفت. مادرِ بزرگ، چادرش را جمع کرد و زانویش را کمی مالید. همینطور پریشان بود و به راه نگاه می کرد. راننده پرسید:
– مادر اوین واسه چی میری؟
– میرم مولاقات
– ملاقاته کی مادر؟
– مولاقاته بچه هایم
– مگه چندتا بچه ات اونجان
– پسرم با عروسم
– هر دوتا اوین هستند
– بله آقا
– از کجا میای
– پیربازار
– پیربازار!؟
– بله
– پیربازار کجاست؟
– پیربازار را نمی دانی کجاست؟
– نه مادر تا حالا نشنیدم
– رشت را که می دانی؟
– بله رشتُ که میدونم
– خوب پیربازار هم آن طرفترِ رشت هست دیگه
– آها…. پس نزدیکای رشته. از اونجا میای؟
– بله
– حالا میدونم مادر. چرا اوین هستند مادر؟
دیگر منتظرِ جواب نماند و خودش گفته :
– همه جا دیگه اوینه مادر فرق نمی کنه کی از کجا
تا اینکه به سه راهی نمایشگاه رسیدند. مینی بوس ایستاد. راننده دید که او از جایش تکان نمی خورد. فهمید که نمی داند رسیده است. رو کرد به ” مادرِ بزرگ” و گفت:
مادر جون اینجا واس پیاده بشی بری خیابون سمت راستت که سربالایی یه. یه کم بری جلو دست چپ یه جایی هست که همه اونجا هستند از اونجا بهت می گن چه جوری میری اوین. چیزی نمیخوای مادر؟
نه بچه جان. پیر شوی هیچ چیز نمی خواهم جز بچه هایم.
چادرش را جمع کرد و خمیدخمیده از صندلی جلو در بغلدست راننده، کنارِدر آمد. بعد از مینی بوس پیاده شد. مینی بوس تا اینکه او کنار خیابان برسد ایستاد، سپس راه افتاد.
سربالایی خیابان را گرفت رفت رسید به جایی که دید سمت چپ او شلوغ است. رفت میان همان ها. دید ای داد و بیداد انگار تمام مادر ها همانجا جمع شده اند. هرکدام فریادرسِ یکی دیگر است. این یکی به آن یکی آب می داد، آن یکی به این یکی نان می داد، این یکی به آن یکی دلداری می داد، یکی به زمین و آسمان ناسزا می گفت. یکی راه به راه اعتراض می کرد چرا بچه هایش را گرفته اند. یکی همینطور مانند باران اشک می ریخت و همه را نفرین می کرد. همینطور یک روند، داد و فریاد و ضجه و چشم به راهی، همه را به آتش کشیده و شعله می کشیدند.
مینی بوس، هی پر می شد می رفت بر می گشت، دو باره پر می شد می رفت تا گرماگرم نیمروز این کار ادامه داشت. همه رفته بودند. هیچکس نمانده بود بجز ” مادرِ بزرگ”. چشم های مادر از چشم به راه حیران مانده بود اینقدر که به راه چشم دوخته بود و مینی بوس را شمرده بود تا نوبت خودش برسد.
همینطور سرگشته و حیران به جوانکی که لباس سربازی به تن داشت خیره شده بود. ناگهان همان جوانک آمد جلو پرسید:
– چیکار داری؟
– یعنی چی چیکار داری!
– واسه چی اینجایی
– ا…اینهمه از سرِ صبح سر تا همین حالا اینجا چشم به راه ماندم حالا می پرسی چیکار دارم. اونا که اینجا بودن چیکار داشتند خوب من هم همون کار را دارم
– اونا مولاقاتی بودند تو چی!؟
– خوب من هم برای ملاقات اینجا هستم
– ملاقات کی؟
– ملاقاتِ بچه هایم!
– اسمت که توی ملاقاتها نبود.
– اسمِ مرا از کجا می دانی که میگی نبود؟
– اگه بود مثه بقیه تا حالا رفته بودی ملاقات
– یعنی چی نیست!
– خوب نیست دیگه!
– اِه از همینجا به من خبر دادند که بچه های من اینجا هستند!
– کی خبر داد؟
– من چی می دانم مگه سگ صاحبش را میشناسه اینجا! هرکی یک چیزی میگه کسی هم جرات نمی کنه چیزی بگه!؟
– حالا اسمت چیه؟
– مادرِ بزرگ! همه مرا میشناسند. همه ی اهلِ محل. از هرکی بپرسی به تو میگند کی هستم. آزارم به مورچه هم تا حالا نرسیده بچه هایم هم همینطور. بیهوده بی دلیل افتاده اید به جان مردم بچه های مرا بیخود گرفتید آوردید اینجا شش ماهه که اصلاً قرار ندارم همه جا رفتم سراخر به من گفتید که اینجا هستند حالا هم آمدم همینجا بچه هایم را ببینم.
هنوز جوانک چیزی نگفته بود که ناگهان یکی با شوار لکلکی و پیراهن سفید که درست مانند دست پاک کن می ماند از آن طرف مینی بوس آمد مثل سگ انگار بخواهد گیر بدهد پرسید:
– چیه بازام که با ملاقاتیا داری حرف میزنی بهت نگفتم با اینا حرف نزن فقط اسماشون بپرس سوارشون کن.
بعد به مادرِ بزرگ گفت:
چی میخوای؟
اه!!! چرا همینطور به نوبت می پرسید چی میخوای. اینجا چه می تانم بخوام؟ معلوم است دیگر من بچه هایم را می خوام!
مگه شهره هرته! همینطور بچه هاتو بخای!
شهره هرت اگه نبود که بچه هایم را نمی گرفتید! هرکی هرکی هست دیگه هالا که دُور دُورِ شماست خوب من….
نگذاشت مادر بزرگ حرفش را بزند گفت:
اسمت چیه؟
مادر بزرگ انگار که آتش گرفته باشد همینطور خشمگین به او چشم دوخته گفت:
گیلبانو پیربازاری معروف به مادرِ بزرگ.
بعد یک جور آه کشید که جوانک رو کرد به آسمان نگاه کرد. آن که لباس لکلکی پوشیده بود به ریشش دست زد و گفت:
– همچین اسمی ندارم بیخود اینجا وای نسا، یاالله برو برو اینجا نیس.
– اینجا نیست چه هست من اینهمه راه را بیخود نیامدم! کجا برم! من بی بچه هایم تکان نمی خورم خیال کردی به این راحتی هست راه به این درازی را بیام بعد هیچی! دستِ خالی کجا برم من بچه هایم را می خواهم!
یارو کمی این پا آن پا کرد. یک چادر بود که در آن میز و تلفن قرار داشت. به طرف تلفن رفت زنگ زد. چند دقیقه نشده، آمد. یک جور که به لکنت افتاده باشد به مادرِ بزرگ گفت:
اسمش نیست. تو اینجا نباید می اومدی. باید می رفتی…
مادرِ بزرگ، زانوهایش به لرزه افتاد. رنگ چهره اش مانندگچ دیوار شده بود. با لبۀ چادر پیشانی اش را پاک کرد خشکش زده به یارو خیره شد. همینطور شنیده نشنید که باید به پزشکی قانونی برود، مادر بزرگ از هوش رفت و غش کرد دراز دراز روی سنگها افتاد دیگر نفهمید چه شد.
همین!
