گیلآویر، وبلاگ گیلکیِ گیل آوایی

۱۳۹۸ فروردین ۱۳, سه‌شنبه

گوله پامچال – گیلداستان / گیل آوایی

گوله پامچال

گیلداستان

گیل آوایی

دوشنبه ۱۲ فروردين ۱۳۹۸ - ۱ آپريل ۲۰۱۹

پابرانده، شلواره لنگا تا می چکره ور بکشه، هاتو بوو کی خیاله هیسته واشانه مئن شون دوبوم.

می ایطرف اورشینا بو گوماره پیچاپیچ بوو. ایجور ولش گوماره تمش، کی کامپوره ولگانا نشاستی ولش تمشه دیپپیچ واپیچابوسته مئن توفیر دان. گوماره دله مئن ایتا جینجیری جیس وازو ولنگا دوبو. چیچینی گوماره نمش داره کونه ایچی توکا گیفته بو. گوماره اوشن تر بیجار تا تی چوم کار کودی بج واشاده تماشا، بجانه گوشه باده مرا بال به بال رقصا دبید. شِه بزه واش می پا چک ایجور دپاچستی کی خیاله وارش بیگیفته چله آبه مئن بوشو بوم. خوشخوشانی مره خاندان دوبوم:

گوله پامچال

بیرون بی یه

بیرون بیه

فصله باهارای

عزیز نوبه یه کارای ....

هالا می لبله بیجر نامو خیاله کی راشیو گومارو کامپوره یو بیجارانه بج، مثاله ایتا نقاشی پاکا بوسته، خانه ایسابوم. حیاطه مئن مره پابرانده ایتا پیله پایه، ایسر می دس،سوارا بوسته پاک حیاطا اسب تارانن دوبومو مورغو خروسو سگو پیچایانه لشکرا فورانن دوبوم. هاتو جه درازه چوبا سوارا بوسته تاخت زئن دوبوم کی فاندرستم بیدم چادرا خوو کمره دور توشکه بزه، دیفارا گیله الابه کودان دوبو. می مارا دئن دوبوم کی هیسته چوره عرق بوکوده جه چوبی اسبا تاخت زئن، می دیمپرا شه بزه بوو. موشورفه آبا اوسادم. ایموشته آب می دیمپرا بزم. اونا فاندرستان دوبوم کی خو سرا راستا کوده مرا بیده، هوتو خنده کودان دوبو کی واورسه:

- توو چی ول وله بوبوسته داری زای جان آخه ایچکه آب می گولی دونکونی؟

می مارا آوه جا ندام. مره ننام. هاتو می مارا فاندرستان دوبومو ایجور کی مره لیلکه نقشا بخانم، خاندیمی:

شوکوفان شوکوفان

غونچه واکودای

بولبول سره دارای

عزیز فصله باهارای

تی چومان گوشه دارای

تره خال مزه دارای

ویریز کاول اوسانیم

دانه بشانیم امی توم بیجارای

واخوبا بوم بیدم همساده دانه یام پرچین جور خو سرا در باورده آمی حیاطا فاندرستاندوبو یو می مرا خاندان دوبو:

مهتاب شبان مهتاب شبان

آیمه آیم

آیم تی کوتی ور

می جانه دیلبر

هاچین قاقا بوسته خیاله می چومانا دپرکانه بمالستم بیدینم خوفتمه یاکی بیدارمه. هالا چومان دیپیچه دینپیچه دپرکسه دنپرکسه می مارو همساده زناکو اونه پیله دوختره صدا ایجانایی ایشتاوستان دوبوم:

ترا قوربان ترا قوربان

تی چوما حیران، تی چوما حیران

تی بلا بمی سر، می جانه دیلبر

بشم قوربانه دیلبر، بلاگردانه دیلبر،می همپیمانه دیلبر

ویریز کاول اوسانیم

دانه بشانیم

امی توم بیجارای.....

مرا خوشکا زه. هاچین لاما بوسته پاک اوشونا فاندرستان دوبوم. هاتو گیجه مورغانه مانستن کی ایتا گیل گوده اونه سرا بوخوردیبی، دگه را خوردان دوبومو می دور چرخسیم کی بیدم می مارو همساده زناکو اونه پیله دخترو کوچه سره بازارمجو همساده یو دارسایه، همه تان ایجانایی خانداندیبید:

آفتاب گولی

بیرون بی یه

فصل بهارای

عزیز موقه یۀ کارای

مرا شه بزه بوو. چفه عرق بوبوسته، آپالو اووپالو بوکودم. کشکرته صدا جه داره لچه سر تومامه خیابانا دیپیچسته. ایتا رادوار ماشین بوق بزه. همساده خانه پیله سگ ایجور هاپ هاپ بوکوده کی دو بالا بجستم. صافه آسمانا ایتا پره شره ابر دیننه بوو. می هولندی همساده زناکه صدایا ایشتاوستم کی پیله-کانانا جیر شون دوبو. خو زاکه مرا خانداندوبو:

تین کلاینه فیشِس

دی زو-وِمَن نار دِ زِی.

مودر زای:

مار ایک خا نیت می

ایک بلایف لِکِر این دی آوده بورن اسلوت

وانت این ده زِی زوِمَن های-ین.

اِن دی بایتن یه

بلوب بلوب بلوب بلوب بلوب ( بلاب بلاب بلاب....)

Tien kleine visjes[1]

Die zwommen naar de zee

Moeder zei:

Maar ik ga niet mee

Ik blijf lekker in die oude boeren sloot

Want in de zee zwemmen haaien

En die bijten je

blub, blub, blub, blub,blub

blub, blub, blub, blub, blub

واخوبا بوم بیدم هولند، می خانه، می رختخاب، می اوتاقه مئن، هف کویو هف دریا جه ماری خاک دورمه دور.

گوله پامچاله خابه مئن بخانمو هولندی زاکی ترانا بیشتاوم جه خاب دپرکسه.

هان.

برگردان فارسی:

پابرهنه، لنگۀ شلوار را تا زانو بالا زده، چنان بود که انگار در علفهای خیس داشتم می رفتم. یک طرفِ من بیشۀ در هم ریختۀ در هم پیچیدۀ خار بود، یک جور بیشۀ خارِ تمشک که برگهای میوه ازملک( زالزالکِ وحشی) را نمی شد با خارِ تمشک تمیز داد. در وسطِ بیشۀ خار، یک پرندۀ کوچکتر از گنجشک جست و خیز می کرد. گنجشک در پای درختچۀ خار چیزی به منقار گرفته بود. کمی دورتر از بیشۀ خار، شالیزار تا جایی که چشم می دید، برنج به تماشا گسترده بود. خوشۀ برنج دست در دست باد می رقصید. در میان علفهای شبنم زده، از پای من چنان آب پخش می شد که انگار باران گرفته بود و من در گل و آب می رفتم. خوش خوشانی با خود می خواندم:

گل پامچال

بیرون بیا

فصل بهار است

عزیز نوبتِ کار است.....

هنوز خواندنم تمام نشده بود انگار که بیشۀ خار و برنج شالیزار مانند یک نقاشی پاک شده، در خانه بودم. در میان حیاط خانه، پای برهنه یک چوبِ دراز، یک سرش در دستِ من، سوار شده انگار در حیاط اسب می تازاندم. چنان که لشکرِ مرغ و خروس و سگ و گربه را می راندم/فراری می دادم/ همینطور سوار بر چوب دراز، تاحت می زدم که نگاه کردم دیدم چادر را دور کمرش گره زده، دیوار را گل مالی می کرد. داشتم به مادرم نگاه می کردم که خیس عرق از تاخت زدنِ با اسبِ چوبی، گونه هایم را از عرق پاک کردم. با آفتابه لگن( یک جور ظرف مسی شبیه آفتابه/تُنگِ مسیِ آب و...) را برداشتم. یک مشت آب به صورتم زدم. به او نگاه کردم که سرش را بلند کرد و مرا دید. همانطور که می خندید پرسید:

- تو چه وروجکی شده ای بچه جان آخر یک چکه آب در گلوی من نمی ریزی؟

به مادرم جواب ندادم. به روی خودم نیاوردم. همانطور داشتم به مادرم نگاه می کردم طوری که برای خودم آوازِ بی خیالی بخوانم، می خواندم:

شکوله ها شکوفه ها

غنچه باز کرده

بلبل بالای درخت است

عزیز فصل بهار است

چشمانت گوشه دارد است

برای تو خال مزه دارد( خال به تو می آید)

بلند شو، کاوَل ( وسیله ای برای صاف کردن شالیزار پس از شخم زدن، برای نشاء) برداریم

دانه بیافشانیم خزانۀ شالیزارمان را

به خودم آمدم دیدم همسایه هم سرش را از بالای پرچین بیرون آورده به حیاط ما نگاه می کند و با من می خواند:

شبهای مهتابی

می آیم وُ می آیم

می آیم کنار تو

دلبرِ عزیزم

درست حیران شده انگار چشمانم را برای باز کردن و دیدن می مالیدم تا بدانم خفته یا بیدارم. هنوز چشمهایم را بسته وُ نبسته، از خواب پریده وُ نپریده، صدای مادرم و زنِ همسایه و دختر بزرگش را می شنیدم که:

قربانت بروم قربانت بروم

حیرانِ چشمانت بشوم حیران چشمانت بشوم

عزیز دلم، دلبرِ عزیزم

قربان دلبر بروم، بلاگردانِ دلبر بشوم، هم پیمانِ من است دلبر

بلند شو کاوُل برداریم

دانه بیافشانیم

خزانۀ شالیزارمان را

خشکم زد. تماماً از حرکت باز ماندم( فلج شدم) به آنها چشم دوخته بودم. همینطور مانند مرغهای گیج که یک تکه گلِ خشک به سرشان خورده باشد، تلو تلو خوران دُورِ خودم می چرخیدم که دیدم مادرم و زن همسایه و دختر بزرگش و دستفروش محله و همسایه و دارسایه!( دارسایه=سایه درخت! کنایه ایست برای گفتن همسایه/ مثل کار>پار، خانه> مانه و....) همه با هم داشتند می خواندند:

گلِ افتاب ( آفتابِ گل به معنی آفتابِ خوب، آفتاب زیبا و....)

گُلِ آفتاب

بیرون بیا

فصل بهار است

عزیزم موقعِ کار است.

عرق سرد بر جانم نشسته بود. خیس عرق شده، این پهلو آن پهلو کردم. صدای زاغی از بالابلندیِ درخت تمام خیابان را پر کرده بود. یک ماشینِ در حال گذر، بوق زد. سگِ بزرگ همسایه یک جور هاپ هاپ کرد که دو پهلو از خواب پریدم. در آسمان صاف یک پاره ابر هم نبود. صدای زنِ هلندی همسایه ام را می شنیدم که از پلکان پایین می رفت. با بچه اش می خواند:

تین کلاینه مایشِس[2]

دی زُوِمَن نار دِ زِی.

مودر زای:

مار ایک خا نیت می

ایک بلایف لِکِر این دی آوده بورن اسلوت

وانت این ده زِی زوِمَن های-ین.

اِن دی بایتن یه

بلوب بلوب بلوب بلوب بلوب ( بلاب بلاب بلاب....

به خودم آمدم دیدم در هلند، در خانه ام، در رختخوابم، در اتاق خودم، هفت کوه و هفت دریا از خاک مادری دورم دور.

گل پامچال را در خواب خواندم و ترانۀ کودکانۀ هلندی را شنیدم و از خواب پریدم.

همین.

[1] ده تا کوچی مایی

کی دریا سمت شنا کودان دیبید

مار بوگفته:

من ولی اوشونه مرا نشمه.

من مره راحت خانه مئن، ها کوچی روخان ایسمه

چونکی دریا مئن کوسه یان شنا کونیدیو

ها کوسه یان ترا خوریدی

بلوب، بلوب، بلوب، بلوب، بلوب

( جه اینترنت بیگیفتمه!)

[2] ده ماهیِ کوچک

به طرف دریا شنا می کردند

مادر گفت:

ولی با آنها نمی روم.

من راحت در همان جویبار مزرعه می مانم

چون در دریا کوسه ها شنا می کنند

و این کوسه ها ترا می خورند

بلوب، بلوب، بلوب، بلوب، بلوب

( متن هلندی این ترانه را از اینترنت برگرفته ام)

۱۳۹۸ فروردین ۴, یکشنبه

نوتا گیلچاردانه ( پیشترانه چاردانه) - گیل آوایی

می رشتا فان درم ارسو واره چوم

هاچین واهیلا به ارسو داره چوم!

هاتو قاقا بو شه می رشته کوچان

تورا به دیل دیما ارسو کاره چوم!!!

فارسی:

رشتم را نگاه می کنم اشک می بارد چشمم

همینطور سرگشته می شود اشک دارد چشمم

همینطور حیران شده می رود کوچه های رشتم

دل دیوانه می شود روی گونه ارسو می کارد چشمم

می یادا گم بوشو، می دیل ولانه

می چوما چو زنه ارسو فیشانه

مره واهیلا بوستم جه دیله کار

خیالا های جه می غوربت فورانه!!!

فارسی:

به یادم می گویم برو، دلم نمی گذارد

چشمم را تحریک می کند، اشک می ریزاند

برای خودم وا مانده ام از کارِ دلم
خیال را هی از غربتم فراری می دهد
( خیال را از غربتم دور می کند)!

می ره گم ایشتاوم ساکیتا به دیل

جه چوم ارسو اوچه واهیلا به دیل

هاتو کورم کلاچم خانم آواز

بازین لاب ایجگره اوخانا به دیل

فارسی

با خودم می گویم می شنوم ساکت می شود دل

از چشمم اشک می چیند سرگشته می شود دل

همینطور بی توجه، حواس پرت می خوانم آواز

سپس مانند ضجه-هوار(اوخان=واخوان/پژواک) می شود دل

می یادا چو زنم می دیل تورا به

فورانه ارسونا، دریا پورا به

دیمه ساحیل به فورشانه بوشو آب

دمرده دیلا پاک دریا جورا به!

فارسی

یادم را تحریک می کنم دلم دیوانه می شود

اشکها می راند، دریا پر می شود

ساحلِ گونه(چهره) می شود ماسه های رفته به آب
با دلِ غرق شده، دریا جور می شود!

4

بازام واهیلا بو، نم دیله سر پا

دمخته دیلا سینه مئن دمه جا

بازین کی چنگ زنه دیل سینا به لات

گمه وسته ده مرا ارسو نوا

فارسی

باز هم سرگشته شده روی دل پا می گذارم

دلِ زیرپاگذاشته را در سینه جا می دهم

هنگام که دل سینه را چنگ می زند لات می شود

می گویم بس است دیگر دلم اشک نمی خواهد

وطن یانی جه ماری خاک سیوایی

وطن یانی کی غوربت بُون هوایی

وطن یانی ایموشته خاکو تی یاد

هاچین ارسو مرا پاک گورشه کایی!

فارسی

وطن یعنی از خاک مادری جدایی

وطن یعنی که غربت بودن هوایی

( هوایی: سرگشته، پریشان!)

وطن یعنی یک مشت خاک وُ یادِ تو

درست با اشک داغ شده باشی!

می زاکا گم وطن، گه وسته بابا

چقد میگی وطن! اینجایی آقا!

می زاکا فان درم بم واهیلو قاق

چره می ماری خاک می زاکا نوا!
فارسی
به بچه ام می گویم وطن، می گوید بس است بابا
چقدر می گویی وطن، اینجایی آقا!
بچه ام را سرگشته و حیران می نگرم
چرا بچه ام میلِ خاکِ مادری ام ندارد!

وطن یانی کی دوری!، چوم برایی!
جه دوری واهیلی، پاک گورشه کایی!
وطن یانی چومه ارسو یه تی خاک،
هاتو کی دورابی، بی گیل آوایی!

فارسی
وطن یعنی که دوری! چشم به راهی!
از دوری سرگشته ای، درست مثل داغ شده ای
وطن یعنی خاک تو اشک چشمت است
همچین که دور شوی، می شوی گیل آوایی!

کرا دونیا لوچان، می رشت نیگایه
می رشت شهرانه دونیایا نما یه
جه پاریس، رم، نیویورک، بارسلونا،
می رشت هرماله جوفت ناره ایتایه!

فارسی

دنیا مانند چشمانِ لوچ کرده، رشتِ من نگاه است!

رشتِ من زیباییِ شهرهای دنیاست

از پاریس، رُم، نیویورک، بارسلونا،

رشتِ من اصلاً جُفت ندارد، یگانه است.

سه تا گیلچاردانه-گیل آوایی

آمی دیلانه حرفان با نیگایه

سیوایی ایپچه از شرمو حایایه

آمی چومان زنه گب رادواران

تی چوم می چومه امرا دسکلایه!

فارسی:

حرفهای دلِ ما با نگاهست

جدایی یک کمی از حجب و حیاست

چشمهای ما در راه که هستیم حرف می زنند

چشم تو با چشم من پایکوبان است!

( دسکلا=دست زدن از شادی/پایکوبی/شادمانی)

جه تی دیل تا می دیل، راشی نیگایه

سیواییم، فاصله حوجبو حایایه

تی چوم می چوم، می چوم تی چومه امرا

زنه گب!، پاک مثاله دسکلایه!

فارسی:

از دلِ تو تا دلِ من، راهِ پیوند نگاهست

جدا هستیم، فاصله حُجب وُ حیا هست.

چشم تو با چشم من، چشم من با چشم تو

حرف می زند، درست مانند پایکوبیست!

شبانا دام ناهان می دیله کاره
چومانا چو بزنه تا بواره
منام واهیلا بم جه می دیله کار
کی دیل نقاره یه، چومام دیاره!

فارسی
شبها دام گذاشتن کار دل من است
چشم را تحریک کند تا ببارد
من هم حیران شوم از کار دلم
که دل نقاره است، چشم هم دایره!

۱۳۹۷ اسفند ۲۶, یکشنبه

شیمی نوروز شادو شادی شیمیشین نوروزانه ببه.(چندتا می قدیمی گیلچاردانه!) - گیل آوایی

اگه ایران ایتا انگوشترینه
آمی گیلان اونه سبزه نیگینه
آمی جنگل، آمی روخانو دریا
آمی ایرانه تاجه سر نیشینه

فارسی

اگر ایران یک انگشترین است

گیلانِ ما نگینه سبز آن است.

جنگلِ ما، رودخانه و دریای ما

تاجنشینِ ایرانِ ماست

بامو نوروزو من هانده آویرم
بازام واستی غریبه سر ویگیرم
ببم هانده منو می بوطری ودکا
چومه ارسو، بگم، واگم، دیمیرم

فارسی:

نوروز رسیده و من هنوز گم شده ام

باز هم باید غریبی را سر بگیرم

باز هم من باشم و بطریِ ودکای من

با اشک چشم بگویم واگویم غرق شوم

هاتو قاقیم، منو هفسینه نوروز
او روزا من دارم، هفسینام آ روز
هاچین شانته بوبوست می داره ولگان
بهارا ده هاوار : نوروزه ایمروز

فارسی

همینطور حیرانیم، من و هفت سینِ نوروز

آن روز را من دارم، هفت سین هم این روز

برگهای درختِ من براستی دلقک شده اند

بهار را هوار می زنند: نوروز است امروز

هاچینه دیل خوشه کی یار بلایه
دیله که تاسیانی مئن دوایه
نوگو می یار کرا بی شات خوره تاب
خوره گه، ایشتاوه، هاچین پلایه

فارسی

بیخود دل خوش است که یار بلاست

در بینِ دلتنگیهای دلَکم، دواست

نگو که یارِ من بیهوده در تب و تاب است

برای خودش می گوید می شنود بی دست و پاست

۱۳۹۷ اسفند ۱, چهارشنبه

به مناسبت روزجهانی زبان مادری - گیل آوایی

داستانها و سروده های گیلکی که تا این تاریخ یعنی 1397/2019 منتشر کرده ام و به مناسبت روزجهانی زبان مادری یعنی 21 فوریه، نشانیهای مربوطه را برای دریافت/دانلودِ آنها در اینجا با شما قسمت می کنم:

تسکه شبانه دسکلا، مجموعه ای از داستانهای گیلکی با ترجمه فارسی

http://www.mediafire.com/file/lxt5ko7b8iis0bw/the-applaud-of-silent-nights-iranianfolksstories_gilavaei.pdf/file

2
لوچان، مجموعه ای از غزلهای گیلکی با ترجمه فارسی

http://www.mediafire.com/file/oq2i17752fjc3yy/luchan-gilghazal-folks-sonnet-gilavaei.pdf

جوکول، شعرهای کوتاه گیلکی با ترجمه فارسی

http://www.mediafire.com/file/ni4mtddyl102022/gilaki_short_poems-jukul_gilavaei.pdf

کتکتاز، چاردانه های گیلکی با ترجمه فارسی

http://www.mediafire.com/file/a45tf5ay5sp4raa/IranianFolks-quatrain-katkataz-gilchardaneyan-gilavaei.pdf

ارسو ( مجموع داستانهای گیلکی با برگردان فارسی)

http://www.mediafire.com/view/05361reud3e6o3e/ده_داستان-ارسو-گیلکی_بابرگردان_فارسی-گیل_آوایی.pdf

دبکه ( چهاردانه گیلکی با برگردان فارسی)

http://www.mediafire.com/view/2dq8k2cqqu1zaqh/gilavaei-دبکه-مجموعه_ای_از_چاردانه_های_گیلکی-گیل_آوایی.pdf