چاردانه های گیلکی - گیل آوایی

0

می دیل تنگه می ماره، می براره

می خاخور، می پیچا، کیشکا، گوماره!

می رشته میدانه بازارمجان، وای

هاچین تنگه می دیل کتله صداره!

فارسی

دلم تنگ است برای مادرم برادرم

برای خواهرم، گربه ام، صدای جوجه ها، بیشه!

برای میدان رشت، دستفروشان دوره گرد، وای

خیلی دلم تنگ است برای صدای دمپایی چوبی!

1

فی وه ارسو جه می چوم، تاسیانه

جه غوربت دیل ایسا رشته میانه

ازازیل زاکا بو دیل لاتا بو قاق

بیدین غوربت چوتو دیلا دُو وانه!

( جه غوربت پیرابوم، می دیل جوانه)

فارسی

اشک از چشمم می ریزد، تاسیان است

از غربت دل در میان رشت است

دل کودکِ بازیگوش شده، لات، حیران

ببین غربت چطور دل را می دواند!

( از غربت پیر شده ام، دلم جوان است)

2

بیگفتم غوربتا تا صوب فوقوفتم

بزم چک تا تانستیم شب نوخوفتم

بیدم غوربت بازام لیسکابو بیصاب

بامو می کش بینیشته، جونوخوفتم

فارسی

گرفتم غربت را تا صبح در هم کوبیدم

تا می توانستم سیلی زدم شب نختفم

دیدم غربت باز هم لوس شده بی صاحب

آمد کنار من نشست، پنهان نشدم

3

هولندی گمه واروم خا یه نیت وِخ

………..Waarom ga je niet weg

واروم بن یه هی یر دیهی مرا دخ

Waarom ben je hier……

واکف داری مگه آخه کلوت زاک

Klootzak……….

بن ایک نیت خک یه بن مثله ایتا سخ

Ben ik niet gek, je ben ……

فارسی

هلندی می گویم چرا دور نمی شوی( نمی روی)

چرا اینجایی مرا دق می دهی

مگر آزار داری که گیر می دهی فلان فلان شده!

من دیوانه نیستم تو مانند سیخ هستی

4

چی شا گفتن بجوز ارسو وارستن

مگه شا بی وفا یارا یارستن

واسی خلوت جیگا شون تسکو تنها

هو خلوت جا دمردن، دوارستن

فارسی

چه می شود گفت بجز اشک باریدن

مگر می شود از عهدۀ یار بی وفا بر آمد

باید جای خلوت رفت یکه و تنها

همان جای خلوت غرق شدت از عهده اش برآمدن

5

مثاله ابرو باده دوری یو آه

پیله کی آسمان، اللاه تی تی، ماه

درَن دشته مانه غوربت هاچین، وای

خو خانه مئن گدایام به کرا شاه

فارسی

مثل ابر و باد را می ماند دوری و آه

آسمان گسترده، ستاره و ماه

دشت وسیعی را می ماند غربت، وای

گدا در خانه خودش می شود شاه

6

نبه آ آیو ناله پاک دیمیرم

نگم هیچی هاچین غوربت آویرم

خوشه می دیل گیلک به می مرا پا

ناویره غوربتی بم وا بیمیرم!

فارسی

آه و ناله نباشد خفه می شوم

هیچ چیز نگویم غربت گم می شوم

دلم خوش است که گیلک هم پای من است

وگرنه غربتی می شوم باید بمیرم
..

عکسی از دریای شمال-ساحل هلند-گیل آوایی

منظومه گیلکی - شندره - گیل آوایی

این منظومه را حدود یازده سال پیش سروده ام و بارها خواسته بودم بازخوانی و ویرایشش کنم اما تا این تاریخ نتوانستم. هر چه هست آن را با فورمات پی دی اف منتشر کرده ام. برای خواندن یا دانلود کردن آن همینجا کلیک کنید.

گیلداستان: جانه تی مار مرا جیویزان - گیل آوایی

گیلداستان: جانه تی مار مرا جیویزان*

زباله بو. آفتاب پاک تورا بوسته بو. خیاله کی خاستی همه چی یا بوسوجانه، واسوجانه. زلزله ایبند خاندان دوبو. گاگلف مشته حوسین، ایتا لگن ابا کی ایستکان پیستکان اونه مئن بوشوسته بو، خو دوکانه جولو فوگودی کی ایتا پیچه خونکی بزنه .

حاجی چوس نفس تازه خو زباله خوابا جه ویریشته بامو بو دوکان. پیشخانه پوشت بینیشته بو. چورتیکایا اوساده بو با ایتا داشی کاغذ، شورو بگوده بو حیساب کیتاب.

ایسمال کهنه فوروش ایتا بشکسه رادیو مرا ور شون دوبو. قاسم چرخ چی پنچری گیفتان دوبو. کبله تقی بازار مج کولا دوجه مرا بوگو بیشتاوا دوبو. شاپور تازیه خان چارپایا بنا دوکونه جولو، هاتو کی نینیشتان دوبو، حوسین خندانا لوچان بزه.

حسین نفتی برار، یخ بهشت بیگفته خودس، مامد میوه فوروشا کونا گوده نیشته بو. گورزالی دیفاره کش ایتا توسه داره کونده سر نیشته بو، خو پیرانه مئن، سبه جانا دوما گیفتان دوبو.

شاپوره مار، اژدری شاگردا گفتان دوبو کی گابه گو ماله که دوما هرکی بیگیره گابه گویا رسه!

احمد چیچیلاس خو دمپایی مرا ایتا گرزکا کوشتان دوبو. حسن خاش ایتا ودره ابه مرا جان شورا گودان دوبو. پینیک دوج، خو دوکانه مئن، ایتا خو سر زه یی ایتایام بوپوخسته پینک پاره سر، کی وا نو نوارا گودیبی.

موصطفی چاچول باز، کرتاکرت، کوچه سرپایینه شوندوبو. مونوچر خالا، اربا خوج خوردان دوبو. موسیو کرا دوکانه پوشت چاکون واکون گودان دوبو تا شب کی واسوختانه داد وا برسه بی.

اکبر دَوَد، ایتا گابه مگسه جان بتنگ بامو. کرا خو جانجانی ریفق، پیله پایا، ره گفتان دوبو کی:

- آخه تو چاربدار نوبوسته، فوش دانا باموختی! خانه خراس! ایتا پیچه به سابی اونه لبله بیجیر باموبی! بازین!

- بازین چی!؟ کی چی ببه!؟ خوشکه لاس زئنه حوصلا نارم. آها آها! نا! نا!

- یانی چی! تو فرهنگا دور نزه داری مگه!

- فرهنگا دور زئن یا نزن چی دخلی داره به می کار!

- تو خاره هرچی توربا عروس بوگودی! تورب! پاک ایتا لاله تورب! تی پئر تورب بکاشته بی بختر بو!

- من نانم تو چی گی! می کله آجور گوزه گبان فورو نیشه! آسا تو خایی دونیا بوگو! هاچین ترا پرکانی! من هانم کی ایسم! دوس نارم هاچین خوشکه لاس بزنم! مالستن نتانم! می کار نی یه!

- آخه خاکا تی سر! آخه گمج! انهمه کوره دوما بیگیفتی! انهمه شب نیصفه شب بوشویی کوره محله مئن تابلو بوبوستی. انهمه شلمانه پوشت جوخوفتی! ان همه های اونه راشی یا بپاستی! بازین هاتو گابکی بزه ای کوکویا شیشیندازا گودی!؟ یانی چی من هانم!آخه گابه کوس! تو کی آنقد اونا خایی! اچوتو ترا شیش گیر باوردی! مگه نخاستی کوره مرا ریفق بیبی!؟ بازین انهمه جان کندنه مرا، وختی کوره مرا ایسایی! هاتو نا بیگیفته نا اوساده چارچرخا خا ستی هوا بوکونی! خیال کونی هاتو فاله موللا بزنه!

ایتا خنده بوگوده کی مردومان قاقا بوسته اوشانا فاندرستید. پاسبان یاواشیکی اوشن تر بینیشت. اونه حواس ننابو. اسبه ارابه چی خو ارابا بنا دیفار کش. توبرا تاوه دا اسبه گردن بوشو قهوه خانه بینیشت. ایتا چی چی نی پر بزه بامو اسبه دمه چک، فو فوسته جوبانا اوچینه. داره لچه، کشکرت خو چیلیکا دورسینن دوبو. پیسه کلاچ ایتا تیکه خوشکه نانا های توک زئن دوبو. ماتور سوار قهوه خانه جولو به سا. خیاله کی اینفره رافا ایسان دره. ایتا زنای خو زاکه دسه بیگیفته قهوه خانا دوارست. بوشو شاپوره دوکان. شاپوره مار مرخه پرخه مرا ور شون دوبو. زناکه زای ایتا خالی چرخا اوساده اونا های آ رو او رو گودی. تقی دیوانه دیفاره کش هر که ده یی اونه یقا گیفتی. هوا گرم بو. سایه دیمه سرقفلی داشتی.

پیله پا خوره ایتا پیچه آپا اوپا بوگوده. بفکرا شوبو. هاتو قاقا بوسته رادوارانا فاندرستان دوبو. اونه حواس ننابو. واگردسته خو ریفقه نیگا بوگوده. ایجور خو چومانا نیمیزگیره، وازاگوده، دوسته، نیگا گودی کی خیاله آتوم واشکاوانن دره. هاتو خاستی ایچی بگه کی اونه ریفق بوگفت:

بازم دیرا نوبو. هاچین غورصه پورصه نوخور. ایتا را یافیمی کی دو واره تی کوره کا بیدینی. ولی جانه تی هرکه کی دوس داری، نوقولدانه هوایا بدار. کرگوزی یا بنه دیمه. تی کللا کار تاود. هاچین کرچا بوستن فایده ناره. بیدین چی واستی، چی کار گودان دری. اگه بتانی اونی ره کی جان کندان دری، هر چی بیگی یا بوکونی، اتو ببه کی اونا بدس باوری، تی هدفا فارسه داری ناویره اگه بخایی هاچین من مرا قوربان بازی بیرون باوری، نه تی شونو کوره که دئن دوروسته، نه یالانچی پاله وان بوستن! فامی چی گمه! یا بازام تی کلا کاری!؟

- فامم چی گی! خیال کونی تی مانستن توربمه! هرکی بوجور ببره! خودشام بیجیر آوره!

خنده مرا بوگفته:

- خوب نی یه بابا! تو بیجیر آوردنا دانستی کی بزه یی هاما فوگوردانه یی!

تو بیجیر ناورده خاکا تی سر دوگودی کی!حایفه گاب نی یه آدم ترا بگه گاب!؟

هر دوتا تام بزه یید. هیچی کس کسا نوگفتید. هر دوتا فکراشوبید. خیاله کی ایتا راچاره دونبال گردستیدی. ایدفایی هردوتا با هم بوگفتید:

چوتو یه کی....

پیله پا خو حرفا جیگیفته بوگفته:

چوتو یه کی چی؟

- کی بیشی کوره که محله بیدینی کی تانی اونا ایجور بیدینی یا ایچی بینویسی تاوه دی اونه خانه مئن!

پیله پا قاپاس بزه خو ریفقه سره تان بوگفته:

- هان بو!؟ انهمه کللا کار تاوه دانو فیکر گودن! هان بو!؟ خوب بوبوسته پروفسور نوبوستی جانه تو! تو خاره هی چی گابا عروس بوگوده داری !

پیله پا ریفق بوگفت:

- چره!؟ ان کی بد نی یه! خاب ایجور وا اونه مرا تماس بیگیری. تا همه چی خرابا نوبوسته واستی تی دیرین وارینا پاکا کونی ده!

پیله پا خاستی دو واره قاپاس بزنه کی اونه ریفق داد بزه:

- اِه...تونام می کللا موفت گیر باوردی! چی تا تکام خوره، خایه قاپاس بزنه! بوخودا ایدفا ده بزنی! ایتا زنم تی خوج خورا تی موت بججه!

پیله پا یا ایجور خنده بیگیفته کی نتانستی خو خندا بداره. پاسبان کی اوشن تر نیشته بو اشانا فاندرسته. ایجور کی خیاله بخایه بگه:

ساکت به سید انقد موخ نوخورید.

پیله پا خو خندا جیگیفته. خو ریفقا بوگفته:

- اخه تو کی انقدر ترا حالی به! بازین چوتو گی من بشم ایچی بینویسم تاوه دم کوره که خانه مئن! تو نیگی اگه اونه پئر، اونه برار اگه یاداشتا بیافید یا بیدینید! چی خایه ده گودن. تو نیگی بازین ده او سامان نتانم پا بنم! اگه مرا بیدینید هرکی سره عله دوس داره ایتا زنه! مرا هاچین کونیدی تورشه آش اگه بفامید. اسا من جهندم! می کوره کا ده ولانید بایه بیرون کی اونا بیدینم!؟ تی مانستن ریفق داشتنه مرا، جانه تو دوشمند لازم نارم!

پیله پا ریفق خنده مرا بوگفته:

- تونام ترا ایچی حالی به جانه تو! اوتویام گاب نی یی کی فیکر گودیم!

هر دوتا خنده بوگودید. ویریشتید جه پاسبانه ور، بوشویید مشته غولام حوسینه دوکانه هیره جیر بینیشتید. تقی بی نفس، حسن جوله مرا، دوتایی آمون دیبید. خودشانه شطرنج جابه یا خودشانه بفل فوزه. تقی بی نفسه شلانقوزه جلاسته نهابو. حسن جول چفه عرق بو. هالا فانرسه بید کی تبریزی داره جیر بینیشتید. تقی بی نفس بوگفت:

- ها تبریزی داره جیر بینیشینیم. ها سایه دیمه چسبه.

هر دوتا تبریزی داره جیر بینیشتید. شطرنجه جابا واکودید. شطرنجه مهره یانا شورو بوگودید صفا مئن دیچن. هاتو کی خاستید شورو بوکونید بازی گوده نا، ایتا پیسه کلاچ جه تبریزی داره لچه دیره تقی بی نفسه سره تان.

ایدفایی خیاله کی ایتا جیما بو فنر جیویشتی بی، جه خو جا بپره سته دادو فریاده مرا پیسه کلاچه فوراده. حسن جول کی خنده جا پاک شکم روش گیفتان دوبو! گیل گوده دونبال گردستی.

پیله پا ایتا آپار اوساده پیسه کلاچه ره تاوه دا. هاتو کرا هر کی ایجور تقی بی نفسا فاندرستی یو دوزیکی خنده گودی. ایدفایی کبله علی پینیک دوجه دوکانه شیشه ایتا گورام بوگوده یو بشکسه، فو ووسته راه دوارنا پا جیر. مردوم کرا قاقا بوبید. تقی بی نفس خو سرا ایتا تیکه روزنامه مرا پاکا گودان دوبو. حس جول، لسا بو خنده جا اونا فاره سن دوبو.

رادواران کبله علی پینیک دوجه دوکانه جولو جیما بوبید. پیله پا ریفقه رنگ بپرسته بو هاچین بوبوسته بو دیفاره گچ. های خو راسته دسه مرا زه یی پیله پا تکا گفتی:

- اه....اه.....آمی گاب بزا، بیده یی چی بوگودی! تو پیسه کلاچا زئن دیبی یا کبله علی پینیک دوجه دوکانه شیشا! آخه تو چره هاتو گابکی هر چی تی کله آیه! انجام دی! آخه چره ایتا پیچه فکر نوکونی! آخه....

پیله پا ده آمان ندا خو ریفقا، تا خو دسا راستا گوده کی ایتا ده قاپاس بزنه اونه سره تان! پاسه بان پیله پا دسا بیگیفته بوگفت:

- مردومه دوکانه شیشا ایشکنی کمه ، اسا دسته بزنام داری! خجالت نکشی!

پیله پایا خوشکا زه. پیله پا ریفق کی اوشنتر بوشوبو تا خو ریفقه قاپاسه جان جیویزه، قاقا بوسته پاسه بانا فاندرستی.

پاسبان پیله پا دسا ولا نوگودی. مردوم کبله علی یا نیگا گودید. تقی بی نفس، حسن جوله مرا ، شطرنجا وا بدابید.

همه تانی کبله علی پینیک دوجه دوکانه ویرجا جیما بوستان دیبید.

پاسه بان پیله پا مرا راه دکفت.

پیله پا ریفق دس جه پا دراز تر، هاچین خورا خوردان دوبو. خو ریفقه ره نتانستی کاری بوکونه. پاسه بانه دوما بیگیفته را دوبو. پیله پا خو ریفقا ایجور نیگا گودی کی خیاله خاستی بگه:

جانه تی مار مرا جیویزان!

تمام

یازدهم آگوست 2008

*می دیل خایه شیمی جان کی می کوچی داستانا بخواندید، بخایم کی مراببخشید اگه ایجور حرفانی کی نواستی بینویشتی بیم، بینویشتم. می منظور فقط ان بو کی جه خاطر بوشو گبانا دو واره یاد باورم. منام باور دارم که واستی ادبو قشنگی یو زیبایی قلما پاستن ناویره حورمته قلم حفظ نخایه بوستن. اما گیلیکی نیویشتنه مرا ایجور وظیفه یام آمی دوش ناها کی ولانیم آمی گیلیکی، خوب یا بد، با ادب یا بی ادب، جه خاطر بشه. هانه واستی من نتانستم یا نخاستم جه نیویشتنه اجور حرفانا( نامناسب ) جیگیرم!

به هرحال شومایی کی می آ کاره مرا موافق نی یید، مرا ببخشید. شیمی "اینتخابا" احترام نمه. امید دارم کی شومانام کی چوتو خایم بینویسمه ره، سخت نیگیرید.

شیمی وسواس، شیمی حساسیت، کومک کونه ویشتر می حواس جیما به وختی آمی گیلیکی زبانه ره نیویسمه.

ایتا دریا مهره مرا

گیل آوایی

گیلداستان: آی وای می غاز بمرده*=ای وای غازم مرده است - گیل آوایی

 لالایی مان، سمفونی دریا بود وُ آوازهای باران بر بام خانه مان و رقص شبح وارش در گذر نور ِ فانوس و آسودگی خوابمان، پارس کردن سگ همیشه یار که خطر را پیش از آنکه سر رسیده باشد، می دانست.

دور ترین خاطره ام به سالهای شاید 1338 یا 39 بر می گردد به زمانی که برای راه رفتن باید دست مادر می گرفتم. تنها، تصویری از آن در دهنم مانده است که در حیاط خانه با انبوه درخت نارنج و سگ سیاه و زرد رنگی که همیشه با ما بود. نمای ماتی از کت ِ خاکستری رنگ، در ذهن من است و صد البته شکل و فرم خاص آن سالها و سنی که داشتم.

کوچه ای شنی خانه مان را به خیابان، یا شاید بهتر باشد بگویم، جاده ای وصل می کرد که یک سوی آن ردیف خانه های از هم جدا شده بود با پرچین های ساخته شده از نی و چوب و گاه سیم خارداری که حتی برخی را اصلن مرز و دیواری نبود. آن سوی جاده یا بقولی خیابان، باریکه راهی بود که به ماسه های دریا وصل می شد و تپه ماهورهایی پرده ی حائل می شد میان ما و گستره بی مثال خزری که گشاده دست و بی دریغ، روزی رسان بسیارانی از جمله ما بود.

هیچ وعده ی غذایی مان، بی ماهی نبود و یادآوری و حتی دستور مادر که دست را پس از خوردن ِ غذا با آب نگه داشته شده از شستن برنج که " فشکله آب " می گفتیم – می گوییم هنوز – بشوییم تا بوی ماهی بر دستانمان نماند.

حیاط خانمان، گذشته از نارنجزار انبوه، باغکی داشت که هنوز هم تصویر آن مملو از همه چیز بود که می خواستیم. از هر سبزی خوردنی و میوه و بر و باری!

دنیای کودکی دنیای کارتنی این سالهاست گویی. دنیا ی همه چیز ممکن که در آن مردان و زنان و بزرگترها بسان غولهایی می نمودند که نگریستن ِ به آنها، سربالا کردنی می طلبید که گویی برج سر به فلک کشیده ای را چنان می نگری که تعادل به هم ریزد! و در همین سالها کسی که دبیرستان بود و سالهای آخر را می گذراند، با سوادترین می نمود و دانشمندی که پاسخ همه پرسشهایمان را می دانست، مخصوصن که روزهای زمستانی ِ دلگیر که هیچ کاری نبود و بیرون دویدن و بازی کردن هم! و بی حوصلگی این روزها ماجرای دور هم نشستن بود و داستان بافی ها و پرسش و پاسخ ها میان ما و دانشمندان سالهای آخر دبیرستان!

حوضچه ای در حیاط خانه بود که چاهی با دیواره ی چوبی کنار آن خودنمایی همیشگی داشت و چوبکی که یک سر آن بشکل عدد هفت بود که " کرده خاله " اش می گفتیم – می گوییم هنوز هم- کنار همین حوضچه تظاهرات مرغ و خروس و اردک و غاز ماجرای هر ظرف شستنی بود و وحشت شان از کرده خاله اگر سویشان اخمانه می جنبید!

به گاه دانه چیدن و غذادادن ِ همین مرغ وُ خروس وُ اردک وُ غاز، آواز ِ دل نشین مادر در گوش من است که گویی لشکرش را فرا می خواند آنهم با آواز وُ ترانه وُ ناز. در میان این لشکر پر نقش و نگار، نورچشمی های مادر هم ماجرایی داشت که فراوان بود کتک خوردن خروس یا غاز پرخاشگری که نورچشمی مادر را به چنگ وُ نُک زدنی، یورش می برد.

دو ترانه یا شعر واره ای وِرد زبان ِ کودکانه ی ما بود که می خواندیم:

نه نا ، نه نا

انباره جیر مرغانه نا

دس نزنی بیشمارده نا

افتابه مرسی نه نا

تو چره بترسی نه نا

برگردان فارسی:

مادر بزرگ مادر بزرگ

در انباری تخم مرغ هست

دست نزنی که شمرده شده است

از آفتابه ی مسی مادربزرگ چرا ترسیده ای مادر بزرگ!

خواندن ِ این ترانه نیز به آواز ِ کودکانه، همراه بود با سوار بر چوبی که اسبمان می شد و ما نیز ادای سوارکاری دل به دریا زده، در می آوردیم و در حیاط ِ چنان گسترده ای که قد ِ دریا می نمود، همچون دون کیشوت در جنگ ِ با آسیابان، تاخت می زدیم.  صد البته نازدادنهای هر از گاهی وُ نیز اعتراض ِ مادر چاشنی این تاخت و تازمان بود به گاهی که سر از او می بردیم!

یکی دیگر از شعرهای آن سالها که برایم هنوز بسیار زیبا و دلنشین است بویژه از آن نگاه که رابطه ی نزدیک و ملموس و حضور مردمی میرزا کوچک خان جنگلی را سندی دیگر است. این چنین بود:

نامه فادم انزلی

میرزا کوچی خانه ره

حاکم لاجانه ره

آی وای می غاز بمرده

گردن دراز بمرده

برگردان فارسی:

نامه فرستاده ام انزلی

برای میرزا کوچک خان

حاکم لاهیجان

آی وای غازم مرده است

گردن درازم مرده است

این ترانه یا شعر را هنوز بیاد دارم اما تمامی آن را هیچگاه ندانسته ام. یعنی دنبال اش نبوده ام. نه اینکه بخواهم بی تفاوت برخورد کنم بلکه روزگار ِ آن سالها و این سالها و بازی تا کنونی اش چنان بود و هست که مجال پرداختن به چنین جاذبه های زندگی مان نداد و اینک ِ غربت نیز به قدرت ِ خیال، حیرت کردن و یاد آوردن بسیاری از خاطرات که شاید اعجاز انسان باشد و توان شگفت انگیر مغز که در بکارگیری اش شاید بسیار وا ماندیم چه حافظه باختگانیم هنوز در پی تکرار فراوان ماجراهایی که سرنوشت این چنینی را رقم زده و می زنیم! و گرفتاریم هنوز.

ناتمام

* آی وای می غاز بمرده = ای وای غازم مرده است

گیلداستان: زَباله بو - گیل آوایی

زباله بو...

روخانه آب ابریشما مانستی. گوسکا خو دسه پایا وازا گوده سینه ابا دوبو. لانتی نیمیز گیره واشانه مئن گوسکایا پاستان دوبو تا اونه دمه چک فارسه. آب لاکون تته رج رورخانه کول افتاب گیفتان دیبید. زباله بو زباله!

چیچیر گا گلف خوشکا بو چوقال گیله سر ایجور دو وستی کی خیاله گورشا بون دره. لالیکی داره جور چیچی نن میتینگ داشتیدی. گوماره والش هاچین آدما واهیلا گودی . کره کروف زباله جان جیک نزه یی. بیجارکولا ایجور واشا گودوبو کی نشاستی برنجه مرا سیوا گودن.

برنجان حیسابی وروز باموبید. جوکوله وخت ده بوگذشته بو. برنجانه مئن سوروف بوبو بو ایتا آدمه قد. پاک خیاله افتابه مرا لب بلبا شون دیبید! زباله بو زباله!

دور دوره شر پوشته بوبو بیجاره کول، شه- کل بزه گاب برنجانا ناجه مرا فاندرستان دوبو. کوتامه جور واشاده حصیر گیله مرده رافا ایسابو. توسه دارانه لچه زلزله لاب عالمو آدمه سرا بردان دوبو. زباله بو زباله!

بیجار کوله سر نیشته بو دور دوره شر راشی یا فاندرستی. زلزله امان ندایی. گاگلف چی چی نی صدا لالیکی داره لچه زلزله مرا بوگو بیشتاو داشتی. چیچیر خوشکابو بترکسه گیله سر ایجور دو وستی کی اونه دئنه ره آدم واستی قاقا بو چوم بودوختی بی اکه جستن کونه واشانه مئن.

زباله هوا بد جوری آدما جوم جوم گودی. زباله خواب، زباله تام توم بزه همه جیگا، زباله تسکه کوتام. واشانه سر دیل چسبه اگه ایتا پا بداشتیبی!

همیشک خو پئره جا بیجارانا پاستی، ایجور خوره انگاره گیفتی. بیجارانه مئن لاب آویرا بوستی. ایجور دراز دراز خو ریفقه مرا کفتی کی هیشکی نتانستی بفامه بیجارانه برنجه من دو نفر جوخوفته نا.

ده نتانستی تاب باوره. ویرشته بو پاک خواستی بیجار کولا دورسینه. آکه آکه ناشتی که جه را بایه اونا فوتورکه. خوره خوره خیالا شوبو یو نقشه کشه یی کی اگه بایه چی بوکونه و چوتو بوکونه.

خیالا شوبو خوره گفتی هاتو بامو درازاکونم اونا فوتورکم. ایتا پیچه فکرا شویی یو گفتی :

- نه بختره توندا کیتی فونقوسم. واهلم کی آرام ارامه بایه می ویرجا بینیشینه. اونا ورا شو پسی کشا گیرم. اونه دسانا می دسه مئن بیگیرم. اونه مویانا بوبکشم. اونا خوشا دم. اونه لبانا فه وه رم. اونه جولا ماچی باران بوکونم. اونا می ور درازا کونم. اونه جی جی یانا اودوشم. اونه جانا به می جان بچسبانم. ایجور اونا کشا گیرم کی پاک ایتا بیبیم. می سینا چسبانم اونه سینا. می لبانام اونه لبانه سر. می شکما ایجور چسبانم اونه شکما کی اونه نرمی یو گرمه جانا می تومامه جانه مرا حس بوکونم. بازین دوتا پایا واکونم.......

ایدفایی ایسه فکراشو گه خومرا:

- آتو کی یک دو سه هاما فوسونجانا کنم!

خنده مرا آوه جا ده خودشا:

- هاتو گابکی نیبه کی! واستی بازام نوقولدانه هوایا بدارم!

اویدفا کی هول هولیکی فوقوفته بو! کوکو واگردسه شیشندازا بو بو! خورا هیزار جوری توفو لانت بوگوده بو. هانه واسین خو حواسا خواستی جیما کونه کی ده اوتو گابکی نزنه هاما ایجور دورسینه کی گابام اگه بوبوستی بی جیجا بوستی!

هاتو خوره گفتی یو واگفتی. مانده صدا بیجارانا ده وارسته بو. گاب زالاش باورده روخانه آبا خواب دئن دوبو. گاگلف مانده صدا مرا ایجور م....................ا گودی کی آدمه دیل گورشا بوستی.

خواستی ویریزه بشه گابا ببره روخانه کول آب بده. مانده ده زالاش باورده خورا ایجور تورا گوده بو کی خیاله خواستی ویریسا ورسینه. گاب، خو شکه-لا فاندرستی، پاک خیاله آه کشن دره.

فوروز بامو برنجان، داره ناجا داشتیدی. آلوچه داره لچه چندتا آلوچه جانه ساق در ببردیبید جه اون همه دبه که! آقوز دار پاک چینا بو بو. آقوز داره لچه داره پا بمانسته بو سیا بوبو. هاتو ایجور جلاسته بو که ایتا باده مرا کفتی جه شاخه.

آنجیل دارا هیچی وان جه بو. انجیل دار آولی دار بو کی پاک چینا بوستی قلناران خوردنه ره. پیله باقلا ده برسه بو. ها روزان واستی باغام پاک چینا ببه. کره روف عزا بیگیفته بو. باقلا باغ کی پاک چینا بوستی، کره روف آوارا بوستی. واستی واش ماشانه مئن جوخوفتی بی .

لانتی گوسکا یا فوتورکسه بو خولاصه. گوسکا داد روخانا دوارسته بو. لانتی پور ده ننابو گوسکایا فه وره. چی چی نی کرا ایجور چیچیلاسا فوتورکسه بو کی چیچیلاس امان نیافته خورا جیویزانه.

ایتا پیسه کلاچ جه دور باموبو آقوز داره لچه بینیشته بو. اونه دومه جا ایتا پر جلاسته بو. مالوم نوبو چی بلایی اونا فوتورکسه بو. شایدام اینفر گیل گوده یا سنگ اندازه مرا بزه بو تا اونا فورانه جه خو سامان.

ری- که دانه، دور دورشر راشی یا پاستی. ده اونه دهانه جا لابیل فو ووستی. خوره خوره گه:

- کور خیاله آمون ناره !

ده هاچین واکف داره. گابه دوما چوم دوجه. گابه دومه جیر جلاسته چاقو چل لا فاندیره. خورا واپیچه. ده هاچین سگه مانه. ده رام نوکونه. ده پاک خو پالانه تاودا شونده کله! آخه چره نایه لاکیتاب!؟ خوره خوره داد زئن دره.

هاچین گورشا بون دره. ول بیگیفته داره.

- آگه بایه فادم والیسه!

خوره خوره گه.

خیالا شو داره. گه کی :

- آگه والیسه بختره. بازین منام اونا می کش والیسم. خورم. اونا هاچین ایجور اودوشم کی ده پاک ول بکشه. لانتی مانستن اونا واپیچم هاتو کی اونه داد بیرون بامو اونه پایانا واکونم .........

جه دور کوره که دانا پیدا به. نازه مرا آمون دوبو. ایجور چین چین کوتا دامنا والای دایی کی پاک رقصا دوبو. بیجارمرزه سر نازه مرا خو پایا نایی یو مویانا فادابو باده دس. برنجانه گوشه فاره سه یی تا اونه شانه سر. گیله کور پاک خرامان خرامان جه هویه نازه مرا، ره که دیلا ببرده بو. جه دور ره کا خیاله والیشتان دوبو.

ری کرا پرا گیفتان دوبو.

کلاچ قار قار کونان پر بکشه. چی چی نن ایدفایی همه تانی لالیکی داره جا ویریشتید. کره روف گوماره واشانه مئن آویرا بو بو. آب لاکون دکفتید آبه مئن. لانتی درازه ویریسه مانستن روخانه آبه مئن را دکفت. قورباقا روخانه کوله جا بجسته آبه مئن. گاب خو شه -کلا دورسینه بو. مانده واز و ولنگا دوبو. زلزله صدا ده نامویی.

ری کا هاچین شه بزه بو، خو تومانا هیستا گوده بو. پاک خیاله کی دیمیشته بو. کور جه دور برنجانه مئن، بیجار مرزانه سر خرامان آمون دوبو.

ری قاقا بو کورا فاندرستی!

- ایمرو مرا ترا دوبه!

خوره گه.

بازین تام بزه کوره کا ناز ده خو چومانه مرا.

کی کی ناره فارسه اونه دمه چک!

تمام

جولای 2007

دریای در خلسه مست - گیل آوایی

یکی از قصه های دلنشین مادربزرگ قصه ی عشق ماهیگیر به دختر دریایی بود و سرنوشتی که او را به زندگی رویایی کشانده بود اما هیچوقت تا به آخر ندانستیم که چه گذشت! امروز دریای در خلسه مست ِ من، رام و آرامی اش، به خیال کشاند مرا و قصه مادر بزرگ را از حافظه ی دور بیرون کشید. در طول ساحل می رفتم و مرور می کردم. قند در دلم با تداعی حال و هوای سالهای کودکی آب می شد!

روزگاریست! همین ساحل بود وُ همین دریا اما خشماگین و کف آلود با رفیقی راه می رفتم که می گفت وقتی که راه به هیچ جا نمی بری و در چمبره هزار درد ِ روزگار گیر افتاده ای، یکی از چیزهایی که ول کن نیست، خیالپردازی است. مخصوصا وقتی که خیال ِ یافتن گنجی خوش بحالت کند. و این را گفته بود وُ مردی را به نشانه ی انگشت اشاره کرد که با دستگاه فلزیاب، دنبال سکه یا انگشتر یا هر فلز قمیت داری که میان ماسه ها ممکن بود جا کرده باشد، می گشت . با خنده می گفت:

- این یارو هم حتما رویای یافتن یک گنج زیر ماسه ها خوش بحالش کرده است که در این هوای آشفته وجب به وجب ساحل را می کاود.

با خنده بلندی که به سرفه نیز افتاده بود ادامه داد:

- یکی بود وقتی پرسیدم که چرا چشمت همه اش دنبال یک چیزیست. جواب داده بود نگاه می کنم شاید طلایی چیزی در خیابان افتاده باشد!

یاد پیرمرد از همه جامانده ای تداعی ام شد که تا آخر عمر خواب گنج قاورن دید و آخرش هم در تنگدستی ی همه روزگارخویش، چشم از جهان فرو بست.

امروز دریا هم گویی خیال اش گرفته بود. مانند مستی که تلوتلو خوران راه برود و خوش خوشانش شود، لَوَندی می کرد و تلنگوری هم به ساحل می زد.

ماهیگیری بود که هروقت قلاب بر می گرفت و برسنگهای به روی هم تلمبارشده ساحل جا خوش می کرد، خیال می بافت و آرزوی گرفتن ماهی ای که در شکمش انگشتری از الماس برایش به همراه بیاورد.

اما امروز دریای یار و همنوای هر رزوه ام در خلسه بود وُ مست، دلبری می کرد. ولی من آن ماهیگیری نبودم که قلابی می داشتم و خوش خیالی صید ماهی ای که انگشترین الماس در شکم داشته باشد.

نمیدانم چرا یاد مادر بزرگ افتادم و قصه های همیشه دلچسب اش که همه ی ما را میخکوب به سکوت و گوش جان سپردن به نقلهای زمستانی و شبهای بی خوابی می کشاند.

مادر بزرگی که هزار و یک شب به گرد پای قصه های او نمی رسید و هزار رویا و خیال و فکر و روزگار ذهنی دلنشین در ما می آفرید.

چهارسال بیشتر نداشتم. ایوان خانه که درازایش برایم همیشه مثال زدنی بود، از حصیر و گلیم فرش شده بود و یک سر آن تلاری داشت و یک سر دیگرش پله ای می خورد به آشپزخانه و انباری و راهی نیز تا پشت خانه کشیده می شد. وسط ِ کنار ِ درونی ِ ایوان، فاصله ی بین دو اتاق پذیرایی، جای مادربزرگ بود که تشکچه ای داشت و متکایی و یک بقچه که همه چیز در آن یافت می شد بویژه خوردنیهای ما که فقط از دست مادر بزرگ خوشمزه و خواستنی می نمود.

هر روز مادر بزرگ بر روی همان تشکچه می نشست و به چشم انداز مقابلش که حیاط آب و جارو شده اش به باغی گسترده و سبز سینه می گشود، خیره می شد. کاسه ای آب کنارش با یک شانه ی چوبی که با آن گیسوان بلندش را شانه می کرد و به هنگام شانه کردن و نگاه هراز گاهی که در آینه که برابرش زانو زده و فقط چهره مادر بزرگ را می توانست در چارچوبش بنمایاند، محو تماشای باغ و حیاط خانه بود. شاید روزگار جوانی مرور می کرد و ما نمی دانستیم.

روزی نبود که مادربزرگ غرق تماشا و خیالهایش نشده باشد و ما نخوانده باشیم که:

-نانا نانا، انبارهِ جیر مورغانه نا، دس نزنی بیشمارده نا، آفتابه مرسی نانا، تو چره بترسیْ نانا(1) ....و او با لبخند مهربان هماره اش به بازیگوشی مان پاسخ ندهد.

حدفاصل مادربزرگ و حیاط ِ خانه، نرده چوبی کنار ایوان بود که روزهای بارانی وسیله بازی ما می شد و کتکهای گاه گاهی پدر که از دست ما بتنگ آمده بود از بس که ما می شکستیم و او درست می کرد. بالای ایوان هم نمای دلچسبی داشت. تیرکهای چوبی که از تنه درخت باغمان درست شده بود دراز دراز کشیده شده بود و در آنسوی تیرکها، نمای بام خانه بود با مُشته مُشته ساقه ی خشک شده ی برنج که فراوان خیره به آنها نگریسته و تجسم هزار شکل از جای جای آن ساخته بودم. مادر بزرگ نماد زندگی و گرمی خانه بود. ماتمی داشتیم وقتی مادر بزرگ جایی می رفت که یک یا چند روز طول می کشید.

روزهای زمستانی و خسته ازهیچ نکردن، که نه اجازه بازی در حیاط خانه بود و نه بیرون زدن با بچه های همسایه، اعجاز مادربزرگ بدادمان می رسید و سایه سار مهربانش که همه ما را دور خود جمع می کرد و داستانی از داستانهایی که خود می گفت برایمان در بقچه اش جمع کرده و از آنجا در می آورد و برایمان نقل می کند، انتخاب می کرد و با آب و تاب خاص خود شروع می کرد به گفتن:

روزی که دریا چون نازبالشی قایق ماهیگیر را بر خود گرفته بود و لالایی می خواند، ماهیگیر قلاب در آب افکنده و به آن چشم دوخته بود. منتظر بود که ماهی ای از راه برسد و طعمه ی قلاب، او را بفریباند و در دام بیاندازد. هوا گرم ، و آفتاب بی دریغ می تابید. ماهیگیر کلاه حصیری اش را جابجا می کرد و از قمقمه ی همراهش آب سردی که در آن بود سر می کشید. اما در ته دریا جاییکه هیچ آدمیزادی در آن گذرش نیست، شهری بسیار شکوهمند و زیبا بود که انسانهای آن نیم ماهی و نیم انسان بودند. در میان اینان دختری بازگوشی می کرد و از همه دل می برد به هیچ کس دل نمی باخت. هر وقت که دریا آشوبش نبود و رام و آرام خوش خوشانی می کرد، دختر دریایی به روی آب می آمد و زمین و آسمان را می کاوید. دنبال کسی می گشت که بتواند دل از او ببرد. در یکی از روزهای آفتابی و آرام، که دریا هم خوش بحالش بود، دختر دریایی، چشمش به قایق ماهیگیر افتاد که در فاصله ی تا چشم کار می کرد، قرار داشت. دختردریایی به چشم برهم نهادنی خود را به نزدیکی قایق ماهیگیر رساند. از کلاه ماهیگیر دلش گرفت. با خود گفت:

- چرا نمی گذارد که من او را ببینم

کمی این طرف و آن طرف رفت و باز دید که کلاه حصیری همه چهره ماهیگیر را در خودش گرفته و نه به کسی می دهد و نه کسی می تواند نگاه کند. به سرش زد که هر طور شده کلاه حصیری را که نمی گذاشت چهره ماهیگیر را ببیند، از سر راه بردارد.

به باد گفت:

- آهای....باد. کجایی؟

باد که در خلسه ی دریا حیران شده بود، جواب داد:

- من دارم خودم را پیدا می کنم.

دختر دریایی گفت:

- خودت را پیدا کنی!؟

باد گفت:

- آره که خودم را پیدا کنم . خودم ر ا بشناسم خودم را...

دختر دریایی چنان خنده ای کرد که دریا نزدیک بود خلسه اش تَرَک بردارد. پرسید:

- مگر گم شدی که می خواهی خودت را پیدا کنی؟

باد گفت:

- اینقدر اینجا و آنجا می روم و قرار نمی گیرم که از خودم دور شده ام . همه چیز و همه کس را می بینم و هرکس و هر چیز هم سر راهم قرار بگیرد از سر راهش می خواهم بردارم. امروز فکر کردم که بجای اینهمه همه کس و همه چیز را دیدن و دعوا کردن و طلبکار شدن از همه، کمی هم خودم را بشناسم به خودم برسم. هرچه هر چیز و هر کس را از نزدیک می بینم به همان نسبت هم از خودم دورم و خودم را نمی بینیم. حالا که نه ابری مانده و نه دریا هم سر خشم و شورش دارد، بهترین وقت است که خودم را پیدا کنم. خودم را ببینم.

دختر دریایی دید که باد به کله اش زده است و به دادش نمی رسد. نهنگی را که همیشه با او بازی می کرد، صدا زد.

- نهنگ کجایی؟

نهنگ به چشم برهم گذاشتنی کنار دختر دریایی آمد و پرسید:

- چی شده امروز همه چیز آرام و رام شده . دریا خواب شده. باد با آب شده. دختر دریایی بی تاب شده...

دختر دریایی با ناز همیشگی اش گفت:

- اگر تو هم جای من بودی بی تاب می شدی!

نهنگ گفت:

- حالا بگو چی شده شاید بیتاب نشدم.

دختر دریایی گفت:

- هیولایی روی آب در آن لکه ی سیاه که می بینی نشسته و هر چه می خواهم او را ببینم، کلاه حصیری نمی گذارد.

نهنگ خنده ای کرد و گفت

- این که کاری ندارد. الان هم لکه سیاه را به هم می ریزم و هم کلاه حصیری را پاره می کنم.....

تا دختردریایی بخواهد چیزی بگوید، نهنگ دم بزرگش را مانند یک تشت بزرگ که بخواهد بر سر کسی بکوبد، قایق را بر گرداند. کلاه حصیری از سر ماهیگیر افتاد. لی لی کنان از او دور شد. ماهیگیر قلاب را رها کرد، دست و پا زد تا غرق نشود.

دریا آینه شده بود. اسمان آبی رنگ خاکستری و دلگیر دریا را پاک کرده بود. دریا قشنگ و دلبرانه ناز می فروخت. ماهیگیر هر چه قدرت داشت شنا کرد و روی آب خودش را نگاه داشت اما لحظه ای رسید که قدرتی برایش نمانده بود. ماهیگیر از آن همه دست و پا زدن خسته شده بود. ناگهان از شنا کردن باز ایستاد و تن به هرچه باداباد داد.

درحالیکه نازبالش دریا از لالایی خواندن و نوازشش باز ایستاده بود، دهان باز کرد و ماهیگیر را در خود فرو برد. ماهیگیر چشمش را باز کرد. چشم بازکردن ماهیگیر همان وُ چشم در چشم دختردریایی گره خوردن همان. ماهیگیر یک دل نه صد دل عاشق دختر دریایی شده بود. آرزو کرد که کاش می توانست پیش از اینکه زنده بودن خود را به دریا دهد، یکبار دختردریایی را از آن خود کند.

دختر دریایی به ماهیگیر خیره شده بود. چشم بر هم نمی گذاشت. ماهیگیر همه آرزویش شده بود که دختر دریایی را در آغوش بگیرد. هر چه نفس داشت بکار برد. خود را به دختردریایی رساند. دختر دریایی و ماهیگیر دستها از هم گشوده همدیگر را در آغوش گرفتند.

همیشه قصه ی مادربزرگ به بخشی با حال و هوای آغوش و عشق و بوسه و عشقیدن می کشید، می دانستیم که خبری باید بشود و همین حس ما را وا میداشت که درلابلای نقل قصه ی مادر بزرگ، خداخدا کنیم که مادر بزرگ خوابش نگیرد و قصه به آخر برد. اما مادر بزرگ که خسته می شد از بیدار ماندن و ما نیز اعتراض مادر که باید ما بخوابیم، مادر بزرگ با حالتی که می رود سرجایش بخوابد، ادامه می داد:

ماهیگیر از خیال در آمد. نه از نهنگ خبری بود و نه دختر دریایی. خیال پردازی ماهیگیر باز غافلگیرش کرده بود و همه روزش را از دست داده بود. ماهیگیر با همان چند بچه ماهی(2) راه خانه گرفت.

تمام

.یکشنبه 14 دسامبر 2008

1- آوازی کودکانه بود که در سالهای کودکی می خواندیم و معنی آن چنین است: مادر بزرگ مادر بزرگ، زیر انباری تخم مرغ هست، دست نزنی که شمرده شده است، آفتابه ی مسی مادر بزرگ ، تو چرا ترسیدی مادر بزرگ

2- بچه ماهی منظور همان " کولی " است که ما گیلکها می گوییم.

گیلیکی خوش خوشانی گیلآواز - گیل آوایی

گیلغزل با برگردان فارسی: زرده ولگم لاب جه داره شاخه باله جا بکفت - گیل آوایی

زرده  ولگم لاب جه داره شاخه باله جا بکفت

دور جه می خاکم کی از می جانه جانام دکفت

گردمه واهیلا بوسته، های خانم گوسن دوخون

پاک دمردم بسکی غوربت ان قدر مرا واکفت

دیل خوشه گیلانا گردم گا گلف با می خیال

بوک بوکوده ناک زنم دوری مرا آخه دمخت!

واهیلم واهیل هاچین تورم ازازیل لاته لات

عالما واستی فوگوردانم واگردانم آ  بخت

پاک واسوختم من جه آ بخته دمرده وای وای

غورصه یام می دیلو جانه مثله لانتی ده واپخت!

هرتا یارا دیل فادام، یاری نوکود، لیسکا بو، قار

های بکفتم یاره پا، یار هی ذره می ور نکفت!

گیل آوایی چومه ارسو، ول بیگیفت جان، گورشه کا

روز کرا واهیلا بوسته، شب خی یال دیلا جمخت!

یکشنبه ۱۷ شهریور ۱۳۹۲ - ۸ سپتامبر ۲۰۱۳

فارسی

برگ زرد را می مانم که از شاخه درخت افتاده

دور از خاکم که از جانِ جانانم افتاده

سرگشته می گردم، هی گوسن دوخون( یکی از گوشه های آوازی گیلان) می خوانم

انگار غرق شده ام از بس غربت اینقدر به من گیر می دهد

دل خوش است با خیال گاه گاه در گیلان  می گردم

بغض کرده هق هق می کنم دوری له ام کرده

سرگشته ام سرگشته، حیرانم سر از پا نشناخته لات

دنیا را باید فرو بریزم این بخت را برگردانم

دیگر سوخته ام از این بختِ غرق شده، وای وای

عصه هم دل و جانم را مثل مار پیچیده

به هر یاری دل دادم، یاری نکرد، لوس شد، قهر کرد

هی افتادم به پای یار، یار هیچ کنارم نیافتاد

چشم گیل آوایی اشک؛ جانش شعله گرفته، داغ شده

روز سرگشته می شود شب خیال دل را ول نمی کند

آبای جان - گیل آوایی

آبای جان

وختی باهارا فوتورکستَد

موردابه دیل خون بوارست

تی جوخوفتنه خلوته جا

دریا ایجگره بو یو جنگله تاسیانی.

تی پا مته بمانست شله فورشانه سر

دریا دیل بترکست

وختی تی اوخان

مایاقا[1] دوارست!

تی بوشو پسی

مالا مالا بمانست

انزلی انزلی

شورم  شورم چوم چوما نتانه فاندرستن

ویریز ابای

تی نامه جا

دشته وا، زای وارگانه زاله بترک!

بازام تی یاده

بازام تی داده

آ خاکه اوروش کودن

وخته میدان دکفتن

مرگ ایدفا!

شیون ایدفا!

فارسی: 

آبای[2] جان
وقتی به بهار یورش بردند
دلِ مرداب خون بارید
از پنهان شدنت در پنهانگاه
ضجۀ دریا بود وُ دلتنگیِ جنگل
جای پای تو ماند بر ماسه های نرم
دلِ دریا ترکید
وقتی هوار تو
از میانۀ دریا گذشت!
پس از رفتنت
مالا[3] مالا ماند
انزلی انزلی
مه مه است چشم چشم را نمی تواند دیدن
برخیز آبای
از اسم تو
دشته وا[4] ، بچه می اندازد، از هراس دل ترکیدن
باز یاد توست
باز دادِ توست
سوگدلشوره کردنِ این خاک
وقت میدان آمدن است
مرگ یک بار
شیون یک بار
.

---

[1] آبای در انزلی به پسر می گویند.

[2] مایاق اسمی ست که در بخشی از دورهای دریا گفته می شود جایی که آب دریا نسبت به نزدیکی ساحل، زلالتر و شفافتر است.

[3] در انزلی به ماهیگر مالا می گویند

[4] بادهای دریا در انزلی هرکدام اسمی دارند که به تناسب جهتی که می وزند، نام گذاری شدند. دشته وا یکی از آنهاست

گیلیکی فریاد - گیل آوایی

فتاشته جنگلا

باد دو وِه

بیداد اوخان به

ارسو وارشانه جا

آه

بادا دواره

وارش وارش جنگل سبزا به دو واره

جنگل خوسانه دابه جنگل دکفتن

مرگ ایدفا

شیونام!

فارسی:

جنگلِ بریده شده را

باد می دوَد

بیداد پژواک می شود
از بارانهای اشک

آه

بر باد فائق می آید
باران باران جنگل سبز می شود باز

جنگلی ها را رسم است به جنگل زدن

مرگ یک بار

شیون هم.

کولی گیرِ هلندی = ماهیگیر هلندی

اینقدر دلم می خواست به این هلندی می گفتم: هرتاقرماق بدسا انزلی مالا نیگیدی = هر قلاب ماهی بدست گرفته ای را ماهیگیر انزلی نمی گویند

و چقدر خوش به حالم می شد اگر جواب می داد: بوشو بدا باد بایه = برو بگذار باد بیاید = برو جلوی باد را نگیر!!

چند شعر کوتاه گیلکی با برگردان فارسی - گیل آوایی

دریا شو

دریا شو یو طوفان

ایتا دونیا اوخان

پوشت در پوشت

دمرده شبو دیل واترکان

ایتا کونه سو زنه که

آپا اوپا گودن

 برگردان فارسی: 

دریارُو 

دریا رو و طوفان

دنیایی از واخوان

انباشته انبوه

شب غرق شده و دل ترکیدن

این پا کردن شب تاب است

برای سوسو زدن

 گیلیی:

راز

می موشتا وانکون کی دونیا فوگورده

جنگلانا واورس

تسکه دیلانه شب فوقوسانا

فارسی

راز

مشتم نگشا که دنیا به هم می ریزد

اندوه دل شب ستیزان را

از جنگل بپرس

گیلکی:

هاتو کی غورصا خایم دوارم

رویگار خورا لیسکا کونه

فارسی:

تا که می خواهم غصه سر آرم

روزگار بازی اش می گیرد

 گیلکی:

هارای

ایتا دریا دیل پستایی بوگودم

می هارای

طوفان وارگانه

برگردان فارسی:

هوار

یک دریا دل پس انداز کردم

طوفان زایید

از بیم هوار من

 گیلکی:

دریا آوه جا نده

تام توم بزه پوشته

بی چوم پیله

تره خیالا شومه

برگردان فارسی:

از دریا پاسخی نیست

تپه خموش است

بی هیچ چشم بر هم زدنی

به تو می اندیشم

گیلکی:

تاسیانی

خیالو

شبو

آسمانه جیگیفته تی تی

شه بزه جنگلا

جه می اوخان

انهمه تاسیانه

کی وا اوچینه!

برگردان فارسی:

دلتنگی

شب و آسمان دریغ شده از ستاره

عرق سرد بر جنگل نشست

از هوار من

اینهمه دلتنگی را

چه کسی بر می چیند

من عاشقه تی چشمه سیایم بلا می سر - گیل آوایی

من عاشقه تی چشمه سیایم بلا می سر
بی تو هاچینه خاکه هوایم بلا می سر

تی واستی کرا سرخوشمه سبزه بهاری
هیستم جه تی شورم تی فدایم بلا می سر

وختی آیی شب جنگله گیسو بدایی باد
من مسته تی او شور و صفایم بلا می سر

زیبایو لوندی تره بولبول خوانه آواز

بیخود نی یه تیدس هاچینه موشته پلایم بلا می سر

می جانو جهانی تره می دیل کونه پرواز
من سرخوشه تی جولو نیگایم بلا می سر

دریا تویی جنگل تویی می زندگی آتش
عشقی بوخودا من تی فدایم بلا می سر

دونیا می شینه وختی بایی می کشه باناز
آتش کرا بم سورخه طلایم بلامی سر

پاک ول ولا بوم بسکی تره خوانمه آواز
دونیایا دوارست تره من ولوله کایم بلا می سر

فان در گیل آوایی چوتو مسته تی غزلزار
دیوانه منم تی سپره هرتا بلایم بلا می سر

باز وسوسه ای گیلکانه کار دستم داده و دسته گل به آب داده ام! - گیل آوایی

آواز خوش به حالانه ای ست با چاردانه های گیلکی ام
نه قصد آواز خوان بودنم هست نه آواز خوانی! وسوسه ای ست ناگزیر در غربت!
همین
گیل آوایی
پنجشنبه ۱۷ مرداد ۱۳۹۲ - ۸ اوت ۲۰۱۳

چاردانه های گیلکی - گیل آوایی

0

هاچین بشکسه شیشا چی زنی سنگ!؟

بیگیفته دیله ره چی نا بجوز ونگ!

ایچکه چومه ره نا ارسو، دیم هیست،

شبه گوسکا خانه، دیل یاره به تنگ!

فارسی

بیهوده شیشۀ شکسته را چه سنگ می زنی

برای دلِ گرفته چه هست بجز گریه

یک چکه اشک برای چشم هست، گونه هم خیس

برای شب غورباغه می خواند، دل برای یار تنگ می شود

1

دیله بشکسا تنها نان نشا، شا!؟

هواره جانا بی جانان نشا، شا!؟

دمرده بختو، یارام تی مرا قار،

شبانه مستی بی واخان نشا، شا!؟

برگردان فارسی:

دلِ بشکسته را تنها نمی توان گذاشت، می توان!؟

هوارِ جان را بی جانان نمی توان، می توان!؟

بختِ خفه شده( غرق شده) یار هم با تو قهر،

شبها مستی بی واخوان نمی توان، می توان!؟

2

دوسته باله کی پروازه شه خاب

اونی کی لاما به  راشون کونه داب

نیگیفته دیل نانه ارسو یو ونگ، ناک

دیله بشکسته با غورصه خوره تاب!

فارسی

کسی که بالش بسته است برای پرواز بخواب می رود

آن که فلج است راه رفتن را رسم می کند

دلی که نگرفته، اشک، گریه، هق هق( بغض) نمی داند

دلِ شکسته با غصه تاب می خورد

3

می دیل دریا، چومه توفان ولانه

خیاله لی شا لاته مئن فورانه!

بوبوستم ده پلاپچ، جه چومه کار

دیلا های چو زنه ارسُو دُو وانه!

فارسی

دلم دریا، توفانِ چشم نمی گذارد

گوسالۀ خیال را در دشتِ رها شده، می دواند.

شدم مستمع آزاد! از کار چشمم

دلم را هی تحریک می کند ارسو را جاری می کند.

4

گمه حافظ بوشو ده فال بی  فال!

بوبوستم یاره دوری جا هاچین لال

بدا هر چی ببه  کورم کلاچم

اسا کی کیشکایه دیل دوری یام شال

فارسی

می گویم حافظ برو دیگر فال بی فال

از دست دوری واقعا شده ام لال

بگذار هر چه پیش بیاید چشم بسته باداباد

حالا که دل جوجه وُ و دوری شغال است!

5

می دیل تنگه می رشتِه، می روباره!

ساغرسازان، ککج، سیره، کواره!

روخانه جانشورا  یو اشغالی واز!!!!

روباره گوسکا، لانتی، کره ماره!!!!

فارسی

دلم تنگ است برای رشتِ من، رودخانۀ شهرم( "روبار" رودخانه ای در شهر رشت است)

ساغریسازان( محله ای در رشت)، ککج=شاهی، سیره=برای سیر، کواره= برای تره

برای شنا کردن در رودخانه و پریدن ناشیانه و چاردست و پا در آب!!!

برای غورباغه، مار، کره مارِ روبار، کره مار یا کره روف= اسم فارسی اش را نمی دانم ولی یک جور مارِ بی آزار و غیر سمی در گیلان است!>چه جانی کندم برای این ترجمه!؟
6

بازام می دیل بوبو رشته هوایی

هاچین تورا بو گه غوربت چرایی!؟

منام قاقا بومه جه می دیله کار

هاما نه دیمه گیره گیر آوایی

نیگیره هیشکسه جوز گیل آوایی!!!!

فارسی

باز دلم برای رشت هوایی شده

همینطور دیوانه شده می گوید غربت چرا هستی!؟

من هم حیران مانده ام از کار دلم

همه را کنار می نهد می گیرد گیل آوایی را (به هیچ کس گیر نمی دهد بجز گیل آوایی!!!

یکشنبه ۶ مرداد ۱۳۹۲ تهران ۲۳:۵۹ - ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۳

7

دیلا گم وسته غورصه ده بوشو خاب

چومه ارسو دیمه سر پاک خوره تاب

واویلان ده مرا آ ول وله زاک

مرا گه تو بوشو تی کشکا بساب!

فارسی

به دل می گویم بس است غصه دیگر برو بخواب

دیگر اشک چشم روی گونه تاب می خورد

به من چپکی نگاه می کند این بچۀ زرتخ!!!!

می گوید تو برو کشکت را بساب!

8

توگی واشکستا  بوم، می ریشا چی گی!

می دوشمن سنگه، پس می تیشا چی گی!

گیرم الله یو آیان تی طرفدار،

می یارانه اهورا پیشا چی گی!

فارسی

می گویی در هم شکسته شده ام، ریشۀ  مرا چه می گویی!

دشمنِ من سنگ است، پس تیشه مرا چه می گویی!

گیرم که الله وُ آیه ها طرفدار تو،

یارانِ اهورا پیشه ام را چه می گویی!

.