گیلچاردانه - ماره یاد - گیل آوایی

تو کی نِه-سای آ دونیا مِئن هاچینم

تی یاده ایشمارم غورصه اوچینم

هاتو تی ناما گم زاکِه آرم یاد

تی عکسه سر می ارسُونا دیچینم!

فارسی:

تو که نیستی در این دنیا بیهوده ام

یادت را می شمارم غصه جمع می کنم

همینطور نامت را می گویم کودکی را بیاد می آورم

روی عکسِ تو اشکهایم را می چینم

.

23 نوامبر 2016

بانو مردِ میدان بو.....- گیل آوایی

میانه اون همه نر، بانو مردِ میدان بو

دمرده مردکانه مئن زناکه گیلان بو

بنازم آی کی هونه حورماته حرومته خاک

بمرده مرداکی میدان، دکفته میدان بو

چی حورمتی، چی شهامت زناکه بازارمج

جه روزیگاره وکفته، هارای ایران بو

جه گیله بانو باموجیم آمون به میدانا

آ ایجگرانه جا بانو شرف به دوران بو

هاتو کی خون بدیلا بوستیمی جه شومبیداد

هارای بزه همه تانا شرف به مردان بو

چومانه ارسو مرا پاک دباخته میدانیم

گولازه حورمته گیلان گیله زناکان بو

جه پایمردی گیلبانو گیل داره اومید

میانه اون همه نر، ماده شیرِ شیران بو

. 

او نر کی نانه ره خو آدمه ببرده جه یاد

نشانه حاکیم دوزو نماده قورآن بو

فارسی:

میانِ آن همه نر، بانو مردِ میدان بود

میان مردانِ خفه شده، زنِ گیلان بود

بنازم ای که هم او حرمت حرمتهای خاک است

از گیر و دار روزگار، هوارِ ایران بود

چه حرمتی، چه شهامت، زنِ دستفروش

از گیر و دار روزگار، هوارِ ایران بود

از گیلبانو بیاموزیم به میدان آمدن را

از این ضجّه ها، بانو شرفِ دوران بود

اینطور که خون به دل شده ایم از بیدادِ شوم

هوار زد همه را، شرف به مردها بود

با اشک چشمها میدان باخته ایم

حرمتِ افتخارِ گیلان زنان گیلانی بود

از پایمردیِ گیلبانو، گیل امیدوار است

میان آن همه نر، ماده شیرِ شیران بود

.

آن نر که بخاطر نان آدمی اش را از یاد برده است
نشانِ حاکم دزد وُ نمادِ قرآن بود!

گیلآواز با گیلغزل - گیل آوایی

بی وطن میدان دکفته خالی میدان تا آکه - گیل آوایی

بی وطن میدان دکفته خالی میدان تا آکه
ابره پوشت ماه دیل بترکه بی خوروسخوان تا آکه

تا آکه جنگل واسوجه بی ایتا سرپور بدوش
سر بچاه بردن دمردن ونگ و نالان تا آکه

باغه دیل واهیلا بو بسکی بیده پیسه کلاچ
بولبولانه بال دوسته، ارسو واران تا آکه

وامرازه بی پهلوانی بون یالانچی پهـلوان

پاله وانی تو ویریز، با شونده زاران تا اکه

روزگاره بی کسی من واستی یاری داب گودن
کس کسا بیگانه بوستن سر به داران تا آکه

وسته ده های آیو نـاله بیخودی فردا کودن

گورشه کاید پئرو ماران ویشتا زاکان تا اکه

آی شومایـان کی دبـاختید هستو نیست دارو ندار

وخته ده میدان دکفتن شومه کاران تا اکه

گیل آوایی بی کولوشکن جنگله بی دار و خال

غوربته مئن های جوخوفتن یاده یاران تا آکه

فارسی

بی وطن به میدان آمده است، میدانِ خلی تا کی

پشت ابر دلِ ماه بترکد بی خروسخوان تا کی

تا کی جنگل بی تاب بسوزد بدون یک تفنگ بر دوش

سر به چاه بردن غرق شدن گریه و ناله تا کی

دلِ باغ ترکید از بس کلاغ دیده است

بالِ بلبل بسته باران اشک تا کی

به آدمی نمی آید بدون پهلوان، ادا درآرِ پهلوان بودن( پهلوان دروغی بودن)

خودت پهلوانی برخیز با علفهای گندِ هرز تا کی

در روزگار بی کسی باید کمک دادنِ به هم رسم کرد

بیگانه بودنِ با یکدیگر، سربه دارها تا کی

بس است آه و ناله بیهوده فردا کردن

داغ شده اند پدر و مادران فرزندان گرسنه تا کی

ای شما ها که هست و نیست، دار و ندار را باخته اید

وقت به میدان آمدن است کارهای شوم تا کی

گیل آوایی به یار و غار، جنگلِ بی درخت و شاخه
در غربت پنهان شدن، یادِ یاران تا کی
.

گیلغزل: تا فوچینم چوم کرا رشته خیابانم مره - گیل آوایی

تا فوچینم چوم کرا رشته خیابانم مره

چاربرارانا دیپیچم پاک خمیرانم مره

جه خومیران دوارم پاک شم مره پورده عراق

ارشاکا[1] یاد بارده گردم لاب دوکانانم مره

فردوسی کوچا گیرم شمه هاتو روبارکنار

زاکی یادا ایشمارم استلخ روبارتانم مره

شاآموکوچه یو جیرباغ شم مره دانشسرا!

تا نزمه چوم پیله پاک ساغلسازانم[2] مره

آسِداباسا نیده بو شم هاتو تا خاریمام

جه  خاریمام میسگرانه راسته لاتانم مره

بززانو زرگرانه راسته تا چینی فوروشانو چراغ!!!

پاک آویرانه مانستن پیله میدانم مره

پیله میدانو خیابان پهلوی، چللا خانه

یافمه می زاکه  شم آفخرا لاکانم مره!

لاکانی را گردمه شم رازی تا چومارسرا

واخوبا بم بیستون پاک سبزه میدانم مره

گردمه پاک گیجه مرغانا مانم واهیلو قاق

شهرداری سعدی خیابان زیرکوچه جانم مره

دیل زنم می رشتا پاک بم دیل بوبوسته کوچی زای

تا دپرکم چوم هاچین هیست زاره زارانم مره!

گیل آوایی تو هاچین تی رشته امرا بی آویر

چو زنم هانده خیالا دربو داغانم مره!!!!

.

---

[1] آرشاک، پورده عراقه عرق فوروشی بوو!!!

[2] ساغلسازان = ساغریسازان

دوشعر گیلکی از میرزا حسین کسمایی، شاعر، روزنامه نگار، نویسنده و نقاش گیلانی و یک مشروطه خواه فعال در جنبش مشروطه خواهی گیلان

نخستين شعر گيلکی را کسمايی در مورد يکی از معاريف رشت سروده است. شبیه این گونه معاریف! را می شود هم اکنون فراوان یافت!:

اسب پيشاھنگ آخر بسرش توبره کشه

اھل شاقاجی اگه حاجی ببه تبجه کشه

چی بگم آ جاکشه؟

يافت تا نھضت مشروطه در اين ملک ظفر

شد ھويدا به ادارات يکی ساده پسر

دست برده به بغل پاکتی آورده به در

گفت فرمان رئيس است نماييد نظر

من خيالم که يقين ايلچی روم و حبشه

چی بگم آ جاکشه؟

گفت مقصود بدانيد از اين امر عجاب

ھمۀ مال تجارت ز اياب و ز ذھاب

نفت و باروت و گچ و تخته و شلمان و کتاب

جمله بايد به حضورم شود اين لحظه حساب

پوطی سشی فاگيرم شھری ببه يا گالشه

چی بگم آ جاکشه؟

آه از آن روز که تاجر بشه را دار ببه

وای اگر ممقولی شھنه پاکار ببه

خاصه بيکار ببه ايپچه دم بی عار ببه

خلق از بدعت او جمله دل آزار ببه

ھر زمان قلب ضعيفان طپش اندر طپشه

چی بگم آ جاکشه؟

ترا گم ترا عمو چند کنی بدعت نو؟

چند از مال فقيران بوخوری بره پلو

ترسم آخر دم مردم بنمايی سگه لو

خانه و ملک بوشو چمچه و خکاره گرو

حاليا نوبت فرش و دوشک و ناز بازبالشه

چی بگم آ جاکشه؟

ھی دوکون خرقه خز کوپچۀ سنجاب و برک

ھی بوخور رشته و خوشکار و مربا و ترک

مورد لعن خلايق زسما تا به سمک

حرف اگر گوش نوکونی نوکون جھنم به درک

اينقدر بزن بوکوش تا کی ترا شکم بشه

چی بگم آ جاکشه؟

حيف صد حيف زفاميل خود اخراج شدی

روی بدعت به جھان مبتکر باج شدی

پيرو شرب و قمار و فکل و ساج شدی

پنج آسی باوردی مرشد ليلاج شدی

گوز ملت به سبيل و ريش حاجی داداشه

چی بگم به آجاکشه؟

اصل قانون اساسی تو دانی اتو نيه

طريق خدا شناسی تو دانی اتو نيه

فکر و تدبير سياسی تو دانی اتو نيه

بدعت ميرزا آغاسی تو دانی اتو نيه

جادۀ صاف بو شو آ جاده تيغ و تمشه

چی بگم آ جاکشه؟

ای خدا ششصد و ھفتاد زجان سرش کن

ھمچو شيخ نر سنی ھدف تيرش کن

دست بی صاحب او بسته به زنجيرش کن

از مکافات عمل طعمه شمشيرش کن

چونکه در سلک زمان يکسره لوطی منشه

چی بگم آ جاکشه؟

 برگرفته از کتاب ادبيات گيلکی اثر زنده ياد ابراھيم فخرايی

.

2

جه اراشیم، فاگیریم، قزوین و تهرانا عمو 

جه اوراشیم، فوخوسیم، ملکه خوراسانا عمو

همه را یا نیشانیم، پاکار، ای جا، رادار ای جا 

به فغان آوه ریمی جمله یه افغانا عمو

نه، پونا واخالیمی، نه شهره ناکپورا پسر 

الله آباد دکن، دارنی و مولتانا عمو

نه سومنات و کجرات و نه رامپو را داداش 

نه شکار پور و نه بامپور و نه سیلانا عمو

نه من و مدرس و دهلی و اخالیم، نه بمبئی 

نه بنارس، نه مجهلی و نه گوکانا عمو

جه باکو شیم تی فی لیس، جه تی فی لیس تاکوتائیس 

جه کوتائیس به باطوم، دس به گریبانا عمو

براره گفتنی ره، جومله یه قفقاز می‌شینه 

وا، اجور پیلا کونم، جومله یه ایرانا عمو

ا، بجارانا دینی، می ایله جارا فاندری 

من حوسین کاشی یم و رشت می‌کاشانه عمو

از کوله ماسوله تا پسخانه پل، ماله اماست 

یده بیضا می‌دسه، چوماق می‌ثعبانه عمو

حاجی هاروته فسون سازم و فومن، بابل 

هر کی، هر چی بوگویه، در خطه بوطلانه عمو

ا فتربندا دینی، باستیله پاریسا بیدین 

خد من یوسفی و، اون چایه زندانه عمو

آسیابم من و گیلانا همه خورداکونم 

اون کی می‌گاز دی نی شه، میرزا کوچیک خانه عمو

.
میرزا حسین کسمایی (متولد ۱۲۴۴، کسما ؛ متوفی ۱۲۹۹، کسما) شاعر، روزنامه نگار، نویسنده و نقاش گیلانی و یک مشروطه خواه فعال در جنبش مشروطه خواهی گیلان (۲۰-۱۹۱۵) به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی بود. او از اعضای هیئت منتخب مجلس عالی در روز فتح تهران بود.
برگرفته از سایت ویکیپدیا

گیلغزل: شون درم تنایی، تنا می مرا تنا آیی - گیل آوایی

شون درم تنایی، تنا می مرا تنا آیی

هرتا پا مته مرا واهیله تا دریا آیی

تی مرا گم ایشتاوم پاک تورا بوسته، لاته لات

پاییزه ولگه مانستن رقصانی شیدا آیی

خاب هانه تنای تنا دیل دمردن گورشه کا

آی بنازم هانده تی یادا کی بی پروا آیی

شُورشُوره وارش به ارسو  تی مرایم رادوار

ارسُونه تی تی مرا بی، باده گیله وا آیی

هرتا ارسو واچیشم، می دیمه سر با تی نیگا

دیل بزه مسته مانی با تلخییه ودکا آیی!

دیلمانی خاندنه امرا تویی خلوت جیگا

می مرا هرتا اوخانا پا به پا همپا آیی!

گیل آوایی تورابوسته دیل زنه اورشینه یاد

پاک سیفیدرو رقصی می امرا تو تا دریا آیی!!!

فارسی:

دارم تنهایی می روم، تنها با من می آیی

هر جاپای مرا سرگشته تا دریا می آیی

با تو می گویم می شنوم درست دیوانه شده، لاتِ لات

مانند برگِ پاییز می رقصانی شیدا می آیی

خوب همین است تنهای تنها دلمرده داغ شده

ای بنازم باز یاد ترا که بی پروا می آیی

شُر شُرِ باران می شود اشک با تو هم در راه

شکوفه های باران می شود اشک همراه می شود بادِ گیله وا[1] می آیی

هر اشک را روی گونه ام با نگاه تو می چشم

مستی در آغوش گرفته را می مانی با تلخیِ ودکا می آیی

با خواندنِ دیلمانی تو هستی در جای خلوت

با من هر واخوان(پژواک) پا به پا همپا می آیی

گیل آوایی دیوانه شده یادِ در هم ریخته را برهم می زند

درست رقص سپیدرود هستی با من تا دریا می آیی!

---

[1] نام یکی از بادهای خوشِ کاسپی ست.