گیلداستان:آدم به آدمه - با برگردان فارسی - گیل آوایی

گیلداستان:آدم به آدمه

گیل آوایی

آدینه ۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۲۵ آوریل ۲۰۱۴

هونی کی مگس بو تی ور پاله وان

اسا پاله وانی مگسا فوران!

ناویره ترا گید ازازیل هاچین فوخوسان

نوبو ولوله دس جه می سر اوسان

تو تی ماره داد فانرسی، غم ناری

هاچین ترکمه زاکی می جان دری!

هاچین نی یه. هاتو کته رایی مره نگمه. هاتو باموخته بوبوم. ده جغیرز آن مره چیتینه. یانی مرا وامرازه جغیرز آتو ببم یا بیدینم. خاب هاتویه کی انهمه آدمانا بیدمه یو دئن درم، شاید هیزارهیزارام دوارسته بی، ولی هوشونی کی می مرا یا من اوشونه مرا جور تر بوم، ایجور همدیگه مرا پیوندی داره مانستن پیوند بوخوردمه. هاچین هاچینام نی یه.  آدم به آدمه، آدم خو دوروبر مرا ایسا خو ایسانا ایجور نومود ده. ناویره چیسه!؟ هی چی! نه ایجور فلسفه هیچی! بلکی هاتو خالی خالی هیچی. نه بوجوره. نه بیجیره. نه ایسا.  نه  نِه سا. بوستن نوبوستنو ایسانو نه سان ایتایه. ایتایی کی هاچین جه ایتا یام خالی آب تر. گی نه!؟ خاب تی دورو ورا فان در. هاتو کی فاندرستان دری خودتا بیجیر بوجور بوکون بیدن کویا ایسایی چیسی چی کودان دری. وختی فان دری وختی تی دورو برا نیدینی وختی تی دورو بره مئن تی ایسانو نه سان تی بونو نوبون ایتا ببه! تی مورده یو زنده توفیر ناره، خاب آتو تی آدمه دباخته داری. تی آدمی جا دکفته داری. هاچین گب زئنام نی یه. گب زئنه مرا روستمه دستانام بیبی وختی تی کاره مرا تی گب زئن وانتابه. یانی باده هاوا.  یانی کاله گب! تی کرده کارانه کی تی دوره بره مئن ترا مانی ده. تی ایسان نه سانا تاریف کونه.  هاتو یکشی فادان گدایا بازین ایتا تیرو هیزار نشان بداری، یانی آدمی جا دکفته داری. آدم آدمه داد فاره سه نه اینکی ایجور هم خو جان ساقی ره فاده هم خو او دونیا ره هم خو دردوبلایا جه خو فورانه هم خو آدمه نشان بده! آدم واسی آدمه داد فاره سه بی انکی ایتا پیچه یام واگرداننا چوم بداره. هم مردوما گول بزنه هم خودایا دست تاوه ده. هم خرا بخایه هم خورمایا. آدمی کاسبی نی یه. آدمی بیهین بوفروش نی یه. آدمی به آدمیِ آدمه. آدم به آدمه.

هاتو می کلا کاشتان دوبومو راشی یا دوارسته فارسه بوم خانه. گدابهار بو. تازه سبزه ولگان، دارانه سر آدمه دیلا بردی. چیچیلاسو چیچیرو کلمو کاپیشا هالا هرماله نشاستی دئن. زمستان بوشوبو لاتانه سختی مرا.

فاره سه بوم بخانه. ویشتایی ده هاچین سگا مانستیم. هاتو واکف داشتیم. وختی یام کی آدما ویشتا به یو آیه بخانه، جغیرز مار خیاله ده هی کسا کار ناره. ماره کی اجور وختان دانه آدم چی شکم درد داره. هرچی یام واکفی بازام خوره خوره خو کارا کونه یو خو مهربانی مرا آدما آراما کونه. زیادام دور اوسانی ایجور تی رویا کما کونه کی ایتا دونیا زورام بداری بی بکفته حریف! مار پاله وانه میدانه یو برم فانگیر! طلبکاره همیشک بدهکار.

آیوانه سر نیشته بوم. کی کی ناشتیم ناهار بوخورم. هاتو کونامجان کونامجان کودیم تا مار مرا پلا فاده. دره صدا بامو یو ایجور بیشتاو نیشتاوه صدا کی مار توندا توند بوشو ایتا چل تاسه برنج دوکوده پنزارام بنا اونه سر  بوشو دره سرو خالی چل تاسه مرا واگردسه. هاتو فاره سه فانرسه بو کی بوگفتم:

- من آیا ویشتایی جا مردان درم تو چی کودان دری!؟ ترا اصلن هالی نی یه کی مرا ویشتایه!؟

- آو زای جان.  آدم واستی آدما یاور بده. آدم واستی آدمه داد فاره سه. کسکسی کی  کسکسه ره دس فارس نبه، آدم نی یه. آدم نی یه نه اینکی حایوانه. نه. حایوانانم ایجور همدیگه ره دس فارسده. آدم نی یه می منظور انه کی جه آدمی دکفته داره. همیشک ها وختانه کی تانی بدانی آدمی. هالا تی آدمه داری. هاوختانه کی خودت خودتا گی آدم واستی آدم ببه.

- آخه مار. تی پئر خوب تی مار خوب. من ویشتایی هاچین می پیله روده می کوچی رودا خوردان دره بازین تو چی گفتان دری!؟ خاب مرا فارس! من کی تی دمه چک ایسامه!

- آو....زای جان هاتو نیشتنو می دسه فاندرستن کی نیبه! ایتا کارام تو بوکون! چی به!؟ فارس. کومک بوبو. ایتا کارام تو بوکون. چی به!؟

- من چی کار تانم بکونم!؟

- ویری ایتا سفره بنه. ویری کاسه بوشقابانا باور. او گمج دانا بنه سفره سر. ایتا پارچ آب باور. اشانا کی تانی!؟ نتانی!؟

ایتا پیچه آ پا او پا بوکودم، هاتو ویریشتان دوبوم کی بازام بوگفته:

- آدمی همه جور تانه عادت بوکونه. هان آدمه دوشمنده. هان آدما ایجور جه آدمی تاوه ده کی ده سر راستا کودنکس نی یه. هانام تانه آدما آدما کونه. کسکسه فاره سن. همیشک گیدی دس دسا آب فوکونه دس واگرده اویتا دسا شوره.

- تو چی گی آخه مار! دس دسا آب فوکونه!! مگه تو ایتا دسی تانی تی دسا آب فوکونی بوشوری!؟ خاب مالومه کی واستی ایتا دسه مرا آب فوکودن ده! تونام حرف زنی یا!!! ده اسا کی شیره اب ناها تانی وازا کونی هر دوتا دسه ایجایی بوشوری! بوگذشته ده او دوره زمانه.

- آی زای جان کونه مرا در وازا نوکودی!

- کاری ناره کی مار! آخه کونه مرایام در وازا کودن کاری داره!؟

- ای زای جان خودا نوکونه او روز بایه کی روزیگار ترا واداره کونه مرا در وازا کونی. همیشک هامه تا در تره واز ببه! تا درد نکشه بی نانی درد چیسه زای جان. آدمان هامه هاتوید. ایتا بلا آدما واستی فوتورکه بازین آدم واخبردارا به. تا بلا آدما فون ترکه، آدم خو بی بلا بوستنا نفامه. تا پابراندگی نکشه بی، تی پاره کفشا قدرا نانی.

مره بزه بوم به او را کی ماره گبانا گوش دان درم ولی مرا ویشتا بو هی چی مرا هالی نوبو جغیرز پلا خوردنو ویشتایی چانا دوستن. کی کی ناشتیم سفره سر پلایا فوتورک بزنم! هاتو توندا کیتی سفرا واشادم کاسه بوشقابانا بنام سفره سر دوتا گمج دانا بنم سفره جور بینیشتم مارا فاندرستم. بوگفتم:

- انام سفره واشادن ده چی خایی!؟

هاتو خو دسو دیما آب زئن  دوبویو چاچه دور گولانه سر دسه مرا آب دپاچانه یی. ایجور کی خیاله آدما خوشا دان دیبی. می مارا فاندرستان دوبوم هاچین می خون خونا خوردان دوبو ولی ده مرا دیل نامویی ایچی بگم. تازه ایچی یام بوگفتتی بیم چی توفیر کودی!؟ هی چی! می مار کی می خطا نخاندی!  بازینام مرا اصلن دیل نامویی اون همه مهربانی یا نیده بنا بیم. سفره سر می ماره رافا بینشیتم. می مار جه چاچه دیمه ویریشته. خو دامن پره مرا خو دیم پرا پاکوده. بازین پلا تی یانا ویگیفت باورده بنا گمج دانه سر. مرا بوگفته :

- زای بوشو او خکارا باور.

- کو خکارا مار!؟

لبخنده مرا فاندرست. بوگفته:

- ترا خیلی ویشتایه زای جان!؟ تا تره پلا دوکونم تونام بوشو اوو خکارا کی کله سر ناها اوسان باور سفره سر. ویری زای جان ویری پئر شیبی.

هاتو ایجور کی ایتا جیما بوسته فنرا سرادابی، ویریشتم دو بالا بجسته خکارا ویگیفتم باوردم بنامه گمج دانه سر

بوگفتم انام خکاره! ده چی گی!؟ انام کاری داشتی! های تونام ایتا کار بوکون ایتا کار بوکون!!!..........

هاتو کی پلا دوکودان دوبو بوشقابه مئن زمزمه کونان بوگفته:

- هونی کی مگس بو تی ور پاله وان....اسا پاله وانی مگسا فوران! ناویره ترا گید ازازیل هاچین فوخوسان...نوبو ولوله دس جه می سر اوسان....تو تی ماره داد فانرسی، غم ناری.... هاچین ترکمه زاکی می جان دری..

مره مره غورغور بوکودم هاتو ماره دسا فاندرستم کی بوشقابه مئن پلا دوکودان دوب.

ایجور خنده مرا بوشقابه پلایا بنه می جولو کی هم مرا نازدان دوبویو هم مرا ایجور کی مرا دس تاوه دابی. ایجور کی خیاله گفتان دیبی بینیش اسا تی سگا سیرا کون.

هیچی نوگفتم. خوره هاچین گه پاله وانی. اگه پاله وانی مگسا فوران! ده تاب ناوردیم کی بازام چکو چانه بزه بیم. کی کی ناشتیم پلا بوشقابا می جولو بنم.

هالا اولی موشتا می داهان ناورده همساده زنای پرچین کش می مارا دوخاده. می مار ویریشته بوشو پرچینه کش. بوگو بیشتاوو خندا دیبید. هر چی بو خوشی بو. موشته پلایا می داهان بنا هاتو خوردان دوبوم کی می مار واگردسه ایتا کاسه چخرتمه بنا سفره سر بازین ایتا کوچی بوشقابه مئن کچه مرا سیرواویج دوکوده ببرده پرچینه کش فادا همسادا.

می مار وگردسه بامو بینیشته سفره سر. همساده جه پرچینه کش بوشو. می مار هاتو کی خوردان دوبو گفتی:

- تو مره حاواس ننی زای. همیشک ایجور ویشتایی جا تی دسو پایا آویرا کونی کی آدما دسپاچا کونی اصلن آدمه ره حاواس ننی. بیچاره زنای شکم داره خاب نیبه کی هاتو تی غذا بو همه جایا دواره بازین زنای زای وارگانه چی خایی بوکونی!؟

- منام ده هاچین ویشتایی جا زای وارگانن دوبوم مار!

- خوبه خوبه تی دوما جا بدن! توندا توند نوخور شکم درد بیگیری!

می سرا راستا نوکودم چی برسه به انکی جیواب بدم. غذا بوخورده پسی، جه سفره ور،  شکم سرا بو، پس بکشم دیفاره کش خانخانی کونه وره کی بینیشتم.

آیوانه رفه گرکه مئن خالی گمج پاک هلاچین خوردان دوبو. صارا آفتابدکف آدمه چوما گیفتی. پیله مِخ دیفاره سر موران بزه بو. بوپوخسه ویریس داره خاله جا جلاسته بو. سبزه ولگانه شورم خوشکابو باده مرا رقصا دیبید. داره جان واج بومو بو. خیاله هو زمستانه خوشکا بو دار نوبو کی ورفه سرما جا دس بزه بی والای خوردی.  آسمانا ایتا کوچی ابرام دینبو. تا تی چوم کار کودی آبی بو یو آدمه نیگایا بردی. آرام آرامه می چوم پیله سنگینا بوبو. می مار ایچی گفتی ایشتاوستیم مرا هالی نوبو. دیفاره کش هاتو ماره گبا بیشتاوسته نیشتاوسته، شلی بغمزه ولا کوده درازا کشم. ده هیچی مرا هالی نوبو.

هیچی نفامستم.

تمام

برگردان فارسی:

آدم به آدمی ست

 همانی که مگس پیش تو پهلوان بود

حالا اگر پهلوانی مگس را دور کن

وگرنه به تو می گویند بچۀ سربه هوای مانند کابوس

بازی کنِ حرف گوش نکن نباش دست از سر من بردار

تو به داد مادرت نمی رسی، غم نداری

بیهوده بچۀ حرف گوش نکنی که به جان من افتادی

بیهوده نیست. همینطور هوایی برای خودم حرف نمی زنم. همینطور تربیت شدم. دیگر غیر از این برایم ناهمگون است. یعنی اصلن به من نمی آید غیر از اینطور باشم یا ببینم. خوب همینطور است که آدمها را دیده و می بینم شاید از هزار هزار هم بیشتر شده باشد ولی همانهایی که با من یا من با آنها جور تر بودم، یک جور مانند درخت پیوندی پیوند خورده ام. همینطوری همینطوری هم نیست. آدم به آدمی ست. آدم با دور و بر خود هست که بودن خودش را یک جور نشان می دهد. وگرنه چه هست!؟ هیچ چیز! نه یک جور هیچ چیزِ فلسفی! بلکه همینطور هیچ چیز الکی. نه بالاست نه پایین است. نه هست نه نیست. بودن و نبودن و وجود داشتن نداشتنی که یکسان است. یکسانی ای که بیهوده و بی معناست. می گویی نه!؟ خوب دور و برت را نگاه کن. همینطور که  داری نگاه می کنی خودت را بالا و پایین کن. ببین کجا هستی چه هستی چه داری می کنی. وقتی داری نگاه می کنی دور و بر خودت را نمی بینی وقتی در دور و برخودت بودن و نبودن وجود داشتن نداشتنت یکی باشد! مرده و زنده بودنت فرقی نداشته باشد. خوب اینطور آدمی ات را باخته ای. از آدمی ات افتاده ای. بیهوده حرف زدن نیست. در حرف اگر رستم دستان هم باشی وقتی در رفتارت بازنتابد یعنی بادِ هوایی. یعنی حرف پوچ الکی!  رفتار تو  هست که میان دور و بر خودت به تو معنا می دهد. بودن نبودنت را تعریف می کند. همین که یک شاهی به گدا داری می دهی بعد با یک تیر هزار نشان بگیری. یعنی از آدمی ات افتادی. آدم به داد آدم می رسد نه اینکه یک جور هم برای سلامتی خودش بدهد هم برای آن دنیایش، هم برای دور کردن درد و بلا از خودش، آدمی اش را نشان دهد! آدم باید کمک رسان باشد بی اینکه ذره ای چشم داشت داشته باشد. هم مردم را گول بزند هم خدا را دست بیاندازد. هم خر را بخواهد هم خرما را. آدمی کاسبی نیست. آدم بودن خرید و فروش نیست.  آدم به آدمی ست.

همینطور با خودم کلنجار می رفتم و راه را به آخر بردم و به خانه رسیدم. بهارِ گدا[1] بود. برگهای سبز تازۀ  درختان دل آدم را می بردند. سنجاقک و سوسمار و کرم و ( کاپیش! فارسی نمی دانم!!) هنوز بندرت نمی شد دید. زمستان با سختی لاتها رفته بود.

به خانه رسیده بودم. از گرسنگی مثل سگ شده بودم. همینطور گیر می دادم. وقتی هم که آدم گرسنه اش است و به خانه می آید، غیر از مادر انگار با هیچ کسی کار ندارد. این مادر است که در این جور وقتها می داند آدم چه درد شکمی دارد. هرچه هم به او گیر بدهی کار خودش را می کند و با مهربانی آدم را آرام می کند. زیاد هم دور برداری یک جور رویت را کم می کند که یک دنیا زور هم داشته باشی، حریف زمین خورده می شوی! مادر پهلوانِ میدان است و جایزه نگیر! طلبکارِ همیشه بدهکار است.

روی ایوان نشسته بودم. لحظه شماری می کردم که نهار بخورم. همینطور بی قراری می کردم تا مادر به من پلو بدهد. صدای در آمد. طوری که صدای شنیده نشنیده  باشد، مادر تندا تند رفت در یک چهل تاس[2] برنج ریخت و پنج ریال هم روی آن گذاشت و دم در رفت و با چهل تاس خالی برگشت. همینطور رسیده نرسیده بود که گفتم:

- من اینجا از گرسنگی دارم می میرم تو چه کار داری می کنی!؟ اصلا حالی ات است که من گرسنه ام!؟

- آه بچه جان. آدم باید به آدم کمک برساند. آدمی باید به داد آدم برسد. هر کسی که دسترس کسِ دیگر نباشد، آدم نیست. آدم نیست منظورم این نیست که حیوان است. نه. حیوانات هم یک جور به کمک هم می رسند. آدم نیست منظورم این است که از آدمیت افتاده است. همیشه این جور وقتهاست که می توانی بدانی آدمی. هنوز آدمی ات را داری. همین وقتهاست که بخودت می گویی آدم باید آدم باشد.

- آخر مادر. پدرت خوب مادرت خوب! من از گرسنگی روده

بزرگم دارد روده کوچکم را می خورد بعد تو چه داری می گویی!؟ خوب به من برس! من که دم دستت هستم.

- آه بچه جان همینطور نشستن و به دست من نگاه کردن که نمی شود. تو هم کاری بکن! چه می شود!؟ برس. کمک باش. یک کار هم تو بکن. چه می شود!؟

- من چه کار بکنم!؟

- بلند شو یک سفره ای بگذار. بلند شو کاسه و بشقابها را بیاور. آن زیر دیگیِ حصیری را بیاور کنار سفره بگذار. یک پارچ آب بیاور. اینها را که می توانی!؟ نمی توانی!؟

کمی این پا آن پا کردم داشتم بلند می شدم که باز هم گفت:

- آدمی به همه جور می تواند عادت کند. همین دشمن آدم است. همین آدم را یک جوری از آدمیت می اندازد که دیگر نمی تواند سر بلند کند. همین هم می تواند آدم را آدم کند. به کمک هم رسیدن. همیشه می گویند دست روی دست آب می ریزد دست برمی گردد آن دست را می شوید.

- تو چه می گویی مادر! دست روی دست آب می ریزد! مگر تو یک دستی می توانی روی دستت آب بریزی بشوری!؟ خوب معلوم است که با یک دست آب ریختن! تو هم حرف می زنی ها! حالا دیگر شیر آب هست می توانی بازش کنی هر دوتا دست را یکجا بشوری.

- ای بچه جان. با کونت در باز نکردی!

- کاری ندارد که مادر. آخر با کون در باز کردن کاری دارد!؟

- ای بچه جان خدا نکند آن روز بیاید که روزگار ترا وا دارد با کونت در را باز کنی. همیشه همه درها بروی تو باز باشد. تا درد نکشیده باشی نمی دانی درد چیست بچه جان. آدمها هم همینطورند. یک بلایی باید سر آدم فرود بیاید تا بعد بخودش بیاید. تا بلایی سر آدم خراب نشده، آدم بی بلابودنش را نمی فهمد. تا پا برهنگی نکشیده باشی نمی توانی قدر کفش پاره ات را بدانی.

خود را زدم به آن راه که دارم حرفهای مادرم را گوش می دهم ولی گرسنه ام بود هیچ چیز حالی ام نبود جز پلو خوردن و چانۀ گرسنگی را بستن. لحظه شماری می کردم که سر سفره به پلو هجوم ببرم! همینطور تنداتند سفر را پهن کردم. کاسه و بشقابها را روی سفره گذاشتم. دو تا زیر دیگیِ حصیری هم سر سفره گذاشتم. نشستم به مادر چشم دوختم و گفتم:

- این هم سفره پهن کردن دیگر چه می خواهی!؟

همینطور دست و صورتش را داشت آب می زد و اطراف حوضچه روی گلها آب می پاشید طوری که آدم را ببوسد. به مادرم نگاه می کردم خون خونم را داشت می خورد اما دلم نمی آمد که چیزی بگویم. چیزی هم می گفتم چه فرق می کرد!؟ هیچ چیز! مادرم که خط مرا نمی خواند! بعد هم اصلاً دلم نمی آمد آن همه مهربانی را ندیده می گرفتم. سر سفره منتظر مادرم نشستم. مادرم از کنار حوضچه بلند شد. با کنارۀ دامنش سر و صورتش را خشک کرد. بعد دیگ پلو را برداشت روی زیر دیگی حصیری گذاشت. به من گفت:

- بچه جان برو آن تابه را بیاور.

- کدام تابه را مادر!؟

با لبخند به من نگاه کرد. گفت:

- خیلی گرسنه ات  است بچه جان!؟ تا  پلو بکشم تو هم برو آن تابه را که روی اجاق است بردار سر سفره بیاور. بلند شو بچه جان. پیر شوی.

همینطور که انگار یک فنر جمع شده را رها کرده باشی بلند شدم با دو حرکت تابه را برداشتم آوردم روی زیردیگی حصیری گذاشتم. گفتم:

- این هم تابه. دیگر چه می گویی!؟ این کاری داشت! هی تو هم یک کار بکن یک کار بکن!....

همچنانکه داشت در بشقاب پلو می کشید زمزمه کنان گفت:

همانی که مگس پیش تو پهلوان بود

حالا اگر پهلوانی مگس را دور کن

وگرنه به تو می گویند بچۀ سربه هوای مانند کابوس

بازی کنِ حرف گوش نکن نباس دست از سر من بردار

تو به داد مادرت نمی رسی، غم نداری

بیهوده بچۀ حرف گوش نکنی که به جان من افتادی[3]

همچنانکه مادرم داشت پلو می کشید من داشتم همینطور با خودم غر می زدم.

با نوعی خنده بشقاب پلو را گذاشت جلویم طوری که داشت هم نازم می داد هم یک جور داشت مرا دست می انداخت. طوری که انگار داشت می گفت حالا سگت را سیر کن.

هیچ چیز نگفتم. برای خودش بیخود می گوید پهلوانی. اگر پهلوانی مگس را دور کن! دیگر تحمل نمی کردم که باز هم با او چانه بزنم. لحظه شماری می کردم که بشقاب پلو را

جلویم بگذارد.

هنوز اولین لقمه را به دهان نیاورده بودم که زن همسایه کنار پرچین مادرم را صدا زد. مادرم بلند شد. کنار پرچین رفت. بگو بشنو و خنده می کردند. هرچه بود خوشی بود. لقمه پلو را به دهان بردم. همینطور داشتم می خوردم که مادرم برگشت و یک کاسه چخرتمه[4] روی سفره گذاشت. بعد در یک بشقاب کوچک سیرواویج[5] ریخت  و برد کنار پرچین به زن همسایه داد.

مادرم برگشت. آمد کنار سفره نشست. همسایه از کنار پرچین رفت. مادرم همچنانکه داشت می خورد، می گفت:

تو برایم حواس نمی گذاری بچه. همیشه از گرسنگی جوری دست و پایت را گم می کنی که آدم دستپاچه می شود. اصلاً برای آدم حواس نمی گذاری. زن بیچاره باردار است. خوب نمی شود بوی غذای تو همه جا بپیچد بعد اگر زن بچه بیاندازد چه می خواهی بکنی!؟

- من دیگر داشتم از گرسنگی بچه می انداختم مادر.

- خوب است خوب است دُمت را جمع کن( پر رو نشو ). تند غذا نخور دل درد بگیری!

سرم را بلند نکردم چه رسد به اینکه جواب بدهم. پس از خوردن غذا از کنار سفر ه شکم سیر شده پس کشیدم به دیوار لمِ اربابی داده کج شده نشستم.

روی طاقچۀ ایوان دیگ گِلی، درست داشت تاب می خورد. تابشِ آفتاب در حیاط به چشم آدم می افتاد. میخ بزرگ، روی دیوار، زنگ زده بود. طنابِ حصیریِ پوسیده، از شاخه درخت آویزان بود. برگهای سبزِ خشک شده از شب نم، با باد رقص می کردند.  تنِ درخت گرم شده بود. انگار همان درختِ خشک از برف و سرمای زمستان نبود که دست به آن می زدی تکان می خورد. در آسمان یک ابر کوچک هم نبود.  تا چشمت کار می کرد آبی بود و نگاه آدم را می برد.

آرام آرام پلک چشمم سنگین شده بود. مادرم چیزی می گفت. می شنیدم حالی ام نبود. کنار دیوار همچنانکه حرف های مادرم را شنیده و نشینده، بی خیال دراز کشیدم. دیگر هیچ چیز حالی ام نبود.

هیچ چیز نفهمیدم.

تمام

---

[1] در گیلان گدابهار=بهارگدا، به فاصله ای از آغاز بهار می گویند که هنوز نه بری هست نه باری. تا وقتی که سردرختی ها و سبزیجات برسند، گیلمردان زمان سختی و تنگدستی دارند بویژه از این نگاه که ذخیره هاشان را نیز در زمستان تمام کرده اند.

[2] چهل تاس نوعی کاسه مسی یا برنجی بود که بر روی آن اسامی مذهبی نوشته شده بود یا شاید هست هنوز!

[3] اقتباسی از شعر زیبای خداونگار سخن سعدی ست: تو آنی که از یک مگس رنجه ای......

[4] یک خورشت گیلکی

[5] یک خورشت گیلکی

ویدئو گیلکی چاردانه یان - گیل آوایی

دوتا چاردانه گیلکی، فارسی واگردانه مرا - خیلی یام من مرا قوربانه! - گیل آوایی

مگه هرتا جیگا می جا جیگا به!؟

اوروپا گیلکانه راشی را به!؟

هاچین تینتیر نامو لندن، پاریس، روم،

کی لندن روم پاریس، لشته نشا به!؟

فارسی

مگر هر جایی جا و مکان من می شود!؟

اروپا راهِ گذرِ  گیلکها می شود!؟

بیخود سوسو نیا لندن، پاریس، رُم،

که لندن رُم پاریس، لشته نشا می شود

2

نگم لاجُون کی روم، لندن، آویر به

می رشتو انزلی ور سربیجیر به

سوئیسو آلپو هر جا جه اوروپپا

مگه می دیلمانه جور یا جیر به!؟

فارسی

نمی گویم لاهیجان، که رُم، لندن گم می شود

در برابر رشت و انزلی ام سر افکنده می شود

سوئیس وُ آلپ وُ هر جا از اروپا

مگر بالا یا پایینِ دیلمان من می شود!؟

گیلغزل: من عاشقه تی چشمه سیایم بلا می سر - گیل آوایی

صدای.شاعرهمراه.باویدئوکلیپ

بلا می سر

من عاشقه تی چشمه سیایم بلا می سر

بی تو هاچینه خاکه هوایم بلا می سر

تی واستی کرا سرخوشمه سبزه بهاری

هیستم جه تی شورم تی فدایم بلا می سر

وختی آیی شب جنگله گیسو بدایی باد

من مسته تی او شور و صفایم بلا می سر

زیبایو لوندی تره بولبول خوانه آواز

سبزم تی واسی مثل بهارم بلا می سر

می جانو جهانی تره می دیل کونه پرواز

من سرخوشه تی جولو نیگایم بلا می سر

دریا تویی جنگل تویی می زندگی آتش

عشقی بوخودا من تی فدایم بلا می سر

دونیا می شینه وختی بایی می کشه باناز

آتش کرا بم سورخه طلایم بلامی سر

پاک ول ولا بوم بسکی تره خوانمه آواز

دونیایا دوارست تره من ولوله کایم بلا می سر

فان در گیل آوایی چوتو مسته تی غزلزار

دیوانه منم تی سپره هرتا بلایم بلا می سر 

آ گیلغزل نانم چره آتو بوبوسته ولی خیلی خیلی گیلیکیه! - گیل آوایی

آ گیلغزل نانم چره آتو بوبوسته ولی خیلی خیلی گیلیکیه! بیدینید تانید بی فارسه خاندن، بخانید!؟ فارسی یا بنید فارسانه ره! وزن پزنام هاچین بوبوسته داره هفتا بیجار! راستی راستی یام اگه آ خیالپردازیانام نبه، آدم آغوربت هاچین تورابه!!! یانی هالا تورا نوبوسته دارم!:

جوخوفته جه من، وای جه تو من جوخوفتن نتانم

تی عکسانا شب دوجمه چوم ده خوفتن نتانم

مثاله خیاله قطارم ایسم هر تا ایسگا وامه جم

تی یادا زنم چو دیله گورشا بوستن نتانم

بمه پاک ایتا زاکه رایان آویر چومه گریان

هاتو ونگو داده مرا کی آویره فوخوفتن نتانم

هاچین توره لیشه جه خاطر بوشو لات، تنا

کرا آیو نالا  جه می دیل جیگیفتن نتانم

نتانم جیویزم خیالا، گیرم تی سره کُورا واهیل

هاتو واهیلا بوسته بی تو گوروختن نتانم

ایجور رُو بامو توشکه،کولکه باورده ویریسم

کی تی دس نبه دیله توشکه واوُستن نتانم

ای دریا خیالی شبان، ساحیلم من نانم کویتا کویتا

کی فورشه مانستن هاچین بانه گیفتن نتانم

درَم رادواران روخانان بیجاران هاچین واشه واش

کی ارسو جا شورم بیگیفته، فونشوستن نتانم

هاتو هیسته واشم درَن دشته تی یاده دس پاختابو

خوروسخان کرا شه بزه خوشکابوستن نتانم

تویی تو کی تی یاده، غوربت بوبوست می نما

ناویره کی دنمرده غوربت تنایی یارستن نتام

فارسی

پنهان شده از من، وای از تو من پنهان شدن نمی توانم

به عکسهای تو شب چشم می دوزم و خوابیدن نمی توانم

مانند قطارِ خیالم هر ایستگاه می ایستم می گردم( جستجومی کنم)

یادِ ترا تحریک می کنم داغ دل شدن را نمی توانم

درست مانند یک کودک که راه را گم کرده چشم گریان است

همینطور با گریه و داد، از پس گم شدگی برآمدن، نمی توانم

درست مانند گوساله ای که در چراگاه فراموش شده تنهاست

آه و ناله را از دل دریغ کردن نمی توانم

نمی توانم از خیال در بروم، از تو می گویم، سرگشته

همینطور سرگشته شده بی تو گریختن نمی توانم

طوری بهم ریخسته ام گره خورده طناب حصیری را می مانم

که دستِ تو نباشد، گره دل باز کردن نمی توانم

شبها یک دریا خیال هستی، من ساحل هستم، کدام از کدام نمی دانم

که مانند ماسۀ کنارِ دریا بیهوده بهانه گرفتن را نمی توانم

افتاده در گذرها، رودخانه ها شالیزارها کاملا علفِ علف

که از اشک شبنم زده ، شسته نشدن را  نمی توانم

همینطور علفهای خیس می مانم که از دستِ یاد تو فرو خفته

که بامداد(خروسخوان) خیس شده، خشک شدن نمی توانم

تو هستی تو که یادِ تو نمادی خواستنی برایم درغربت است

وگرنه که در غربت غرق نشدن را تنهایی جرات کردن نمی توانم

......

گیلکی واژه یانی که آ شعره مئن بامو:

جوخوفتن = پنهان شدن

تانستن = توانستن

وامختن = جستجو کردن، کاویدن

اویر = گُم، ناپیدا

ونگ = گریه

فوخوفتن = با زور کسی یا چیزی را در خود گرفتن طوری که حرکتی از او ساخته نباشد

تور = دیوانه

لیشه = گوساله

لات = دشتِ رها شده، علفزار بی کشت، چراگاه

جیگیفتن = دریغ کردن

جیویشتن = رها شدن، خلاص شدن، از خطر یا چیزی جستن

سره کُور = حرف کسی را در غیابش شدن، یاد کسی کردن، به کسی در غیابش فکر کردن

واهیل = سرگشته، سرگردان

گوروختن = گریختن

توشکه = گره

کولکه = درهم شده، سر وُ ته گم شده

ویریس = طناب بافته شده از کاه

واوستن = بازشدن

کویتا = کدام

فورش = ماسه

رادواران = گذرها

واش = علف

شورم = مه

فوشوستن = شسته شدن

هیست = خیس

پاختابوستن = له شدن، فرونشستن، جمع شدن

شه = شبنم، عرق سرد بر چهره

شه زئن = شبنم زدن، عرق بر چهره نشستن

ناویره = وگرنه

دمردن، دنمردن = غرق شدن، غرق نشدن

یارستن = جرات کردن، سابیدن

گیل آوایی

 شنبه ۳۰ فروردین ۱۳۹۳ - ۱۹ آوریل ۲۰۱۴

دبکه، گیلیکی چاردانه یان از 2013 تا 17 آوریل2014 - گیل آوایی

بیشتر این چاردانه ها همراه با برگردان فارسی ست. برای دانلود کردن این مجموعه همینجا کیلک کنید.

ایتا گیلکی عاشقانه فارسی مرا - گیل آوایی

تی هیسته گیسو جنگله یو  می ناجه ارسویان

شورمه نقل یو ولگانه رقص

بادا دی مویانا

می اوخان جنگلا دواره

خورشیده سوسو واتابستن

باده دس!

فارسی

جنگلِ گیسوی خیسِ تو وُ اشکهای حسرتِ من،

ماجرای مه است وُ رقصِ برگها

موهایت را باد می دهی

واخوان صدای من جنگل را پر می کند

درخشش سوسوی خوشید  است

دستِ باد.

چارتا گیلیکی چاردانه فارسی مرا - گیل آوایی

غمانه تاسیانه فیشادن شا!؟

چومانه ارسومالا خوشکانن شا!؟

شوالا بو دیله نا گورشا بون، آ

دوارسته بکفتا وارگانن شا!؟

فارسی

غمهای تاسیانی را می شود دور ریخت!؟

جای اشکهای چشم را می شود خوشکاند!؟

برای دلِ شعله کشان، داغ شدن و آه هست

به کسی که آب از سرش گذشته، افتاده، می شود آویزان شد!؟

2

دمرده دیل هاچین زاکا مانه زاک

تو هرچی جوفت فادی هانده آره تاک

خوره سوجه ساجه  خانه کونه داد

بزه ونگ، تام زنه خوره زنه ناک

فارسی

دلمرده درست مثل بچه را می ماند

هرچه جفت بیاوری برایش باز تک می آورد

برای خودش می سوزد می سازد می خواند داد می کند

گریه کرده، ساکت می شود برای خودش هق هقِ پس از گریه دارد

3

دیلا گم وسته ده، تا آکه ناله

جه دوری دابه دیل به خاله خاله

جه لانه پر کشئن شون به هاچین خاب

اونی کی گورشا بو بشکسه باله

فارسی

به دل می گویم بس است تا کی ناله

رسم است از دوری تکه تکه شدن

پرکشیدن از لانه رفتن، فقط خواب دیدن می شود( مگر خوابش را ببینی!)

برای کسی که داغ شده بالش شکسته است.
4

دیلانه ایجگره چومان فوچن داد

کرا دابه آ روزان ونگو بیداد

دمرده پوشتا بوسته، لاته بی واش

هاچین واهیلا بوسته آ بره باد

فارسی

ضجۀ دلها، چشم برهم نهادن، داد

انگار رسم این روزها شده گریه بیداد

غرق شده بی بار، دشتِ چرای به علف

درست سرگشته شده آه را باد می برد

بازخوانیِ یک گیلغزل : هر تا قرماق بدسا انزلی مالا نیگیدی - گیل آوایی

ارسو، مجموعه ده داستان گیلکی با برگردان فارسی - گیل آوایی

یاداشتی بر مجموعه داستان گیلکی

" ارسو "

تا کنون در کنار دیگر کارهای فارسی و ترجمه هایم، مجموعه هایی از داستانها و چاردانه ها و غزلهای گیلکی را منتشر کرده ام. فهرست آن را در آخرِ این مجموعه نیز قرار داده ام.

ارسو به معنی اشک، نام تازه ترین مجموعه داستانهای گیلکی ام است که منتشر کرده ام. در این مجموعه ده داستان کوتاه و بلند را گرد آورده ام. همۀ آنها را هم به فارسی برگردانده ام تا اگر دوستان غیرگیلک زبانِ علاقمند به ادبیات بومی، خواستند، بتوانند از آن استفاده کنند.

بیشترِ این داستانها را بزبان گیلکی بازخوانی کرده و آنها را بصورت ویدئو کلیپهای جداگانه در یوتیوب منتشر نموده ام. برخی از داستانها برای نخستین بار در این مجموعه منتشر شده اند به این معنی که متن داستانها در هیچ جای دیگری انتشار نیافته است.

و اما چرایی نوشتنم به زبان گیلکی شاید این باشد که گاه، بویژه شعر، حال و هوایی به سراغم می آید که فقط به زبان مادری ام قابل بیانند! و اگر بگویم که همانند آن را از نگاه تصویرها و حتی معانی واژه ها و گفتمانها، بجز گیلکی نمی توانسته ام بیان کنم، پُر بیراه نگفته ام.

ازنگاه دیگر باز آفرینی و بازشناساندن زبان و ادبیات گیلکی یکی از انگیزه های قوی در من بوده و هست هنوز که به گیلکی بنویسم. بسیاری از واژه ها و جمله پردازیها و مثلهای گیلکی به هر دلیل، فراموش شده یا دارند فراموش می شوند. حسی در من است که اگر گیلک به بازآفرینی و بازشناساندن آنها نکوشد، هیچکس چنین نخواهد کرد. با چنین هدفی به سهم خود بعنوان سلولی از یپکر گیلامردان در این راه( هر چقدر هم ناچیز) گام برداشته و امیدوارم بتوانم باز در این راه بکوشم.

 نکته دیگری که دوست تر دارم بیان کنم این است که بسیارانی آگاهانه یا ناآگاهانه، گیلکی را در حد یک گویش، لهجه می دانند بی آنکه با ظرفیتها و ریشه ها و اصولا ساختار اصیل این زبان آشنا باشند یا در آن کند و کاوی کرده باشند. بیان برخی از واژه ها یا اشکال بیانی  فارسی در روزمره گیلکها به معنی " زبان " نبودنِ گیلکی نیست بلکه ناآگاهی یا حتی مسئولانه برخورد نکردن کسانی ست که به این زبان حرف می زنند.

اصولا لهجه یا گویش در یک زبان، زیرمجموعه همان زبان است که بلحاظ ساخت و پرداختِ جملات از قواعد دستوری همان زبان برخوردار است. به دیگر سخن زبان درختی ست که شاخه های آن را می توان لهجه یا گویشهای آن زبان دانست اما همه آنها به پیکر همان درخت متصلند. و با این نگاه بخوبی در می یابیم که گیلکی چنین پیوندی با فارسی یا زبان دیگری غیر از گیلکی ندارد و قواعد دستوری خودش را دارد و چه بسیارند افعال و واژه های گیلکی که اصلا ریشه در زبان فارسی ندارند. اگر چه زبان گیلکی در خودِ گیلان لهجه های مختلف دارد که بلحاظ بیان جملات و واژه ها متفاوتند ولی در قواعد دستوریِ زبان گیلکی مشترکند. مصداق همان درخت و شاخه ها که زبان گیلکی پیکر درخت و لهجه ها نیز شاخه های این درختند. 

مقایسه متون گیلکی و فارسی در این مجموعه شاید روشنایی بیشتری به آنچه که در بالا گفته ام، بیافکند. این اشاره را از آن جهت اینجا آورده ام که چرایی پرداختنم به زبان گیلکی و کارهایم به این زبان را گفته باشم.

هر چه هست تلاشی ست که بر آمده از عشقم به زبان مادری من و صد البته به زبان فارسی بعنوان زبان ملی من است.

همانطور که در بسیاری از کارهایم پیش از هرچیز تاکید کرده ام، زبان و ادبیات گیلکی رنگی از رنگین کمان ادبیات بومی میهنمان ایران است. خوشا شادابی و زیبایی رنگین کمان ادبیات بومی سرزمین مادری مان که در شاداب تر و زیباتر نمودن آن صمیمانه بکوشیم.

با مهر

گیل آوایی

19 فروردین 1393/8 آپریل 2014 

توجه: از دوستان، یاران و خوانندگان گرامی وبلاگم درخواست می شود در صورت تمایل و امکان، این کتاب را به دیگران معرفی کنید.

برای مطالعه یا دانلود کردنِ این کتاب از مدیافایر، همینجا کلیک کنید.

گیلداستان" بینویسم کی بخانی" با برگردان فارسی و ویدئو - گیل آوایی

 بینویسم کی بخانی

 گیلداستان 

گیل آوایی

ایوار دینی ایجور به کی نه رایه پس داری نه رای پیش. آچمزا بوسته ایتا ولگا مانی کی هاتو دکفته باده دس شوندری نه تانی به سی نه تانی نه سی. نه تانی بیشی نه تانی نیشی. روزیگار به هاچین ایتا کوه مانستن، کی تی کوله سر خارابه به. ایجور دونیا فوگوردسه به کی تا بخایی جوم بوخوری دینی ایتا جه اونه فوگوردسه گیلگوده یی کی خودت خودتام نشناسی. خودته مرایام سیوابوبوسته آینه مئن ترا فاندری تی چوما دوجی اونی کی آینه مئن قاقا بوسته ترا فاندره. وختی واخوبا بی کی تی شانا بوجور بری یو خیلی یام تی خاطرا بخایی گی: هانه ده! هرچی بو هان بو!

هانه. هاتویه. تره تره ایجور دیمیری کی ترام هالی نیبه اکه دمرده داری.  شوندری یو را نیشی، را شی یو نوشوندری. ایسایی یو نه سایی. ایساندری یو نه ساندری. پاک سره سام بیگیفته هاتو کولکه باورده همه چی مئن چکوپر زنی بازین ایتا پیله خرابه تی کلله مئن هاتو کولکه باورده وریسه مانستنه کی اونه جان دری بیدینی اونه سر کویه نا اونه ته کویه! ایجور رُو باورده آ کشی یو گی زندگی چی!؟ هانه!؟

آتو کی بوبو. هیزارتا ناجه مرا هیزارتا جان کندان دوبوم ایجور دیگه ببه. ایجور دیگه خاستیم هونه ره یام هرچی داشتیم باوردم دکفتم میدان. دکفته حریف بومو بوشوم ایجور کی خیاله پاله وانانه مرا دوره کودان درمو اویی کشئن درم همه چی یا پاستیم جغیر از اینکی پاسته بوستان درم یالانچی پاله وانی که پاله وان پنبه بوبوسته خودشام نانستی. خاب! ایدفا باموم واخبردارا بوستم کی هرچی بو سه تا دیفاره یو ایتا دَوَسته در کی اونه درجکا چارچشمی پاستیم اکه وازا به.

تازه مرا سرا دابید. ایجور دمرده دنمرده آدما مانستیم کی جانکش بوکوده جه آب خورا فاکشه بیرون پا بنا خوشکی سر! بازین را نتاسنتی بشه! ایجور کی خیاله زمینام هو زمین نوبو. مره همه چی ایجور چیتین بو. هیچی مرا وامرزانه یی. هی جا مره هو جا نوبو. همه چی رو بامو بو. هرکه ده یی پاک هاچین تورا بوسته، را آویرا کوده سرسام بیگیفتانا مانستی. هاتو اینفر بوگفتی بی موللا ماست، اونا دخشاردی.

همه تان واکف داشتیدی. تیرا آویرا کوده آغوزه دونبال گردستان دیبید. اینفر زمینا فوش دایی، اینفر زمانا فوش دایی اینفر تاوه دایی خودا گردن، اینفر تاوه دایی بختو ایقباله گردن! هاتو هرکی ره همه کسو همه چی تقصیر کار بو جغیر از خودش! هر کی خودش بی گونا بو یو جغیر از خودش، همه گوناکار. هاممه یام هر کی خودشه کلا کاشتان دوبو. هی کس هی کسه ره ایتا پیچه حق نشناختی هرکی هر چی ناهابو خوره خاستی. مرز اوساده بوبوسته بو هی کس هیکسه مرزا نشناختی فقط خودشه مرز بویو ده هیچی! هیچی یی کی هر جور به هر قیمت! پاک ده جنگله قانونام دوارسته!

سالانه سال مره زندانه مئن هوتو کی داب بو، منام کنار بامو بوم. کسکسا یاور داییمی. کسکسا فاره سه ییمی. کسکسه مرا هر چی داشتیمی ناشتیمی قسمت کودیم. اینفره سر بلا باموبی، همه تانی اونه داد فاره سه ییمی. همه همدیگه مرا بیمی یو خودمانه مرایام. همیشک حق، اینفره دیگه مرا  بو جغیر از "من". "من" اویا اینفر دیگه پسی، آمویی. منام ده هوتو باموخته بوبو بوم. مره هوتو جا دکفته بو.

اسا کی مرا سرادابید، خیاله کی مرا بیگیفتیدی ببردیدی زندان. مره ایجور دیگه اسیری سراگیفته بوبو بو.

زاکان همه بوشوبید. می شهر ده هو شهر نوبو. مردومان هامه ایجور دیگه بوبوسته بید. مره می شهره مئن آویر بوم. غریب بوم. تنها بوم. اوشونه کرده کارانا ده ییم هیزارسال خیاله واگردسته ده. ایجور کی زور حق باوره ایجور کی هرکی لیسک تر بازی ویشتر. آدمی ره آدمی لازم نوبو!

می مارام پیرا بوسته بو. اونه چوم ده خوب نیده یی. ایتا آینک بزه بو کی اونه شیشه کولوفتی دو تا ایستکانه کونه بو. پئر بمرده بو. براران خاخوران هرکی ایجا بوشوبید. خانه یام ده هو خانه نوبو. صارا واش دوبو لشکو لور. نه کیشخاله جا خبری بو نه ده او جاروبوکوده صارا کی آدمه دیل تازا بوستی اونه خاکه عطره مرا.

وختی باموبوم خانه می مار آیوانه سر نیشته بو. ایتا چوبی شانه ایتا چل تاسه آب اونه ویرجا، نیشته بو یو ایتا کوچی آینا فاندرستی. نانم خو مویانا شانه بوکوده بو یا نه. مویام کی ده مو نو بو. ده او جیوانی مو ناشتی. هاچین ایموشته کولوشه مانستین ایموشته کنف ایموشته سیفید سیا مو کی گاگلف اوشونه مئن شاستی حنا رنگا دئن. وختی دوخادم:

مار!

خو سرا واگردانه بو می صدا سمت ولی ایجور کی باور نوکودیبی یا ایجور کی می صدایا خو خی یاله مئن وامختان دیبی، فاندرست. بازین کی دو واره دوخادم:

مار! چی جیوانا بوستی مار! مویانا آبو شانه کودان دری بازام دیل ببری!

بیدم هاتو ارسو اونه چومانه جا واره. هاتو زای زای زای گفتنه مرا نیشته بو خو دسا می سمت بیگیفته خاستی مرا کشا گیره. بوشوم اونه ور. مرا کشا گیفته. خورا بچسبانه می سینه هاتو ارسو فوکودنه مرا، مرا بو کشه یی. می مارا کشا گیفتم کشا گیفتم بو بکشم آه بکشم اونه سرا می سینه سر نازا دم ایوار واخبردارا بوسته بوم کی می دیمپرا آب بردان دوبو.

زای زای تویی خودتی!

خنده کودیم هیچی نوگفتیم.

مرا بوگفتد ترا بوکشتد. بوشو پزشکی قانونی بوشو تازه آباد بوشو کومیته بوشو پورسینا بوشو حیشمت بوشو.......... وای ده من هاچین اشانه دس اسیر و ابیرا بوسته بوم زای!

هاتو کی گفتان دوبو ایدفایی ایجور خنده بوکود کی هاچین قاقا بوستم جه اونه خنده.

بازین بوگفت

من تره سه یومو چللومام بیگفتم! هیزاردفا بمردم تیره زندا بوستم زای

وختی بوگفته بوم خاب بیشیم تازه آباد می خاکه سر!!! ایجور مرا کشا گیفته خنده مرا بو بکشه یو شادی مرا مرا خوشا دا کی خیال دونیایا دو واره تازا کودد اونه ره.

بیچاره خیاله می رافا ایسابو. ایچی پاک اونا بداشته ایچی کی وناشتی پر بکشه بشه. ایچی کی اونا را بردی اونا باور فادایی که واستی به سه! هالا جان نیگیفته بوم که مرا بنا بوشو. هاتو می رافا به سابو تا بایم بازین بشه.

اسا ده هونه جا سرنیشتن تاسیانی جا، می روزانو شبانه کار بوبوسته. مارپرا گیفتنه پسی ده ایسان نه سان توفیر نوکودی. هاچین ایتا گیل گودا مانستیمی که اونا ایتا نخ دوسته بید تا هو وخت چرخانه ییدی منام اونه دور دایره مانستن چرخ زه ییم ولی ماره پرا گیفتنه مرا خیاله او نخه سرا کی داشتید، سرادابید من ایجور پرتاب بوبوسته بوم کی فوروزآمونه جایا نا فامستیم نا دانستیم نا حس کودیم.

نه ایجا کار مرا فادایید نه اینفر تانستی می  دورو ور بایه. خیابانه دیفاره کش می چوم دکفته بو ایتا اورشین بامو پیره مرداکا. می هم سلامال بو. می مانستن فوروز بامو دونیا خو کول فاکشه نه جا. هون بوبوسته بو می دس برار. همدیگه یا شناختیمو نشناختیم. دانستیم جه همدیگه یو نانستیم. نه اون واورسه یی کی بوم چی بوم چی ایسم چی نی یم  نه من اونا واورسم چیبو چیسه کی بو کیسه. توفیرام نوکودی مره. اونه ره یام توفیر نوکودی. هاتو ایوار واخبردارا بوستیم کی پاک بوبوسته بیم دس برار.

ایروز کومیته پومیته فو وستد خیابان هامما بیگیفتد. جه گدا بیگیر تا خیابان خوس. امه رام بیگیفتد ببردد. هاتو ایتا تاریکه گوره خوله اوتاقه مئن موشته بوبوسته می پایانا جیما کوده سرا بنا زانوسر فکرا دوبوم کی مرا دوخادید. مرا ببردید هاتو نه بنا نه اوساده چکو لقد بیگیفیتید کی خاستیم خیابانخوسانو بیکارانا جیما کونمو شر چاکونم.

هیچی مرا تورشه آشا کوده واگردانه یید ایجور کی خیاله ده سرادانکس نی یم. هاچین تومامه می جان ایشکستان دوبو. نانستیم جه هوش شون دوبوم یا اینکی مردان دوبوم هاتو سرا بنابوم زمینه سر کی جه او سره اوتاق بیدم اینفر ویریشته بامو می ور.  مرا کشا گیفته می سرا بنا خو  پا سر مرا بمالسته. آرامه بوگوفت:

بازام باوردد ترا!؟

اونه صدا مره آشنا بو. ایتا پیچه هو بی هوشی با هوشی مئن یاد بامو مرا. هون کی مرا زه یی و لشکو لور کودی یو بازجویی کودی می مرا اوتاقه مئن زندانی بو! مرا گی!!! اول باور نوکودم ولی بازین کی اونقد مهربانی کودی باور بوکودم کی نه راستی راستی زندانی یه.

- تو ایا چی کونی

- مرام بیگیفتید

- چره

- کوکو واگردسه شیشیندازا بوسته

- یانی اونهمه

- هیچی! سگه ره هاچین وفا کودن بمانسته داره! تا صاب کی ببه

ده جه هوش شون دوبوم هاچین می چوم سیایی شویی مردان دوبوم  جانکنشه مرا نفس کشه ییم. ایجور مرا کشا گیفته می سرو دیما پاکا کودی یو می قوربان صدقه شویی کی مرا ترسا گیفته جه اون.

چی بوبوسته داره. چی جه می جان خایه. چره اتو مهربانا بوسته داره.

هاتو فکرو خیالا دوبوم کی بیدم زار زار ونگا دره! مرا خوشکا زه بو. بمانسته بوم. بیدم گه:

- تو نواستی بیمیری. تو واستی به سی. اونهمه تره بدی بوکودمه بدا ایجور...................

تازه می دوزاری دکفته. خودشه واستی مرا خاستی. مرا خاستی خو بوکوده کارانا. مرا خاستی کی خودشا پاکا کونه خودشا جه اونهمه گنده کثافت در باوره.

اسا کی ایه فاره سم نانم کی انا خایه خاندن هرکی بی هرکی ایسی بدان کی رُو بامو روزیگاره مئن آما، خودمانا دباختیم! قومار نوکوده دباختم. کوشتی نیگیفته زمین بوخوردیم. میدان نوشو میدان دیبیم دکفته حریف! نه رایه پس بمانسته بو نه رایه پیش! جغیرز هایا کی تره بینویسم تو بخانی!

تمانا نوبوسته

برگردان فارسی

بنویسم که بخوانی

یک بار می بینی که یک جور می شود که نه راه پس داری نه راه پیش. آچمز شده مانند یک برگ را می مانی که همینطور در دست باد افتاده داری می روی نه می توانی بایستی نه می توانی نایستی نه می توانی بروی نه می توانی نروی. روزگار می شود درست مثل یک کوه که روی شانه ات خراب می شود. دنیا یک جوری فرو می ریزد که تا بخواهی بجنبی می بینی یکی از آن گولۀ گِلی که خودت هم خودت را نمی شناسی. از خودت دور شده در آینه به آنی که چشم به تو دوخته مات شده می نگری. وقتی بخودت می آیی که شانه ات را بالا می اندازی. خیلی هم اگر خاطرت را بخواهی می گویی: همین دیگر! هرچه بود همین بود!

همین است. همینطور است. با خودت غرق می شوی طوری که خودت هم حالی ات نمی شود چه وقت غرق شده ای. می روی و راه نمی روی. راه می روی و در خال راه رفتن نیستی. ایستاده ای نایستاده ای. داری می ایستی داری نمی ایستی. درست بهم ریخته از هر طرفش وا رفته می مانی. گولۀ در هم برهمی که در همه چیز دست و پا می زنی بعد ی ویرانۀ بزرگ در کله ات همینطور مانند ریسمان  سرنخ گم کرده که بجانش افتاده ای ببینی سرش کجاست و تهش کجا! یک جور بهم ریخته آه می کشی و می گویی پس زندگی چه!؟ همین است!؟

اینطور که نبود. با هزار آرزو داشتم هزار جان می کندم که یک جور دیگر بشود. یک جور دیگر می خواستم بشود. برای همان هم هرچه داشتم آوردم به میدان افتادم. حریفِ به میدان افتاده بودم و رفتم میدان طوری که انگار با پهلوان دورِ میدان شلنگ اندازان پیروزی ام را هورا می کشم. مواظب همه چیز بودم بجز اینکه خودم داشتم پاییده می شدم. شبه پهلوانی که پهلوان توخالی ای شده بودم و خودش هم نمی دانست.  وقتی بخود آمدم که هرچه بود سه تا دیوار بود و یک درِ بسته  که چهارچشمی پنجره اش را می پاییدم چه وقت باز می شود.

تازه ازادام کرده بودند. جوری مانند آدمهای غرق شدۀ غرق نشده را می ماندم که با جان کندن خودش را از آب یرون کشیده بود و پا روی خشکی گذاشته بود. بعد نمی توانست راه برود. جوری که انگار زمین هم همان زمین نبود. برایم همه چیز یک جور به دلم نمی نشست. هیچ چیز، دل به خواهیِ مرا برنمی انگیخت. هیچ جایی برای من همان جا نبود. همه چیز بهم ریخته بود. هرکسی را می دیدی انگار دیوانه شده بود. راه گم کرده گیج شده ها را می ماند. همینطور به یک نفر می گفتی بالای چشمت ابروست تووی صورتت می خواباند. همه شان حالتی داشتند که گیر بدهند. تیله را گم کرده دنبال گوله می گشتند. یک نفر به زمین فحش می داد یک نفر به اسمان ناسزا می گفت یک نفر به گردن بخت و اقبال می انداختً  همینطور برای هر کسی همه کس و همه چیز مقصر بود بجز خودش. هرکسی، خودش بی گناه بود و جز خودش همه گناهکار بودند. همه هم هرکسی حرف خودش را می زد. هیچ کس برای هیچ کسی جز خودش حقی قائل نبود. هرکسی هرچه که بود برای خودش می خواست. مرز برداشته شده بود. هیچ کس برای هیچ کس مرزی نمی شناخت فقط مرز خودش بود و دیگر هیچ. هیچی که هرجور به هر قیمت! دیگر از قانون جنگل هم فراتر شده بود.

سالهای سال برای خودم در زندان به چیزی که در آنجا رسم بود عادت کرده بودم. من هم کنار آمده بودم. به یکدیگر کمک می رساندیم. به داد یکدیگر می رسیدیم. هرچه داشتیم و نداشتیم با هم قسمت می کردیم. سر یک نفر بلایی می آمد همه به داد او می رسیدیم. همه با یکدیگر بودیم و با خودمان هم. همیشه حق با دیگری بود بجز من. " من " در آنجا پس از دیگری می آمد. من هم دیگر همانطور یاد گرفته بودم. برایم همانطور جا افتاده بود.

بچه ها همه رفته بودند. شهرم دیگر همان شهر نبود. مردم همه جور دیگری شده بودند. در شهر خودم گم بودم. غریب بودم. تنها بودم. رفتار و کارهایشان را می دیدم انگار هزار سال برگشته اند. یک جور که زور حق بیاورد یک جور که هرکه لوس تر باشد بازی اش بیشتر. آدمی را آدمیت لازم نبود.

مادرم پیر شده بود . چشمانش دیگر خوب نمی دید. عینکی داشت که کلفتی شیشه اش از اندازه ته استکان هم بیشتر بود. پدر مرده بود. برادران و خواهران هر کس یک جایی رفته بودند. خانه هم دیگر همان خانه نبود. صحرا پر از علف هرز شده بود. نه از جارو  زدن خبری بود نه  آن صحرای جارو شده ای که از عطر خاکش دل آدم تازه می شد.

وقتی به خانه آمده بودم مادرم روی ایوان نشسته بود. یک شانه چوبی با یک چهل تاس آب کنارش نشسته بود و در یک آینه کوچک نگاه می کرد. نمی دانم موهایش را شانه کرده بود یا نه مو هم که دیگر مو نبود دیگر آن  موی جوانی را نداشت. درست مانند یک مشت کاه یک مشت کنف یک مشت مو سفید و سیاه که گاه گاه در میانشان می توانستی رنگ حنا را ببینی. وقتی صدا زدم:

مادر

سرش را بطرف صدایم برگردانده بود ولی طوری که باور نکرده باشد یا جوری که صدای مرا در خیالش شنیده باشد داشت می گشت. نگاه کرد. بعد که دوباره صدا زدم

مادر. چه جوان شدی مادر. موهایت را اب و شان داری می کنی باز دلبری کنی

دیدم همینطور اشک از چشمانش می بارد. همینطور با بچه بچه بچه گفتن نشسته بود و دستش را بسوی من گرفته می خواست در آغوشم بگیرد. کنارش رفتم. بغلم کرد. خودش را به سینه ام چسباند و اشک ریزان مرا بو می کشید مادرم را بغل کردم  بغل کردم بو کشیدم آه کشیدم سرش را روی سینه ام ناز دادم یک بار بخود آمدم که از تمام گونه ام آب جاری بود.

بچه بچه تو هستی خودتی

خنده می کردم و هیچ نمی گفتم.

به من گفتند ترا کشته اند. برو پزشکی قانونی برو تازه آباد( گورستان معروف رشت) برو کمیته برو پورسینا حشمت ( بیمارستانهای رشت)...... وای دیگر من از دستشان اسیر و گم شده بودم بچه.

همینطور که داشت می گفت ناگهان یک جور خندید که از خنده اش ماتم برد.

بعد گفت

من برای تو سوم و چهلم هم گرفتم. هزار بار مردم زنده شدم بچه

وقتی گفتم خوب برویم سر خاک خودم طوری بغلم کرد و با خنده بو کشید مرا و با شادی می بوسیدم که انگار دنیارا دوباره برایش تازه کرده بودند.

بیچاره انگار منتظر من ایستاده بود. چیزی انگار او را نگه داشته بود چیزی که نمی گذاشت پر بکشد. چیزی که او را پیش می برد چیزی که باورش می داد که باید بایستد. هنوز جان نگرفته بودم که مرا گذاشت رفت. همینطور منتظرم ایستاده بود که بیایم بعد برود.

حالا دیگر سر جای او از دلتنگی نشستن کارم شده است. پس از پر کشیدن مادر بودن نبودن فرق نمی کرد. درست مثل گولۀ گِلی شده می ماندم که آن را به یک سرنخ بسته باشند تا آن وقت می چرخاندند من هم دور آن دایره وار چرخ می زدم ولی با پرکشیدن مادر انگار آن سر نخ را رها کرده بودند من یک جور پرتاب شده بودم که جای فرود آمدن را نه می فهمیدم نه می دانستم نه حس می کردم.

نه جایی به من کار می داند نه یک نفر جرات می کرد دور و بر من بیاید. کنار دیوار در خیابان چشمم افتاده بود به یک پیر مرد وا رفته. هم سن و سال من بود. مانند من جمع شده دنیا را روی شانه اش می کشید. هم او یار غار من شده بود. همدیگر را می شناختیم نمی شناختیم. از همیدیگر می دانستیم و نمی دانستیم. نه او می پرسید که هستیم چه هستیم چه نیستم نه من از او می پرسیدم چه بود چه هست که بود که هست برایم فرق هم نمی کرد. برای او هم فرق نمی کرد. همینطور کنار دیوار یک بار بخود آمده بودیم که یار غار هم شده بودیم.

یک روز کمیته ها به خیابان ریختند و همه را گرفتند. از گدا بگیر تا خیابان خواب. ما را هم گرفتند بردند. همینطور در یک اتاق تاریک کز کرده پاهایم را جمع کرده سر بر زانو گذاشته فکر می کردم که صدایم کردند. مرا بردند همینطور نه گرفته نه برداشته زیر چک و لگد گرفتند اینکه می خواسته ام خیابانخوابها وبیکاران را جمع کنم شر درست کنم.

همین دیگر مرا داغان کردند طوری که دیگر آزاد شدنی نیستم. تمام جانم داشت می شکست. نمی دانستم بهوش بودم یا اینکه داشتم می مردم همینطور سرم را زمین گذاشه بودم که از آن سر اتاق دیدم یک نفر بلند شد و کنار من آمد. مرا بغل کرد سرم را روی پایش گذاشت مالید. ارام ارام گفت

باز هم ترا آورده اند!؟

صدایش برایم اشنا بود. در میان همان بیهوشی با هوشی یادم آمد. همان که مرا می زد و درب و داغانم می کرد و باز جویی ام می کرد با من در زندان بود. من را می گویی! اول باورم نشد ولی بعد که آنقدر مهربانی کرد باورم شد که نه راستی راستی زندانی ست.

تو اینجا چه می کنی

مرا هم گرفته اند

چرا

همه چیز برگشته است

یعنی آن همه....

هیچ. برای سگ فقط وفا کردن مانده است تا صاحبش که باشد

دیگر از هوش داشتم می رفتم چشم سیاهی می رفت داشتم می مردم. با جان کندن نفس می کشیدم. یک جور که بغلم کرده باشد سر و صورتم را پاک می کرد قربان صدقه ام می رفت طوری که ترس برم داشت. چه شده است چه از جان من می خواهد. چرا اینطور مهربان شده است.

همینطور فکر و خیال می کردم که دیدم گریه می کند. خشکم زد. مانده بودم. دیدم می گوید:

تو نباید بمیری. تو باید بمانی. آن همه به تو بدی کردم بگذار یک جور..................

تازه دو زاری ام افتاده بود. برای خودش مرا می خواست. مرا بخاطر کارهایی که کرده بود می خواست. مرا می خواست که خودش را پاک کند. خودش را از آن همه گند و کثافتی که بود بیرون بکشد.

حالا که به اینجا رسیده ام نمی دانم چه کسی این را خواهد خواند هرکسی باشی هرکسی هستی بدان که در روزگار بهم ریخته ما خودمان را باختیم. قمار نکرده باختیم. کشتی نگرفته زمین خوردیم. میدان نرفته حریف داخل میدان بودیم. نه راه پس مانده بود نه راه پیش بجز همینجا که برایت بنویسم تو بخوانی.!

تمام نشده