چاربدار یا چارپادار- گیلیکی کوچی داستان - گیل آوایی

 چاربدار

گیل آوایی

۱۳۸۹ دی ۱, چهارشنبه

خاب بیدم خوفتمه خاب دئندرم. هوا پاک بوبو بو گوره خوله! کرا ایتا پیچه اوشنتره نتانستیم بیدینم. لاب چفه عرق بوبو تومان پرا ور

 بکشه دازا کمر فوزه هیمه بارا می کول بنا جنگله اوخانه مئن آمون دوبوم.

پلت داره لچه ولگان باده مرا رقصا دیبید. گوماره مئن لانتی هاتویا مانستی کی ایتا گوسکایا فوتورک بزه بو، گوسکا جانکنش کودی کی اونه دهانه جا جیویزه. کشکرت داره لچه خو لانه مئن نیشته بو باده مرا والای خوردی.

می پاجیری هیسته واش پاک می پایانا بوکوده بو سیفیده ورف. هرتا قدم اوسادیم می حاواسا وا جیما کودی بیم کی لیسکا نوخوردیبیم. مره گاگلف ایچی خاندیم. گایی یام می حیساب کیتاب چورتیکا اموییم. خیاله کی راه تومامی ناره یو من هاتو هیمه بار می دوش شون دوبوم.

دور دوره شر ایتا چاربدار قاطرا بار بوکوده کویا بوجورشون دوبو ایجور کی خیاله کویا واچکستاندره. ایتا پیله سنگه سر هیمه بارا بنام. می دسا بیگیفتم می دیمه ور، داد بزئم:

- ای برااااااااااااا ری...... هـــــــــــــــــــــــــــوی......

می صدا جنگله اوخانه مئن دیپیچسته ولی جه چاربدار هیچی نیشتاوستم. دو واره داد بزئم:

- ای برااااااااااااااااااااااااااری ..........هـــــــــــــــتتتتتتوی چاربدااااااااااااااااااااااری هـــــــــــــــوی

بازام بیدم هیچی اونه جا نامو می دیله مئن بوگفتم:

- مگه به!؟ یا کره گوشه یا اینکی......

دو واره داد بزم اما آی دفا هرچی تانستیم می صدایا ویشترا کودم ولی بازام می دادا جیواب ندا. مره مره بوگفتم:

- چوتو نیشتاوه!؟ تومامه جنگلا می داد دیپیچسته داره جنگله اوخان دپرکسته! بازین آ چاربدار می دادا نیشتاوسته!؟

بفکرا شوم. می دیلا بزه هیمه بارا وا بدم چاربداره دوما بیگیرم، بشم بیدینم آخه چره می دادا آوجا نده! هوتو کویا واچکسته شوندره بوجور!

ایجور کی خیاله ایتا آهو مانستن سنگه لاخانه مئن جستن مونم، کویانه مئن دو ومه! می دازا جه می شلانقوزه بیرون فاکشه هاتو گومار پومارانا فتاشمه یو راه وازا کونم. چاربدارا نشانه بیگیفته تاخت زنمه!

هرچی جولوتر شمه چاربدار دورترا به. هاتو داد زنم:

آی

براااااااااااااری....هــــــــــــــــــــــوی......چاربداااااااااااااری...هــــــــــــــــــــــــــــــــــــــوی...آ..................وووو .....تی کره گوشا یامان بیگیره!

بوبوسته بوم چفه عرق! می داهانه جا آلو زه یی بیرون خیاله کی ایتا کله ورزا چورابو بیجارا مئن گاجمه یا فاکشن دره یو اونه کخ بوکوده داهانه جا ابره مانستن آلو بیرون آیه!

بودو بودو کرا فاره سه بوم چشمه لب. کوچی روخانا باموم واز بوکونم می پا جلسکسه دراز دراز بکفتم واشانه سر پور ده نمانسته بو کی دازه دومه بشه می تک!

مره مره بوگفتم:

- من خاره تو چاربدارا! تی واستی پور ده نمانسته بو لام ببم!

بازین واخوبا بوم میره فکر بوکودم:

- آخه او بیچارا چره فوش دی!؟ اون کی خو رایا بیگیفته شون دره! بتو چی!؟ تو داد زنی بازین خایی ترا آوجا ده! مگه مرداکا طلب داری!؟

ایتا پیچه به سام فکر بوکودم مره مره بوگفتم:

- آخه نیبه کی!؟ هاپیله کی گوره خوله جنگله مئن آدمه دیل خایه بترکه بازین ایتایام کی یافی تی دیل خایه ایتا هایی! هویی! ایتا چه دانم فوشی پوشی بدی، بیشتاوی! اینقد داد بزم می گولی بترکست! بازین اچاربدار ایتا خوس نوکوده داره!

هوا ده کرا تاریکا بون دوبو. ایتا دارا واچکستم بوشوم بوجور بیدم چاربدار پور ده نمانسته جنگلا دواره، فاره سه کو بوجورا کی اویه ده دار ماره جا خبری نی یه! هاچین صافو دارو درخت دباخته یه!

داره جا بیجیر باموم. دو واره را دکفتم. می پا گرزنه جا هاچین جیجا بوبوسته بو. می مویانه مئن خیاله پوتار دکفته بی، هاتو ویل ویلی کودی. لابدان پاک می دیم پرا هاچین پشه بنده مانستن بیگیفته بو. چوم پیله کی زه ییم لابدان می چومه جولو کرا هلاچین خوردی!

هاتو بکف ویریز دو وستان دوبوم. هیچی مرا حالی نوبو. کرا خیاله کی می چوما خون بیگیفته چاربدارا نشانا کوده تمش پمشانه مئن وازو ولنگ کونان شون دوبوم.

گوماره پوشت ایچی خیاله جوخوفته بو. مرا ترسا گیفته. دازه دوما می دسانه مئن موشتا کوده بوم. چارچشمی گوماره مئنا فاندریستیم. ایدفا بیدم ایچی چاردسو پا گوماره جا بیرون بامو بوگروخته. کرا بوبوسته بوم هاچین ایتا شال ترس ممد. ده می پا قو وت ناشتی کرا کفتان دوبوم. می چکره پرکستی. ایتا دوسکوله مرا دراز دراز واشانه سر مالغ زه ییم.

چاربدار جنگلا دوارسته بو. منام پور ده نمانسته بو کی اونا فارسم. هاتو کرا داد زه ییم:

- آی برااااااااااااااااااری...................چاربدااااااااااااااااااری......!!!! من واترکستم تو چره می جیوابا ندی!؟ تو کیسی!؟ تو کویه شین ایسی!؟ خانه خراس ایپچه تی سرا واگردان آخه بیدین تی پوشته سر چی خبر ایسه! شاید ایچی ترا فوتورکه!

هاتو کرا اونه مرا حرف زئن دوبوم کویا واچکسته، شون دو بوم بوجور تا چاربدارا فارسم. ده کرا دورسفته بوم. می جان پاک جیجا بوبو بو. چفه عرق خیاله کی ایتا مورشفه آب می سره کول فو وسته بو. بوبو بوم هیسته چوره. ایدفا بیدم چاربدار پور ده نمانسته فارسه کو بوجورو دکفه سراجیری!

هرچی زور داشتیم می دسه پا مئن جیما کودمو بو دو وستم. جنگلا دوارستم. تومامه دارو خالو گومارانا بنام پوشته سر. می سره جور آسمان بو یو خورشید کرا ده شون دوبو بوخوسه. ایدفایی خیاله می چوم دکفته هیزار هیزار چاربدار کی صف بکشه تته رج ایسابید، هرچی فاندرستم نتانستیم هو چاربدارا کی بیده بوم، بیافم. همه تان ایجور بید. ایجور لیباس دوکوده. ایجور پشمی کت خودشانه کوله سر بنا. ایجور موشتک بدس کرا قاقابو مرا نیگا کودید.

هرچی باموم داد بزنم بیدم ده می گولی جا صدا بیرون نایه. می گولی خوشکابو بو. نه تانستیم داد بزنم نه تانستیم شیب بزنم نه تانستیم می دسو پایا تکان بدم. لاب بوبو بوم ایتا خوشکه چوب!

چاربداران صف بکشه بید. قطار قطار چاربدار. قطار قطار موشتک بدس تته رج قاطرانا بار بوکوده. خیاله هوشونام میره خندا دبیبید. ده کرا کوسخولا بو بوم.

مرا شه بزه. هاچین منترا بو اوشانا فاندرستیمی. ایدفایی خیاله همه تان مرا هوجوم باورده بید. نتانستیم بو دو وم. بوگروزم جه اون همه چاربدار جیویزم. هاتو ماسته مانستن قاقابو! تا اینکی ایچی بامو مرا از جا بکند!

خیاله کی بوبو بوم ایتا سیلاب کو جا سراجیرا بو. هاتو هرچی می راسر ناهابو شوستیمو واشوستیم اموییم بیجیر. اونقد می سر اسنگا اوسنگا بوخورده بو کی ده استانه گمجا دوارسته بوبوسته بو ایتا گورخانه!

چاربداران تا فاره سه یید مرا بیگیرید می دیلا ایجور جوم دکفت کی خابه جا دپرکستم!

ایجور دپرکسن هاتویا مانستی کی هفپادشایا هانده خاب دئن درم!

هان

*واستی بگم کی چاربداره جا خوب بو اگه چارپادار بینویشتی بیم ولی چاربدار ده جا دکفته داره. چارپادار دوروست تره. اکلمه یا " چاروادار" ام گیدی. چاروادار=چارپادار>گیلیکی>چاربدار 

یادآوری - گیل آوایی

بازام کی دیل بوبو رشته هاوایی!؟/ واسی هی لوی بخانه گیل آوایی

جه ارسو هیستا به چومان، هاچین قاق/ بوسوجه گورشا به دیل جه سیوایی!

"هی لوی یا هیلوی" یکی از آوازهای بسیار ملانکولی و دلنشین گیلکی است که زنده یاد پوررضا هم آن را به زیباترین شکل ممکن خوانده است.

2

بوگفتمه بکنم دیل جه تو، می غورصا دوارم/بیدم نه غورصا دوارم، نه کندنه دیلا دارم

چومانه ارسو داره، نقشه تی چوما، می ساز/شبانه درده دیلا، زخمه زخمه گه وا بوارم

هاچین بیگیفتمه سرسام، اتو کی حایرانم/بیگیفته ابرانا مانم، کی نه وارم، نه نوارم

نانی شواله کشم، واهیلم، هاتو قاقم/نانم گیرم جه تو ول، یا می غورصه جا وارم

بجانه رقصا مانی، دیل بری، دپرکانی/روزان تی ره آویرم، شب تی واستی بیدارم

چی فو زنی تی بوسوختا، تی گورشه کایا، وای/پیالا فاندرمه، تی چوما دینم، زارم

تی عکسه قابا گیرم کش، تی چومانا دم ناز/جه دوری ول گیرمه ول، هاچین اوروشوارم

گیل آوایی بی نوخون جوش زنه، ننا ده وفا/هاچین کاره خو کلا، لیسکا بوستا گه قارم

فارسی:

گفتم دل بکنم از تو از پسِ غصه ام بر آیم/دیدم نه از پسِ غصه بر می آیم نه دلِ کندن را دارم

اشک چشمها نقشِ چشمان ترا دارد، سازِ من/دردِ دلِ شبانه را زخمه زخمه می گوید باید ببارم

بیهوده کلاف سردر گم شده ام حیران هستم/ابرهای گرفته را می مانم که نه می بارم نه نمی بارم

نمی دانی شعله کشانم، سرگشته ام، حیرانم/نمی دانم از تو شعله می کشم یا از غصه ام می بارم

مثل رقص برنج را می مانی، دل می بری، خواب می بری/روزها بخاطر تو گم شده ام، شب بخاطر تو بیدارم

برا چه سوخته را، داغ شده ات را می گیرانی، وای/به پیاله نگاه می کنم چشم ترا می بینم، زارم

قاب عکسِ ترا بغل می کنم، چشم ترا ناز می دهم/از دوری شعله می کشم شعله، انگار پاک سوزانم( مترادف فارسی که گویای " اوروشوارم را بدهد نیافتم)

گیل آوایی بیهوده بی قراری می کنی، وفا دیگر نیست/بیهوده روی حرف خود ایستاده، به یار لوس شده، می گوید قهرم

2018

//////////

3

می چوم دریا بوبو خالی پی یاله/مره تام توم بزه، دیل پوره ناله

تی عکسه سر فی وه ارسو منم قاق/ده گورشا بوم خایم دونیا بکاله

2013

////

4

گمه غورصه بوشو، واستی بشم خواب/دمردم ده تی دس چوما ببرد آب

بیدم شب پاک واشاد زولفا بدا باد/چوما الله تی تی پاک دان دره تاب

5

دو واره دیل بیگیفتا غم زنه فو/ببرده ارسو می چومانا از سو

بیگیفتم می پیالا قاقا بو باز/کی هانده وا دیمیره تسکا بو قو

6

بیگیفته دیلا گم ده شب بوخوسه/خیالا ده نشه تنها جوخوسه

اگه هانده دکفه تی چومه یاد/نوخوسه ارسویا تا صبح فوقوسه

7

ماری جان شب نوخوفتم تی نیگا ره/شبه دیل گورشابو می ارسو آه ره

تیتی بوگروخته می دیل با خوروسخان/تره واهیله تی کتله صدا ره

8

نانی کی ونگو ناک بی تو می کاره/می چومانام همیشک ارسو واره

خی یالا شون تی امرا بون بوبو داب/جه دوری دیل ایدونیا ناجه داره

2012

یادآوری - گیل آوایی

شبانه تاسیانی چی درازه/همیشک تسکه دیل چومانه وازه

نشا هرماله صوندوقا کودن واز/کی دیله پستایی همیشک رازه

فارسی

شبهای دلتنگی چه دراز است/همیشه چشمِ آدم دلتنگ باز است

نمی شود هر صندوقی را باز کرد/که پس اندازِ دل همیشه راز است

/

غمانا فیشانم، بادام بره شه/پیاله خالی به خابام بره شه

هاتو کی وارگانم چومپیلا می یاد/خیاله باله سر سوارا به شه

فارسی

غمها را دور می ریزم، باد هم می برد، می رود/پیاله خالی می شود خواب را هم می برد می رود

همچین که پلک چشم را به یادم آویز می کنم/بر بالِ خیال سوار می شود می رود

/

می دیلی واهیله بشم بخانه / مرا آیوانه سر می مار دوخانه

بینیشته هیره جیر مرا بده ناز / پیله که وا بدم زاکی بمانه

فارسی

دلکم سرگشته شده بروم خانه/مادرم از سر ایوان صدایم کند

نشسته زیر پاگرد ایوان نازم بدهد/بزرگی را رها کنم، کودکی بماند

/

چوما ارسو دره یادا بزه چو / هاتو زاکا بو گه می جانه مار کو

جه چوم ارسو سی یا ابرا دوارست / جه غورصه آه زنه می دیمپرا فو!

فارسی

چشم را اشک افتاده، یاد را تحریک می کند/همینطور بچه شده می گوید مادر جان من کجاست

اشک از چشمان فرا تر از ابرِ سیاه شده/از غصه آه گونه هایم را فوت می زند.

/

آ فیسبوکام بوبوسته می آویسی!/ می دیلا چو زنه گه وا بینویسی!

منام تورا بو جه آ ولوله زاک، / آخه غوربت کی دانه چی نیویسی!؟

فارسی

این فیسبوک هم شده هووی من/دلم را تحریک می کند می گوید باید بنویسی

من هم دیوانه شده ام از این بچۀ سر به هوا/آخر این غربت چه کسی می داند چه می نویسی!؟

2014

//////

 سی یا سالانه پاک یاران آویرد / کرا داران جه داغان سربیجیرد

هاچین ماتم بیگیفت جه تسکه دیل خاک / آکه ببه کی آیان ول بیگیرد!

فارسی:

سالهای سیاه است انگار یاران گم هستند/درختان از داغها سر بزیرند

تمام ماتم گرفت از دلِ تنگ خاک/کی بشود که آه ها شعله بگیرند!

.

بوشو سالانا هانده دیل باورد یاد / خیاله ابرا پاک بردان دره باد

دکفتم ماری خاکه یاد آی وای / بازام واستی بوسوجم من جه بیداد!

فارسی:

سالهای رفته را باز دل یاد آورد/انگار که ابر را باد می برد

افتاده ام بیاد خاک مادری، ای داد/باز هم باید بسوزم من از بیداد!

2015