۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۶, جمعه

گیلداستان با برگردان فارسی: خاست فرایGast Vrij مهمان نواز - گیل آوایی

خاست فرای[1]Gast Vrij مهمان نواز
گیلداستان

هالا فوروزو نامو می همکلاسی مرا واورسه:
-         بینویشتی؟
-         چی بینویشتم؟
-         نینویشتی؟
-         چی نینویشتم؟
-         هیچی بابا تونام کی هاچین قاقی!
-         خاب بوگو چی نینویشتم!
-         مگه مالم نوگفته بو کی هر کی خواینتخابه مرا ایچی بینویسه.
-         خاب من هیزارتا اینتخاب دارمه، کویتا بینویشتی بیم!
-         اسا هیزارتا تی پیشکش! ایتایا بینویشتی!؟
-         ایجور چانا دوه دمه!

ایتا خنده بوکود خو سرا تاوه دا بیجیر فارسی هولندی شوروع بوکوده کیتابه جا نیویشتن. نیمیزگیره فاندرستم بیدینم چی کودان دره. آخه بازام دئر فاره سه بوم کلاس. بیدم درسه بیجیر هرچی تته رج واورسه بوبوسته بو، آوجانا نیویشتان دره.
دفترپفترا بنام می جولو. کیتابا واکودم. جه او سره کلاسه ایتا بوسنی زنای کی می پیله مار سلامال بو خو مهربانی نیگا مرا سرتکان بدا. ایتا خنده بوکودمو منام می سرا تکان بدام. بیچاره وکیل بو پیرانه سر خو دارو ندارا بنابو باموبو پناهنده بوبوسته بو. اونه  اوشن تر ایتا سومالی زنای بورجه زهره ماره مانستن مرا چپکی فاندرستی. اونه کناری مراکشی مردای ایتا چشمک بزه. منام لبخنده مرا شلی بغمزه ولا کودم. می چوم دکفته می مالما کی هاچین می دس زل له باموبو. همیشکام ایجور می مرا چانه مانه زه یی کی فامستیم خودشام اونا خوش آیه جه می ازازیل کاران. بازینام می سندوسالا ده یی ایجور می هاوایو می همسلامانه هاوایا داشتی. ایدفایی بیدم ایسپانیایی سیا چومه که دانه ایجور مرا فاندره کی خیاله سالاسال مرا نیده داره.
اولی شب کی کلاس باموبیم هرکی ایتا جه همکلاسی مرا گب زه یی یو بوگوبیشتاو کودی تا خوشانا بشناسانه بید. هاتو کسکسه مرا آشنا بوستیدی. اتو کلاسو مدرسه داب بو کی تازه بامو شاگردان همدیگه مرا جه بیگانه بون در باموبید. منام جه هو اولی گب آ ایسپانیایی سیا چومه که مرا آشنا بوبوسته بوم مره هاتو اونه مرا پیچا لاس زه ییم. ایتا برزیلی زناکام کی هاچین هفت خطه روزیگار بو همه تا مرداکانه مرا ایجور بوگو بیشتاو کودی کی خیاله هامه تانه صابه. هی تا زناکا امان ندایی ایتا مرداکه مرا تنایی گب بزه بی. مرام جه اون خیلی بد آمویی هاچین خیاله می ماره مرده بیده بیم. خودشام بفامسته بو ولی نانم چره مرا ویشتر واکفتی. گاگلف سای کودیم اونا ویشتر تاویل بیگیرم ولی ده ییم ویشتر واخرا به. ده ییم اتو نیبه، دو واره می کارا کودیمو اونه ایجور که اصلن خیاله کلاسه مئن نه سا، نیده بو گیفتمو تاویل نیگیفتیم. هان اونا ویشتر تورا کودی. می همکلاسه نام بفامستی بید. گاگلف گفتیدی بیچارا تورا کوده داری! ایتا پیچه دوستانه برخورد بوکون! منام گفتیم کی مرا جه اون خوش نایه خودایام بایه بیجیر نتانم اونه مرا بوگوبیشتاو بوکونمو اونه پیچا لاس زئنا آوجا دم. شوما بیشید می جا اونه مرا لاس بزنید مرا جه اون جیویزانید ولی ایسپانیایی سیاچومه که دانه هاچین او سیندرلا مانستن " من مرا قوربانانه مئن" ایتا بو.  ایتا ایدانه سیاچومه کی جه هو اولی شب بوبوستی بیم دسخاخوربرار. نه اوجور برارخاخور کی هفتاد میلیونه سر کولا بوشوبی! هو اولی شبه گبه مئن اونه ایسما بنابوم " ته کی یه رو[2]" کی ایسپانیایی بو یو یانی ترا دوس دارم. ماجرایام آتو بو کی " ترا دوس دارمه"به بیسه چار زبان بینویشته داشتیم. جه ایتالیایی "تی یامو[3]" بیگیر تا ژاپونی " واتاشی وا آناتا اُو آییشته[4] " جه " آی لاو یو" اینگیلیسی بیگیر تا فرانسوی" ژو تِم[5] " کی وختی ایسپانیایی بوگفتم "ته کی یه رو" ایجور خنده بوکوده کی جه هو اولی شب اونه ایسما بنابوم "ته کی یه رو" کی گاگلف می همکلاسه نام اونا دوخادید ته کی یه رو. هرچی بو می چوما جه مالم جیگیفتمو ته کی یه رو یا فاندرستم. اونه چومان هاچین برق زه یی. مالمه دانه ویریشته سیفیده تابلوسر کی کلاسه دیفارا جلاسته ناهابو، بینویشته:
-         خاست فرایGast Vrij مهمان نواز/مهماندوست

بازین ایتا ایتا شاگردانه جا واورسه خاست فرای یانی چی. تا می نوبه فاره سه. بوگفتم:
-         خاست فرای یانی بی مهمان!

تومامه کلاسه ایجور خنده بوکوده کی خیاله کلاس بترکسه داره. مالمام خنده بیگیفته. ایتا پیچه خنده بوکوده پسی بوگفته:
-         نه. بی مهمان نه. خاست فرای یانی مهمان دوست، یانی مهمان نواز

منام ازازیل! بوگفتمه:
-         نه. اصلن آتو نی یه.

خولاصه جه من اصرار جه اون اینکار اخر پسی بوگفته:
-         خاب چره آتو فکر کونی کی خاست فرای یانی بی مهمان!؟

منام بوگفتم:
-         وقتی آبجو هینمه اونه پوشت بینویشته ناها الکل فرای یانی بی الکل! هانه واسی "خاست فرای" یام واستی ببه "بی مهمان"!

مالم هاچین خو شکما بیگیفته خنده بوکود. کلاسام کی ده اجور وختان هاچین لسکترا به همه تانی خنده  بوکودده. ته کی یه رو چومه مئن هاچین جه خنده ارسو پورا بوبو. منانم اشانا فاندریستی می یو قاقا بو جه اوشونه خنده کی چره خنده کودان درد! من جدی گمه جوک نگمه کی!
مالم مرا قاقا بو فاندرست. فکرا دوبو. منام اونا قاقا بوم. کلاس جه آمی فاندرستن، تام بزه یید. هامه تانی مالمه رافا ایسابید بیدینید مالم چی خایه بگه. منام بیدم مالم بیچاره ماسته مانستن بمانسته داره هیچی نتانه بگه. می دیل اونه ره بوسوخته بوگفتم:
-         خاب هرتا زبانه مئن استثنایام ناها. انام ایتا جه ایستثنایانه.

مالم کی خیاله جه ایتا خجالتی جیویشتی بی ایتا قیافه حق بجانب بیگیفته یو بوگفت:
-         بله بله. هاتویه. آفرین. ان ایتا ایستثنایه ده. ایتا ایستثنایه!

بازین نه بنا نه اوساده  ایدفایی بوگفته:
-         تو خیلی کلاسه وختا گیری!

مرا دینی!؟ هاچین تورابوستم جه اونه حرف. اونه داد فاره سی پسی اتو می جیوابا بدا! ایتا پیچه اونا تام بزه فاندرستم بازین بیدم ایجور مرا نیگا کونه کی یانی مالممه ده!. حق داشتی بیچاره واستی ایجور خورا نشان بدا بی. منام مره بزم به او رایو بوگفتم:
-     تو بی یه می جا سر بینیش من تی جا درس بدم بیدین تونام می مانستن کلاسه وختا نیگیری!!! می تقصیر نی یه. آ نیمکته تقصیره. اصلنام به ان نی یه کی چن سال داری . ایا کی بینیشینی تونام بی چارساله زای هاچین ولوله!

مالم ایتا نفس بکشه. کلاس جه او خنده شوخی بیرون بامو. منام می سرا تاوه دام بیجیرو می کاغذ ماغذانه مرا می سرا گرما کودم. می کناری های خو دسه مرا بزه می تکا. هیچی نوگفتم. شاگردان ایتا ایتا بوشوده خوشانه بینویشتا بخاندد. می نوبه فاره سه بو. نانستیم چی وا بگم. می کاغذانه مئن ایتا تاسیانی شبه بینویشتا بیافتم. اونا بنام می جولو. هاتو بخانم نخانم بشم نشم کاغذا مره مره واخانا دوبوم:

بیجار، مهربانی یا تی دسانه جا باموخته داره کی اتو هرتا ول بیگیفته جانه ره هاچین ایازا مانه بجانا جلاسته.
باغ جه تو داره انهمه تایه دئنا کی جه باد بیگیر تا وارش، جه کاپیش تا پوتار،جه چیچیلاس تا چی چی نی، جه کلاچ تا کشکشرت هاتو سیرایی ناشتنی، جه آفتاب ویریز تا آفتابخوسان کی آلوغه بیگیفته ویشتایانه مانستن اوچینیدی، واچیندی، دیچینیدی بازام پاک چینا نیبه یو هوتو تی دسانه مانستن بی دریغه.

دار جه تی وفا باموخته داره کی قد بکشه تا اسمانه لچه گولاز فوروشه یو زالاش باورده زباله، کشه سایه دیمه یه. خانه تی صفا مرا نما داره یو من تی سایه جیر ایتا دریا ناجا تاب آرمه..... وای بوگو  اکه تانم اتویی تی مرا بگم، بیشتاوم، راشِه بشمو تی یادا بیشمارمو نه را تمانا به نه تی یاد نه می ناجه سیرایی داره!؟
چی شناقی داره خاک کی هاممه تا سال خوشه خوشه تی دسانا خوشا ده خوشخوشانی.

قاقابو هاتو واهیله مانستن خیاله باله سر بینشته بازام تی مرا بوگو بیشتاوا درم. جه او سی یا سال کی دورابوم آویرا بوم. نه می دسفارس بی، نه تی دس فارس بوم!، می مرا ایسایی یو نه سایی. آیا چوتو می قسمت بوبوسته!؟ کی تانستی بدانه تا من بدانسته بیم که ایجور آویرا بم که نه ایتا آشنا نیگا یافمه نه ایتا دقه جه تاسیانی جیویزم!
گوروختن! جویشتن جه سی یا سالانی که خون وارستی جه همه جیگا. خاب تو بوگوفتی بوگوروز تی جانا جه بلا دورا کون! اسا کی هاف کویو هاف دریا جه تو دورابو دارم، می سایه مانستن می مرا هم ایسایی هم نه سایی منام تی مرا وختو بی وخت بوگو بیشتاوا درم.
می سایه مرا بال به بال روخانه لب هیسته واشانه سر شون درمه. آب هاچین آینا مانه. تا تی چوم کار کونه بیجارانه برنج باده مرا نازفوروشانا درید. برنجانه رقصا چیچی نن هورا کشیدی. تی یاد بمانسته داره یو تی دیل ناگیرانی مره. همه چی واگردانه سره تی بوشو پسی. هی چی خو جا سر ننا. آفتاب ایجور دیگه تابستانا سرا گیره. باهار ایجور دیگه بنا بوشو. سالاسال تی یاده مرا سبزا بمه یو تی تاسیانی جا خوشکه ولگانه مانستن غورصه باده دس آویرو ابیر.
وارش کی به هرتا وارشه چکه کی دپاچه درجه که شیشا تی صدایا خو مرا داره. دراسان خیاله کی ماتم بیگیفته داره، در وازا نوبوسته دوسته به. اوتاق، خیاله کی ایتا دیلمان هارای یا خو دیل جیما کوده اوخانا دره کی خیاله می واهیله دیله دس انجار بیگیفته داره کی هر تا اوخانه مرا ایتا جنگل جوخوفته شورما  می جان تاوه ده. می دیل هاچین شواله کشه انهمه تی نشانا هرتا نفس هر جیگا چوم دکف، دینمه.

می سرا راستا کودم. مالما فاندرستم. کلاس هاچین قاقا بو می رافا ایسابید بخانم. ایجور ماسته ماسنتن همه تانا فاندرستم کی اوشانا باور نامویی من جه حرف زئن دکفتی بیم. هیچی نتانستیم بگم. می چوم سورخا بوسته بو. می چومانا ایتا سیا ابر بیگیفتا مانستی. بمانسته بوم. مالم بوگفته:
-         بخان!

اونا آویرابو نیگا مرا بوگفتم:
-         چی بخانم؟
-         چی بینویشتی؟
-         هیچی!
-         هیچی!؟
-         نه هیچی!
-         پس اون چیسه!؟
-         ان! هی هی چی! هیچی نی یه.

مالم تام بزه کلاسا نیگا بوکود. بوسنی زنای ایجور کی اونه چومانا ول بیگیفته بی مرا فاندرست. ته کی یه رو کونامجان کونامجان کونان های خاستی بایه می ویرجا بیدینه چی بوبوسته داره. سومالی زنای هاچین خو  کپچو کیتیرا واچن دوبو ایجور کی مرا کونه وره کی بینشته اویسی بوبوستی بی. مراکشی مردای کم بمانسته بو بگه کلاس پلاسا وا بدیم بیشیم بار عرق بوخوریم. می کناری دانه خورا موشته بوکوده هوتو تامبزه بینیشته مرا فاندرست. مره مره بوگفتم:
-         آخه انا چوتو هولندی بخانم!؟


هان.
آدینه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۱۶ مه ۲۰۱۴


برگردان فارسی "خاست فرای[6]Gast Vrij مهمان نواز"
داستان گیلکی

هنوز ننشسته، همکلاسی ام پرسید:
-         نوشتی؟
-         چه را نوشتم؟
-         ننوشتی؟
-         چه را ننوشتم؟
-         هیچ بابا تو هم که پرتی!
-         خوب بگو چه را ننوشتم!
-         مگر معلم نگفته بود که هر کسی به انتخاب خودش چیزی بنویسد
-         خوب من هزار تا انتخاب دارم کدامش را می نوشتم
-         حالا هزارتا پیشکش خودت. یکی را می نوشتی
-         یک جور سر همش می آورم.

خنده ای کرد. سرش را پایین انداخت. شروع کرد فارسی هلندی از کتابش نوشتن. دزدکی نگاه کردم ببینم چه دارد می کند. آخر باز هم دیر به کلاس رسیده بودم. دیدم زیر درس هرچه سوال که ردیف شده بود پاسخها را دارد می نویسد.
دفتر وُ دستکم را جلویم گذاشتم. کتاب را باز کردم. از آن سر کلاس یک زن بوسنیایی که همسن و سال مادر بزرگم بود با نگاه مهربانش سر تکان داد. خنده ای کردم و من هم سرم را تکان دادم. بیچاره وکیل بود که پیرانه سر دار و ندارش را گذاشته بود و پناهنده شده بود. آن طرف ترِ او، زن سومالیایی مانند برج زهر مار به من کجکی نگاه می کرد. کناردستش مرد مراکشی چشمکی زد. من هم با لبخندِ به خود نیاوردن، از آن گذشتم. چشمم  به معلمم افتاد که براستی از دست من به تنگ آمده بود. همیشه هم یک جور با من چانه می زد که می فهمیدم خودش هم از شلوغ بازیهای من خوشش می آید. بعد هم سن و سال مرا می  دید یک جوری هوای همسن و سالهای مرا نگه می داشت. ناگهان دیدم چشم سیاهِ اسپانیایی یک جور دارد به من نگاه می کند که انگار سالهای سال است مرا ندیده است.
شبِ اول که کلاس آمده بودیم هرکسی با یکی از همکلاسی هایش بگو بشنو می کرد تا خودش را می شناساند. همینطور با یکدیگر آشنا می شدند. این طور در مدرسه رسم بود که شاگردهای تازه آمده از حالت بیگانه بودن در می آمدند. من هم از همان اولین شب با سیه چشم اسپانیایی آشنا شده بودم و با او شوخی شوخی لاس می زدم. یک زن برزیلی هم که براستی هفت خطِ روزگار بود با همه مردها چنان حرف می زد که انگار صاحب همه شان است. به هیچ زنی امان نمی داد با یکی از مردها تنها حرف بزند. من هم از او خیلی بدم می آمد انگار ناپدری ام را دیده باشم. خودش هم فهمیده بود ولی نمی دانم چرا بیشتر به من گیر می داد. گاه گاه سعی می کردم او را بیشتر تحویل بگیرم ولی می دیدم که بیشتر لوس می شود. دیگر دیدم اینطور نمی شود. دوباره کار خودم را می کردم او را طوری که اصلن در کلاس نباشد، ندیده می گرفتم و تحویل نمی گرفتم. همین او را بیشتر دیوانه می کرد. همکلاسی هایم هم فهمیده بودند. گاه گاه می گفتند بیچاره را دیوانه کرده ای. کمی دوستانه برخورد کن. من هم می گفتم که از او خوشم نمی آید خدا هم پایین بیاید، نمی توانم با او گفت و شنود داشته باشم به لاس زدنهای او پاسخ بدهم. شما بروید بجای من با او لاس بزنید و مرا از دست او خلاص کنید. اما سیه چشم اسپانیایی درست مانند سیندرلا در میان از خود راضی ها یکی یکدانه بود. یکی یکدانه ای که از همان گفتگوی شب اول با او برادر خواهر شده بودم نه برادرخواهری ای که سرِ هفتاد میلیون کلاه رفته باشد. از همان گفتگوی اولین شب اسمش را " ته کی یه رو[7]" گذاشته بودم یعنی دوستت دارم. ماجرا هم اینطور بود که " ترا دوست دارم" را به بیست و چهار زبان نوشته شده داشتم. از ایتالیاییِ " تی یامو" بگیر تا ژاپنیِ " واتاشی وا آناتا اُو آییشته[8]" از " آی لاو یو" انگلیسی بگیر تا " ژوتم[9] " فرانسوی که وقتی به اسپانیایی گفتم " ته کی یه رو" طوری خندید که از همان اولین شب اسمش را گذاشته بودم " ته کی یه رو" که گاه گاه همکلاسی هایم هم او را " ته کی یه رو" صدا می کردند. هرچه بود چشمم را از معلم دور کردم و به " ته کی یه رو" نگاه کردم. چشمانش برق می زد. معلم هم بلند شده روی تخته سفیدِ آویزان بر دیوار کلاس نوشت:
-         خاست فرایGast Vrij مهمان نواز/مهماندوست

بعد از شاگردان یکی یکی می پرسید "خاست فرای" یعنی چه. تا نوبت به من رسید. گفتم:
-         خاست فرای یانی بی مهمان!

تمام کلاس طوری خندید که انگار کلاس منفجر شده است. معلم هم خنده اش گرفت. پس از کمی خندیدن گفت:
-         نه. بی مهمان نه. خاست فرای یعنی مهمان دوست، یعنی مهمان نواز

من  هم بچه سر به هوا گفتم:
-         نه. اصلن اینطور نیست.

خلاصه پس از، از من اصرار از او انکار، گفت:
-         خوب چرا اینطور فکر می کنی که خاست فرای یعنی بی مهمان!؟

من هم گفتم:
-         وقتی آبجو می خرم پشتش نوشته شده الکل فرای یعنی بی الکل! برای همین " خاست فرای" هم بی مهمان می شود!

معلم شکمش را گرفت و خندید. کلاس هم که دیگر این جور وقتها لوس تر می شود، همگی خندیدند. در چشمان " ته کی یه رو" از خنده اشک جمع شده بود. من هم به آنها نگاه می کردم حیرت زده از اینکه چرا می خندند من که جوک نمی گفتم.
معلم مات شده به من نگاه کرد. داشت فکر می کرد. من هم به آن حیران شده نگاه می کردم. کلاس از نگاه کردنمان ساکت شده بود. همگی منتظر بودند ببینند معلم چه می خواهد بگوید. من هم دیدم معلم بیچاره مانند ماست بی حرکت درمانده هیچ چیز نمی تواند بگوید. دلم برایش سوخت گفتم:
-         خوب در هر زبانی استثناء هست. این هم یک استثناء است.

معمل که انگار از خجالت در آمده باشد، قیافه حق بجانبی گرفت و گفت:
-         بله بله. همینطور است. این یک استثناء است. یک استثناء.

سپس نه گذاشت نه برداشت گفت:
-         تو خیلی وقتِ کلاس را می گیری!

من را می بینی!؟ از این حرفش دیوانه شدم. به داد او رسیده بودم اما او اینطور پاسخم را داده بود. کمی
ساکت شده به او نگاه کردم سپس دیدم طوری نگاهم می کند که یعنی معلم است دیگر! بیچاره حق
داشت. باید یک جوری خودش را نشان می داد. من هم خود را زدم به کوچه علی چپ و گفتم:
-     تو بیا جای من اینجا بنشین من به جای تو درس بدهم ببین تو هم مانند من وقت کلاس را نمی گیری!!! تقصیرِ من نیست. تقصیرِ این نیمکت است اصلن هم به این نیست که چند سال داری. اینجا که بنشینی تو هم مانند یک بچه چهار ساله سربه هوای حرف گوش نکن می شوی!

معلم نفس راحتی کشید. کلاس از آن خنده شوخ بیرون آمده بود. من هم سرم را پایین انداخته میان کاغذهایم سرم را گرم کردم. کناردستی ام با دست به پهلوی من می زد. هیچ نمی گفتم. شاگردها یکی یکی رفتندو نوشته هایشان را خواندند. نوبت به من رسیده بود. نمی دانستم چه بگویم. میان کاغذهایم یک دلنوشته دلتنگانه داشتم که یافتمش. آن را جلویم گذاشتم. همینطور بخوانم نخوانم بروم نروم کنان، نوشته را با خود واخوان می کردم:

شالیزار مهربانی را از دستان تو آموخته است که اینطور بر هر جانِ گُر گرفته ای، مانند شبنم صبحگاهیِ آویز از گوشه های برنج را می ماند.
باغ این همه تدارک را از تو دارد که از باد بگیر تا باران از مورچه بگیر تا .............[10] از سنجاقک بگیر تا گنجشک از کلاغ بگیر تا زاغ همینطور مانند سیرایی ندارها( حریصان) از آفتاب خیز تا آفتاب نشین که مانند گرسنه های قحطی زده برمی چینند جمع می کنند تلمبارمی کنند باز هم تمامی ندارد و همانطور مانند دستان تو بی دریغ است.
درخت از وفای تو آموخته که قد بکشد تا بلندای آسمان فخر بفروشد و از گرما بجان آمده را سایه زند. خانه از صفای تو نما دارد و من زیر سایه تو یک دریا حسرت را تاب می آورم. وای بگو تا کی می توانم اینطور بگویم، بشنوم از راهگذر بروم و یاد ترا بشمارم. نه راه تمام می شود، نه یاد تو! و نه حسرتهای من سیرایی دارند!؟
چه قدرشناسی ای خاک دارد که همه سالها خوشه خوشه بر دستان تو خوشخوشانه بوسه می زند.
حیرتزده همینطور سرگشته بر بال خیال نشسته باز هم با تو بگو بشنو می کنم. از آن سالهای سیاه که درو شدم، گم شدم. نه دسترس من بودی نه من دسترس تو بودم. با من هستی و با من نیستی. اینجا چطور قسمت من شده است!؟ چه کسی می توانست بداند تا من می دانستم که طوری گم می شوم که نه یک نگاه آشنا می یابم نه یک دقیقه از دلتنگی رها می شوم!
گریختن، در رفتن ازسالهای سیاهی که خون از همه جا می بارید. خوب، تو گفتی فرار کن جانت را نجات بده. حالا که هفت کوه و هفت دریا از تو دور شده ام مانند سایه با من هم هستی هم نیستی! من هم با تو وقت و بی وقت بگو بشنو می کنم.
با سایه ام دست در دست کنار رودخانه روی علفهای خیس می روم. آب مانند آینه می ماند. تا چشمت کار می کند برنجهای شالیزار با باد ناز می فروشند. رقص برنجها را گنجشکها هورا می کشند. یاد تو مانده است و دل نگرانی ات.  پس از رفتنت همه چیز وارونه شده است. هیچ چیز سرجایش نیست. آفتاب یک جور دیگر تابستان را شروع می کند. بهار یک جور دیگر گذاشته رفته است. سالهای سال با یاد تو سبز می شوم و از دلتنگی برای تو مانند برگهای زرد در بادِ غصه، گم شده، اسیرم.
باران که هر قطره اش به پنجره می خورد صدای ترا دارد. پاگردِ در، انگار که ماتم گرفته است. در باز نشده بسته می شود. اتاق انگار که یک دیلمان هوار را در دلش جمع کرده، واخوان می کند! انگار از دل سرگشته ام وام گرفته که با هر واخوان، یک جنگل مۀ پنهان شده را به جانم می اندازد. دلم شعله می کشد این همه نشان از تو را هر نفس هرجای در نگاه، می بینم.

سرم را بلند کردم. به معلم نگاه کردم. کلاس مات زده منتظر بود بخوانم. یک جور مانند ماست به همه نگاه می کردم که آنها باورشان نمی شد که از حرف زدن کم آورده باشم. هیچ چیز نمی توانستم بگویم. چشمانم سرخ شده بود. چشمم طوری که ابرسیاهی گرفته باشد می ماند. مانده بودم. معلم گفت:
-         بخوان!

با نگاهِ گمی به او  گفتم:
-         چه بخوانم؟
-         چه نوشتی؟
-         هیچی!
-         هیچی!؟
-         نه. هیچی!
-         پس آن چیست!؟
-         این! هی.... هی... هیچی نیست!

معلم به کلاسِ سکوت کرده نگاه کرد. زن بوسنیایی یک جور که چشمانش آتش گرفته باشد به من نگاه می کرد. ته کی یه رو  بی قراری می کرد. می خواست بیاید پیش من ببیند چه شده است. زن سومالیایی بیخود لب ور کشیده یک جور که با من دعوا داشته باشد،  هوو شده بود. مرد مراکشی کم مانده بود بگوید کلاس را رها کرده به بار برویم عرق بخوریم. کنار دستی ام خود را جمع کرده همانطور ساکت به من نگاه می کرد. با خود گفتم:
-         آخر این را چطور به هلندی بخوانم!؟

همین.



[1] جی G در زبان هلندی " خ " تلفظ می شود.
[2] te quiero
[3] Ti amo
[4] 私はあなたを愛して
[5] Je t'aime
[6] جی G در زبان هلندی " خ " تلفظ می شود.
[7] te quiero
[8] 私はあなたを愛して
[9] Je t'aime
[10] .......... جای نقطه چین اسم حشره ای ست که فارسی اش را نمی دانم. گیلکیِ آن " کاپیش" است


۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۴, چهارشنبه

یازده تا گیلیکی چاردانه - گیل آوایی


می دیلی واهیله بشم بخانه
مرا آیوانه سر می مار دوخانه
بینیشته هیره جیر مرا بده ناز
پیله که وا بدم زاکی بمانه
فارسی
دلکم سرگشته شده بروم خانه
مادرم از سر ایوان صدایم کند
نشسته زیر پاگرد ایوان نازم بدهد
بزرگی را رها کنم، کودکی بماند

2
چوما ارسو دره یادا بزه چو
هاتو زاکا بو گه می جانه مار کو
جه چوم ارسو سی یا ابرا دوارست
جه  غورصه آه زنه می دیمپرا فو!
فارسی
چشم را اشک افتاده، یاد را تحریک می کند
همینطور بچه شده می گوید مادر جان من کجاست
اشک از چشمان فرا تر از ابرِ سیاه شده
از غصه آه گونه هایم را فوت می زند.

3
خیالا گم بوشو ده بون درم تور
نبم هرماله آ بیگانه جا جور
دینم هانده خیالا کی بوبو لات
می دیلا چو زنه چوما کونه بور!
فارسی
به خیال می گویم برو دارم دیوانه می شوم
بندرت در این جای بیگانه جور می شوم
می بینم باز خیال لات شده
دلم را تحریک می کند چشمم را سرخ!( سرخ=گُر گرفته)

4
آ فیسبوکام بوبوسته می آویسی!
می دیلا چو زنه گه وا بینویسی!
منام تورا بو جه آ ولوله زاک،
آخه غوربت کی دانه چی نیویسی!؟
فارسی
این فیسبوک هم شده هووی من
دلم را تحریک می کند می گوید باید بنویسی
من هم دیوانه شده ام از این بچۀ سر به هوا
آخر غربت چه کسی می داند چه می نویسی!؟

5
غریبی آ بوبو می آبو دانه
می چومه سر واسی ارسو بمانه
ببم او زاک، آویرابو جه خو مار
آویری ارسو مئن، مارا دوخانه!
فارسی
آهِ غربت هم آب و دانه ام شده است
بر چشم من باید اشک  بماند
مانند کودکی بشوم که مادرش را گم کرده
میان اشک گم شدگی اش، مادر را صدا کند

6
خایم زاکه بنم دیمه، نتانم
بنم دیمه بازین آخه چی مانم!؟
هاچین تسکه دیله امرا ببم قاق
می دیله مئن مره مارا دوخانم!
فارسی
می خواهم کودکی را کنار بگذارم، نمی توانم
کناربگذارم سپس به چه می مانم!؟
بیهوده با دلِ تنگ حیران بشوم
در دل برای خود مادر را صدا کنم!

7
نی یه هی کس تی کس، غوربت آویری
تره سوجی ساجی ارسُو جیگیری
هاچین بی گورخانه جه ونگو جه ناک
جه چوم ارسو واری بازین دیمیری
فارسی
هیچ کس، کسِ تو نیست، در غربت گم شده ای
برای خودت می سوزی می سازی جلوی اشک را می گیری
درست می شوی صدای رعد و برق از گریه، هق هق
از چشم اشک می باری سپس غرق می شوی

8
غمانا گم بوشو، می دیل تورا بو
می چومان ارسو جا آخه کورابو
ده وسته ایجگره امرا کودن داد
واکفته دیل جه غورصه ده پورا بو
فارسی
به غمها می گویم برو، دلم دیوانه شده است
از اشک دیگر چشمان کور شده است
بس است با ضجه داد زدن
دلِ به تنگ آمده، از غصه پر شده است

9
پی یالا، چومپیله ایشماردنه کار
چومه کاره کودن خابه مرا قار
خروسخانو پیاله خالی، بی خاب
دو واره دیل جه غورصه به تیلیمبار
فارسی
کارِ پلک زدن است که پیاله را بشمارد
کار چشم است که با خواب قهر کند
خروسخوان(بامداد) و پیالۀ خالی، بی خواب
دوباره دل از غصه انبار می شود

10 
شبانه تاسیانی چی درازه
همیشک  تسکه دیل چومانه وازه
نشا هرماله صوندوقا کودن واز
کی دیله پستایی همیشک رازه
فارسی
شبهای دلتنگی چه دراز است
همیشه آدم چشمِ آدم دلتنگ باز است
نمی شود هر صندوقی را باز کرد
که پس اندازِ دل همیشه راز است

11
غمانا فیشانم، بادام بره شه
پیاله خالی به خابام بره شه
هاتو کی وارگانم چومپیلا می یاد
خیاله باله سر سوارا به شه
فارسی
غمها را دور می ریزم، باد هم می برد، می رود
پیاله خالی می شود خواب را هم می برد می رود
همچین که پلک چشم را به یادم آویز می کنم
بر بالِ خیال سوار می شود می رود


۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۰, شنبه

گیلداستان "آویرابو"- گیل آوایی

آویرابو
کل اگه طبیب بودی، خوسرا دوا نمودی!
گیل آوایی
اکتبر2012
نه خودا اونه مرا کار داشتی نه شیطان. جه همه آویرا بوسته خو جوخوفته دردانا هوار کودی. نه موش ایشتاوستی نه دیوار. جه هفت دولت ازاد، هرچی خاستی خوره گفتی، دونیا جایام حیساب نبردی. آویرابوسته صدایام مردمه ره آویره! نه هیکس اونه ایشتاوه نه هیکس اونا دینه! نه شهره مئن ایسا نه یام نه سا. هاتو هاخاکه جیوانی دباخته مئن، آیروا بوسته بو. خو خاکه مئن خو شهره مئن آویرابوبو، هامه جا ابسابو یو هی جایام نه سابو. آخه آدم کی خو آدمی مرا حیساب نایه، ایسانو نِسان مملکته مئن ایتا یه. زنده یو بمرده توفیر ناره. خاکو وطن و دولتو هرچی کی بخایی بیگی اوشنه ره یه کی پیادا سواره ده بازینام پیادانا گوزبجیبا کونه ده. هاتویه کی وختی آدم خو آدمی مرا حیساب نایه، خوره شه خوره آیه خوره کفه خوره ویریزه تا وختی کی انه چارچرخ هوا ببه. بازین نه انه امون نه انه شون،  نه ربطی نه ثبتی. وختی یام کی ثبتو ربطه آدمی نبه، آدم هاتو گوتورمایی آیه یو شه. خاکه مانستن باده دس.
روزان انه کار بوبوسته بو تومامه شهرا متر کونی. جه کوچان بیگیر تا خیابانان. جه باغ بیگیر تا بولاغ. یک روندام خومرا گب زه یی. یانی هی کس اونه مرا بوگو بیشتاو نوکودی. هر که یام فاره سه یی یا شوخی کودی یا فوش دایی. اونام کی نا فوش دایی نه شوخی کودی، خو ترسه جا جه جهنم ایچی انا فادایی گفتی مرا دوعا بوکون. همیشکام هاتو کی خاستی دوعا بوکونه خوره خوره گفتی:
-         دوعا بوکونم کی چی ببه! انهمه دوعا بوکودم مرا، انام می آخره عاقبته! بازین ترا چی دوعا بوکونم!

خو سرا تکان دایی یو خو فکرو خی یالا چورتیکا آمویی.
هاچین ایتا دونیا گب داشتی. هی کسه ره نوگوفتی. ایتا دونیا بارا خود کول فاکه شه یی. هرتا سنگو سفالو درو دیفارام ایچی انه ره نشانه داشتی. جه زاکی تا پیله مرداکی . جه ویشتایی تا شکم سیری. جه داد تا بیداد جه خاب تا بیدار جه یار تا اغیار. هاتویام خوره گفتی یو خوره ایشتاوستی یو خورا آوه جا دایی:
-         چی خاستیم کی اتو هامه چی واگردانه سرا بو. می ازار کی پوتارام نرسه یی چره می خاکه مئن آویری می قسمت بوبو.

او روزام خوره خوره بوگو بیشتاوا دوبو یو شون دو بو. هاچین ایتا موشته بوبوسته خورا فاکشانن دوبو. پیندره پاره دوکوده هاتو کرف آبادا دوارسته ایتا آپچین خرته خاشاک خو دس بیگیفته دیفارکنارا بیگیفته هیزارتا خی یاله مرا شون دوبو. انه دیمپر خوشکه بیجاره جه آب جیگیفته مانستن خاله خاله بوبوسته بو پاک ایچکه آبه ره  زالاش باورده بو. هاتو خو خی یالا وامختان دوبو، شون دوبو کی چومارسرا پورده جیر چشمه سر آب بوخوره.
زباله بو، زباله یام کی بوستی تومام رشت پاک زباله خابا شویی، ملخ پر نزه یی. زلزله یام یکبند خاندان دوبو، چی چی نی گاگلف فوتورک زه یی ایتایا چانه دوستی، زلزلانه جانترس، چیچی نی یانه دس خوشانه صدایا جیگیفتیدی ولی ایدقه نوبوسته بازام زباله اوپه رایا( اوپرا) را تاوه داییدی. بی زلزله یام کی خاب زباله نیبه. زباله افتابسوجانه نما،  زلزله اوپه رایه. زلزله نبه، زباله قو وت ناره.
خیلی زماته کی هاتو رشته مئن آویرابو داشتی. هی کس نوبو کی ایتا چکه آب اونه گولی دوکودی بی.
سنگکی جا ایتا تیکه نان فاگیفته، کورده ایاز کچه مرا بمانسته جاقول ماقولا سنگکی نانه من موشته بوکوده فادابو اونا  تا نهارا ویشتا نمانه.
هاتو آپچین بدس فاکش فاکش خیاله کی ایتا دونیا سنگینی اونه کوله سر ناها، دیفارکش خوره خوره شون دوبویو، گاگلف آه کشِنه مرا خو دردانا ایشماردی. خوره گفتی، خوره ایشتاوستی یو بازینام خورا آوه جا دایی:
-         چی خاستیم کی اتو هامه چی واگردانه سرا بو. می ازار کی پوتارام نرسه یی چره می خاکه مئن آویری می قسمت بوبو.

کاسه گول خیابانه  کنار ترمز بوکوده تا اونه موسافر پیادا به. ایتا بوق بزه اونه ره. خو سرا واگردانه کاسه گولا لوچان بزه بوگفته:
-         بوشو بدا باد بایه

کاسه گول ایتا پن زاری اونه ره تاوه دایو بوگفته:
-         آی قاب باز انا ایتا کانادارای فاگیر زالاش ناوری زباله مئن   

پنزاری یا اوسانه ایتا کونه وره کی غمزه آیه یو کاسه گولا بخنده تاوه ده.
هاتو کی آپچینا ادس اودس کودان دوبو داناعلی جا مشته خانم بیرون آیه دینه کی اون کرا دیفاره کش شون دره. بودو بودو خیابانا دواره آیه اونه کنار ایتا موشته نانو پنیر و سبزی که جه خو نذری سفره اوساده بو فادا اونا  بوگفت:
-         بوخور مرا دوعا بوکون

مشته خانما فاندرسته. همیشکام هاتو کی اونه چوم دکفتی مشته خانما، اونه چوم هاتو بو کی پاک خاستی بگه:
-     آخه مار خاخور! کل اگه طبیب بودی خو سرا دوا نمودی! اگه دوعا مرا کار چاکوده بوستنی بو تا هسا واستی من راکه فلر بوبوستی بیم! انهمه دوعا مرا، من می شهره مئن آویرم! بازین ترا چی دوعا بوکونم!؟ خایی کومک بکونی خاب کومک بوکون! آدم واستی آدمه داد فاره سه ده!

ولی هیچی نوگفتی. یانی چی بوگفتی بی. اونه حرفه ره پیچایام شیب نزه یی تا چی برسه مشته خانم! هاتو هاتویام همیشک وختی اونه چوم دکفتی مشته خانما کی اونا ایچی فادان دوبو، ایتا پیچه مشته خانما فاندرستی ایتا پیچه خورا فاندرستی بازین ده یی، نه هیچی تفاق دنکفته بو. دوعا پوعایام هاچین حیکایته.  مشته خانم هو مشته خانم بو. آویرابو هو آویرا بو.
چومارسرا پوردا دواره. چشمه لب فوروز آیه. آپچینه خرتو خاشاکه نیهه خو ویرجا، خو دیمپرا اب زنه یو شکم سیرابو خودسه مئن ابا اودوشه. نانو پنیرو سبزیو جاقول ماقولا جول جولیکی فه وه ره، پاک جه ویشتایی بیچاره چکره رمق ناشتی. شکم سیرابو پسی، واشانه سر درازا کشه، ایوخت واخوبا بوسته کی ایتا جوانه که صدا جه  راشی بامو:
 ایشو بوشم روخونه[1]
ستاره ما دوخونده
بوته ایشو نمونه
بوته ایشو نمونه


هان

برگردان فارسی:
گم شده
کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی

نه خدا با او کار داشت نه شیطان. از همه گم شده دردهای نهفته خود را هوار می زد. نه موش می شنید نه دیوار. از هفت دولت آزاد، هر چه می خواست با خود می گفت. از دنیا هم حساب نمی برد. صدای گم شده هم برای مردم گم است! نه کسی او را می شنود نه کسی او را می بیند! نه در شهر هست نه هم نیست. همینطور برای همین خاک جوانی باخته گم شده بود. در خاک خودش در شهر خودش گم شده بود. همه جا بود هیچ جا هم نبود. آخر آدم که به آدمیِ خودش بحساب نیاید، بودن نبودن در مملکت یکسان است.
زنده و مرده اش فرق نمی کند. خاک  و وطن و دولت و هرچه که بخواهی بگویی برای آنهایی ست که سوارند و سرِ پیاده ها را شیره می مالند. همینطور است وقتی که آدم به آدمی اش حسبا نیاید. برای خودش می رود برای خودش می آید برای خودش می افتد برای خودش بلند می شود تا وقتی که چارچرخش هوا شود. بعدش هم آمدن و رفتنش نه ربطی نه ثبتی دارد. وقتی هم که ثبت و ربطِ آدمی نباشد، آدم همینطور فله ای می آید می رود. مانند خاک در دست باد.
روزها کارش شده بود تمام شهر را متر کردن. از کوچه ها بگیر تا خیابانها. هر کس را هم میدید یا شوخی می کرد یا فحش می داد. او هم که نه فحش می داد نه شوخی می کرد، از ترس جهنمش چیزی به او می داد می گفت او را دعا کند. همیشه هم همینطور که می خواست دعا کند با خودش می گفت:
-         دعا کنم که چه بشود! آن همه خودم را  کردم، این آخر عاقبت است! بعد برای تو چه دعا کنم!
سرش را تکان می داد و فکر و خیالش را چرتکه می آمد.
درست یک دنیا حرف داشت. برای هیچکس نمی گفت. یک دنیا بار روی شانه اش می کشید. هر سنگ و سفال و در و دیوار هم برایش نشان از چیزی داشت. از کودکی تا مرد بزرگ شدن. از گرسنگی تا سیری. از داد تا  بیداد از خواب تا بیدار از یار تا غار. همینطور هم با خودش می گفت و با خودش می شنید و بخودش جواب می داد:
-         چه می خواستم که اینطور همه چیز وارنه سری شده. آزارم به مورچه هم نمی رسید چرا در خاک خودم گم شدگی قسمتم شده

آن روز هم با خودش بگو  مگو داشت و می رفت. درست مانند یک مشت جمع شده خود را داشت می کشید. ژنده و پاره پوره پوشیده همینطور داشت از کرف آباد( اسم محلی در رشت) رد می شد یک کیسه پلاستکی از وسایل خرد و ریزش در دست گرفته کنار دیوار را گرفته با هزار خیال می رفت. لب و لوچه اش مانند شالیزار خشک که از آب دریغ شده باشد، ترک برداشته درست مانند این بود که برای یک چکه آب له له بزند. همینطور خیالش را می گشت و می رفت که از چشمۀ چمارسرا آب بنوشد.
نیمروز گرم بود. نیمروز هم که می شد تمام رشت انگار به خواب نیمروزی می رفت. ملخ پر نمی زد. زنجره هم یک ریز داشت می خواند. گاه گاه به گنجشک یورش می برد و ترتیب یکی را می داد. زنجره های جانترس، برای دس خوشی گنجشکها  صدایش را قطع می کردند اما یک دقیقه نشده دوباره اُپرای نیمروزی را راه می انداختند. بدون زنجره هم که نیمروز محسوبنمی شود. نمای آفتاب سوزانِ نیمروز، اُپرای زنجره است. زنجره نباشد، نیمروز توان ندارد.
خیلی وقت است که همینطور در رشت گم شده است. هیچکس نبود که یک چکه آب در گلویش می ریخت. ایاز تُرکه( اسم شخص) تکه نانی  از نانوایی سنگکی گرفته بود و با کفگیر کمی جغول بغول( نوعی غذا) در نان گذاشته لقمه کرده بود به او داده بود تا گرسنه نماند.
همینطور کیسه پلاستیکی در دست کشان کشان انگار سنگینی یک دنیا بر شانه هایش باشد، کنار دیوار می رفت گاه گاه با آه کشیدن دردهایش را می شمرد با خود می گفت با خود می شنید و بعد هم خودش جواب می داد:
-         چه می خواستم که اینطور همه چیز وارونه سر شده آزام به مورچه هم نمی رسید چرا در خاک من گم شدگی قسمت من شده


کاس گل، کنار خیابان ترمز کرد تا مسافرش پیاده شود. یک بوق برای او زد. او سرش را برگرداند با چشم اشاره ای به کاس گل زد گفت:
-         برو جلوی باد را نگیر( مزاحم نشو)

کاس گل پنج ریال برای او انداخت و گفت:
-         ای قاب باز این را بردار یک کانادرای بگیر تا در گرمای نیمروز له له نزنی

پنج ریا را بر می دارد با غمزه ای می آید که کاس گل خنده اش می گیرد.
همینطور که کیسه پلاستیکی را این دست آن دست می کرد مشتی خانم از بقعه داناعی بیرون می آید می بیند که او کنار دیوار کشان کشان یم رود. بدو بدو از خیابان می گذرد کنار او می آید. لقمۀ نان و پنیر و سبزی که از سفره نذری اش برداشته بود به او می دهد می گفوید:
بخور مرا دعا کن

به مشته خانم خیره نگاه می کند. همیشه هم وقتی نگاهش به مشتی خانم می افتادنگاهش طوری بود که انگار می خواست بگوید:
-     آخر مادر خواهر! کل اگر طبیب بودی سر خود دوا نمودی! اگر با دعا کار درست شدنی بود تا حالا باید من راکفلر می شدم! با آن همه دعا من در شهر خودم گم هستم بعد برای تو چه دعا کنم!؟ کمک  می خواهی بکنی خوب کمک کن آدم باید به داد هم برسد دیگر.

ولی هیچ نمی گفت. یعنی چه می گفت. برای حرف او گربه هم سوت نمی زد تا چه رسد مشتی خانم! همینطوری هم همیشه وقتی چشمش می افتاد به مشتی خانم که چیزی به او داشت می دادريال کمی به مشتی خانم نگاه می کرد کمی خودش را نگاه می کرد بعد می دید که نه هیچ چیز اتفاق نیفتاده بود. دعا پوعا هم داستان بیهوده است. مشتی خانم همان مشتی خانم بود و گم شده هم همان گم شده.
از پل چمارسرا( یکی از محلات رشت) می گذرد. کنار چشم می نشیند. وسایل در کیسه پلاستیکی را دور خودش می گذارد. صورتش را می شوید. از گرسنگی زانوانش می لرزید رمق نداشت. پس از سیر شدن شکم، روی علفها دراز می کشد. یک وقت با خبر می شود که صدای یک جوانی آمد:
یک شب رفتم رودخانه
ستاره صدایم کرد
گفت این شب نمی ماند
گفت این شب نمی ماند.


همین.



[1]شو شو شو
شوی استبداد آخر گوذرنه
وای آخر گوذرنه
خو خو خو خوی بیچارگان ایروز پری نه
وای ایروز پرینه
ایشو بوشوم روخونه
ستاره ما دوخونده
بوته ایشو نمونه
بوته ایشو نمونه
جه  مأمد امینی ( م.راما)، ۱۵۲۱ دیلمی، شریر ما نهم (۲۳ دی ما ۱۳۲۶ هجری شمسی) لاجؤنˇ مئن، ایته میؤنه شهری خانواده مئن به دونیا بمأ و خو ابتدایی و متوسطه تحصیلاته هو شهرˇ مئن تمنأ گوده. - آ بخشا جه ویکیپدیا فارسی بیگیفتم.