-اه....ارسو تنا نی یه.... همه تان
بامودی.... همه تان ایسادی....اه.... مگه اعدام
نوبوستید.......من....من......نه....مگه به!؟....هامه تان ایسادی....خودشانید.....
تازه اباد.... تازه آباد.... اورشین بوبوسته قبران!؟ .....
داد بزم داد. ایجور داد
که جه خاب دپرکستم. مرا هاچین شه بزه بو..... مره مره بوگفتم:
دپرکستم جه خاب هانده
آویرم
کرا غوربت هاتو واستی دیمیرم
بوبوستم پاک می رشته ره
هاوایی
نانه هی کس دمرده گیل
آوایی!
هان!
برگردان
فارسی
رفته
ها هستند، نرفته ها گم شده اند/ داستان گیلکی
همینطور
بود همینطور. چشم بر هم نهاده ننهاده رفته بودم. خوب! دست خودم که نبود!؟ همینطور
گاه گاه می بینی آدم خودبخود می رود. کجا، نه دست توست نه دستِ خدا! ناگهان می
بینی رفته ای هفت کوه و هفت دریا را رد کرده ای هنوز یک چشم برهم ننهاده! خوب من
هم در این دنیا کجا می توانم باشم جز خاک مادری دلتنگتر!؟
راستی
راستی رفته بودم رشت. درست یک دو سه رشت بودم. نمی دانم چرا همیشه از فرهنگ[1]
راه افتادم. بیخود بیهوده نیست که می گویند" فرهنگ را دُور نزده ای مگر[2]!؟
خوب
من رشت رفته بودم. از فرهنگ رد شده، رسیده بودم به تربیت بدنی[3].
ثعلب فروشِ شهرم، روی ایوان آن نشسته بود. تو تا کتریِ بزرگ جلوی او بود. خندۀ
مهربانِ او بر لبانش، به من نگاه می کرد. ماتِ دستهای او شده بود که استکان در
مُشت گرفته، پنهانش کرده بود. مانده بودم.
نمی
دانستم چطور شده بود، چه وقت بود که از تربیت بدنی در شده رد نشده ساسان[4]
را می دیدم که سوزن می انداختی جا نبود. کامیونهای تره بار صف کشیده، پشت سر هم ایستاده
بودند. یکی پالان روی پشتش، آن یکی چهارچرخ کشان کشان، یکی درست لاغرِ مردنی که
زنبیل به او آویزان بود، درست مانند قیامت بود.
همینطور
مثل آدمهای گم شده، درست شده بودم پارۀ خیالی که دست به دست باد شده رفته بودم.
برای
خودم دلتنگی را می گشتم که به چهارراه میکائیل[5]
رسیدم. هنوز بخود نیامده بودم که دیدیم چهاربراران هستم. مردم جمع شده بودند. درست
مثل این بود که تمام رشت را آورده بودند. ناگهان میان مردم، دستِ یک نفر را که
سینه جلو داده شعار می داد، گرفتم. با او روی یک وانت رفتم دستش را بلند کرده به
مردم نگاه می کردم و داد می زدم:
-تقصیرِ
همین است. همه چیز تقصیرِ همین است همین! هرچه می توانید سرِ همین داد بزنید! داد
بزنید داد بزنید تا می توانید داد بزنید.
دیدم
همان که دستش را گرفته بالا برده بودم داد می زدم گفت:
-آره آره بگو داد بزنند. داد بزنند داد بزنند
سپس
خنده کرد و ساکت شده به همه چشم دوخته بود.
پرسیدم:
-چرا ساکت شده ای هیچ چیز نمیگی!؟
گفت:
-بگذار
داد بزنند! من به جهنم! بگذار سرِ من داد بزنند ولی داد بزنند از سکوت نمیرند! اگر
داد نزنند همگی از خاموشی می میریم!
دورها
چشمم به ارسو افتاد. درست خشکم زد. با خودم گفتم:
-ارسو که اعدام شده بود! چطور
پس....مگر....نه....نیست....نه نه خودش است. ارسوست. ارسو.....
چشم
بر هم نهادم. چشمم را مالیدم و چشم باز کردم. باز هم نگاه کردم. درست انگار گم شده
باشم، به لُکنت افتاده می گفتم:
-اِه.....ارسو
تنها نیست...همه شان آمده اند.... همه شان هستند...اه....مگر اعدام نشده
بودند...من...من...نه...مگر می شود!؟.... همه شان هستند....خودشانند....تازه آباد[6]...
گورهای بهم ریخته...!؟
داد
زدم داد. یک جور داد که از خواب پریدم. عرق سردی بر جانم نشسته بود. با خودم گفتم:
- آی خودا، پر فادن، من پر بیگیرم، آخ جون... رایه بابل و بابلسر بیگیرم آخ جون...جانه دیلبر ..
نیمیزگیره
پرچینه درزه جا می چوم دکفته سیما خانه. بیدم می سیا کور چا جان کی آب
واقوشتان دره، خوره خواندان دره. تا بایم ویریزم آقوزداره شاخه واچکم بشم
بوجور اونه ره ایتا شیب بزنم کی مرا فان دره، بیدم می ریکابی هاچین شالیکی
یا مانه، می دیم پر پاک گیله الابه، مره مره بوگوفتم آتو اگه مرا بیدینه ده
هرماله می سر الاما نخوایه دئن.
هوتو پرچین کش جوخوفته جونخوفته،
دوزیکی اونا فاندرستم. می لابیلا فه وه رستم، ایتا آه بکشم. هلا می آه
تومانا نوبوسته می ماره کتله لنگه بیگیفته مرا کی هاتو خیاله خوجدارا دبکه
بزنه مره تاوه دایو می سر داد بزه:
- ویری ده زای! تو پرچینه کش چه چو زئن دری آخه! جانه مرگ نیبی تو! وااااااااااااااای!!!!
می
مارام کی مالیات پالیات ناشتی، هاتو کترایی داد زه یی. مگه یارستیم می
مارا بگم که سیما صارا مئن ایسا یو من اونا فاندرستان درم!؟ ایجور می آبرو
بردی کی سیمامار کرده خاله مرا دکفتی می جان کی بازام اونه دختره دوما
بیگیفته دارم.
هانه واستی هیچی نوگوفتم. پرچینه کش ویریشتم. بوشم می دیم پرا بوشوستم. نارخوریا اوسادم را دکفتم.
می
پئره نارخوری یام کی ایتا دوتا نوبو! لاکیتاب شیشتا طبقه داشتی. جه شوره
کولمه بیگیر تا میرزاقاسمی یو زیتون پرورده یو توربو چه دانم هرتا ناهار
واستی شیش طبقه نارخوری لبالب بوبوستی بی. منام همه تا روزان واستی می پئره
ره ناهار ببردیبیم.
تابستانان هان می کار بو. کی کی ناشتیم مدرسه
وازا به تا جه اناهار بردن جیویشتی بیم. ایتا پیچه دوتاپیچه رایام نوبوکی.
او وختان کی امی خانه دباغیان بو واستی تا آچ بیشه بوشوبیم. اونام نه چرخ
مرا یا ماشینه مرا ! هاتو واستی پیاده کی ویشتره وختانام پابرانده بوم،
بوشوبیم.
مرا مراقا گیفتی نارخوری یا می دس بیگیفتی بیم انهمه رایا
بوشوبیم تازه می دیل زه یی همش می پوشته تان کی نوکونه سیما مرا بیدینه!
هامه تا روز تا می پئره دوکان واستی مره مره مورغه مانستن چیلیک بزه بیم تا
فره سه بیم می پئره دوکان.
بازی وختان کی می پئره خوشخوشان بو مرا
دو زار فادایی ایتا بیلیطه خطه واحد کی پیاده وان گردسته بیم ولی هرماله
نوبوستی کی می پئر خوشخوشانی بوگودیبی یو مرا پول فادابی.
ایتا روز
هاچین زالاش باورده بوم . زباله بو. روباره کوله سر آبلاکویان تته رج زباله
خابا دیبید. داره لچه ایتا زلزله پاک خو چیلیکا دورسینن دوبو. ممداسنه
خانه باغه داره ارباخوجا کی بیدم می دان آب دکفته. مرا جوم جوم دکفت. حاجی
چوس نفسه دوکانه کش ایتا کولاکتا اوسادم دبکه بزم ارباخوجه داره لچه.
ایدفایی ممداسنه مار خیاله کی ایجگره بوکونه ایجور داد بزه که قورابیه
فوروش، جه خو زباله خواب دوبالا بجسته.
ایتا ارباخوجا کی دیفاره کش
بکفته بو اوسادم پا به گروز بنام. ممداسنه سر الامه پیدا نوبوسته، حاجی چوس
نفسه دوکانه پوشته را جیویز بزم تا تانسیتم بودو وستم. مشته قولی جه خو
دورسفته دوکان کی تاخ تاخی نان چاگودی، ایتا تره پایه اوساده می دومبال
دکفت. منام کی هاچین خیاله دونیا قهرمانه دو وستن ببم ایجور فشفشه مانستن
دو وستیم کی مشتی خودایام نتانستی مرا فاره سه.
روبارکنار همه جانشورا دیبید. مشته غولام حوسِن ایجور آشغالی واز بوگوده کی شاپور فینگی لیسته کوله سر جلسکسه دکفته آبه مئن.
می
تومان پیرانا بکندم روبارا و ِر بزم بوشوم اویتا کوله سر. آفتاب دتابه
مِئن، مرا تکان بدام کی آب بوتوککه. ایتاپیچه آب دپاچسته بو می پیرانا
هیستا گوده بو. اونا فیچالستم تکان بدام دوگودم. زاکان توته داره جان دکفته
بید. ایتا داره خال ساق نمانسته بو.
دور دوره شر اَمد، زارا خاخوره
مرا خوشکه لاس زئن دوبو. هاتو کی علی درازه مارا بیده، خو دوما جیگا بدا.
مرا نیده بو بنام. می تومان پیرانا دوگودم جه روبارکنار را دکفتم بشم
سرچشمه یو کورده محله را تا بشم پاستوریزه.
می جیبه مئن سبج پوشتک زه
یی. هاچین یک شی ناشتیم. می لب خوشکا بوسته بو. چشمه لب ایتا موشته آب
بوخوردم. می مچا پاکا گودم. را دکفتم. سرچشمه زاکان دیفاره کش نیشته بید
یار بیگیرید تا کوچی گل بازی بوکونید.
پیله صارایی یا دوارستم. چوب
بوری کنار بیرون باموم. کورده محله هالا فان رسه بوم کی موسن چانکشه
صابخانه یا بیدم حاجی قاب بازه مرا چانه زئن دوبو نانم چی سر داوا داشتیدی.
ایجور کی اوشانه نیده دارم، یهودی قبرستانه دیفاره کش جیویز بزم کورده
محله کوچا سر بیگیفتم. آزاد دارا فانرسه بیدم سیما برار ایجور خو دسانا
وازا گوده آموندره کی می ناف دکفت. دانستیم کی ایروز واستی مرا واکفه.
همیشک مرا ایجور دیگه فاندرستی. هاتو سیما برارا قاقا بوسته بوم کی بیدم
اونه ریفقانام شلمانه کش ایساده تا سیما برار کی مرا واکفته بایید دکفید می
جان. منام کی هاچین ازایلا مانستیم تا ازایلام نوبوستی بیم نوبوستی کی پا
به گوروز بنابیم . بازین سیما ده می خطا نخواندی. منام کرچ! می سر بوشوبی
می کر گوزی نوشویی! جه اشلمان تا او شلمان کی ایتا ور من ایسابوم ایتایام
سیمابراره ریفقان، می دیل خواستی ببه جه رشت تا تهران. نه سیما برار مرا
فاره سه بید نه اونه ریفقان! ولی اوتو نوبو. اشلمان تا اوشلمان شیب بزه بی
همه تان فو وستیدی می سر.
شیش طبقه نارخوری یا بنام دیفاره کش. می
شلواره شلانقورا دکه شم. می دستانا وازا گودم ایجور که هاتو مرا فاره سه
اونا فوتورکم. سیمابرار مرا فانرسه بو کی ایوار بیدم بارام لاکه پوشت مسود
پلادانه امرا کی روبارتانه جا آموندیبید، کورده محله کوچا دوارسته، فاره سه
یید مرا. خیال کونی ایتا دونیایا مرا فادابید.
می لبله بیجیر نامو
بارام لاکاپوشت اولی چکا بزه. تا سیمابرار خو ریفقانا دوخوانه مسود پلادانه
ایتا گیله گوده مرا بزه سیمابراره غیرتا. می دیل بوسوخت. بارام لاکه پوشت
تا بخایه سیمابرارا ببره بوجور تورشه خیاره مانستن بزنه زمین، دکفتم وسط
اوشونا سیوا بوگودم.
تو نوگو سیمابرار خودا خودا گودی کی اینفر اونه
داد فاره سه! سیمابراره ریفقان بوگروختیبید. بیچاره بمانسته بو تسکه تنا
داوا میان. بازین کی داوا لاف دکفته، سیما برار خو دوما جا بدا مرا ایجور
فاندرست کی یانی تی حیسابا رسم!
هاچین دور اوسادی. پیشت بوگفتی بی خو تومانا دیمیشتی! منام دانستیم کی هاچین خالی آبه خوره بیخود دور اوسانه.
منو
بارام لاکه پوشتو مسود پلادانه تا پاستوریزه بوشوییم. من تازه آباده رایا
بیگیفتم اوشونام لبه آب کی خواستید بیشید امینه ضرب شختی پختی محل.
چفه
عرق بوم. ویشتابو مرا. می دیم پر هاچین شه بزه بو. های مره جوم جوم دکفتی
بینیشینم شیش طبقه نارخوری چانا دودم ولی می پئره دس نیارستیم.
ده
پاک وُورسفتانه مانستن، را شون دوبوم. تازه آبادا دوارسته فاره سه بوم
پولیسه را. پاک زالاش باوده فاره سم آج بیشه می پئره دوکان. شیش طبقه
نارخوره بنام کوچی شکافه جور. ایتا لیوان آب بوخوردم. می پئرا فاندرستم کی
مرا پول فاده یا نه. پیاده واگردسته بیم می چارچرخ هوا بوستی.
می پئر
می سرکلا فاندرست خو اخمانا جیما گوده تا بخایه ایچی بگه بوگفتم وا بشم
روبار تا زباله یه جانشورا بوکونم مرا بوشورم. می پئر هیچی نوگفتو خو حرفا
بوخورد. ولی بیده بازام من ایسام اونه رافا خیاله کی می دسا بخوانده داره
یو بفامسته بی کی چی واسی ایسامه، بوگفت:
- پیاده بوشو تی پا واج بایه
دونیا
پولام بداشتیبیم بازام می جیب خالی بو. یا داشی به دوریال یا تهرانی یا
چاله گود....خولاصه ایجور پوله چانا دوستیم هو قوماربازه مانستن کی همش
داشتی یو ناشتی.
ده می پئره رافا نه سام کی بازام مرا بگه چی بوکون چی نوکون. تازه اگه بفامستی بی که داوایام بیگیفتم ده می پیله تیکه می گوش بو.
ایمرویام دئرا بوسته بو. می مار هاتو دادو فریادا دوبو کی های گفتی:
هاتو بوسوج
واسوج کودن، راشه بیگفته شون دره. کبله حوسین خوس کونان جه او سره روخانه کول،
بلتا بزه دیمه آمون دره. که خودا زن باله کا به دس، چپره کش، خانم ساداته مرا کله
گبا دوبو. که خودا دازا ایجور بزه کونده یا کی جیویشته کم بمانسته بو که بخوردیبی
که خودا پا ساقا درجینه بی. جه اوسره روخان کبله حوسین که گومارا دوارسته، که
خودایابوگفت:
گیل آوایی بی نوخون جوش زنه، ننا ده وفا هاچین کاره خو کلا، لیسکا بوستا گه قارم فارسی: گفتم دل بکنم از تو از پسِ غصه ام بر آیم دیدم نه از پسِ غصه بر می آیم نه دلِ کندن را دارم اشک چشمها نقشِ چشمان ترا دارد، سازِ من دردِ دلِ شبانه را زخمه زخمه می گوید باید ببارم بیهوده کلاف سردر گم شده ام حیران هستم ابرهای گرفته را می مانم که نه می بارم نه نمی بارم نمی دانی شعله کشانم، سرگشته ام، حیرانم نمی دانم از تو شعله می کشم یا از غصه ام می بارم مثل رقص برنج را می مانی، دل می بری، خواب می بری روزها بخاطر تو گم شده ام، شب بخاطر تو بیدارم برا چه سوخته را، داغ شده ات را می گیرانی، وای به پیاله نگاه می کنم چشم ترا می بینم، زارم قاب عکسِ ترا بغل می کنم، چشم ترا ناز می دهم از دوری شعله می کشم شعله، انگار پاک سوزانم
( مترادف فارسی که گویای " اوروشوارم را بدهد نیافتم!) گیل آوایی بیهوده بی قراری می کنی، وفا دیگر نیست بیهوده روی حرف خود ایستاده، به یار لوس شده، می گوید قهرم
دروازا بیخود فاندرم.
ده کی بمانسته کی اونه رافا به سم. هیکس. هر کی بو پیللا بوسته، داغا می دیل بنا،
پر بزه بوشو. من بمانسته دارم می ایتا کوله باره خاطره. هاچین مرا رو آوردان درم.
راشی یا واش دره تا چکره، انقد کی ایتا رادواره ناجا بداشته داره. می چومانه
مانستن کی ده اینقد ارسو فوکوده پاک دیلمانه سیا ابرانا جه رو ببرد.
-هاچین
را پایمه کی چی ببه!؟ هیچی! سالانه سال جهآراشی آدم نیشه، نایه.
منم با می بوکوده گوناه.
داره جور کشکرت هاتو
رادوار باموبو بینیشته بو بوشوبو. پیره زناکه دانه هاچین خو دیلا خوشا کوده بو. ده
هو هاچین دیلخوشی مرا دیل پرا دایی کی جه راه اینفر فارسه بایه اونه تسکوتنا خانه
مئن.
خوره هاتو کیشخالا بدس
بیگیفته صارا مئن سرپا ایسایو خو مرا گب زئن دره. صاراخاک کی ابپاشی بوبوسته پسی
تومامه خانا خو عطره مرا دوارسته بوکیشخال بوخورده خیاله شا لیسکا خوردن جه اسره
حایات تا او سر!حایاتهپرچینه
کش، کیشکایان الوغه دس خودشانا چاکوده بید ایتا موشته، کولوشکنه پره جیر قایما
بوسته بید. خروس کلاکه دانه بینیشته بو داره کونده سر، هاتوکی خاستی خو بالا وازا
کونه اویی سراده، الوغه ترسه جا، خو اویه جیگیفته یو واز بوکوده کونده جا بیجر، ده
بودو، بوشو پیره زناکه دور و ور جا بوخورده.
پیره زناکه دانه تا
کیشکایانا فاندرست کی کولوشکنه جیر جوخوفته بید، اسمانا فاندرست. بیده آلوغ چرخ
زئن دره، هاسایه کی طیاره مانستن سرسام بیگیفته فوتورک بزنه کیشکایانه. خوکیشخاله
ببرده خو سره جور، ایجور الوغا داده مرا فوراده کی کولوشکن پاک خاستی خو دومه مرا
آغوز بشکنه.
خوروس کلای سه شوماره
مرا بوشو دو واره داره کونده سر، مورغانه بی خوروس میدانه مئن پالوان بوبوسته.
انجیر داره سر چیچی نن هاچین میتینگ دان دیبید. دوزه پیچا انجیر داره جیر ناجه مرا
چیچی ننا فاندرستی.
تبریزی دارا فاندرست.
ها دیروز بو کی کشکرت جه را بامو بو اونه سر بینیشته بو. ایمرویام هوتو. کشکرت
خیاله کی ایچی انا جوم جوم تاوه دابو کی بایه تبریزی داره لچه بینیشینه.
پیله نارنج دارا
فاندرست، ایتا آه بکشه. خو پسرا یاد باورده کی ده ساله بوبوسته بو اونه مرا نارنج
دارا بکاشته بو. هونه مرا بکنده چالکایا خاکه جا پورا کوده بو. هر روز اینقد اب
دایی که همیشک وا بوگفتی بی:
-آخه
زای زیاد آب بدی بیچاره دیمیره یا!!! نفس نتانه بکشه واسی اونا امان بدی
دو تا نارنج دار باغه
مئن قد بکشه هامه تانا هارای زه یی. هر دوتایا نام بنابو ایتا ایازه دار، ایتایام
آییل دار.
ایاز،
اولی زای بو کی همیشک گفتی خو پئرا بوشو داره. هی ذره اونا نمانستی ولی پیله آقا
گفتی که چومانا به خو مار بوشو داره. اما پیره زناکه دانه همیشک پیله آقا ره خنده
کودی که ایازه چوم کویه خودشه چوم کویه! اگه اوجور قشنگه چوم بداشتی بی بشکن زه یی.
دویومی زای دختر بو کیآییلنام
بنابو ولی اونا دوخادیدینازموژک.
هاچین پئره نفس بو. هاتو کی پئر آمویی بلتا وانکوده پابرانده دو وستی پئره پیشواز.
ایدافایام نوبوستی کی پئر دسخالی باموبی. هیچی یام اگه نیهه بی نازموژکه واستی
ایچی باورده بی.
پیره زناکه دانه ایتا
دیل نا صد دیل زاکانا دیل دوَسته بو. خو پسرا تا وختی کیآییلبدونیا
بایه ایجور چاکوده بو کی پیله آقا همیشک گفتی آخرش تو می پسره چاکونی خانم اقا!
ایدفایام نوبوسته بو کی
پیله آقا انا بگه، اونام خو شکمه نیگیره خنده جا هاچین غش نوکونه!
نارنج دارانا چوم دوجه
یو ایتا آه کشه کی خیاله تومامه دونیایا خایه واسوجانه. پیره زناکه بوسوج واسوج
پاک آدمه دیلا گورشا کودی. خوره هاتو غریبی خاندی یو و نارنج دارانا مرا گب زه یی.
هالا همساده جه اوشونه پرچین بوکوده باغه طرف نوشوبید شهر، کی هر وخت پرچینه درزه
جا همساده زنای اونا فاندرستی که نوکونه پیره زنای خولا بو داره. پیله اقایا گا
گلف گفتی که واستی خیلی اونه هوایا بداره هاچین شواله کشه وختی هیشکی خانه نه سا.
بیچاره پیله اقایام ده
پاک بوبوسته بو ایتا موشته. مثاله ایتا کوه، فوگوردسه بو. چوتو تانستی اون هاما
تاب باوره. ولی خو زناکه خاطره واسی هیچی نوگفتی. کاسه گول، حمامه دلاک، وختی اونا
روخانه لب بیده بو کی فنار فنار، ونگ زئن دوبو، بفامسته بو کی پیله اقا چی کشئن
دره. هی کس ده نانستی اونه دیله مئن چی گوذره.
ایازا کی بیگیفتی بید،
آییل خو نامزده خانه ایسابو. سه ما نوبوسته بو کی نامزد بوکوده بید. ایازه بیگیفته
پسی، آییل دونبالام باموبید. ایازا هوشونه محله مئن دار بزه بید. گفتیدی قصاص
هانه. بوکوش وا کوشته ببه. مگه به هاتو حاج آقایا فوتورکه اونا، منبر بیجیر نامو،
مردومه قاقابو چومانه جولو بوکوشه بازین هیچی!؟
حاج اقایی یا گفتی کی
اوشونه محله مئن فته رات بوکوده بو. خودا سرا کولا بنابو. بازین اینقلاب بوبوسته
پسی، بوبوسته بو قاضی یه شرع. اینقد جیوانانا بوکوشته بو یا دربدر بوکوده بو کی
ایاز خو ریفقانه مرا برنامه دیچه حاج آقا چانا دوستده ولی سپیدرو دوارسته سله کول
اونا گیر تاوه داده. آییلا کی باموبید بیگیرید، بوگروخته بو. خو نامزده مرا بزه بو
جنگل. ده اونه جا هی کس خبر ناشتی اینفر گفتی بوگرخته بوش خارج، اینفر گفتی بوشو
عراق، اینفر گفتی کردستان اونا بیگیفتیدی.
هاتو هیشکی خبر ناشتی
که آییل چی بوبوست بو.
همیشکام گفتی کاشکی
ورنا به سابی اگه به سابی آییله جا تانستی اونا بو بکشه. بازین آه کشه یی خوره
خوره گفتی:
-آییل
آییل چی داغی بو بنایی می دیله سر!
ورنا ره اونه دیل ویشتر
سوختی. گفتی کی او زاکام آییله مرا همه چه بنابو، بوگروخته بو.
خو پا مرا کیشخالا، های
آ رو او رو کودی بازین ایتا لقد زه یی تاوه دایی اوشن تر. خاکه سر هاتو خو پایا
فاکشه یی. ایتا خط کشه یی، سرا راستا کودی تبریزی دارا فاندیرستی ولی ده کشکرت
بوشوبو.
هالا تا غوروب بمانسته
بو. راشی یا پاستی. چی ره!؟ خودشام نانستی! هاتو ده عادت بوکوده بو راشه، های
فاندره. پیله آقا کی خانه ایسایی، همیشک اونه بیتابی جا قاقا بوستی.
کتله سر خورا جابجا
کونه. پیران پره مرا خورا باد زنه. های خو سرا گردانه یی راشی طرف تا دروازا
فاندرستی یو دو واره هاتو گیجه مرغانه مانستن ایچی دونبال گردسی.
مردای بازاره جا کی
ککجو و توربووکولی بیهه بو واپخته بو ایتا پیله دسماله مئن، فارسه حیاطه مئن زناکا
دینه کی چوم اینتظاری جا بازام واهیلا بو داره. هاتو ایجورکی اونه صدا جه چا مئن
بیرون بایه واورسه:
جیوانی وختانه مانتسن
خو حنا بنا مویانا، دسه مرا جه خو چومانه جولو کنار زنه یو نازه مره گه:
-تی
رافا بلا می سر تی رافا!
هان.
برگردان
فارسی: منتظرِ تو عزیزِ دلم منتظر تو، داستان گیلکی
بیهوده به دروازه نگاه
می کنم!. دیگر چه کسی مانده که منتظرش بمانم!؟. هیچکس!. هرکسی بود، بزرگ شده، داغ
به دلم گذاشته، پر کشیده، رفته است!.
من مانده ام با کوله
بارِ خاطره ام. بیهوده در خود بهم می ریزم. راه را تا زانو علفهای هرز گرفته
چنانکه حسرت یک رهگذر را داشته باشد. مانند چشمهای من که دیگر اینقدر اشک ریخته که
ابرهای سیاه دیلمان را هم از رو برده است.
بیهوده چشمم به راه است
که چه شود!؟ هیچ چیز! سالهای سال است که آدم از این راه نمی رود، نمی آید!. من
هستم و گناهِ کردۀ خودم!.
بالای درخت، زاغی
همینطور گذرا آمده بود، نشسته بود و رفته بود. بیچاره پیرزن بیخود دلش را خوش کرده
بود[1]. دیگر با
همان دلخوشیِ بیهوده، دل پر می داد که از راه یک نفر برسد به تنهایی خانه اش
بیاید.
همینطور تنها، جارو به
دست گرفته، میان حیاط سرپا ایستاده و با خودش دارد گپ می زند. خاک حیاط که پس از
آب پاشی شدن، چنان شده بود که عطر آن تمام خانه را پر کرده بود و طوری جارو شدهبود
که انگار می شد روی آن از این سر تا آن سر، سُرید.
پای پرچین، جوجه ها از
ترس شاهین( باز) خودشان را به شکل یک مُشت جمع شده در آورده بودند و زیر بال مرغ
پنهان شده بودند. خروس هم روی کُندۀ درخت به محض اینکه می خواست آوازش را سر دهد،
از ترس شاهین، قوقولی قوقویش را دریغ کرد و زیرِ کنده پرید. رفت دُور وُ برِ پیرزن
ماند.
پیرزن هم تا جوجه ها را
دید که زیر بال مرغ پنهان شده اند به آسمان نگاه کرد دید شاهین چرخ می زند و همین
الان است که مانند هواپیمای غافلگیر کننده،به جوجه ها یورش بیاورد. جارو را بالای سرش
برد. شاهین را از آنجا دور کرد، طوری که جوجه ها می خواستند با دُمشان گردوبشکنند.
خروس با سه شماره،
دوباره رفت روی همان کُنده، در میدانِ بی خروسِ مرغان، پهلوان شد.
گنجشکها روی درخت
انجیر، انگار که میتینگ بدهند، جمع شده بودند. گربه دزده، زیر درخت انجیر با حسرت
به گنجشکها نگاه می کرد.
پیرزن چارپایۀ چوبی را
از زیر پلکان، کشان کشان نزدیک خودش آورد و روی آن نشست. همینطور که جاور را زیر
پایش می گذاشت با خودش گفت:
-اگر
بودند الان من مادر بزرگ شده بودم!
آهی کشید و با لبۀ
پیراهنش گونۀ خیسش را خشک کرد. دستی به موهای تازه حنا شده اش کشید و بر شانه اش
تاب داد. انگار که همین الان است که موهایش را به دست باد داده و غمزه کنان برای
آقابزرگ دلبری می کند.
به درخت صنوبر نگاه
کرد. همین دیروز بود که زاغی از راه رسیده و روی آن نشسته بود. امروز هم همانطور.
زاغی انگار که چیزی اورا
به تب و تاب انداخته بود که بیاید بالای درخت صنوبر بنشیند.
زاغی دُمش را برای
اینکه زن نازش بدهد، تکان داد و بالهایش را باز کرد و سپس هنگام پرکشیدن و رفتن،
طوری خواند که پنداری چورتکه ای را از بالای درخت پایین انداخته باشند.
به درخت بزرگ نارنج
نگاهی کرد و آهی کشید. پسرش را بیاد آورد که ده سالش بود با او نارنج را کاشته
بود. با او چاله کنده شده را از خاک پر کرده بود. پسرش هر روز اینقدر آب می داد که
همیشه پیرزن باید به او می گفت:
-آخر
بچه جان آب که زیاد بدهی بیچاره خفه می شود! نمی تواند نفس بکشد. باید به آن امان
بدهی.
دو تا درخت نارنج در
باغ قد کشیده بودند که به همه هوار می زدند. به هر دوتا هم اسم
داده بود. یکی درختِایاز[2]،
دیگری هم درختِآییل[3].
ایاز اولین فرزندش بود
که همیشه می گفت به پدرش رفته است.اصلاً به او نمی ماند. اما آقابزرگ می گفت که
چشمانش را به مادرش رفته است. ولی پیرزن همیشه به حرف آقا بزرگ می خندید اینکه
چشمِ ایاز کجا و چشم خودش کجا. اگر آنطور چشم قشنگ داشت از شادی بشکن می زد.
دومین فرزندش دختر بود
که اسمش راآییلگذاشته
بود. اما او رانازمُژَکصدا
می کردند. نفسِ پدر بود. همچین که پدرش دروازۀ نرده ای خانه را باز نکرده، پابرهنه
به پیشواز پدر می رفت. یک بار هم نشده بود که پدرش دستِ خالی به خانه می آمد. هیچ
چیز هم اگر نخریده بود برای نازمژک چیری می آورد.
بیچاره پیرزن یک دل نه
صد دل به بچه ها دل بسته بود. پسرش را تا وقتی که آییل به دنیا بیاید یک جوردرست
کرده بود که آقابزرگ همیشه می گفت:
-آخرش
تو پسرم را می کنی خانمآقا!
یکبار
هم نشده بود که آقابزرگ این را می گفت، او هم از خنده شکمش را نمی گرفت و از خنده
ریسه نمی رفت!
به درختان نارنج چشم می
دوزد و یک آهی می کشد که انگار تمام دنیا را می خواهد بسوزاند/ بخشکاند. سوز وُ
سازِ پیرزن، دل آدم را به آتش می کشید. برای خودش همینطور آوازِ دلتنگانه می خواند
و با درختان نارنج حرف می زد. هنوز همسایه شان از آن طرفِ باغِ پرچین شده شان، به
شهر کوچ نکرده بودند که هر وقت زنِ همسایه از لای پرچین، پیرزنرا
می پایید که نکند پیرزن دیوانه شده باشد. آقابزرگ گاهگاه می گفت که باید خیلی
مواظب پیرزن باشد و هوایش را داشته باشد چون هنگامی که هیچ کس در خانه نبود، پیرزن
براستی داشت شعله می کشید و می سوخت.
بیچاره آقابزرگ هم دیگر
خمیده و فرسوده شده بود. مانند کوهی در خود فرو ریخته، می نمود. چطور می توانست آن
همه را تاب بیاورد. ولی بخاطر زنش هیچ نمی گفت. کاسگُل[4]،
دلاکِ حمام، وقتی او را کنار رودخانه دیده بود که زار زار می گریست، فهمیده بود که
آقابزرگ چه می کشید. دیگر هیچکس نمی دانست در دل آقابزرگ چه می گذشت.
ایازرا
که گرفته بودند، آییل با نامزدش در خانه بود. سه ماهنشده بود که نامزد کرده
بودند. پس از دستگیریایاز،
دنبالآییلهم
آمده بودند.ایازرا
در محلۀ خودشان دار زده بودند. می گفتند که قصاص همین است. کشنده باید کشته شود.
مگر می شود همینطور به حاج آقا حمله کرد و او را از منبر پایین کشید و در برابر
چشمان حیرت زدۀ مردم کشت بعد هیچی!؟
حاج آقایی را می گفتند
که در محلۀ آنها بیداد کرده بود و سرِ خدا هم کلاه گذاشته بود. پس از انقلاب هم
شده بود قاضیِ شرع. اینقدر جوانان را کشته بود یا در به در کرده بود که ایاز با
رفیقانش برنامه چید و ترتیب حاج آقا را داده بود اما از سپیدرود رد شده و از
بلندای آبگیر نگذشته بود که او را گیر انداخته بودند. دنبال آییل هم که آمده بودند
بگیرند، او در رفته بود. با نامزدش به جنگل زده بود. دیگر از او هیچ خبری نداشتند.
یک نفر می گفت فرار کرده به خارج رفته بود، یکی می گفت رفته عراق، یکی می گفت رفته
کردستان او را گرفته بودند. همینطور هیچکس خبر نداشت آییل چه شده بود. همیشه هم می
گفت کاشکیورنا[5]مانده
بود اگر مانده بود می توانست بجای آییل، او را بو بکشد. بعد آه می کشید و با خودش
می گفت:
-آییل...آییل...
چه داغی بود که بر دل من گذاشتی!
برای ورنا دلش بیشتر می
سوخت. می گفت که آن بچه هم با آییل همه چیز را گذاشته بود و در رفته بود.
با پای خودش، جارو را
هی این طرف آن طرف می کرد، بعد یک لگد می زد و آن را دور تر می انداخت. روی خاک
همینطور با پایش خط می کشید. سرش را بلند می کردبه درخت صنوبر نگاهی می
کرد.اما دیگر
زاغی رفته بود.
هنوز تا غروب وقت مانده
بود. چشمش به راهگذر خانه بود. برای چه!؟ خودش هم نمی دانست! همینطور عادت کرده
بود هی به راهگذرِ خانه نگاه کند.
آقابزرگ وقتی که خانه
هست، همیشه از بیتابیِ او حیرت می کند.
خودش را روی چارپایۀ
چوبی جابجا می کند. با لبۀ دامنش بخود باد می زند. هی سرش را به طرف راهگذرِ خانهمی
گرداند و دوباره همینطور مانند مرغی سراسیمه شده، دنبال چیزی می گشت.
بیچاره مرد از بازار،
شاهی و ترب و بچه ماهی، خریده بود و در یک دستمال بزرگ چیده به وسط حیاط رسیده بود
که بیچاره زن را چشم انتظار می بیند سرگشته شده است. یک جور که صدایش از ته چاه
بیاید می پرسد:
-آخر
زن! دیگر منتظر که هستی!؟
پیرزن یک جور نگاه می
کند که انگار تمام دنیا یک طرف، آقابزرگ یک طرف. مانند وقتهای جوانی موی حناشده اش
را با دست از جلوی چشمش کنار می زند و با ناز می گوید:
-منتظرِ
تو عزیز دلم ( بلامی سر=بلایت به سرِ من). منتظرِ تو!
همین!
[1]در گیلان زاغی نماد خبر یا خوش خبری یا هوای خوش است.
