-پیله آقا بالکا به کول مانده به پیش اها اها
کودنه مرا آمون دوبو. سی یا گاب هاچین یک روند ماااااااا کودی یو ماندا تورا کوده
بو. مانده یام ایجور کی فوتورک بزنه، های خاستی بودوبه بشه گابه ور ولی اونه لافند
پیله آقا دس، خی یاله کی ایتا کوه اونه گردنه سر جلاسته بوبوسته بی، اونا فوروز آردی.
پیله گاب شَکَل بزه، پوشته سر واشانه مئن مانده ره ما کودی یو اونه داهانه جا
لابیل فوو وُستی.
وازه
چوم خاباشوخابا نوشو، هف کویو هف دریایا دوارسته،
پاک هاتو کی خیاله واپخته مویانا شبه تا
چوم
کار کودی کوره خولا مانستی، وازا کوده، دینمه. وازه چوم هاتو خابانوشو، خابا شو،
اورشین بامو خیاله باله سر بینیشته، مره ده واهیلا بو، فاندرستان درم شکم سیرابو.
شبه یو، دباخته خاب.
هان!
برگردان
فارسی:
چشم
بازِ خواب باخته، داستان کوتاه گیلکی
باچشم
باز، خواب رفته، خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، دیده بودم:
-تشنه همچون درخت خشک، بر جای نشسته اش، زمین را
می جُنباند و با افاده به آسمان نگاه می کرد. درست انگار از خشکزارِ دیوانه کننده
ای گذشته باشد که همچون جنگلی از درختان خشک و افتاده و در هم شکسته، بی آخرین
میوۀ نگهان درختِش فریاد کند. درست مانند اینکه در نگاهش می توانستی یک جنگل درختِ
آتش گرفته را ببینی.
همینطور سرگشته شده، یک جور نگاه می کرد که مانند دریا
تا چشمت کار می کرد موج آب بود و آسمان و زمین به آغوش کشیده، در شالیزارِ ژرفِ
اندیشه فرو رفته و غرق شدن را به دل آدمی می انداخت. صورت خیسش را مالید و به
دورها نگاه کرد.
باچشم
باز، خواب رفته، خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، داشتم می دیدم:
-آقا بزرگ زنبیل روی شانه گذاشته، گوساله جلو با
هن هن کردن می آمد. گاوِ سیاه همینطور یک
ریز " ما " می کرد و گوساله را دیوانه می نمود. گوساله هم یک جور که
یورش ببرد، هی می خواست بدود و پیش گاو برود اما طنابش در دست آقا بزرگ بود. انگار
که یک کوه روی گردنش آویزان شده بود، آن را پایین می کشید. گاوِ بزرگ، سر به
دستهایش بسته شده، روی پُشته بر روی علفها نشسته برای گوساله ما می کرد و از دهانش
آب می ریخت.
باچشم
باز، خواب رفته، خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، دیدم:
-آقا بزرگ هنوز نرسیده بود که " خانمی"
عروسِ اقابزرگ زنبیل خوارکیِ پیش از نهار را روی علفها گذاشت، پس از تکان دادن
دامنش، دست سایبان چشمها کرده به دورهای شالیزار که برنج در تابش آفتاب نیمروز به
دریا می ماند، آقابزرگ را صدا کرد.
باچشم
باز، خواب رفته، خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، دارم می بینم:
-آقابزرگ رسیده نرسیده، گوساله را پیش گاو
برد.گوساله مانند گرسنه های از پا در آمده شیر مکید. آقابزرگ کنار رودخانه رفت
نشست، پس از شستن دست و صورت به عروسش با یک دنیا مهربانی نگاه می کرد که عروس
سفرۀ خوارکیِ پیش از نهار را روی علفها پهن کرد.
چشمِ
باز، خواب رفته خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، درست اینطور که موهای در
هم پیچیدۀ شبِ تا چشمت کار می کرد تاریک و سیاه را از هم گشوده،خیال رفته، می
بینم. چشم باز، خواب رفته خواب نرفته، بر بالِ خیالِ بهم ریخته نشسته، تنها با
خودم سرگشته شده، دارم تا دلم می خواهد،
می بینم. شب هست و خواب باخته.
باغه
ارباخوجداره "ارباخوج"/گیلداستان
با برگردان فارسی
گیل
آوایی
جمعه ۲۷ مهر ۱۳۹۷ - ۱۹ اکتبر ۲۰۱۸
داره
جیری به سام. داره لچچا فاندرستم. اربا خوجان هاتو ایجور داره شاخانا جلاسته بو کی
می دانا آب جکفته. بگردستم. ایتا دبکه بیافتمو هلا تان ودابوم کی می مار داد بزه:
-ره! بی یه تی درسا بخان!
-تازه مدرسه جا باموم مار. بدا ایتا پیچه بازی
بوکونم بازین می درسام خانم.
می
مار هوتو تبجه اونه پا سر بجا اورشین کودان دوبویو خاستی بجا پاکوده پسی بوشوره
پلا بپچه. دبکه می دس دو واره می سره جور بگردانم تا تاودم، می مار بازام مرا
دوخاده:
-ره! ترکمه! بوشو چاچه دم او تیانا کی آب بکشمه،
می رهباور.
-هاسا آیم ایتا پیچه به س.
-ایتا عالمه کار می سر فوجه. تیانا باور بازین
بازی بوکون!
-به-س ده مار!
-بلا بازی بوکونی تو. ایتا کار خایی بوکونی تی نفس
خایه بیرون بایه!
-من؟
-نه. نیم من!
ده
می ماره رافا نه سام. دبکا دو واره می سره جور بچرخانم. هاتو ایجور بچرخانِم کی کم
بمانسته بو جه می دس در بشه. می دُور بچرخسمو دبکه جه می دسه بکفته داره جیر کی
کولوشکن هویا خاکانا اورشین کودان دوبویو اونه کیشکایانام اونه مرا خیاله موسابقه
دان دبید. هاتو کی کولاکت بکفت اوشونه دمه چک ایجور کولوشکنه صدا بیرون بامویو پر
بکشه کی می مار دو بالا بجسته ایوانه سر بامو سارا مئن جاروکونه اونه دس، هاچین
خیاله واشک چیچینی دوما بیگیره می سمت بودو وست.
منام
ده بودو. من بودو، می مار بودو!، تا اینکی مرا پرچینه کش، چنگ باورد. ایتا دس
جاورکونه ایتا دسه مرایام می دسا بیگیفت. من اونه دور بچرخستمواونام جاروکونه مرا می جان دکفت. اسا نزن اکه
بزن!. منام کی جه می ماره دس گوروختن نتانستیم، هاچین پاک می جانا گیفتنه مانستن
ایجور ونگ بزم ایجور ایجگره کاران در باوردم کی می مارا خنده بیگیفت. می دسا سرا
دایو واگردسته بوشو خوو کارا بوکونه.
منام
دو واره بوشوم خوجداره جیر. دبه کا ویگیفتم. داره خوجانا فاندرستم. هونا کی خاستیم
دبه که مرا جه داره جور به-گانم، بیافتم. هوتو کی خوجا فاندریستیم می دسا ببردم می
سره جُور، دبکا بچرخانم
کی
خوجا بزنم. می مار بازام دوخاد:
-ره!!! ترا نوگفتم اوو تیانا چاچه دم مره باور!؟
ترکمه!آهان تیانا باور تا دو واره
جاروکونه نخوردی.
ایجور
گفتی جاروکونه کی پاک هاتوبو کی می جانا جیجا بوکوده بو. هاچین خوره گفتی! مره دور
اوسادی ولی دانستی کی مرا هالی بوستی هاچین گفتان دوبو. بوگفتم:
می
مار قاقا بوسته. دفتر و میدادا بهگادم. ویریشتم بوشوم خوجداره جیر. دبکا بیافتم.
می مار تام بزه بو. هوتو مرا فاندرستی. دبکه بزم. ایتا ارباخوجه جا شیشتا ارباخوج
بکفته. ایتایا گاز بزم. پنشتا یا اوسادم ببردم می ماره ره. می مار هیچی نوگفته.
هوتو خو چومانه مرا خیاله مرا هم ناز دان دوبو، هم گفتاندو بوو کی:
می مارا کجکجیکی فاندرستم. بوشوم می کیتاب پیتابانه مئن آویرا بوم.
هان!
...........
برگردان فارسی:
گلابیِ
جنگلیِ باغ / داستان گیلکی
زیر
درخت ایستادم. به بالای درخت نگاه کردم. گلابی های جنگلی[1]
طوری بر شاخه ها آویزان شده بودند که دهنم آب افتاد. گشتم. یک چوبدستی یافتم هنوز
نیانداخته بودم که مادرم داد زد:
-پسر! بیا درسَتُ بخون
-تازه از مدرسه اومدم مادر. بذار کمی بازی کنم بعد
درسمُ می خونم.
مادرم
همانطور در سینی چوبی[2]
که روی پایش بود برنج پاک می کرد تا پس از آن پلو بپزد. چوبدستی در دستم دوباره
دور سرم گرداندم تا بیندازم. مادرم باز صدایم زد:
-پسرۀ شیطون! برو کنار حوضچه، دیگی که آب کشیدم
برام بیار.
-همین حالا میام. کمی صبر کن.
-یه عالمه کار سرم ریخته. دیگُ بیار بعد بازی کن.
-صبر کن دیگه مادر.
-...............یه
کار می خوای بکنی جونت داره در میاد.
-من؟
-نه. نیم من!
دیگر
منتظر مادرم نماندم. چوبدستی را دوباره دُورِ سرم چرخاندم. همینطور یک جور می
چرخاندم که کم مانده بود از دستم بیفتد. دورِ خودم چرخ می زدم که چوبدستی از دستم
زیر درخت افتاد همانجایی که مرغبا جوجه
هایش که انگار با هم مسابقه می دادند، خاک را چنگ می زدند. به محض اینکه چوبدستی
نزدیکشان افتاد، پر کشید و صدای مرغ طوری در آمد که مادرم یکه خورد و از سر ایوان
به حیاط آمد دستۀ جارو هم دستش.طوری به طرف من آمد که انگار یک شاهین، گنجشکی را
دنبال کند.
من
هم دویدم. من بدو مادرم بدو، تا اینکه مرا کنار پرچین گیر انداخت. با یک دست دستۀ
جارو، یک دست هم دست مرا گرفت. من دُورِ او چرخ می زدم و او هم با دسته جارو به
جانم افتاد. حالا نزن کی بزن. من هم که از دست مادرم نمی توانستم در بروم انگار که
جانم را داشت می گرفت طوری با گریه و جیغ کشیدن سر و صدا راه انداختم که مادرم
خنده اش گرفت. دست مرا رها کرد و برگشت کارش را بکند.
من
هم دوباره زیر درخت گلابی جنگلی رفتم. چوبدستی را برداشتم. به گلابی های جنگلی
نگاه کردم. به همانکه می خواستم با
چوبدستی بیندازم، چشم دوختم. دست دُور سر بردم چوبدستی را چرخاندم تا به گلابی
جنگلی بزنم که مادرم صدا زد:
-پسر! نگفتم کنار حوضچه اون دیگُ برام بیار!؟
شیطون! آهان! دیگُ بیار تا دوبارهبا دسته
جارو کتک نخوردی.
یک
جور می گفت دستۀ جارو که انگار جانم را زخم و زیلی کرده بود. بیخود برای خودش دور
بر می داشت ولی می دانست که من حالیم می شد که بیخود داشت می ترساند. گفتم:
-خودت چرا بر نمی داری! تو که.....
نگذاشت
حرفم تمام شود. گفت:
-شیطون بازیهات می ذاره مگه!
-من چه کردم؟
-بگو چه نکردی!؟
-خوب من که با تو کاری ندارم!
با
خودش گفت:
-زبونت رو چی بگم بچه!
سپس
همانطور که برنج پاک می کرد با خود پچ پچ کنان غُر زد و ادامه داد:
-بچه های این دوره وُ زمونه خیر ندارند. یه کار می
خواند بکنند طوریه که انگار جانشون رو داری می گیری.
با
خودش یک آه کشید و در سینی چوبی میان برنجها گشت. من هم به درخت گلابی جنگلی چشم
دوختم. دورِ آن گشتم تا جهتی که بتوانم همان گلابی جنگلی ای را که می خواستم با
چوبدستی بیاندازم بهتر ببینم و چوبدستی بیاندازم بالا و به آن بزنم و بیندازم.
مادرم باز هم صدا زد:
-پسر! دیوونه شدی مگه!؟ چرا دور درخت گلابی جنگلی
می گردی؟
کمی
به مادرم نگاه کردم. با خودم گفت:
-هزارتا چشم داره انگار هزار جا را همزمان می بینه.
آخه مگه میشه هزار کارُ یک جا انجام داد؟
همینطور
دور درخت می گشتم و بالای درخت را نگاه می کردم که باز صدایم زد:
-پسر! شیطون! آخه دور درخت واسه چی می گردی؟
-تو داری برنج پاک می کنی یا به من نگاه می کنی!؟
-خوب به تو هم دارم نگاه می کنم!
-بعد چطور داری برنج پاک می کنی؟
به
من جواب نداد. لشکرش را صدا زد:
-تیتی تیتی تیتیییییییییییییییییییی
مرغ
با جوجه هایش دو پا داشتند دو پا هم قرض کردند رفتند زیر پاگرد ایوان. مادر هرچه خُرده
برنج جمع کرده بود برای مرغ و جوجه ها ریخت. بعد مرا صدا زد:
-اون دیگ رو بیار بچه جون.
-کدام دیگ؟
-وای شیطون! کنار حوضچه دیگی که شسته شده هست. زود
باش بیار ببیم.
تندا
تند تا آمدم چوبدستی را بیندازم باز هم صدا زد:
-آهانبچه
جان. هزار کار دارم. همین الانه که باید شام بخوری. آهان. اون دیگ رو بیار.
چوبدستی
را زیر درخت انداختم. بالای درخت نگاه کردم. یک چشم به درخت یک چشم به چوبدستی
رفتم کنار حوضچه دیگ را برداشتم. بردم به مادرم دادم. تا دوباره زیر درخت بیایم
مادرم گفت:
-بچه جان. بلایت به سرم. دست و صورتتُ بشور بیا
بشین کمی درساتو یاد بگیر. شب داره میشه. آهان بچه جان درس بخون تا یه چیزی بشی.
رفتم
دست و صورتم را شستم. کیفم را برداشتم. کتاب و دفتر را در آوردم. یک مشقِ جدول ضرب
بود که باید حفظ می کردم. همینطور در دفتر داشتم می نوشتم با خودم می خواندم:
شش
یکی شش تا
شش
دو تا دوازده تا...........
شش
هفتا......
مکث
کردم. میان باغ به درخت گلابی جنگلی چشم دوختم. همینطور داشتم نگاه می کردم که
مادرم گفت:
-شش هفتا چه؟
-ها؟
-شش هفتا چندتا؟
-نمی دونی؟
-من میدونم. تو باید بدونی چند تا!
-من هم می دونم.
-خوب بگو چندتا؟
-بعد واسه خودم می گم. تو که................
-من چی؟
-تو که فردا مدرسه نداری. من باید یاد بگیرم.
هیچ
نگفت. دیگ را برداشت. برنج پاک شده را در دیگ ریخت. من به درخت گلابی جنگلی چشم
دوخته بفکر رفتم که چوبدستی را کجا انداخته بودم. مادرم پرسید:
-شش هفتا چندتا؟
همینطور
در فکر بودم. بهگلابی جنگلی فکر می کردم.
این که چوبدستی را کجا انداخته بودم. چه وقت بروم، زیر درخت چه وقت نروم. همانطور
بفکر رفته به مادرم گفتم:
مادرم
متعجب شد. دفتر و مداد را انداختم. بلند شدم. زیر درخت رفتم. چوبدستی را یافتم.
مادرم ساکت شده بود. همانطور نگاهم می کرد. چوبدستی زدم. بجای یک گلابی جنگلی شش
تا افتاد. یکی را گاز ردم. پنج تا را برداشتم برای مادرم بردم. مادرم هیچ نگفت.
همانطور با چشمهایش هم به من ناز می داد و هم داشت می گفت که:
-چه آتشپاره ای داری میشی بچه!
یک
گلابی جنگلی را به دندان گرفته با سر به من اشاره کرد:
-برو درسَت را یاد بگیر!
با
نگاهی کجکی!، به مادرم چشم دوخته، میان کتابهایم گم شدم.
