۱۴۰۲ خرداد ۲۹, دوشنبه

پیاده بوشو تی پا واج بایه/گیلداستان - گیل آوایی

 

پیاده بوشو تی پا واج بایه
گیل آوایی
15 فوریه 2009

زالاش باورده، هاچین ایتا دونیا غورصا می دیله مئن اورشین گودان دوبوم। لل پر نزه یی। گاگلف کبله علی بازار مج، موشته کرفا ایور زه ای ایتا چکه یخه آبا اودوشتی। کاسااقا چانکش، دیفاره کش خوابا شوبو। ایتا پیسه کلاچ نانم چی خود توک بیگیفته، داره لچه اونا چارچنگالی فوقوفته بو کرا چیک چیک صدا دایی !
زارا مار کرده خاله مرا هرچی هیشت هیشت گودی، کلاچ جوم نوخوردی। آشغالانه مئن می چوم دکفته ایتا پاره توپا। اونا اوسادم । بیدم شا چاگودنو بازی گودن। پاره توپا ویگیفتم بشم بخانه بودوجم. هالا فانرسه بوم کی می مار مرا بوگفت :
- تو ده نخایی بیشی ! او بیچاره ویشتایی جان بمرده!
هاتو کی می ماره صدا بامو کی بوگفته ده نخایی بیشی! مرا پاک برق بیگیفته! یاد بامو مرا کی واستی می پئره ره نهار ببردیبیم.
پاره توپا دیفاره کش خوشکه چوبانه مئن جوخاستم. ایدفایی بیدم ایجور کی وارش نودانه دپاچه یو اونه نرمه صدا می گوش بایه، اینفر خواندان دره:
- آی خودا، پر فادن، من پر بیگیرم، آخ جون... رایه بابل و بابلسر بیگیرم آخ جون...جانه دیلبر ..
نیمیزگیره پرچینه درزه جا می چوم دکفته سیما خانه. بیدم می سیا کور چا جان کی آب واقوشتان دره، خوره خواندان دره. تا بایم ویریزم آقوزداره شاخه واچکم بشم بوجور اونه ره ایتا شیب بزنم کی مرا فان دره، بیدم می ریکابی هاچین شالیکی یا مانه، می دیم پر پاک گیله الابه، مره مره بوگوفتم آتو اگه مرا بیدینه ده هرماله می سر الاما نخوایه دئن.
هوتو پرچین کش جوخوفته جونخوفته، دوزیکی اونا فاندرستم. می لابیلا فه وه رستم، ایتا آه بکشم. هلا می آه تومانا نوبوسته می ماره کتله لنگه بیگیفته مرا کی هاتو خیاله خوجدارا دبکه بزنه مره تاوه دایو می سر داد بزه:
- ویری ده زای! تو پرچینه کش چه چو زئن دری آخه! جانه مرگ نیبی تو! وااااااااااااااای!!!!
می مارام کی مالیات پالیات ناشتی، هاتو کترایی داد زه یی. مگه یارستیم می مارا بگم که سیما صارا مئن ایسا یو من اونا فاندرستان درم!؟ ایجور می آبرو بردی کی سیمامار کرده خاله مرا دکفتی می جان کی بازام اونه دختره دوما بیگیفته دارم.
هانه واستی هیچی نوگوفتم. پرچینه کش ویریشتم. بوشم می دیم پرا بوشوستم. نارخوریا اوسادم را دکفتم.
می پئره نارخوری یام کی ایتا دوتا نوبو! لاکیتاب شیشتا طبقه داشتی. جه شوره کولمه بیگیر تا میرزاقاسمی یو زیتون پرورده یو توربو چه دانم هرتا ناهار واستی شیش طبقه نارخوری لبالب بوبوستی بی. منام همه تا روزان واستی می پئره ره ناهار ببردیبیم.
تابستانان هان می کار بو. کی کی ناشتیم مدرسه وازا به تا جه اناهار بردن جیویشتی بیم. ایتا پیچه دوتاپیچه رایام نوبوکی. او وختان کی امی خانه دباغیان بو واستی تا آچ بیشه بوشوبیم. اونام نه چرخ مرا یا ماشینه مرا ! هاتو واستی پیاده کی ویشتره وختانام پابرانده بوم، بوشوبیم.
مرا مراقا گیفتی نارخوری یا می دس بیگیفتی بیم انهمه رایا بوشوبیم تازه می دیل زه یی همش می پوشته تان کی نوکونه سیما مرا بیدینه! هامه تا روز تا می پئره دوکان واستی مره مره مورغه مانستن چیلیک بزه بیم تا فره سه بیم می پئره دوکان.
بازی وختان کی می پئره خوشخوشان بو مرا دو زار فادایی ایتا بیلیطه خطه واحد کی پیاده وان گردسته بیم ولی هرماله نوبوستی کی می پئر خوشخوشانی بوگودیبی یو مرا پول فادابی.
ایتا روز هاچین زالاش باورده بوم . زباله بو. روباره کوله سر آبلاکویان تته رج زباله خابا دیبید. داره لچه ایتا زلزله پاک خو چیلیکا دورسینن دوبو. ممداسنه خانه باغه داره ارباخوجا کی بیدم می دان آب دکفته. مرا جوم جوم دکفت. حاجی چوس نفسه دوکانه کش ایتا کولاکتا اوسادم دبکه بزم ارباخوجه داره لچه. ایدفایی ممداسنه مار خیاله کی ایجگره بوکونه ایجور داد بزه که قورابیه فوروش، جه خو زباله خواب دوبالا بجسته.
ایتا ارباخوجا کی دیفاره کش بکفته بو اوسادم پا به گروز بنام. ممداسنه سر الامه پیدا نوبوسته، حاجی چوس نفسه دوکانه پوشته را جیویز بزم تا تانسیتم بودو وستم. مشته قولی جه خو دورسفته دوکان کی تاخ تاخی نان چاگودی، ایتا تره پایه اوساده می دومبال دکفت. منام کی هاچین خیاله دونیا قهرمانه دو وستن ببم ایجور فشفشه مانستن دو وستیم کی مشتی خودایام نتانستی مرا فاره سه.
روبارکنار همه جانشورا دیبید. مشته غولام حوسِن ایجور آشغالی واز بوگوده کی شاپور فینگی لیسته کوله سر جلسکسه دکفته آبه مئن.
می تومان پیرانا بکندم روبارا و ِر بزم بوشوم اویتا کوله سر. آفتاب دتابه مِئن، مرا تکان بدام کی آب بوتوککه. ایتاپیچه آب دپاچسته بو می پیرانا هیستا گوده بو. اونا فیچالستم تکان بدام دوگودم. زاکان توته داره جان دکفته بید. ایتا داره خال ساق نمانسته بو.
دور دوره شر اَمد، زارا خاخوره مرا خوشکه لاس زئن دوبو. هاتو کی علی درازه مارا بیده، خو دوما جیگا بدا. مرا نیده بو بنام. می تومان پیرانا دوگودم جه روبارکنار را دکفتم بشم سرچشمه یو کورده محله را تا بشم پاستوریزه.
می جیبه مئن سبج پوشتک زه یی. هاچین یک شی ناشتیم. می لب خوشکا بوسته بو. چشمه لب ایتا موشته آب بوخوردم. می مچا پاکا گودم. را دکفتم. سرچشمه زاکان دیفاره کش نیشته بید یار بیگیرید تا کوچی گل بازی بوکونید.
پیله صارایی یا دوارستم. چوب بوری کنار بیرون باموم. کورده محله هالا فان رسه بوم کی موسن چانکشه صابخانه یا بیدم حاجی قاب بازه مرا چانه زئن دوبو نانم چی سر داوا داشتیدی. ایجور کی اوشانه نیده دارم، یهودی قبرستانه دیفاره کش جیویز بزم کورده محله کوچا سر بیگیفتم. آزاد دارا فانرسه بیدم سیما برار ایجور خو دسانا وازا گوده آموندره کی می ناف دکفت. دانستیم کی ایروز واستی مرا واکفه. همیشک مرا ایجور دیگه فاندرستی. هاتو سیما برارا قاقا بوسته بوم کی بیدم اونه ریفقانام شلمانه کش ایساده تا سیما برار کی مرا واکفته بایید دکفید می جان. منام کی هاچین ازایلا مانستیم تا ازایلام نوبوستی بیم نوبوستی کی پا به گوروز بنابیم . بازین سیما ده می خطا نخواندی. منام کرچ! می سر بوشوبی می کر گوزی نوشویی! جه اشلمان تا او شلمان کی ایتا ور من ایسابوم ایتایام سیمابراره ریفقان، می دیل خواستی ببه جه رشت تا تهران. نه سیما برار مرا فاره سه بید نه اونه ریفقان! ولی اوتو نوبو. اشلمان تا اوشلمان شیب بزه بی همه تان فو وستیدی می سر.
شیش طبقه نارخوری یا بنام دیفاره کش. می شلواره شلانقورا دکه شم. می دستانا وازا گودم ایجور که هاتو مرا فاره سه اونا فوتورکم. سیمابرار مرا فانرسه بو کی ایوار بیدم بارام لاکه پوشت مسود پلادانه امرا کی روبارتانه جا آموندیبید، کورده محله کوچا دوارسته، فاره سه یید مرا. خیال کونی ایتا دونیایا مرا فادابید.
می لبله بیجیر نامو بارام لاکاپوشت اولی چکا بزه. تا سیمابرار خو ریفقانا دوخوانه مسود پلادانه ایتا گیله گوده مرا بزه سیمابراره غیرتا. می دیل بوسوخت. بارام لاکه پوشت تا بخایه سیمابرارا ببره بوجور تورشه خیاره مانستن بزنه زمین، دکفتم وسط اوشونا سیوا بوگودم.
تو نوگو سیمابرار خودا خودا گودی کی اینفر اونه داد فاره سه! سیمابراره ریفقان بوگروختیبید. بیچاره بمانسته بو تسکه تنا داوا میان. بازین کی داوا لاف دکفته، سیما برار خو دوما جا بدا مرا ایجور فاندرست کی یانی تی حیسابا رسم!
هاچین دور اوسادی. پیشت بوگفتی بی خو تومانا دیمیشتی! منام دانستیم کی هاچین خالی آبه خوره بیخود دور اوسانه.
منو بارام لاکه پوشتو مسود پلادانه تا پاستوریزه بوشوییم. من تازه آباده رایا بیگیفتم اوشونام لبه آب کی خواستید بیشید امینه ضرب شختی پختی محل.
مره وازو ولنگادوبومو مره مره گفتیم: چی ساق جیویشتم ناویره مرا اینقدر زه ییدی که بوستیم تورشه تره!
چفه عرق بوم. ویشتابو مرا. می دیم پر هاچین شه بزه بو. های مره جوم جوم دکفتی بینیشینم شیش طبقه نارخوری چانا دودم ولی می پئره دس نیارستیم.
ده پاک وُورسفتانه مانستن، را شون دوبوم. تازه آبادا دوارسته فاره سه بوم پولیسه را. پاک زالاش باوده فاره سم آج بیشه می پئره دوکان. شیش طبقه نارخوره بنام کوچی شکافه جور. ایتا لیوان آب بوخوردم. می پئرا فاندرستم کی مرا پول فاده یا نه. پیاده واگردسته بیم می چارچرخ هوا بوستی.
می پئر می سرکلا فاندرست خو اخمانا جیما گوده تا بخایه ایچی بگه بوگفتم وا بشم روبار تا زباله یه جانشورا بوکونم مرا بوشورم. می پئر هیچی نوگفتو خو حرفا بوخورد. ولی بیده بازام من ایسام اونه رافا خیاله کی می دسا بخوانده داره یو بفامسته بی کی چی واسی ایسامه، بوگفت:
- پیاده بوشو تی پا واج بایه
دونیا پولام بداشتیبیم بازام می جیب خالی بو. یا داشی به دوریال یا تهرانی یا چاله گود....خولاصه ایجور پوله چانا دَوَستیم هو قوماربازه مانستن کی همش داشتی یو ناشتی.
ده می پئره رافا نه سام کی بازام مرا بگه چی بوکون چی نوکون. تازه اگه بفامستی بی که داوایام بیگیفتم ده می پیله تیکه می گوش بو.
ایمرویام دئرا بوسته بو. می مار هاتو دادو فریادا دوبو کی های گفتی:
تی پئرا فارس کی بیچاره ده زالاش بارده داره!
منام می دیله مئن گفتیم کی:
خاب باوره. انهمه رایا بشم کی مرا بگه: پیاده بوشو تی پا واج بایه!؟

۱۴۰۲ خرداد ۲۶, جمعه

آی وای می غاز بمرده=ای وای غازم مرده است - گیل آوایی


لالایی مان، سمفونی دریا بود وُ آوازهای باران بر بام خانه مان و رقص شبح وارش در گذر نور ِ فانوس و آسودگی خوابمان، پارس کردن سگ همیشه یار که خطر را پیش از آنکه سر رسیده باشد، می دانست.
دور ترین خاطره ام به سالهای شاید 1338 یا 39 بر می گردد به زمانی که برای راه رفتن باید دست مادر می گرفتم. تنها، تصویری از آن در دهنم مانده است که در حیاط خانه با انبوه درخت نارنج و سگ سیاه و زرد رنگی که همیشه با ما بود. نمای ماتی از کت ِ خاکستری رنگ، در ذهن من است و صد البته شکل و فرم خاص آن سالها و سنی که داشتم.
کوچه ای شنی خانه مان را به خیابان، یا شاید بهتر باشد بگویم، جاده ای وصل می کرد که یک سوی آن ردیف خانه های از هم جدا شده بود با پرچین های ساخته شده از نی و چوب و گاه سیم خارداری که حتی برخی را اصلن مرز و دیواری نبود. آن سوی جاده یا بقولی خیابان، باریکه راهی بود که به ماسه های دریا وصل می شد و تپه ماهورهایی پرده ی حائل می شد میان ما و گستره بی مثال خزری که گشاده دست و بی دریغ، روزی رسان بسیارانی از جمله ما بود.
هیچ وعده ی غذایی مان، بی ماهی نبود و یادآوری و حتی دستور مادر که دست را پس از خوردن ِ غذا با آب نگه داشته شده از شستن برنج که " فشکله آب " می گفتیم – می گوییم هنوز – بشوییم تا بوی ماهی بر دستانمان نماند.
حیاط خانمان، گذشته از نارنجزار انبوه، باغکی داشت که هنوز هم تصویر آن مملو از همه چیز بود که می خواستیم. از هر سبزی خوردنی و میوه و بر و باری!
دنیای کودکی دنیای کارتنی این سالهاست گویی. دنیا ی همه چیز ممکن که در آن مردان و زنان و بزرگترها بسان غولهایی می نمودند که نگریستن ِ به آنها، سربالا کردنی می طلبید که گویی برج سر به فلک کشیده ای را چنان می نگری که تعادل به هم ریزد! و در همین سالها کسی که دبیرستان بود و سالهای آخر را می گذراند، با سوادترین می نمود و دانشمندی که پاسخ همه پرسشهایمان را می دانست، مخصوصن که روزهای زمستانی ِ دلگیر که هیچ کاری نبود و بیرون دویدن و بازی کردن هم! و بی حوصلگی این روزها ماجرای دور هم نشستن بود و داستان بافی ها و پرسش و پاسخ ها میان ما و دانشمندان سالهای آخر دبیرستان!
حوضچه ای در حیاط خانه بود که چاهی با دیواره ی چوبی کنار آن خودنمایی همیشگی داشت و چوبکی که یک سر آن بشکل عدد هفت بود که " کرده خاله " اش می گفتیم – می گوییم هنوز هم- کنار همین حوضچه تظاهرات مرغ و خروس و اردک و غاز ماجرای هر ظرف شستنی بود و وحشت شان از کرده خاله اگر سویشان اخمانه می جنبید!
به گاه دانه چیدن و غذادادن ِ همین مرغ وُ خروس وُ اردک وُ غاز، آواز ِ دل نشین مادر در گوش من است که گویی لشکرش را فرا می خواند آنهم با آواز وُ ترانه وُ ناز. در میان این لشکر پر نقش و نگار، نورچشمی های مادر هم ماجرایی داشت که فراوان بود کتک خوردن خروس یا غاز پرخاشگری که نورچشمی مادر را به چنگ وُ نُک زدنی، یورش می برد.
دو ترانه یا شعر واره ای وِرد زبان ِ کودکانه ی ما بود که می خواندیم:
نه نا ، نه نا
انباره جیر مرغانه نا
دس نزنی بیشمارده نا
افتابه مرسی نه نا
تو چره بترسی نه نا

برگردان فارسی:

مادر بزرگ مادر بزرگ
در انباری تخم مرغ هست
دست نزنی که شمرده شده است
از آفتابه ی مسی مادربزرگ چرا ترسیده ای مادر بزرگ!












خواندن ِ این ترانه نیز به آواز ِ کودکانه، همراه بود با سوار بر چوبی که اسبمان می شد و ما نیز ادای سوارکاری دل به دریا زده، در می آوردیم و در حیاط ِ چنان گسترده ای که قد ِ دریا می نمود، همچون دون کیشوت در جنگ ِ با آسیابان، تاخت می زدیم.  صد البته نازدادنهای هر از گاهی وُ نیز اعتراض ِ مادر چاشنی این تاخت و تازمان بود به گاهی که سر از او می بردیم!
یکی دیگر از شعرهای آن سالها که برایم هنوز بسیار زیبا و دلنشین است بویژه از آن نگاه که رابطه ی نزدیک و ملموس و حضور مردمی میرزا کوچک خان جنگلی را سندی دیگر است. این چنین بود:

نامه فادم انزلی
میرزا کوچی خانه ره
حاکم گیلانه ره
آی وای می غاز بمرده
گردن دراز بمرده

برگردان فارسی:

نامه فرستاده ام انزلی
برای میرزا کوچک خان
برای حاکم گیلان
آی وای غازم مرده است
گردن درازم مرده است

این ترانه یا شعر را هنوز بیاد دارم اما تمامی آن را هیچگاه ندانسته ام. یعنی دنبال اش نبوده ام. نه اینکه بخواهم بی تفاوت برخورد کنم بلکه روزگار ِ آن سالها و این سالها و بازی تا کنونی اش چنان بود و هست که مجال پرداختن به چنین جاذبه های زندگی مان نداد و اینک ِ غربت نیز به قدرت ِ خیال، حیرت کردن و یاد آوردن بسیاری از خاطرات که شاید اعجاز انسان باشد و توان شگفت انگیر مغز که در بکارگیری اش شاید بسیار وا ماندیم چه حافظه باختگانیم هنوز در پی تکرار فراوان ماجراهایی که سرنوشت این چنینی را رقم زده و می زنیم! و گرفتاریم هنوز.
ناتمام
* آی وای می غاز بمرده = ای وای غازم مرده است

. 

۱۴۰۲ خرداد ۸, دوشنبه

سیما جان/ گیلداستان - گیل آوایی

 سیما جان

19 فروردین 2580 / 8 آوریل 2021

 پیشاشو

چومان ارسو پوره/ هانده تی رافایم! / دانم نایی، آویری/ سالانه ساله/

بوشو سالانه امرا پاک بوشویی/ من/ هاچین واهیله واهیلم،

ایسام رافا یو تی راشه هاچین پایم / تی رافایی/ تی واستی تاسیانی

چوم برایی...../ وای...... مره گم ایشتاوم:

-         اخه چی واستی راشی یا پایم!؟

                                                ( گیل آوایی)

 1 

سیما دیل شواله کشه هاتو کی بوشو سالانه وامجه. هاچین واهیلا به خیاله گرده گیجه جا. خوو خاکه مئن آویرابه یا خو خاطراته مئن، توفیر ناره! آویری یو ایسان نِسان!

خاب! چی شا کودن!؟، وختی تی یادانه بوقچا واکونی، نانی کویتا یاده باله سر نشینی شی. ایتا بوقچه یادو ایتا دونیا تاسیانی. بوشو روزانو شبانا گردی ایتا ایتا یاده بالا گیری شی. جه کوچیکانی بیگیر تا هوو وخت کی ترا جومجوم دکفته تی یادانا دُوره بوکونی. تی دسام نی یه کی. تی بوشو سالانه یو تی یاد بمانستان.

چیچیلاسه مانستن تره بال زنیو نیشینیو ویریزی جه ایتا داره بال تا ایتا خانه لوجانه. گاگلف تی گرده گیجه جا خستا بو، ایتا جا تام بزه تی خاطراتا اورشین کونی بفکرا شی هاچین مثاله ایتا آبلاکو روخانه کوله سره آفتابخوسان.

هاتو تره تره ایوخت واخوبا بی دینی ایتا یاده باله سر بینیشته پراگیفته داری. سیما جانام هاتو بوو. هاتویی که مثاله ایسان نِسان، مثاله واهیله آویر کی خو بوشوسالانا دیل زئنه مرا اورشین بامو داره.  پاک

اوخان به اوخان:

-         آخ تی حال می حالای، سیمای‌ جانای[1]

سیما جان دس اونسانه. هاتو یک روند اونه گوشه مئن اوخانا به:

-         تی سر می بالای، سیمای جانای...

ایتا آه کشه یو خو پئرا یاد آره کی چاچه دیمه سرپا ایسابو پیچپیچانی خاندان دوبو:

-         های تی واستی من لاجان بوشوم لنگرود بوشوم، دیلمان بوشوم هاتو تا بامُوم به ایسپیلی تو بامویی می‌پالی

کوچیکانی هامه جایا آب بردن بویو آدما خاب بردن! پیله کانی هیزار دردو هیزار ناجه.  سالانی که هر چی بوو هانده یام آدمه دیل هو سالانه ره ول کشه. مویانا فادا باده دس، سیما دیل شواله کشئن دوبو. تسکه خانه پاک خیاله بیگفته اسه مانه دیل بو کی هاتو ارسو بوارسته یو همه جایا رده بزه هیستا گوده،  ابرانا تا آدمه کوله سر جیر باورده بو. سیما چوم سورخا بو وارگاده گرَگا قاقا بوسته فاندرستی کی هاتو جه رف جلاسته، جوم نوخوردیدی. سیما دیل هیزار را شویی. پور زمات نوبو کی وارش به سابو. آسه مانه ایجگره تومانا بوسته بو. ده هاچین خوره ناک زه یی. پوشته پوشته سیاابران، باده باله سر بینیشته شون دیبید کویانا دوارید. هاوا دیل واوُستان دوبو.  

سیما هاچین لسا بو جه وارش بوشوسته صارا خاکا یاد باورد. هاتویا مانستی کی هاسا پاک وارش بوارسته پسی، هیسته خاکه عطر پاک آدما تورا گودی. همساده خانانه در ایتا ایتا وازا بوسته بو. زاکان خوشونه ولوله کارانا سرا گیفتی بید. گاگلف ازازیلانه مئن، اوشونی کی خیلی جینگیری زای بید، ایجور اوشونه ایجگیری صدا آمویی که آدمه سرا بردی.

ایتا چیچیر راسته دیفارا واچکسته بو کی ایتا ازازیل زای بامو اونا بیگیره چیچیره دوم وُرسفته یو دیفاره آجورا جلاسته بمانسته بو. چیچیر خورا جیویزانه،  بوگروخته بو. ازایل زاکا هالی نوبو کی چیچیر اونا گول بزه بویو جه اون جیویشته بوگروخته بو.

دیفاره جوره دامنه جا ایتا دورسفته لافند والای خوردی. ایتا ترکمه ری  گیل گوده اوساده های  تاوه دایی لافندا بزنه اونا بِئگانه. هرتایام کی زه یی جه دیفاره جور دوارستی یو کفتی همساده خانه صارا مئن. ایدفایی ایتا صدا بامو ایجور کی درجه که شیشه بشکسه بی. ترکمه ره که دانه گیله گوده خو دس، بنا پا به گوروز. ده نه سا صابخانه دانه جه خانه بایه بیرون اونا چکا گیره.

همساده خانه سیماخانا بچسبسه بو. ایتا واشکسه دیفار اوشونا جه همدیگه سیوا بوکوده بو. دیفارام اونقد بالابولند نوبو کی آدم نتانسته بی دیفارا دوارسته بی تا دیفاره  اوطرفا بیده بی. هاتو اگه سرپا به سابی تانستی خانه صارا یا بیده بی. ایجور بو کی گاگلف همدیگه را دسانجار ایچی فادا فایگفتیدی. جه نمکیار بیگیر تا قندایشکن. جه تاس تا خکاره. جه سوانپالان تا پیله غازان.

سیما مار همیشک همساده زناکه مرا دره سر نیشتی یو کله گب زئنه مرا خانه کار گودی. ایدفا دِخسانه باقلایا چت گودی ایدفا سبزی ایدفا بیکاری جا کاموا بافی بویو کاله گب زئن. وختی یام کی هیچی ناشتیدیدی  بوکونید هاتو هاچین هاچینه دره سر نیشتن بویو مردوما فاندرستن تا اونه دیل ایپچه واوه.

وارشه به سا پسی سیما دراسانه سر خو زانو کشاگیفته، نیشته بو ایتا کیتابا کی خاندان دوبوو بنابو خو پا دیمه. کیتابه جا ایتا سیفیده کاغذه پره بزه بو بیرون. ایجور کی دوزه پیچا مانستن کیتابه جا فاندرستاندیبی. سیما حاواس ننابو. هم ایسابو یو نه سابو. هاتو قاقابوسته، واهیل خو مارا فاندرستان دوبو. آسه مان هاچین ابریشما مانستی. ابرانا باد ببرده بو زالاش باورده زمیمنانه سر بواره. دارانه هیستابو ولگانه جا چکه چکه فو وستی. خوروسکلاکه دانه هر تا چکه کی اونه سر فو وستی خورا ایجور والا دایی که خیاله ایتا ودره آب اونه سر فو وستی بی.

ساقوزای ایتا کوچی خاشا گازا گیفته دیفاره کش، هاچین واکفداشتنه، چکه پر زئن دوبو. ایجور بو کی

نشاستی فامستن اون خاشه مرا بازه دوبو یا هونه مرا هاچین خو سراشو تسکه تنایییا واویلان دان دوبوو. دارانه خاله مئن خورشید نیمیزگره تی تی یانه مانستن سوسو زه یی. خیاله کی ویریس ویریس آتش جه پرچینه لا شواله بکشه بی، دراز دراز فاکشه بوستی یو دتابستی.

سیما مار ردده بزه هیسته حصیرا اوسادان دوبو ببره حایاته پرچینه سر وارگانه تا اونه آب دوچوککه یو

خوشکا به. آفه تاب هاچین تازه عروسه مانستن خو دامانا واشادان دوبو، هاتویا مانستی کی هاممه چی سر دتاب دتاب نور واران گودان دوبو. پرچینه لا هاچین آتشه مانستن روشنایی دپاچستی خیاله کی سوانپالان بیگیرد چومانا، آفتابا فاندِرَد!

سیما خو چوما جه خو مار جیگیفته کیتابا فاندرست. دس درازا گود. کیتابا جه خو پا دیمه ویگیفت. ایتا پیچه آ دس او دس بوگود، ایجور کی واکونه وانکونه، کیتابه جلده سر خو انگوشتانا بکشه بازین اونا وازا گود. کیتابه لا سیفیده کاغذا فاکشه باورد بیرون. تا بوبوسته کاغذا کی خیاله هیزارلا بوگوده بی وازا گود. چن دفا بوو که خاندان دوبو خودشام نانستی. یانی نیشمارده بو کی بدانسته بی. هاتو بازام کاغذه سر چوم بگردانه جه جور تا جیر. بازین کاغذا خوو دسه مئن موشتا گود، خوو زانو کشا گیفت. آسه مانا چوم بودوخت.

ایتا چیچینی دوما بیگیفت که جه داره شاخانه مئن بجسته بیرون بامو پرا گیفته شون دوبوو. هاتو چیچینی یا فاندرست تا جه اونه چوم دکفا، دوارست. ایتا نوخته بوبوست. آویرا بوست. بوشو. خوپا انگوشته مرا حصیرپرا واگردانه. دوو واره اونا هونه جاسر واگردانه چاگود. حصیر پره راستا بوست. سیما دوو واره حصیر پرا واگردانه هونه جاسر چاگوده بنا. هاتو کی خو پا انگوشتا جه اونه پره سر اوساد، حصیر پره دوو واره راستا بوست کج کجکی بمانست. سیما ایجور کی ایتا گیله گوده یا پاختا کونه خو پایا بنا

حصیرپره سر. بازین هاتو پایا اوساد حصیر پره بازام سرراستا گود. سیما حوصله سراشو های حصیرپرا

خو پا مرا واگردانه یی کی صاف بمانه بازین کی خو پایا جه اونه سر ویگیفتی بازام حصیرپره راستا بوستی. سیما پا بنه حصیرپره سرو پایا ویگیفتن اینقد درازه بداشت کی سیما کوفر بسر بامو توندا کیتی پا نایی یو  خو پایا ویگیفتی بازین حصیرپرا لقدا گیفتی ایدفا سیما مار کی حیاطه مئن فچمسته خو کارا دوبو سرا راستا گود بیده سیما خو پایا های زنه ایوانه سر. بترسه. خو چادورا که واوسته جه اونه کمر کفتان دوبو دوو واره خو کمرنه دور توشکه بزه سیمایا هوتو فاندرست. خوره خوره خو دیله مئن بوگفته:

-         وای آ کور چره آتو دکفته داره آیوانه جان!؟

بازین ایتا آه بکشه یو دو واره خو کارا بوگود.

سیما ویریشت. بوشو ایتا تیان آب دوگود. تیانا باورد بنا حصیرپره سر. ایجور کی بگه:

-         خاب! اسا چی! بازام تانی!؟

باد هاچین تورا بوسته بو. وارگانه بوشوسته شالیکییا بکنده ببرده بو داره لچه ایتا خاله سر وارگانه بو.  شالیکی داره باله جا جلاسته، ایجور والای خوردی کی پاک خیاله داره خالا خاستی واشکنه. سیما هاتو قاقابوسته شالیکی یا فاندرستی بیدینه شالیکه واچرده به یا انکی داره خال واشکفه.

نه شالیکی، نه باد، نه خانه، نه دار، هاچین خیالا شونو بوشوسالانا وامختنو اورشین گودن.

خاب! هانه ده! خیالا شی، ده ترا هالی نیبه کی هاسایه یا بوشو سالانه سال!. یا دیل زنی یا دیل شی، یا

دیل زنه یا دیل پرا گیره شه! آکه واخوبا بی!؟، تی دس نی یه!

 2

 سیما خو یادانا اورشین بوگوده. ایتا آه بکشه. خیالاشو، آیوانه جیرو جورا فاندرسته. ایجور کی هاچین ایسابو یو نه-سابو. ایجور کی ماره دسفارسو پئره نفس. ایجور کی پاک هو آیوانو خانه یو صاراباغ بو یو هیچی جابجا نوبوسته بوو. هو آیوانه سر بوو یو هوروز کی خوو ماره مرا خانه کارا دوبو. شب نوبوسته بو. هالا بمانسته بوو  کی روزه روشنایی بوشوبی یو شبه تاریکی ره راه وازا گودیبی. سیمایا یاد بامو کی چراغلوله پاکا بوسته نفته بانکا دیمه دیواره کش ناهابو. اونه شکمبه دانه خالی هی ذره نفت اونه مئن دینه بو. سیما شه اونا اوسانه باوره تا تاریکا بوسته برق بوشو اونا روشنا کونه. نفته بانکا پیلله بو نتانستی چراغه مئن نفت دوکونه. نفته بانکا دیمه ایتا شیشه هاچین ایتا هفتایی قد ناهابو. نفته بانکا جا، اونا اوسانه چراغه مئن دوکونه. چراغا آرامه اوسانه آوره نیهه دیواره طاقچه سر.

شب شام خوردان دیبید کی برق شه. سیما مار شه چراغا روشنا کونه. ایتا کیبریت زنه روشنا نیبه دوتا زنه نیبه. سه تا چارتا هاتو ایدفایی اونه انگوشتا ول بیگیفته سوجه داد زنه:

-         بی صاب چره روشنا نیبه مردای!؟

سیما ویریزه شه خو مارا فاره سه. اونام هاتو چندتا کیبریت زنه روشنا نیبه. سیما پیله برار آیه دو تا کیبریت زنه روشنا نیبه کیبریتا تاوه اوشن تر گه خاب انه خوتام بوجور آره بازام فیتیله ول نیگره. سیما پئر آیه اونام هرچی کیبریت زنه اونه انگوشت سوجه ولی چراغ روشنا نیبه. ایدفایی چراغا آوره بوجور تر خو دوماغا بره فیتیله ور بو کشه دینه اصلا نفته بو نده. گه:

-         انکی نفته بو نده!

سیما مار گه:

-         چراغه شکمبا فان در تا سراشو نفت دره.

هاتو کی گفتان دوبو سیمایا فاندیره واورسه:

-         توو چراغا نفت دوگودی؟

سیما گه:

-         آها

-         نفتا جه کویه  اوسادی!؟

-         جه اوو هفتایی نفته بانکا دیمه!

سیما مار گه:

-  اون کی نفت نی یه زای! آبه!

سیما حایرانه بو دور دوره شرا چوم بودوخت. ایجور کی ماره دیلزئنا یاد باوریو اونه کشاگیفتنه ناجا بداره، خو سرا تکان بدا. خوره خوره بوگفته:

-     بوشو سالانا فقط تانی یاد باوری حایف چی تونداتوند بوشو آویرا بوست. آدم کی کی ناره پیللا به. پیللا بوسته پسی هیزازتا ناجه مرا پرا گیره شی خو کوچیکی سالان.

خو افشانا بوسته مویانا جه خو چومانه جولو کنار زنه. دسانا نه خو سره تان. سرا جورا گیفته آسه مانا فاندره. چوم پیله نزه بازام خو پئرا یاد آوره کی چاچه دیمه خو دسودیما بوشوسته پسی سرپاایسابویو نارنج دارا فاندریستی پیچپیچ کونان خاندان دوبو:

-         تی حال می حالای سیمای جانای...... تی سر می بالای سیمای جانای......

 3

 سیمایا گفتی کی:

 -          بلته جه آ سر تا اوسر ایقد واش دوبو. بلته فان رسه ایتا دوکان ناهابو.

 تازه صابخانه بو کی سیما ماری خانا بیهه پسی اویا آ سالانا کی دوارسته بو، زندگی گودی. خو ایسما اشرف بوگفته بو کی اونا اشی دوخانه ده. سیما هونه جا ایجازه فاگیفته بو کی خو ماری خانا بیده بی. گفتی کی جه لنگرود باموبو رشت. رشت کار گودی. اونه مرده پورسینا کار گودی. دوتا زای داشتی که مدرسه شو بید. خودش خانه تنها ایسابو یو اونه مرد کاره سر. زنای کاره جا مرخصی فاگیفته بو. قرار بوو کی کی بشه تهران خو مرده براره خانه. اشی سیمایا بوگفته بوو که لنگرود خو پئره خانه نیشته بو بازین جه لنگرود باموبو رشت خانه بیهه بو.

اشی مرخصی روزان بود کی سیما جه هفت کویو هفت دریا غوربت باموبو رشت.

اشی گفتی کی اوو وختان، پئره خانه یو کوچیکی سالان، اوشونه خانه ایتا پیله خانه بویو پیله صارایو باغو بولاغ. ایتا دوکانام اوشونه نزدیکی نهابو. گفتی:

-          می پئره همیشک جه ها دوکان مره چکچی هه ییم.

بازین ایتا پیچه خو دیمپرا دس بزه پسی بوگفت:

-          ده دوکانام دَوَسته بو. اونه درو دیفارا خاک بیگیفته، ایا اویا جه فو وسته گیله الابه دیفاره چگاله دخشارده واش دوبوسته بو. دوکانه بچسبه روخان دراز دراز واشاده بوبوسته اونه آب تا چکره یام فان رسه یی. روخانه کول گومارا بوسته گاگلف ایتا گوسکا جستن گودی. دوکانه لبا بیگفته، روخانا دوارسته فاره سه یی بلته ور. واشانا دمخته بلته یا وازا گودی. شوی اونه اوشن تر.  

 اشی خو سرا جیر تاوه دا پسی آرامه ایجور کی خوره گب بزنه بوگفته:

-          آدمه دیل ترکسی اویا به سابی. هانه واستی می مرده مرا باموم رشت.

 اشی سیماره حرف زئن دوبویو سیما فکرا شوبو. سیمایا یاد آیه کی خانه جا بیرون  نتانستی بشه! واستی خانه به سابی. هم خوشه واستی هم اونه ریفقانه واستی. سیما همیشک گفتی کاشکی هیچی نانستی بی هیکسا نشناختی بی هیکسه ناما نانستی بی. ایجور ناجه مرا آه کشه یی یو خوره خوره گفتی:

-          بازی وختان چی خوبه کی آدم هیچی نانستیبی. هیچی نانستن ادمه خیالا راحتا کونه هرچی ایسه خودشه. چی خاک بسر ببه چی گول بسر. خودشه خودشه بوگوده گونا.

 سیما هیچی نیگه. شه چاچه دیمی. ودره جا ایموشته آب خو دیمپرا زنه. سرپا ایسه. ایتا آه کشه یو جه خانه آیه بیرون. هر چی گرده ویشتر اونه دیل گیره. هیچی هوتو نوبو کی سالانه سال سیما یاد بمانسته بو. آخه سی سال رشتا نیده بو. سی سال خو شهر را خو خیاله مئن دیل بزه بو. بازین کی باموبو رشت، سی سل پسی رشت ده هو رشت نوبو. هر جیگا شویی هرجیگایا ده یی هون نوبو کی بوو. خوماری خاکه مئن غریبه بوو. اپا اوپا گوده جایام نوبو هاتو تا واخوبا به بوشوبو تازه آباد. آسره تازه آباد تا اوو سره تازه آبا قبران تته رج نهابید. هاتو خوره خو خیاله گرده گیجا مره شون دوبو یو قبرانه سر فاندریستی یو ایسمانا خاندی که ایدفایی  قبرانه مئن اونه ایسما بیده. سیمایا خوشکا زه. قبره دیمه بینیشت. قبره سر دس بکشه. واش پاشا بکنده. هاتو سیما چومه جا ارسو فو وستی. هیستا بو دس جه ارسویانا قبره سر بکشه یو ونگ زئن دوبو. سیما حاواس ننابو. ایتا دس بوخورده سیما شانه سر. خوره ننابو. سیمایا بوگفته:

-          چره اتو ارسو فوکونی؟ تو کیسی زای جان؟

 سیما خو سرا راستا گود. سیما چوم دکفته اونه ماره چوم. هون کی سیما اونه ره هاچین واهیل بو. هون کی اونه آخری نامه کیتابه لا ناهابو هیکس نانستی.

 نه باغ بمانسته بو نه دارو درخت. نه کوچان هوو کوچان بید نه محل ده اوو محل. همه چی ایجور دیگه بوبوسته بو. کوچیکانی کوچه بوشو سالانه مانستن اویرا بوسته بو. آدمه دیل شواله کشه یی وختی کوچیکی نشانانه ره چوم گردانه یی هیچی نیافتی.

پاک هاتویا مانستی کی سالانه سال دوارسته بویو هیکس اوسامان ناموبو نوشوبو نه سابو.

 

سیمای جانای/ عاشورپور 

آخ تی حال می حالای، سیمای‌ جانای

تی سر می بالای، سیمای جانای

های تی واستی من لاجان بوشوم لنگرود بوشوم، دیلمان بوشوم

هَاتو تا بامُوم به ایسپیلی تو بامویی می‌پالی

 بنازم آی دیل، بنازم آی دیل،

تی اَمونا

نتانم آی دئن، نتانم آی دئن،

ده تی شونا

های تو وا بمانی می پَالی به ایسپیلی، خیلی باز خیلی

 پامچال بیبیم آی سبزه سر یا بنفشه چشمه ور

 آخ بزن نی‌زن نایی، غم دارم ایمشب من

دَارم هرچی، ئی چی کم دارم ایمشب من دِرَاکوده یارجان گوش به زنگ هر دم دارم ایمشب من آخ می عزیز جانای، می جانانای، تی قوربانای بیا بوجور می دامانای، می سامانای، دتابانای به گوش اَیه نی‌زن یار اسبِ زنگ جان جینگه جینگه‌ش خوش‌تر از هر نی و چنگ جان

 من تی راشه قاقابوسته چوم برایه ایشمارم

 بسکی تی رافا خیالا شوم خیالا دخشارم

تسکه راشی یو هاچین رافا ایسان تا چوم دکف

 تی خیالا امرا دیل تورانه پاک حایرانا بوست

 واهیل چوم اونی چینم راشی تی رافا

 فاندرمه تسکه راشه چوم برایی ایشمارم

 ...... 

اولین داستان " سیما" با بخشهایی از همین متن در این نشانی هم منتشر شد:

https://tasianeha.blogspot.com/2016/10/blog-post_26.html

 


[1] عاشورپوره ترانه جا: سیمای جانای! 

۱۴۰۲ فروردین ۱۶, چهارشنبه

ایتا هاساشعر!- گیل آوایی

هاتو کی جه وطن گی،

دیل میشین تورا به!

بی یا فاندِر!

ارسو،

چوما دَوارِه یو

ونگ،

وارشه سمفونی یا!

.

فارسی:

همچین که میگی وطن

دلم پریشون میشه

بیا نگاه کن

اشک

چشمامو پر می کنه و

گریه

سمفونی بارونو!

.

2012

  

۱۴۰۲ فروردین ۱۱, جمعه

ایتا گیلچاردانه! - گیل آوایی

 فادا نامه مره از رشت می مار / بیگیفت انگاره چوم گریه بوکود زار

فو وُسته نامه سر می چومه ارسُون/ هاچین ناما فوشوستم با می آ کار!

فارسی

مادرم از رشت برایم نامه فرستاده / چشمم زار گریستن را تدارک دیده است

اشک چشمانم روی نامه ریخت / طوری که انگار نامه را با این کارم شسته  ام!

ارسُون = اشکها 

۱۴۰۲ فروردین ۸, سه‌شنبه

تی رافا بلا می سر= منتظر تو عزیر دلم/ گیلداستان - گیل آوایی

تی رافا بلا می سر/ گیلداستان

گیل آوایی
دوشنبه ۱۸ بهمن ۱۳۸۹/ هلند

دروازا بیخود فاندرم. ده کی بمانسته کی اونه رافا به سم. هیکس. هر کی بو پیللا بوسته، داغا می دیل بنا، پر بزه بوشو. من بمانسته دارم می ایتا کوله باره خاطره. هاچین مرا رو آوردان درم. راشی یا واش دره تا چکره، انقد کی ایتا رادواره ناجا بداشته داره. می چومانه مانستن کی ده اینقد ارسو فوکوده پاک دیلمانه سیا ابرانا جه رو ببرد.
- هاچین را پایمه کی چی ببه!؟ هیچی! سالانه سال جه آ راشی آدم نیشه، نایه. منم با می بوکوده گوناه.

داره جور کشکرت هاتو رادوار باموبو بینیشته بو بوشوبو. پیره زناکه دانه هاچین خو دیلا خوشا کوده بو. ده هو هاچین دیلخوشی مرا دیل پرا دایی کی جه راه اینفر فارسه بایه اونه تسکوتنا خانه مئن.
خوره هاتو کیشخالا بدس بیگیفته صارا مئن سرپا ایسایو خو مرا گب زئن دره. صاراخاک کی ابپاشی بوبوسته پسی تومامه خانا خو عطره مرا دوارسته بوکیشخال بوخورده خیاله شا لیسکا خوردن جه اسره حایات تا او سر! حایاته پرچینه کش، کیشکایان الوغه دس خودشانا چاکوده بید ایتا موشته، کولوشکنه پره جیر قایما بوسته بید. خروس کلاکه دانه بینیشته بو داره کونده سر، هاتوکی خاستی خو بالا وازا کونه اویی سراده، الوغه ترسه جا، خو اویه جیگیفته یو واز بوکوده کونده جا بیجر، ده بودو، بوشو پیره زناکه دور و ور جا بوخورده.
پیره زناکه دانه تا کیشکایانا فاندرست کی کولوشکنه جیر جوخوفته بید، اسمانا فاندرست. بیده آلوغ چرخ زئن دره، هاسایه کی طیاره مانستن سرسام بیگیفته فوتورک بزنه کیشکایانه. خوکیشخاله ببرده خو سره جور، ایجور الوغا داده مرا فوراده کی کولوشکن پاک خاستی خو دومه مرا آغوز بشکنه.
خوروس کلای سه شوماره مرا بوشو دو واره داره کونده سر، مورغانه بی خوروس میدانه مئن پالوان بوبوسته. انجیر داره سر چیچی نن هاچین میتینگ دان دیبید. دوزه پیچا انجیر داره جیر ناجه مرا چیچی ننا فاندرستی.
پیره زنای کتلا پیله کان جیر فاکش فاکش باورده خو ور بینیشته اونه سر. هاتو کی کیشخالا ناهاندوبو خو پا جیر ،خوره خوره بوگفت:
- اگه ایسابید الان پیله مار بوبو بوم!

ایتا آه بکشه یو خو پیران پره مرا خو هیسته دیمه پاکوده. خو تازه حنا بوکوده مویانا ایتا دس بکشه یو شانه سر والای بدا، خیاله کی هاسایه مویانا فادا داره باده دس، غمزه مرا پیله آقا ره دیلبری کودان دره.
تبریزی دارا فاندرست. ها دیروز بو کی کشکرت جه را بامو بو اونه سر بینیشته بو. ایمرویام هوتو. کشکرت خیاله کی ایچی انا جوم جوم تاوه دابو کی بایه تبریزی داره لچه بینیشینه.
زناکه نازه رافا، کشکرت ایتا پیچه خو درازه دوما والای بدا یو بالا خوشینا وازا کوده بازین پر کشنه وخت ایجور بخانده کی خیاله چورتیکایا جه داره جور تاوه دد بیجیر!
پیله نارنج دارا فاندرست، ایتا آه بکشه. خو پسرا یاد باورده کی ده ساله بوبوسته بو اونه مرا نارنج دارا بکاشته بو. هونه مرا بکنده چالکایا خاکه جا پورا کوده بو. هر روز اینقد اب دایی که همیشک وا بوگفتی بی:
- آخه زای زیاد آب بدی بیچاره دیمیره یا!!! نفس نتانه بکشه واسی اونا امان بدی

دو تا نارنج دار باغه مئن قد بکشه هامه تانا هارای زه یی. هر دوتایا نام بنابو ایتا ایازه دار، ایتایام آییل دار.
ایاز، اولی زای بو کی همیشک گفتی خو پئرا بوشو داره. هی ذره اونا نمانستی ولی پیله آقا گفتی که چومانا به خو مار بوشو داره. اما پیره زناکه دانه همیشک پیله آقا ره خنده کودی که ایازه چوم کویه خودشه چوم کویه! اگه اوجور قشنگه چوم بداشتی بی بشکن زه یی.
دویومی زای دختر بو کی آییل نام بنابو ولی اونا دوخادیدی نازموژک. هاچین پئره نفس بو. هاتو کی پئر آمویی بلتا وانکوده پابرانده دو وستی پئره پیشواز. ایدافایام نوبوستی کی پئر دسخالی باموبی. هیچی یام اگه نیهه بی نازموژکه واستی ایچی باورده بی.
پیره زناکه دانه ایتا دیل نا صد دیل زاکانا دیل دوَسته بو. خو پسرا تا وختی کی آییل بدونیا بایه ایجور چاکوده بو کی پیله آقا همیشک گفتی آخرش تو می پسره چاکونی خانم اقا!
ایدفایام نوبوسته بو کی پیله آقا انا بگه، اونام خو شکمه نیگیره خنده جا هاچین غش نوکونه!

نارنج دارانا چوم دوجه یو ایتا آه کشه کی خیاله تومامه دونیایا خایه واسوجانه. پیره زناکه بوسوج واسوج پاک آدمه دیلا گورشا کودی. خوره هاتو غریبی خاندی یو و نارنج دارانا مرا گب زه یی. هالا همساده جه اوشونه پرچین بوکوده باغه طرف نوشوبید شهر، کی هر وخت پرچینه درزه جا همساده زنای اونا فاندرستی که نوکونه پیره زنای خولا بو داره. پیله اقایا گا گلف گفتی که واستی خیلی اونه هوایا بداره هاچین شواله کشه وختی هیشکی خانه نه سا.
بیچاره پیله اقایام ده پاک بوبوسته بو ایتا موشته. مثاله ایتا کوه، فوگوردسه بو. چوتو تانستی اون هاما تاب باوره. ولی خو زناکه خاطره واسی هیچی نوگفتی. کاسه گول، حمامه دلاک، وختی اونا روخانه لب بیده بو کی فنار فنار، ونگ زئن دوبو، بفامسته بو کی پیله اقا چی کشئن دره. هی کس ده نانستی اونه دیله مئن چی گوذره.
ایازا کی بیگیفتی بید، آییل خو نامزده خانه ایسابو. سه ما نوبوسته بو کی نامزد بوکوده بید. ایازه بیگیفته پسی، آییل دونبالام باموبید. ایازا هوشونه محله مئن دار بزه بید. گفتیدی قصاص هانه. بوکوش وا کوشته ببه. مگه به هاتو حاج آقایا فوتورکه اونا، منبر بیجیر نامو، مردومه قاقابو چومانه جولو بوکوشه بازین هیچی!؟
حاج اقایی یا گفتی کی اوشونه محله مئن فته رات بوکوده بو. خودا سرا کولا بنابو. بازین اینقلاب بوبوسته پسی، بوبوسته بو قاضی یه شرع. اینقد جیوانانا بوکوشته بو یا دربدر بوکوده بو کی ایاز خو ریفقانه مرا برنامه دیچه حاج آقا چانا دوستده ولی سپیدرو دوارسته سله کول اونا گیر تاوه داده. آییلا کی باموبید بیگیرید، بوگروخته بو. خو نامزده مرا بزه بو جنگل. ده اونه جا هی کس خبر ناشتی اینفر گفتی بوگرخته بوش خارج، اینفر گفتی بوشو عراق، اینفر گفتی کردستان اونا بیگیفتیدی.
هاتو هیشکی خبر ناشتی که آییل چی بوبوست بو.
همیشکام گفتی کاشکی ورنا به سابی اگه به سابی آییله جا تانستی اونا بو بکشه. بازین آه کشه یی خوره خوره گفتی:
- آییل آییل چی داغی بو بنایی می دیله سر!

ورنا ره اونه دیل ویشتر سوختی. گفتی کی او زاکام آییله مرا همه چه بنابو، بوگروخته بو.
خو پا مرا کیشخالا، های آ رو او رو کودی بازین ایتا لقد زه یی تاوه دایی اوشن تر. خاکه سر هاتو خو پایا فاکشه یی. ایتا خط کشه یی، سرا راستا کودی تبریزی دارا فاندیرستی ولی ده کشکرت بوشوبو.
هالا تا غوروب بمانسته بو. راشی یا پاستی. چی ره!؟ خودشام نانستی! هاتو ده عادت بوکوده بو راشه، های فاندره. پیله آقا کی خانه ایسایی، همیشک اونه بیتابی جا قاقا بوستی.
کتله سر خورا جابجا کونه. پیران پره مرا خورا باد زنه. های خو سرا گردانه یی راشی طرف تا دروازا فاندرستی یو دو واره هاتو گیجه مرغانه مانستن ایچی دونبال گردسی.
مردای بازاره جا کی ککجو و توربووکولی بیهه بو واپخته بو ایتا پیله دسماله مئن، فارسه حیاطه مئن زناکا دینه کی چوم اینتظاری جا بازام واهیلا بو داره. هاتو ایجور کی اونه صدا جه چا مئن بیرون بایه واورسه:
- آخه زن! ده کی رافا ایسایی!؟

پیره زناکه دانه ایجور نیگا کونه کی خیاله تومامه دونیا ایطرف، پیله اقا ایطرف!.
جیوانی وختانه مانتسن خو حنا بنا مویانا، دسه مرا جه خو چومانه جولو کنار زنه یو نازه مره گه:
-تی رافا بلا می سر تی رافا!

هان.
/////
برگردان فارسی: منتظرِ تو عزیز دلم / داستان گیلکی

بیهوده به دروازه نگاه می کنم!. دیگر چه کسی مانده که منتظرش بمانم!؟. هیچکس!. هرکسی بود، بزرگ شده، داغ به دلم گذاشته، پر کشیده، رفته است!.
من مانده ام با کوله بارِ خاطره ام. بیهوده در خود بهم می ریزم. راه را تا زانو علفهای هرز گرفته چنانکه حسرت یک رهگذر را داشته باشد. مانند چشمهای من که دیگر اینقدر اشک ریخته که ابرهای سیاه دیلمان را هم از رو برده است.
بیهوده چشمم به راه است که چه شود!؟ هیچ چیز! سالهای سال است که آدم از این راه نمی رود، نمی آید!. من هستم و گناهِ کردۀ خودم!.
بالای درخت، زاغی همینطور گذرا آمده بود، نشسته بود و رفته بود. بیچاره پیرزن بیخود دلش را خوش کرده بود[1]. دیگر با همان دلخوشیِ بیهوده، دل پر می داد که از راه یک نفر برسد به تنهایی خانه اش بیاید.
همینطور تنها، جارو به دست گرفته، میان حیاط سرپا ایستاده و با خودش دارد گپ می زند. خاک حیاط که پس از آب پاشی شدن، چنان شده بود که عطر آن تمام خانه را پر کرده بود و طوری جارو شده بود که انگار می شد روی آن از این سر تا آن سر، سُرید.
پای پرچین، جوجه ها از ترس شاهین( باز) خودشان را به شکل یک مُشت جمع شده در آورده بودند و زیر بال مرغ پنهان شده بودند. خروس هم روی کُندۀ درخت به محض اینکه می خواست آوازش را سر دهد، از ترس شاهین، قوقولی قوقویش را دریغ کرد و زیرِ کنده پرید. رفت دُور وُ برِ پیرزن ماند.
پیرزن هم تا جوجه ها را دید که زیر بال مرغ پنهان شده اند به آسمان نگاه کرد دید شاهین چرخ می زند و همین الان است که مانند هواپیمای غافلگیر کننده، به جوجه ها یورش بیاورد. جارو را بالای سرش برد. شاهین را از آنجا دور کرد، طوری که جوجه ها می خواستند با دُمشان گردو بشکنند.
خروس با سه شماره، دوباره رفت روی همان کُنده، در میدانِ بی خروسِ مرغان، پهلوان شد.
گنجشکها روی درخت انجیر، انگار که میتینگ بدهند، جمع شده بودند. گربه دزده، زیر درخت انجیر با حسرت به گنجشکها نگاه می کرد.
پیرزن چارپایۀ چوبی را از زیر پلکان، کشان کشان نزدیک خودش آورد و روی آن نشست. همینطور که جاور را زیر پایش می گذاشت با خودش گفت:
- اگر بودند الان من مادر بزرگ شده بودم!

آهی کشید و با لبۀ پیراهنش گونۀ خیسش را خشک کرد. دستی به موهای تازه حنا شده اش کشید و بر شانه اش تاب داد. انگار که همین الان است که موهایش را به دست باد داده و غمزه کنان برای آقابزرگ دلبری می کند.
به درخت صنوبر نگاه کرد. همین دیروز بود که زاغی از راه رسیده و روی آن نشسته بود. امروز هم همانطور. زاغی انگار که چیزی او را به تب و تاب انداخته بود که بیاید بالای درخت صنوبر بنشیند.
زاغی دُمش را برای اینکه زن نازش بدهد، تکان داد و بالهایش را باز کرد و سپس هنگام پرکشیدن و رفتن، طوری خواند که پنداری چورتکه ای را از بالای درخت پایین انداخته باشند.
به درخت بزرگ نارنج نگاهی کرد و آهی کشید. پسرش را بیاد آورد که ده سالش بود با او نارنج را کاشته بود. با او چاله کنده شده را از خاک پر کرده بود. پسرش هر روز اینقدر آب می داد که همیشه پیرزن باید به او می گفت:
- آخر بچه جان آب که زیاد بدهی بیچاره خفه می شود! نمی تواند نفس بکشد. باید به آن امان بدهی.

دو تا درخت نارنج در باغ قد کشیده بودند که به همه هوار می زدند. به هر دوتا هم اسم داده بود. یکی درختِ ایاز[2]، دیگری هم درختِ آییل[3].
ایاز اولین فرزندش بود که همیشه می گفت به پدرش رفته است. اصلاً به او نمی ماند. اما آقابزرگ می گفت که چشمانش را به مادرش رفته است. ولی پیرزن همیشه به حرف آقا بزرگ می خندید اینکه چشمِ ایاز کجا و چشم خودش کجا. اگر آنطور چشم قشنگ داشت از شادی بشکن می زد.
دومین فرزندش دختر بود که اسمش را آییل گذاشته بود. اما او را نازمُژَک صدا می کردند. نفسِ پدر بود. همچین که پدرش دروازۀ نرده ای خانه را باز نکرده، پابرهنه به پیشواز پدر می رفت. یک بار هم نشده بود که پدرش دستِ خالی به خانه می آمد. هیچ چیز هم اگر نخریده بود برای نازمژک چیری می آورد.
بیچاره پیرزن یک دل نه صد دل به بچه ها دل بسته بود. پسرش را تا وقتی که آییل به دنیا بیاید یک جور درست کرده بود که آقابزرگ همیشه می گفت:
- آخرش تو پسرم را می کنی خانمآقا!

یک بار هم نشده بود که آقابزرگ این را می گفت، او هم از خنده شکمش را نمی گرفت و از خنده ریسه نمی رفت!

به درختان نارنج چشم می دوزد و یک آهی می کشد که انگار تمام دنیا را می خواهد بسوزاند/ بخشکاند. سوز وُ سازِ پیرزن، دل آدم را به آتش می کشید. برای خودش همینطور آوازِ دلتنگانه می خواند و با درختان نارنج حرف می زد. هنوز همسایه شان از آن طرفِ باغِ پرچین شده شان، به شهر کوچ نکرده بودند که هر وقت زنِ همسایه از لای پرچین، پیرزن را می پایید که نکند پیرزن دیوانه شده باشد. آقابزرگ گاهگاه می گفت که باید خیلی مواظب پیرزن باشد و هوایش را داشته باشد چون هنگامی که هیچ کس در خانه نبود، پیرزن براستی داشت شعله می کشید و می سوخت.
بیچاره آقابزرگ هم دیگر خمیده و فرسوده شده بود. مانند کوهی در خود فرو ریخته، می نمود. چطور می توانست آن همه را تاب بیاورد. ولی بخاطر زنش هیچ نمی گفت. کاسگُل[4]، دلاکِ حمام، وقتی او را کنار رودخانه دیده بود که زار زار می گریست، فهمیده بود که آقابزرگ چه می کشید. دیگر هیچکس نمی دانست در دل آقابزرگ چه می گذشت.
ایاز را که گرفته بودند، آییل با نامزدش در خانه بود. سه ماه نشده بود که نامزد کرده بودند. پس از دستگیری ایاز، دنبال آییل هم آمده بودند. ایاز را در محلۀ خودشان دار زده بودند. می گفتند که قصاص همین است. کشنده باید کشته شود. مگر می شود همینطور به حاج آقا حمله کرد و او را از منبر پایین کشید و در برابر چشمان حیرت زدۀ مردم کشت بعد هیچی!؟
حاج آقایی را می گفتند که در محلۀ آنها بیداد کرده بود و سرِ خدا هم کلاه گذاشته بود. پس از انقلاب هم شده بود قاضیِ شرع. اینقدر جوانان را کشته بود یا در به در کرده بود که ایاز با رفیقانش برنامه چید و ترتیب حاج آقا را داده بود اما از سپیدرود رد شده و از بلندای آبگیر نگذشته بود که او را گیر انداخته بودند. دنبال آییل هم که آمده بودند بگیرند، او در رفته بود. با نامزدش به جنگل زده بود. دیگر از او هیچ خبری نداشتند. یک نفر می گفت فرار کرده به خارج رفته بود، یکی می گفت رفته عراق، یکی می گفت رفته کردستان او را گرفته بودند. همینطور هیچکس خبر نداشت آییل چه شده بود. همیشه هم می گفت کاشکی ورنا[5] مانده بود اگر مانده بود می توانست بجای آییل، او را بو بکشد. بعد آه می کشید و با خودش می گفت:
- آییل...آییل... چه داغی بود که بر دل من گذاشتی!

برای ورنا دلش بیشتر می سوخت. می گفت که آن بچه هم با آییل همه چیز را گذاشته بود و در رفته بود.
با پای خودش، جارو را هی این طرف آن طرف می کرد، بعد یک لگد می زد و آن را دور تر می انداخت. روی خاک همینطور با پایش خط می کشید. سرش را بلند می کرد به درخت صنوبر نگاهی می کرد. اما دیگر زاغی رفته بود.
هنوز تا غروب وقت مانده بود. چشمش به راهگذر خانه بود. برای چه!؟ خودش هم نمی دانست! همینطور عادت کرده بود هی به راهگذرِ خانه نگاه کند.
آقابزرگ وقتی که خانه هست، همیشه از بیتابیِ او حیرت می کند.
خودش را روی چارپایۀ چوبی جابجا می کند. با لبۀ دامنش بخود باد می زند. هی سرش را به طرف راهگذرِ خانه می گرداند و دوباره همینطور مانند مرغی سراسیمه شده، دنبال چیزی می گشت.
بیچاره مرد از بازار، شاهی و ترب و بچه ماهی، خریده بود و در یک دستمال بزرگ چیده به وسط حیاط رسیده بود که بیچاره زن را چشم انتظار می بیند سرگشته شده است. یک جور که صدایش از ته چاه بیاید می پرسد:
- آخر زن! دیگر منتظر که هستی!؟

پیرزن یک جور نگاه می کند که انگار تمام دنیا یک طرف، آقابزرگ یک طرف. مانند وقتهای جوانی موی حناشده اش را با دست از جلوی چشمش کنار می زند و با ناز می گوید:
- منتظرِ تو عزیز دلم ( بلامی سر=بلایت به سرِ من). منتظرِ تو!

همین!
.

[1] در گیلان زاغی نماد خبر یا خوش خبری یا هوای خوش است.
[2] ایاز=شب نم، ژاله.
[3] آییل یا آئیل یا آهیل، اسم پرنده ای باید باشد. در این داستان برای اسم دختر انتخاب کردم اما اسم پسرانه نیز است.
[4] کاسه گول(کاسِ گل) اسم مردانه است. مردِ چشم زاغِ گل، مانند گل آقا!
[5] ورنا= بُرنا، جوان، اسم پسرانه است.

  

۱۴۰۱ اسفند ۲۹, دوشنبه

آموندری تی مرا ایپچه او دلارا باور - گیل آوایی

 

آموندری تی مرا ایپچه او دلارا باور
ایتا پیچه ککجو ولگه سیر کوارا باور

آموندری کراصحرا دکف بزن کیشخال
بازین مره بتانستی او عطره خاکا باور

بوشو بیچین ایکشه تو چوچاقو خالی واش
زمین طیاره میان مئ کوچیکئ یادا باور

آموندری مره فورشانه جان باور پیغام
جه بادو شورم و دریا مئ خاطراتا باور

آموندری بوشو اول بگرد آمی باغا
بازین مره ایتا موشته ولش گومارا باور

آموندری تو واکون صوندوقه لیباسانا
تره میرم مره ایپچه او عطره نابا باور

آموندری تو باور هرچی از مئ گیلانه
ایموشته سرده پلایو مئ قالنهارا باور

اگه تانی تو بگرد شنبه بازار و بولوار
بازین جه موسیو مره ایپچه زهره مارا باور

گیل آوایی همیشک چوم برا ایسا قاقه
خراب ببه آ ولایت مره می خاکا باور
سپتامبر 2004هلند
فارسی:
داری می آیی برایم کمی از آن دَلار بیاور
یک کمی شاهی، برگِ سیر، تره بیاور
داری می آیی برو در حیاط خانه جارو بزن
سپس برایم  توانستی آن عطرِ خاک را بیاور
برو یک بغل چوچاق[1] پونه بچین
از میان زمین طیاره[2] یادِ کودکی ام را بیاور
داری می آیی برایم از ماسه ها پیام بیاور
از باد، شبنم و دریا خاطرات مرا بیاور
داری می آیی اول برو در باغ بگرد
سپس برایم یک مشت تمشک از بیشه بیاور
داری می آیی صندوق لباسها را باز کن
برایت می میرم برایم کمی آن عطر ناب را بیاور
داری می آیی تو هرچه از گیلان من است بیاور
یک لقمه پلوی سرد، غذای پیش از نهار را بیاور
اگر می توانی شنبه بازار و بولوار[3] را بگرد
سپس از موسیو برایم کمی از آن زهر مار[4] را بیاور
گیل آوایی همیشه چشم به راه است
خراب شود این ولایت برایم خاک مرا بیاور




[1] چوچاق نوعی سبزی معطر و  خورشتیِ صحرایی ست که بصورت خودروست.
[2] محوطه ای چمنزار در ورودی انزلی ست که به این نام خوانده می شد. در رشت هم چنین جایی به همین نام بود که مسابقات فوتباش برپا می شد و خود من هم از آن خاطره دارم. داستان کوتاهی با همین خاطره  نوشته ام.( اگه دنبازید شمه را فوقوسیم)
[3] شنبه بازار و بولوار دو جای معروف شهر انزلی اند. گیلکی نیست که از این دو جا خاطره نداشته باشد!
[4] زهرمار کلمه رمزی برای عرق بود که از یاور همیشۀ ما در سالهای سیاه جمهوری اسلامی، بوده اند. درود بر همه ارمنیهای ما که خیلی از آنها آموخته ایم.

گیلغزل: تا فوچینم چوم کرا رشته خیابانم مره - گیل آوایی

 

تا فوچینم چوم کرا رشته خیابانم مره
چاربرارانا دیپیچم پاک خمیرانم مره

جه خومیران دوارم پاک شم مره پورده عراق
ارشاکا[1] یاد بارده گردم لاب دوکانانم مره

فردوسی کوچا گیرم شمه هاتو روبارکنار
زاکی یادا ایشمارم استلخ روبارتانم مره

شاآموکوچه یو جیرباغ شم مره دانشسرا!
تا نزمه چوم پیله پاک ساغلسازانم[2] مره

آسِداباسا نیده بو شم هاتو تا خاریمام
جه  خاریمام میسگرانه راسته لاتانم مره

بززانو زرگرانه راسته تا چینی فوروشانه چراغ!!!
پاک آویرانه مانستن پیله میدانم مره

پیله میدانو خیابان پهلوی، چللا خانه
یافمه می زاکه  شم آفخرا لاکانم مره!

لاکانی را گردمه شم رازی تا چومارسرا
واخوبا بم بیستون پاک سبزه میدانم مره

گردمه پاک گیجه مرغانا مانم واهیلو قاق
شهرداری سعدی خیابان زیرکوچه جانم مره

دیل زنم می رشتا پاک بم دیل بوبوسته کوچی زای
تا دپرکم چوم هاچین هیست زاره زارانم مره!

گیل آوایی تو هاچین تی رشته امرا بی آویر
چو زنم هانده خیالا دربو داغانم مره!!!!
.




[1] آرشاک، پورده عراقه عرق فوروشی بوو!!!
[2] ساغلسازان = ساغریسازان

۱۴۰۱ اسفند ۲۶, جمعه

نوروزانۀ چندسال پیش!دو گیلچاردانۀ دیگر! - گیل آوایی

بامو نوروزو من هانده آویرم / بازام واستی غریبِه سر ویگیرم

ببم هانده منو می بوطری ودکا / چومه ارسو، بگم، واگم، دیمیرم

فارسی

نوروز رسیده است و من باز هم گمشده ام/ باز هم غریبی را باید سر بگیرم

باز باشم با بطریِ ودکایم! / با چشم اشک آلود بگومگو کنم غرق شوم

 2

هاتو قاقیم، منو هفسینه نوروز / او روزا من دارم، هفسینام آ روز

هاچین شانته بوبود می داره ولگان / بهارا دد هاوار : نوروزه ایمروز

فارسی

همینطور حیران زده هستیم من و هفت سین نوروزم / آن روز را من دارم، این روز را هفت سینم

انگار که دلقک شده اند برگهایِ درختم / به بهار هوار می زنند، نوروز است امروز

  ...................

3

فادا نامه مره از رشت می مار / بیگیفت انگاره چوم گریه بوکود زار

فو وسته نامه سر می چومه ارسُون / هاچین ناما فوشوستم با می آ کار

فارسی

مادرم از رشت برایم نامه فرستاد / چشمم تدارکِ گریستن دید، زار گریست

اشکهای چشمم روی نامه ریخت / نامه را با این کار شسته و خیسِ خیس کردم!

4

مرا گِه خوش بحاله تو کی دوری / جیویشتی، دوری یو چومانه نوری

مره قاقم جه می هرشب کودن داد / چی گورشم من جه دوری دوری دوری

فارسی

به من می گوید خوش به حالت که دوری / از خطر جَستی، دور هستی و نورِ چشم هستی( خیلی عزیزی!)

تنهایی داد زدن هرشب، حیران زده ام  از کارم / چه داغدارم  از دوری دوری دوری

18مارس2012