گیل
آوایی
جمعه ۲۷ مهر ۱۳۹۷ - ۱۹ اکتبر ۲۰۱۸
داره
جیری به سام. داره لچچا فاندرستم. اربا خوجان هاتو ایجور داره شاخانا جلاسته بو کی
می دانا آب جکفته. بگردستم. ایتا دبکه بیافتمو هلا تان ودابوم کی می مار داد بزه:
-
ره! بی یه تی درسا بخان!
-
تازه مدرسه جا باموم مار. بدا ایتا پیچه بازی
بوکونم بازین می درسام خانم.
می
مار هوتو تبجه اونه پا سر بجا اورشین کودان دوبویو خاستی بجا پاکوده پسی بوشوره
پلا بپچه. دبکه می دس دو واره می سره جور بگردانم تا تاودم، می مار بازام مرا
دوخاده:
-
ره! ترکمه! بوشو چاچه دم او تیانا کی آب بکشمه،
می ره باور.
-
هاسا آیم ایتا پیچه به س.
-
ایتا عالمه کار می سر فوجه. تیانا باور بازین
بازی بوکون!
-
به-س ده مار!
-
بلا بازی بوکونی تو. ایتا کار خایی بوکونی تی نفس
خایه بیرون بایه!
-
من؟
-
نه. نیم من!
ده
می ماره رافا نه سام. دبکا دو واره می سره جور بچرخانم. هاتو ایجور بچرخانِم کی کم
بمانسته بو جه می دس در بشه. می دُور بچرخسمو دبکه جه می دسه بکفته داره جیر کی
کولوشکن هویا خاکانا اورشین کودان دوبویو اونه کیشکایانام اونه مرا خیاله موسابقه
دان دبید. هاتو کی کولاکت بکفت اوشونه دمه چک ایجور کولوشکنه صدا بیرون بامویو پر
بکشه کی می مار دو بالا بجسته ایوانه سر بامو سارا مئن جاروکونه اونه دس، هاچین
خیاله واشک چیچینی دوما بیگیره می سمت بودو وست.
منام
ده بودو. من بودو، می مار بودو!، تا اینکی مرا پرچینه کش، چنگ باورد. ایتا دس
جاورکونه ایتا دسه مرایام می دسا بیگیفت. من اونه دور بچرخستمو اونام جاروکونه مرا می جان دکفت. اسا نزن اکه
بزن!. منام کی جه می ماره دس گوروختن نتانستیم، هاچین پاک می جانا گیفتنه مانستن
ایجور ونگ بزم ایجور ایجگره کاران در باوردم کی می مارا خنده بیگیفت. می دسا سرا
دایو واگردسته بوشو خوو کارا بوکونه.
منام
دو واره بوشوم خوجداره جیر. دبه کا ویگیفتم. داره خوجانا فاندرستم. هونا کی خاستیم
دبه که مرا جه داره جور به-گانم، بیافتم. هوتو کی خوجا فاندریستیم می دسا ببردم می
سره جُور، دبکا بچرخانم
کی
خوجا بزنم. می مار بازام دوخاد:
-
ره!!! ترا نوگفتم اوو تیانا چاچه دم مره باور!؟
ترکمه! آهان تیانا باور تا دو واره
جاروکونه نخوردی.
ایجور
گفتی جاروکونه کی پاک هاتوبو کی می جانا جیجا بوکوده بو. هاچین خوره گفتی! مره دور
اوسادی ولی دانستی کی مرا هالی بوستی هاچین گفتان دوبو. بوگفتم:
-
خودت چره وینگیفتی! تو کی.........
ون
ناشته می حرف تومانا به، بوگفته:
-
تی ول-وَله کاران واهله مگه!
-
من چی بوکودم!؟
-
بوگو چی نوگودی!؟
-
خاب من کی ترا کار نارم!
خوره
بوگفته :
-
تی چیلیکا چی بگم زای.
بازین
هوتو بج پاکودنه مرا پیچپیچه غُر غر بوکوده یو ایدامه بدا:
-
آ دوره زمانه زاکان خیر ناریدی ایتا کار خاییدی
بکونید هاتویه کی پاک خیاله اشانا جانا گیفتاندری.
خوره
خوره ایتا آه بکشه یو تبجه مئن بجانا اورشین بوکود. منام خوج داره فاندرسته، اونه
دور بگردسم تا ایطرف کی بتانم هو خوجا کی خاستیم دبکه مرا به-گانم، بختر بیدینمو
دبکا تاوه دم بوجورو اونا بزنم به-گانم. می ماره صدا بازام در بامو:
-
ری! خولا بوستی مگه!؟ خوج داره دُور چره گردی!؟
می
مارا ایتا ایپیچه فاندرستم. مره مره بوگفتم:
-
هیزارتا چوم داره پاک هیزارجایا ایجانایی دینه.
آخه به مگه هیزارتا کارا ایجانایی کودن!؟
هاتو
داره دُور گردیسیمو داره لچچا فاندریستیم کی بازام دوخاد:
-
ره! ترکمه آخه خوج داره دور چره گردی!؟
-
تو بج پاکا کودان دری یا مرا فاندرستان دری!
-
خاب ترام فاندرستان درم!
-
بازین چوتو بجا پاکا کودان دری؟
مرا
آوجا ندا. خو لشکرا دوخاده:
-
تیتی تیتی تیتیییییییییییییییییییی
کولوشکنو
کیشکایان دو پا داشتیدی دوتایام قرضا گیفت بودو بوشوده ایوانه هیره جیر. مار هرچی
ایشکور بجه جا اوچه بوو کولوشکنو کیشکایانه فوگود. بازین مرا دوخاد:
-
او تیانا باور زای جان.
-
کو تیان مار!؟
-
وای ترکمه! چاچه دم پلاتیانا کی بوشوسته ناها.
آها....زود باش باور بیدینم!
توندا
کیتی باموم دبکا تاوه دم داره لچه کی بازام دوخاده:
-
آها زای جان. هیزارتا کار دارم. هاسایه کی واستی
شام بوخوری. اها اوو تیانا باور.
دبکا
تاوه دام خوجداره جیر. خوجا داره لچچا فاندرستم. ایتا چوم خوجدار ایتا چوم دبکه، بوشوم چاچه دیمه. تیانا
اوسادم. ببردم فادام می ما را. تا دوو واره بایم خوجداره جیر. می مار بوگفته:
-
زای جان. بلا می سر. تی دسو دیما بوشور بیا بینیش ایپچه تی درسا بخان. شب
بوستان دره. آها زای جان درس بخان ایچی بوبو.
بوشوم
می دسو دیما بوشوستم. می کیفا اوسادم. کیتابو دفترا بیرون باوردم. ایتا مشخ جدول
ضرب بوو کی واستی حیفظا کودیبیم. هاتو دفتره مئن نیویشتان دوبوم مره خاندیم:
شیش یکی شیشتا
شیش
دوتا دوازده تا
شیش
هفتا................
به
سامه. باغه مئن خوجدارا فاندرستم. هاتو فاندستان دوبوم کی می مار بوگفت:
-
شیش هفتا چی!؟
-
ها؟
-
شیش هفتا چندتا؟
-
نانی؟
-
من دانم. تو وا بدانی چندتا!
-
منام دانمه!
-
خاب بوگو چندتا؟
-
بازین مره گمه. تو کی.............
-
من چی؟
-
تووو کی فردا مدرسه ناری. من واستی یاد بیگیرم.
هیچی
نوگفته. تیانا اوساده پاکوده بجانا دوکوده تیانه مئن. من خوجدارا چوم بودوخته،
فیکرا شوبوم کی دبه-کا کویه به-گاده بوم. می مار واورسه:
-
شیش هفتا چندتا!؟
هاتو
فیکرا شو، ارباخوجه فکرا دوبوم، هان کی دبکا کویه بگاده بوم. اکه بشم خوجداره جیر،
اکه نشم می مارا فیکراشو بوگفتم:
-
چهلو دووتا مار. چهلوووووووووووووووو
دووووووووووووووو..................تا
می
مار قاقا بوسته. دفتر و میدادا بهگادم. ویریشتم بوشوم خوجداره جیر. دبکا بیافتم.
می مار تام بزه بو. هوتو مرا فاندرستی. دبکه بزم. ایتا ارباخوجه جا شیشتا ارباخوج
بکفته. ایتایا گاز بزم. پنشتا یا اوسادم ببردم می ماره ره. می مار هیچی نوگفته.
هوتو خو چومانه مرا خیاله مرا هم ناز دان دوبو، هم گفتاندو بوو کی:
-
چی وَل-وَله یی بوستان دری زای!
ایتا ارباخوجا گازا گیفته، خو سره مرا ایشاره بزه مرا:
-
بوشو تی درسا یاد بیگیر!
می مارا کجکجیکی فاندرستم. بوشوم می کیتاب پیتابانه مئن آویرا بوم.
هان!
...........
برگردان فارسی:
گلابیِ
جنگلیِ باغ / داستان گیلکی
زیر
درخت ایستادم. به بالای درخت نگاه کردم. گلابی های جنگلی[1]
طوری بر شاخه ها آویزان شده بودند که دهنم آب افتاد. گشتم. یک چوبدستی یافتم هنوز
نیانداخته بودم که مادرم داد زد:
-
پسر! بیا درسَتُ بخون
-
تازه از مدرسه اومدم مادر. بذار کمی بازی کنم بعد
درسمُ می خونم.
مادرم
همانطور در سینی چوبی[2]
که روی پایش بود برنج پاک می کرد تا پس از آن پلو بپزد. چوبدستی در دستم دوباره
دور سرم گرداندم تا بیندازم. مادرم باز صدایم زد:
-
پسرۀ شیطون! برو کنار حوضچه، دیگی که آب کشیدم
برام بیار.
-
همین حالا میام. کمی صبر کن.
-
یه عالمه کار سرم ریخته. دیگُ بیار بعد بازی کن.
-
صبر کن دیگه مادر.
-
...............یه
کار می خوای بکنی جونت داره در میاد.
-
من؟
-
نه. نیم من!
دیگر
منتظر مادرم نماندم. چوبدستی را دوباره دُورِ سرم چرخاندم. همینطور یک جور می
چرخاندم که کم مانده بود از دستم بیفتد. دورِ خودم چرخ می زدم که چوبدستی از دستم
زیر درخت افتاد همانجایی که مرغ با جوجه
هایش که انگار با هم مسابقه می دادند، خاک را چنگ می زدند. به محض اینکه چوبدستی
نزدیکشان افتاد، پر کشید و صدای مرغ طوری در آمد که مادرم یکه خورد و از سر ایوان
به حیاط آمد دستۀ جارو هم دستش.طوری به طرف من آمد که انگار یک شاهین، گنجشکی را
دنبال کند.
من
هم دویدم. من بدو مادرم بدو، تا اینکه مرا کنار پرچین گیر انداخت. با یک دست دستۀ
جارو، یک دست هم دست مرا گرفت. من دُورِ او چرخ می زدم و او هم با دسته جارو به
جانم افتاد. حالا نزن کی بزن. من هم که از دست مادرم نمی توانستم در بروم انگار که
جانم را داشت می گرفت طوری با گریه و جیغ کشیدن سر و صدا راه انداختم که مادرم
خنده اش گرفت. دست مرا رها کرد و برگشت کارش را بکند.
من
هم دوباره زیر درخت گلابی جنگلی رفتم. چوبدستی را برداشتم. به گلابی های جنگلی
نگاه کردم. به همان که می خواستم با
چوبدستی بیندازم، چشم دوختم. دست دُور سر بردم چوبدستی را چرخاندم تا به گلابی
جنگلی بزنم که مادرم صدا زد:
-
پسر! نگفتم کنار حوضچه اون دیگُ برام بیار!؟
شیطون! آهان! دیگُ بیار تا دوباره با دسته
جارو کتک نخوردی.
یک
جور می گفت دستۀ جارو که انگار جانم را زخم و زیلی کرده بود. بیخود برای خودش دور
بر می داشت ولی می دانست که من حالیم می شد که بیخود داشت می ترساند. گفتم:
-
خودت چرا بر نمی داری! تو که.....
نگذاشت
حرفم تمام شود. گفت:
-
شیطون بازیهات می ذاره مگه!
-
من چه کردم؟
-
بگو چه نکردی!؟
-
خوب من که با تو کاری ندارم!
با
خودش گفت:
-
زبونت رو چی بگم بچه!
سپس
همانطور که برنج پاک می کرد با خود پچ پچ کنان غُر زد و ادامه داد:
-
بچه های این دوره وُ زمونه خیر ندارند. یه کار می
خواند بکنند طوریه که انگار جانشون رو داری می گیری.
با
خودش یک آه کشید و در سینی چوبی میان برنجها گشت. من هم به درخت گلابی جنگلی چشم
دوختم. دورِ آن گشتم تا جهتی که بتوانم همان گلابی جنگلی ای را که می خواستم با
چوبدستی بیاندازم بهتر ببینم و چوبدستی بیاندازم بالا و به آن بزنم و بیندازم.
مادرم باز هم صدا زد:
-
پسر! دیوونه شدی مگه!؟ چرا دور درخت گلابی جنگلی
می گردی؟
کمی
به مادرم نگاه کردم. با خودم گفت:
-
هزارتا چشم داره انگار هزار جا را همزمان می بینه.
آخه مگه میشه هزار کارُ یک جا انجام داد؟
همینطور
دور درخت می گشتم و بالای درخت را نگاه می کردم که باز صدایم زد:
-
پسر! شیطون! آخه دور درخت واسه چی می گردی؟
-
تو داری برنج پاک می کنی یا به من نگاه می کنی!؟
-
خوب به تو هم دارم نگاه می کنم!
-
بعد چطور داری برنج پاک می کنی؟
به
من جواب نداد. لشکرش را صدا زد:
-
تیتی تیتی تیتیییییییییییییییییییی
مرغ
با جوجه هایش دو پا داشتند دو پا هم قرض کردند رفتند زیر پاگرد ایوان. مادر هرچه خُرده
برنج جمع کرده بود برای مرغ و جوجه ها ریخت. بعد مرا صدا زد:
-
اون دیگ رو بیار بچه جون.
-
کدام دیگ؟
-
وای شیطون! کنار حوضچه دیگی که شسته شده هست. زود
باش بیار ببیم.
تندا
تند تا آمدم چوبدستی را بیندازم باز هم صدا زد:
-
آهان بچه
جان. هزار کار دارم. همین الانه که باید شام بخوری. آهان. اون دیگ رو بیار.
چوبدستی
را زیر درخت انداختم. بالای درخت نگاه کردم. یک چشم به درخت یک چشم به چوبدستی
رفتم کنار حوضچه دیگ را برداشتم. بردم به مادرم دادم. تا دوباره زیر درخت بیایم
مادرم گفت:
-
بچه جان. بلایت به سرم. دست و صورتتُ بشور بیا
بشین کمی درساتو یاد بگیر. شب داره میشه. آهان بچه جان درس بخون تا یه چیزی بشی.
رفتم
دست و صورتم را شستم. کیفم را برداشتم. کتاب و دفتر را در آوردم. یک مشقِ جدول ضرب
بود که باید حفظ می کردم. همینطور در دفتر داشتم می نوشتم با خودم می خواندم:
شش
یکی شش تا
شش
دو تا دوازده تا...........
شش
هفتا......
مکث
کردم. میان باغ به درخت گلابی جنگلی چشم دوختم. همینطور داشتم نگاه می کردم که
مادرم گفت:
-
شش هفتا چه؟
-
ها؟
-
شش هفتا چندتا؟
-
نمی دونی؟
-
من میدونم. تو باید بدونی چند تا!
-
من هم می دونم.
-
خوب بگو چندتا؟
-
بعد واسه خودم می گم. تو که................
-
من چی؟
-
تو که فردا مدرسه نداری. من باید یاد بگیرم.
هیچ
نگفت. دیگ را برداشت. برنج پاک شده را در دیگ ریخت. من به درخت گلابی جنگلی چشم
دوخته بفکر رفتم که چوبدستی را کجا انداخته بودم. مادرم پرسید:
-
شش هفتا چندتا؟
همینطور
در فکر بودم. به گلابی جنگلی فکر می کردم.
این که چوبدستی را کجا انداخته بودم. چه وقت بروم، زیر درخت چه وقت نروم. همانطور
بفکر رفته به مادرم گفتم:
-
چهلو دووتا مار. چهلوووووووووووووووو
دووووووووووووووو..................تا
مادرم
متعجب شد. دفتر و مداد را انداختم. بلند شدم. زیر درخت رفتم. چوبدستی را یافتم.
مادرم ساکت شده بود. همانطور نگاهم می کرد. چوبدستی زدم. بجای یک گلابی جنگلی شش
تا افتاد. یکی را گاز ردم. پنج تا را برداشتم برای مادرم بردم. مادرم هیچ نگفت.
همانطور با چشمهایش هم به من ناز می داد و هم داشت می گفت که:
-
چه آتشپاره ای داری میشی بچه!
یک
گلابی جنگلی را به دندان گرفته با سر به من اشاره کرد:
-
برو درسَت را یاد بگیر!
با
نگاهی کجکی!، به مادرم چشم دوخته، میان کتابهایم گم شدم.
همین!
گیل آوایی
آدینه ۲۷ مهر
۱۳۹۷ - ۱۹ اکتبر ۲۰۱۸
هلند
