وارش بوارسته پسی هیسته خاکه عطر آدما تورا کودی. همساده خانانه در ایتا ایتا وازا بوسته بو. زاکان خوشونه ولوله کارانا سرا گیفتی بید. گاگلف ازازیلانه مئن اوشنی که خیلی جینگیری زای بید، ایجور اوشونه ایجگیری صدا آمویی که آدمه سرا بردی.
ایتا چیچیر راسته دیفارا واچکسته بو کی ایتا ازازیل زای بامو اونا بیگیره چیچیره دوم وُرسفته یو دیفاره آجورا جلاسته بمانسته بو. چیچیر خورا جیویزانه بُو، بوگروخته بوو.
دیفاره جوره دامنه جا ایتا دورسفته لافند والای خوردی. ایتا ترکمه ری گیل گوده اوساده های تاوه دایی لافندا بزنه اونا بِگانه. هرتایام کی زه یی جه دیفاره جور دوارستی یو کفتی همساده خانه مئن. ایدفایی ایتا صدا بامو ایجور کی درجه که شیشه بشکسه بی. ترکمه ره که دانه گیله گوده خو دس بنا پا به گوروز. ده نه سا صابخانه دانه جه خانه بایه بیرون اونا چکا گیره.
همساده خانه، سیماخانا بچسبسه بو. سیما مار همیشک همساده زناکه مرا دره سر نیشتی یو کله گب زئنه مرا خانه کار کودی. ایدفا دخسانه باقلایا چت کودی ایدفا سبزی پاکاکودن، ایدفا هاچین نیشتنو بیکاری جا کاموا بافی بو. ایجور کی هاتو هاچین هاچینه دره سر نیشتن بویو مردوما فاندرستن کی تا اونه دیل ایپچه واوه.
سیما دیل شواله کشئن دوبو. تسکه خانه پاک خیاله اسه مانه بیگفته دیل بو کی هاتو ارسو بوارسته یو همه جایا رده بزه هیستا کود. سیما چوم سورخا بو وارگاده گرکا قاقا بوسته فاندرستی یو اونه دیل هیزار را شویی.
پور زمات نوبو کی وارش به سابو. آسه مانه ایجگره تومانا بوسته بو ده هاچین خوره ناک زه یی. پوشته پوشته سیاابران باده باله سر بینیشته شون دیبید کویانا دوارید. هاوا دیل واوستان دوبو.
وارشه به سا پسی سیما دراسانه سر خو زانو کشاگیفته، نیشته بو ایتا کیتابا کی خاندان دوبوو بنابو خو پا دیمه. کیتابه جا ایتا سیفیده کاغذه پره بزه بو بیرون. ایجور کی دوزه پیچا مانستن کیتابه جا فاندرستانبی. سیما حاواس ننابو. ایسابو یو نه سابو. هاتو قاقابوسته، واهیل خو مارا فاندرستان دوبو. آسه مان هاچین ابریشما مانستی. ابرانا باد ببرده بو زالاش باورده زیمنانه سر بواره. دارانه هیستابو ولگانه جا چکه چکه فو وستی. ایجور چکه چکه فوو وُستن کی پاک هاتو بوو کی ولگانا فیچالستان دیبی یو اوشونا والای بدابی. داره ولگانه چکه مورواریده مانستن جه داره جور بیجیر فوو وستی. خوروسکلاکه دانه هر تا چکه کی اونه سر فو وستی خورا ایجور والای دایی که خیاله ایتا ودره آب اونه سر فو وستی بی.
ساقوزای ایتا کوچی خاشا گازا گیفته دیفاره کش هاچین لیسکا بوسته چکه پر زئن دو بو. نشاستی فامستن کی خاشه مرا بازه دوبو یا هونه مرا هاچین خو سراشو تسکه تنایی ره واویلان کشئن دوبوو. دارانه خاله مئن خورشید نیمیزگره تی تی یانه مانستن سوسو زه یی. خیاله کی ویریس ویریس آتش جه پرچینه لا شواله بکشه بی، دراز دراز فاکشه بوستی.
سیما مار ردده بزه هیسته حصیرا اوسادان دوبو ببره حایاته پرچینه سر وارگانه تا اونه آب دوچوککه یو خوشکا به. آفه تاب هاچین تازه عروسه مانستن خو دامانا واشادان دوبو هاممه چی سر دتاب دتاب شواله کشان دیلبری کودان دوبویو هیسته دارو درختو واشانا دیل زئن دوبو. پرچینه لا هاچین آتشه مانستن سوسو دپاچستی خیاله کی سوانپالان بیگیرد آفتابا فاندرَد.
سیما خو چوما جه خو مار جیگیفته کیتابا فاندرست. دس درازا کود. کیتابا جه خو پا دیمه ویگیفت. ایتا پیچه آ دس او دس بوکود ایجور کی کیتابا واکونه وانکونه، اونه جلده سر خو انگوشتانا بکشه بازین اونا وازا کود. کیتابه لا سیفیده کاغذا فاکشه باورد بیرون. تا بوبوسته کاغذا کی خیاله هیزارلا بوکوده بی وازا کود. چن دفا بوو که خاندان دوبو خودشام نانستی. یانی نیشمارده بو کی بدانسته بی. هاتو بازام کاغذه سر چوم بگردانه جه جور تا جیر. بازین کاغذا خوو دسه مئن موشتا کود، خوو زانو کشا گیفت. آسه مانا چوم بودوخت.
ایتا چیچینی دوما بیگیفت که جه داره شاخانه مئن بجسته بیرون بامو پرا گیفته شون دوبوو. هاتو چیچینی یا فاندرست تا جه اونه چوم دکفا، دوارست. ایتا نوخته بوبوست. آویرا بوست. بوشو. خوپا انگوشته مرا حصیرپرا واگردانه. دوو واره اونا هونه جاسر واگردانه پاختا کود. حصیر پره دوو واره بجست. سیما دوو واره حصیر پرا واگردانه هونه جاسر چاکوده، بنا. هاتو کی خو پا انگوشتا جه اونه پره سر اوساد، حصیر پره دوو واره راستا بوست کج کجکی بمانست. سیما ایجور کی ایتا گیله گوده یا پاختا کونه خو پایا بنا حصیرپره سر. بازین هاتو خو پایا اوساد حصیر پره بازام سرراستا کود. سیمایا خفتا گیفت. های حصیرپرا خو پا مرا واگردانه یی کی صاف بمانه بازین کی خو پایا جه اونه سر ویگیفتی بازام حصیرپره راستا بوستی. سیما پا ناهان حصیرپره سرو پایا ویگیفتن اینقد درازه بداشت کی سیما کوفر بسر بامو توندا کیتی پا نایی یو خو پایا ویگیفتی بازین حصیرپرا لقدا گیفتی ایدفا سیما مار کی حیاطه مئن فچمسته خو کارا دوبو سرا راستا کود بیده سیما های پا مرا زنه ایوانه سر. بترسه. خو چادورا که واوسته جه اونه کمر کفتان دوبو دوو واره توشکه بزه سیمایا هوتو فاندرست. خوره خوره خو دیله مئن بوگفته:
- وای آ کور چره آتو دکفته داره آیوانه جان!؟
بازین ایتا آه بکشه یو دو واره خو کارا بوکود.
سیما ویریشت. بوشو ایتا تیان آب دوکود. تیانا باورد بنا حصیرپره سر. ایجور کی بگه:
- اسا چی! بازام تانی!؟
هاتو کی حصیرپرا تیانه جیر "من مرا قوربان" فاندرستان دوبو، کیتابه لا کاغذا باورده بیرون. کاغذا فاندرسته خاندا دوبو کی اونه ماره چوم دکفته سیمایا، هالا سیما خو خاندا جینگیفته بو کی اونه مار واورسه:
- چیسه کور! بازام تی ره خاندا دری!؟
سیما هوتو خنده مرا بوگفت:
- آخه پیله ماره گبا خانمه مرا خنده گیره
- چره
- آخه بیدین چی بینویشته مره
- چی بینویشته
- ایسر لابیل اوسر لابیل تنبله زاکه ره سیبیل....
ماره ایتا پیچه سیمایا فاندرست. کوچه مئن کونه فوروشه صدا بامو:
- لیباسه کهنه، کفشه کهنه..............می خریم!
همساده داد بزه:
- بس برار من ایپچه لیباس پیباسه کهنه دارم...بدا تره باورم تیشین پول نخام.
سیما خو مارا فاندرستان دوبو. مار هوتو فیکراشو سیمایا قاقا بوسته نیگا کودی. سیما بوگفت:
- خاب آیتایا بوگو: ایسر پوره اوسر پوره، تنبله زای وا فه وره!
سیما مار ایجور کی بگه اشان همه بیکاری جایه، اونا فاندرست. سیما بوگفت:
- جیواب: دوماغ وینیزکه!
هردفایام انا کی گفتی اونه مارا خنده گیفتی. سیما دیل پیله ماره ره بیگیفته بو. پیله ماره هو کاغدذه مئن ایتا پره بنفشه گولا بنابو کی ده هاچین خوشکا بوبو. سیما او کاغذا کیتابه لا بداشته بو.
سیما ایتا آه بکشه یو ویریشت. لیباس دوکود. خو شانه بوکوده مویانا آینه مئن فاندرسته چاکود. اونه مار واورسه:
- بازام ترا میرزا قاشم شم چاکودی شون دری کی!
- قرار دارم
- کی مرا
- زیبا مرا
- کویه
- بززازانه راسته
- هاچین دوکان تماشا!؟
- آها! تماشایام نشا!
خو مرا بوگفته:
- خاب وختی نتانم ترا بگم چی واستی شون درم کی واستی شون درم! هانه ده! واستی بگم شون درم بززازانه راسته! تونام بیگی دوکان تماشا....
تا اونه مار ایچی بگه سیما بوگفت:
- من بوشوم!
مار اونه شین هاچین خوشکا زه سیمایا فاندرست ایجور کی خاب زاکه دانه کی نیبه هاتو خانه بینیشینه! تورا به زای. نیبه!؟ خو مویانا جه پیشانی کنار بزه. همساده صدا آمویی کی کوچه سر کهنه فوروشه مرا گب زئن دوبو. دره صدا باموبو کی سیما بوشو پسی دوسته بوبوسته بو. خانه بمانسته ایتا دونیا تسک اونه ره.
هان!
فارسی:
سیما / داستان گیلکی
پس از باریدنِ باران، عطرِ خاکِ خیس آدم را دیوانه می کرد. درِ خانه های همسایه ها یکی یکی باز شده بودند. بچه ها بازیگوشیهایشان را سر گرفته بودند. گاه گاهی میان بچه های شیطان، آن که جیغ زیاد می زد و صدای جغش می آمد. سرِ آدم را می برد.
یک مارمولک داشت از دیوارِ راست بالا می رفت. بچه شیطانی آمد آن را بگیرد که دُم آن بریده شده، چسبیده به آجرهای دیوار آویزان مانده بود. مارمولک خودش را رها کرده فرار کرده بود.
بالای دیوار از دامنه آن طناب پوسیده ای تاب می خورد. یک پسرکِ بازیگوش تکه گلِ خشک را برداشته، هی بطرف طناب می انداخت تا به آن بزند بیندازد. هر کدام را هم می انداخت از بالای دیوار رد می شد و میان خانه همسایه می افتاد. یک بار صدایی آمد که انگار شیشه ای شکسته باشد. پسرک شیطان تکه گل خشک در دستش را انداخت و گذاشت در رفت. نماند که صاحبخانه از خانه بیرون بیاید و او را به کتک بگیرد.
خانه همسایه چسبیده به خانه سیما بود. مادر سیما همیشه با زن همسایه دم در می نشست و با گپ زدن کارهای خانه را انجام می داد. یک بار باقلی خیس شده پوست می کند یک بار سبزی پاک می کرد یک بار همینطور می نشست از بیکاری کاموا می بافت. جوری که همینطور بی دلیل دم در بنشیند مردم را نگاه کند تا دلش باز شود.
دلِ سیما شعله می کشید. خانه خلوت انگار دلِ گرفتۀ آسمان بود که همینطور اشک باریده به همه جا پاشیده خیس کرده بود. چشم سیما سرخ شده، سبدِحصیریِ آویزان را خیره نگاه می کرد و دلش به هزار راه می رفت.
زیاد نگذشته بود که باران قطع شده بود. فریاد آسمان تمام شده بود. دیگر برای خودش هق هقِ پس از گریه داشت. پُشته پُشته ابرهای سیاه بر بال باد نشسته داشتند می رفتند تا از کوهها رد شوند. دلِ هوا داشت باز می شد.
پس از قطع شدن باران، سیما روی پادری، زانو بغل کرده، نشسته بود. کتابی را که داشت می خواند کنار پایش گذاشت. از داخل کتاب گوشۀ یک کاغذ بیرون زد. جوری که مانند گربه دزدکی از داخل کتاب نگاه می کرد. سیما حواسش نبود. بود و نبود. همینطور خیره شده، سرگشته مادرش را می نگریست. آسمان درست مانند ابریشم می ماند. ابرها را باد برده بود تا بر زمینهای له له زده از تشنگی ببارد. از برگهای خیس درختان چکه چکه می چکید. طوری چکه ریختن که درست این جور می ماند که برگها را فشرده باشی و آنها را تکان می دادی. چکه های برگ درختان مانند مروارید از بالای درخت فرو می باریدند. خروس هم با هر چکه که برسرش می ریخت خودش را جوری تکان می داد که انگار یک سطل آب روی سرش ریخته شده باشد.
توله سگ کنار دیوار یک استخوان کوچک را چنان به دندان گرفته بود که لوس شده دست و پا می زد. نمی شد فهمید که با استخوان داشت بازی می کرد یا با همان حوصلۀ سر رفته، تنهایی را به سخره می گرفت. خورشید در میان شاخه های درختان مانند ستاره سو سو می زد. گویی که ریسه ریسه آتش از لای پرچین شعله بکشد، دراز داز کشیده می شد.
مادرِ سیما حصیر خیس از پاشیدن باران را برداشت برد تا روی پرچین حیاط خانه آویزان کند که آب آن بچکد و خشک شود. آفتاب مانند تازه عروس دامنش را گسترده بود روی همه چیز تابان تابان شعله کشان داشت دلبری می کرد و درختان خیس و علفها خیس را دل می برد. از لای پرچین درست مانند آتش سوسو پخش می شد انگار که آبکش را جلوی چشم بگیرند و خورشید بنگرند.
سیما چشم از مادرش برگرفت به کتاب نگاه کرد. دست دراز کرد. کتاب را از کنار پایش برداشت. کمی این دست آن دست کرد طوری که کتاب را "باز کند باز نکند" انگشتش را روی جلد کتاب کشید سپس آن را باز کرد. تکه کاغذِ میان کتاب را بیرون کشید. کاغذِ تاشده را که انگار هزار لا تا زده باشند باز کرد. چند بار بود که می خواند خودش هم نمی دانست. یعنی نشمرده بود که دانسته باشد. همینطور باز هم چشم روی کاغذ گرداند از بالا تا پایین. سپس میان دستش مشت کرد. زانویش را در بغل گرفت. به آسمان چشم دوخت.
دنبالِ یک گنجشک را گرفت که از میان شاخه های درخت جهیده بیرون آمده بود پرگرفته داشت می رفت. با انگشت پایش لبه حصیر را برگرداند. دوباره آن را سر جایش گذاشت، درستش کرد. همچین که انگشت پایش را از روی لبه برداشت، لبه حصیر دوباره بلند شد. سیما جوری که یک تکه گِل سخت را زیر پا له کند، پایش را روی لبه حصیر گذاست. بعد همچین که پایش را برداشت لبه حصیر باز سر بلند کرد. حوصله سیما سر رفت. کفرش در آمد. هی لبه حصیر را با پای خود بر می گرداند که درست بماند سپس پایش را از سر آن بر می گرفت، باز لبه حصیر بلند می شد. پا گذاشتن سیما روی لبه حصیر و برداشتن از روی آن اینقدر طول کشید که سیما حوصله اش سر رفت. تنداتند پا می گذاشت و پایش را بلند می کرد. بعد لبه حصیر را زیر باران لگد گرفت. ناگهان مادر سیما که در حیاط خانه خمیده داشت کارش را می کرد سر بلند کرد دید سیما هی با پا روی ایوان می کوبد. ترسید. چادرش را که بازشده بود از دور کمر می افتاد گره زد به سیما همانطور نگاه کرد. با خودش در دل گفت:
- وای این دختر چرا اینطور به جان ایوان افتاده!؟
سپس یک آه کشید و دوباره کارش را کرد.
سیما بلند شد. رفت یک دیگ را پر آب کرد. دیگ را آورد روی لبه حصیر گذاشت. طوری که بگوید:
- حالا چی!؟ باز هم می تونی!؟
همینطور که به لبه حصیر با حالت از خود راضی نگاه می کرد، تکه کاغذ را از لای کتاب بیرون آورد. چشم دوخته به کاغذ داشت می خندید که چشم مادرش به سیما افتاد. هنوز سیما خنده اش را نگرفته بود که مادرش پرسید:
- چیه دختر! باز هم با خودت می خندی!؟
سیما همانطور با خنده گفت:
- آخه حرفهای مادربزرگ را می خونم خنده ام میگیره!
- چرا؟
- آخه ببین چی برام نوشته!؟
- چی نوشته؟
- این سر آبِ دهان، آن سر آبِ دهان؛ برای بچه تنبل سیبیل میشه!
مادر کمی به سیما خیره شد. از کوچه صدای کهنه فروش آمد:
- لباس کهنه.... کفش کهنه............می خریم!
همسایه داد زد:
- بمان برادر من کمی لباس کهنه دارم...بذار بیارم برات مال خودت پول نمیخوام.
سیما به مادرش نگاه کرد. مادرش همانطور بفکر فرو رفته به سیما خیره می نگریست. سیما گفت:
- خوب این یکی رو بگو: این سر پُره، اون سر پُره، بچه تنبل باید غورت بده!
مادرِ سیما طوری که بگوید اینها همه اش از بیکاری ست، سیما گفت:
- جواب: آب دماغه!
هر بار هم که این را می گفت مادرش می خندید. سیما برای مادر بزرگش دلتنگ شده بود. مادربزرگ در همان کاغذ یک برگ از گل بنفشه را گذاشته بود که خشک شده بود. سیما آن کاغذ را لای کتابش نگه داشته بود.
سیما آهی کشید و بلند شد. لباس پوشید. موی شانه شده اش را در آینه نگاه کرده درست کرد. مادرش پرسید:
- باز هم که خودت را درست کردی داری میری!
- قرار دارم
- با که؟
- با زیبا
- کجا؟
- راسته خرّازها
- فقط تماشای دکانها!؟
- آها. تماشا هم نمی شه!؟
با خودش گفت:
- خوب وقتی نمی تونم به تو بگم واسه چی دارم میرم واسه کی دارم میرم همینه دیگه! باید بگم دارم میرم راسته خرّازها! تو هم بگی تماشای دکانها....
تا مادرش چیزی بگوید سیما گفت:
- من رفتم.
مادرش خشکش زده نگاهش کرد طوری که:
- خوب بچه نمیشه که همینطور خونه بشینه. بچه دیوونه میشه!؟
موهایش را از روی پیشانی کنار زد. صدای همسایه می آمد که سر کوچه با کهنه فروش داشت حرف می زد. صدای در آمد که پس از رفتن سیما بسته شده بود. خانه ماند ه با با یک دنیا سکوت برای او.
همین.
