گیلداستان:کورده کولا نازا دی، دوشاب پلا یاقا گیره! - گیل آوایی

گیلداستان:کورده کولا نازا دی، دوشاب پلا یاقا گیره!

وارش امان ندایی. همه چی بوبوسته بو هیستو چوره. بادام کی زه یی، وارشا اطرف اوطرف بردی. پاک خیاله کی رقصا دیبید. دوکانانه نودانه کام موران بزه، هاچین بوبوسته بو سوان پالان. نشاستی ایتا جا بیافتی بی کی جه ان همه وارش اونه جیر ایتا پیچه جیویشتی بی.

هاتو هیستا بو فاره سمه دوکانه ور. بیدم ایتا خلخالی اویا بیساط بنا داره.

تا مرا بیده کی دوکانا وازا گودان درم. دو بالا بجسته یو بوگفت:

- سلا حاج آقا

مرام کی اینفر بوگفتی بی حاجی، هاچین مرا مراقا گیفتی. ایتا پیچه اونا زرخه نیگا بوگودم.

بوگفتم:

- سلام. حاجی یام خودتی!

هاتو کی قولفا واگودان دوبوم، بوگفتم:

- تو آ وارشه من هیستا بی، چره اروزا بیساط بنا داری؟

ایتا آه بکشه یو بوگفته:

- کار کی ننا، چاره نارم. می زنه زاکه ره وا غذا ببرم. دسه خالی یام کی نشا شون خانه!

می دیل انه ره بوسوخته. بوگفتم:

-  بدا انباره مین بیدینم ایچی دارم ترا فادم کی اونه جیر تی بیساطا بنی!

شورو بوگود مرا دوعا گودن. درا وازا گودم. اول بوشوم انباره من. انبارام اینقد شولوغ بو کی اسب بکفته بی خو گازا ایشکنه یی! نانم چن دقه انباره من بگردسم. سراخر ایتا پیله آبچینو ایتا چتر بیافتم. خنده مرا باموم خلخالی ویرجا، بوگفتم:

- بیه آ آبچینا واشان تی بیساطا بنه اونه رو. آ چترام بیگیر کی ده وارش ترا هیستا نوکونه.

خلخلالی یا هاچین خیاله کی دونیایا فادا داری، بیچاره هاتو خو گازه خالا واگوده مرا دوعا گودی کی مرا خوشکا زه. می دیله من بوگفتم:

- آدم چقد وا بی پناه ببه کی ایتا آبچینه مرا اتو شادی بوکونه.

خوب احساسی داشتیم. ایمرو کی کارا اتو شورو بوگودم، می جان راضی بوم. شورو بوگودم باله کا ماله کا یو تاچه برنجانا ایپچه جابجا گودنو قاپانا میزان گودن.

قابدانا آب دوگودم کی ایتا چایی بنم. علادینا روشنا گودم. بیدم انه خوت کار نوکونه. ایتا پیچه اونا چپ بچرخان راست بچرخانم تا راه تاوه دام.

کیبریت بزم اونا روشنا گودم. هاتو مرا خوشکا گودان دوبوم کی می چوم دکفته خلخالی یا. بیدم مرا فاندره خنده کونه. ایجور کی چتره جیر وارشه جان ده خبری نی یه. یعنی کیف گودان دره. منام اونا ایتا لبخند بزم.

آب جوش بامو. ایتا موشته چایی دوگودم قابدانه من. دوتا لیوان اوسادم. آب بکشه پسی بنام پیشخوانه رو. خلخالی کی هوتو مرا فاندرستی ایشاره بزم کی بایه بودورون ایتا چایی بوخوره.

خلخلی پاک خیاله کی بال بیرون باوره، بامو دوکانه من. می رافا نه ساکی بگم بینیشین. خوره ایتا چارپایه اوساده بینیشته.

دوتا چایی دوگودم. ایتا بنام خلخلی ره ایتایام مره. قندانه من چندتا نباتی ناهابو کی آب جکفته بو. خلخالی تا بامو دس ببره قندانه من، بیده نباتی هیستا بو داره.

واورسه:

- قند ناری!؟ ا نباتی مرا چایی نشا خوردن کی!

ایتا خنده بوگودمو بوشوم قند اوسادم فادام خلخالی یا بوگفتم:

- آنام قند! ایشکنن تی پا!

قندا فاگفیته، گازه مرا اونا بشکنه! چندتا تیکه بوگوده بنا قندانه من! خنده مرا بوگفتم:

- ده چره قندانه من بنایی!؟ نانی اونام هیستابه ده نشا خوردن! اونا ویگیر سیوا بنه بدا هیستا نبه!

چایی خوردان دیبیم کی اونه ره ایتا موشتری بامو. خلخالی بوشو موشتری یا را تاوه دا بامو دو واره می ویرجا شورو بوگوده چایی یا خوردن. هاتو ایتا قورت ندا دو واره موشتری بامو یو بجسته بوشو موشتری یا را تاوه دا.

بازین بامو خو چایی یا اوساده با چارپایه بوشو اوشن تر ایجور دوکانه من بینیشته کی خو بیساطا هم نزدیک ببه هم اینکی اونا بیدینه.

نانم چقد بوگذشته کی ایوار بیدم خلخالی بوشو خوره قابدانا آب دوکوده بنا علا دینه سر. مرا فاندرسته ایتا لبخند بزه.

منام می سر شولوغ بو هیچی نوگتفم. تا اینکی چایی بنا خوره چایی دوگوده بازین مرا نیگا بوگود، بوگفت:

- چایی دوکونم تره؟

مره قاقا بوسته اونا فاندرستم. بوگفتم :

- تی قوربان. ایتایام مره دوکون!

مره یام چایی دوگوده. هاتو کی چایی خوردی خو موشتریانام راه تاوه دایی. منام هوتو. ایتا دس ایستکانا داشتیم ایتا دیگه یام موشتری مرا سرگرم بوم.

تا اینکی نهار بوبو. کم کم موشتریام گاگلف آمویی. ایتا موشته آغوز اوسادم با ایتا کوچی تیکه پنیر بیدم می پلا کمه. خلخالی یام مرا چارچشمی پایه. بیدم آتو کی ایتا لقمه می گولی یا بیجیر نیشه.  واورسمه:

- غذا داری؟

مرا نیگا بوگود، خیاله کی فکر گودان دوبو. تا بایم ایچی بگم، بوگفته:

- نه! هاتو ایجور باهم کنار آییم ده!

دخله جان پول اوسادم، رو بوگودم خلخالی یا بوگفتم:

- تانی  واز بوکونی اوطرفه خیابان نان فاگیری؟

ایتا خنده مرا بوگفت:

- پس چی کی تانم!

بوشو نان فاگیفته. منام مره بفکرا شوم کی نوکونه مره آتو شر ببه!؟ هاتو فکرا دوبوم کی بیدم بامو ایتا پیره بو اونه دس.

چارپایا بناییم. نانو پلا یو پنیر و آغوز بوخوردیم. آمی غذا تمانا بوستان بدوبو کی خلخالی ره موشتری بامو.

منام ویریشتم سفره پفره یا واچم. چایی دوگودم. هم اونه ره. هم خودمه ره. خلخالی بامو خو چایی یا اوساده بوشو دوکانه دراسانه ویرجا بینیشته. ده می رافا نه سا کی بگم: خوری؟ نوخوری؟ هاتو خوره گوتورمایی چایه اوساده بوشو چارپایه سر بینیشته.

هاتو می سر گرم بو کی ایوار بیدم خلخالی ایتا ایتا خالی جابانا اوساده دوکانه جولو دیچه، خو بیساطا بنا اوشانه سر.

کم کم هوا تاریکا بون دوبو. منام چورتیکایا اوساده بوم می حیساب کیتابا گودان دوبوم کی خلخالی بامو می ویرجا پا به سا، بیدم آپا اوپا کونه.

واورسمه چیسه!

بوگفته:

- خایم دوکانه من آ جولو مره ایتا کوچی جا چاکونم کی ده بیرون نه سم. تو تی پیشخوانه پوشت بس. منام مره آ کنار درجه که ور می بساطه ور پا ایسم. آ چارپایه یام خوبه مره. تانم اونه سر گاگلف کی خستا بم بینیشنم.

مره قاقا بوسته اونا فاندرستم. مره مره بفکرا شوم بیدم آتو نیبه! ان دو روز ده مرا جه می دوکان بیرونا کونه، اونا صابا به!

رو بوگودم خلخالی یا بوگفتم:

- ترا یاده صوب چوتو وارشه من هیستو چوره پا ایسابی!؟

بوگفته:

- آها! چی وارشی بو!؟

بوگفتم:

- هسا دانی چوتویی یو چی گی!؟

بیدم ایتا پیچه خو دوما جا بیدا یو واورسه:

- چوتو مگه!

بوگفتم:

- کورده کلای نازا دی! دوشاب پلا یاقا گیره!

بوشو ده آطرفان ترا نیدینم! ناویره می دوکانام می جان فاگیری! اگه شانس بارم ایچی دیگرام مرا یاقا نیگیری!!!!!!!

هان!

گیلغزل: گیلکه من مرا قوربان نی یه هاچین هاچینه - با ترجمۀ فارسی- گیل آوایی

گیلکه "من مرا قوربان" نی یه هاچین هاچینه

ایتا دریا دیله گیلان نی یه هاچین هاچینه

نیبه هرماله بنی پا گیلمرده پا جیگا

گیله مرده بوشو رایان نی یه هاچین هاچینه

بجه رولفانا دینی رقصا دره با چیچیلاس

گیله مرده هونره جان نی یه هاچین هاچینه

روخانه واز کونه گوسکا نیهه لانته سره کار

کره روف شیب زنه باغان نی یه هاچین هاچینه

گیلکه من مرا قوربان کی نوبو بیخودی داب

بلا می سر گیله زاکان نی یه هاچین هاچینه

گالشو تالشو گیلانا دوارسته گولاز

جانا قوربان کی آ جانان نی یه هاچین هاچینه

گیلانه شهرو خیابانا تو فان در نونوار

همه تا شیکه لیباسان نی یه هاچین هاچینه

گیله فرهنگه بولنده کی ایسَد جنگله راش

سربولندی گیله مردان نی یه هاچین هاچینه

گیل آوایه تو نیدین غوربته مئن واهیله قاق

بوشو گیلان کی می یاران نی یه هاچین هاچینه

فارسی:

خودستاییِ گیلکها بیهوده نیست

یک دریا دل است گیلان بیهوده نیست

هرکسی بندرت پا جای پای گیلمرد بگذارد

راههای رفتۀ گیلمرد بیهوده نیست

زلفهای برنج را می بینی در باد دارد با سنجاقک می رقصد

هنرِ گیلمرد است جان من بیهوده نیست

در رودخانه غورباغه می پرد مار را سرکار می گذارد

مارِ باغی سوت می زند در باغها بیهوده نیست

خودستایی گیلک که بیهوده رسم نشده است

عزیزم بچه های گیلان بیهوده نیست

گیلان با افتخارِ کوه نشین( گله دار/ دامدار) و تالش از افتخار سرشار شده است

قوربانشان بروم که این جانان بیهوده نیست

شهر و خیابانهای گیلان را ببین لباسِ نو پوشیده

همه شان لباس شیک پوشیدن بیهوده نیست

فرهنگ بلند گیلک که ماننددرخت راش هستند

سربلندی گیلمردان بیهوده نیست

گیل آوایی را نبین که در غربت حیران و سرگشته است

برو گیلان که یاران من بیهوده نیست
.

.

ایتا چاردانه - گیل آوایی

می یادا گم بوشو، می دیل ولانه

می چوما چو زنه ارسو فیشانه

مره واهیلا بوستم جه دیله کار

خیالا های جه می غوربت فورانه!!!

فارسی:

به یادم می گویم برو، دلم نمی گذارد

چشمم را تحریک می کند، اشک می ریزاند

برای خودم وا مانده ام از کارِ دلم
خیال را هی از غربتم فراری می دهد
( خیال را از غربتم دور می کند)!
.

ره که بازارمجی - کوچی گیلداستان - گیل آوایی

ره که بازارمجی[1]/کوچی گیلداستان

گیل آوایی

آدینه ۱۶ بهمن ۱۳۹۴ - ۵ فوریه ۲۰۱۶

ره که دانه ایتا آبچین بیگیفته خودس، آدامسه جابه یام اویتا دس، رادورانه مئن آپا اوپا کودان دوبو. تا هاسا آ کارا نوکوده بو. اونا روو نامویی. کمرو بوو یو خجالتی. آرام آرامه خودسا کی آدمس جابه داشتی درازا کوده. ایجور کی اونه صدا چا جا بیرون باموبی بوگفته:

-         آآآآآآآآآآآآآآآدااااااااااااااامس*

ایتا پیچه به سا پسی بوگفته:

- آآآآآآآآآآآآآآآدااااااااااااااامس

بازین خو سرا تاوه دا بیجیر. خو پاره دمپایا فاندرست. خو خاک بیگیفته پا انوگشتا تکان بدا. سرا راستا کود. دوو واره ایتا پیچه بیشتاو نیشتاوستنه بووگفته:

-         آآآآآآآآآآداااااااااامس............... آآآآآآآآآآداااااااااامس

خو سرا اطرف اووطرف بوکوده پسی بوگفته:

-         آآآآآآآآآآداااااااااامس............... آآآآآآآآآآداااااااااامس

ایتا چانکش هوتو کی داد زئن دوبوو مورغانه شلختی...ککجججججججججججججججججج....اونا دوارست.  بازین یخ در بهشتی مرا ایتا خنده بوکود. چانکشه پوشته سر ایتا پیره زنای به سا خو چادر پره مرا خوو دیما پاکوده پسی اونا فاندرست بازین خو رایا بوشو.

ره که دانه دوو واره خوو دسا کی آدامس جابه داشتی درازا کوده، هووتو کی چانکشا فاندرستان دوبوو ایتا پیچه بولندتر بوگفته:

-         آآآآآدااااامس.......آآآآآدااااامس......

جیوانه زناکه دانه کی خرازی جا بیرون باموبو، ره که دانا بیده یو بامو اونه ور بوگفته:

-         زای جان ایتا آدامس فادن بیدینم

ره که رافا نه سا. ایتا آدامس جه جابه اوساده یو، اونه پولا فادا. ره که دانه پولا چارچشمی فاندرست. هاتو خاستی بگه خانم انکی خیلی زیاده ولی بیده زناکه بوشو مردومه مئن آویرا بوسته داره. خوشخوشانی خو دسا کی آدامسه جابه داشتی درازا کوده رادوارانه مئن گوش ترکان داد بزه:

- آدامسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسس!

هان!

فارسی: دستفروشی کردنِ پسرک[2]

داستان کوتاه گیلکی

پسرک یک کیسه پلاستیکی در دستش گرفته، جعبۀ آدامس هم در دست دیگر، میان رهگذران داشت این پا آن پا می کرد.تا آن وقت این کار را نکرده بود. رویش نمی شد. کم رو و  خجالتی بود. آرام آرام دستی که جعبه آدامس داشت، را دراز کرد طوری که صدایش از چاه در بیاید، گفت:

-آآآآآآآآآآآآآآآدااااااااااااااامس............... آآآآآآآآآآآآآآآدااااااااااااااامس

سپس سرش را پایین انداخت. به دمپاییِ پاره اش نگاه کرد. انگشتِ خاک گرفته اش را تکان داد. سرش را بلند کرد. دوباره کمی شنیده نشنیدنی گفت:

-         آآآآآآآآآآداااااااااامس............... آآآآآآآآآآداااااااااامس

پس از این طرف آن طرف کردن سرش، گفت:

-         آآآآآآآآآآداااااااااامس............... آآآآآآآآآآداااااااااامس

یک چانکش[3] همانطور که داشت داد می زد تخم غاز، شاهیییییییییییی، از او رد شد. سپس با مرد فروشندۀ یخ دربهشت! خندید. پشتِ سرِ چانکش پیرزنی ایستاد. با لبۀ چادرش، پس از پاک کردنِ چانه اش، به پسرک نگاه کرد. سپس به راه خودش رفت.

پسرک دوباره دستش را که جعبۀ آدامش داشت دراز کرد. همانطور که داشت به چانکش نگاه می کرد، کمی بلندتر گفت:

-         آآآآآدااااامس.......آآآآآدااااامس......

زنِ جوانی که از خرازی بیرون آمده بود، پسرک را دید و کنارش آمد گفت:

-         بچه جان یک  آدامس بده ببینم.

منتظر پسرک نماند. یک آدامس از جعبه برداشت و پولش را داد. پسرک چارچشمی به پول نگاه کرد. همچین که می خواست  بگوید: خانم این پول زیاده است اما دید آن زن رفته و میان مردم گم شده است. خوشخوشانی دستی که حعبۀ آدامس گرفته بود دراز کرد میان رهگذران طوری گوش خراش داد زد:

- آدامسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسس!

همین!

.

* گیلکی آدامسا " وینجه " گیمی.
گیلکی به آدامس " وینجه " می گوییم.

---

[1] آ داستانا می کوچیکی یاده حسه مرا بینویشتم. دبستان کلاسه پنج بووم. تابستانه بیکاری. بزازانه راسته. رشت.

[2] این داستان را با حسی از سالهای کودکی ام نوشتم. کلاس پنج ابتدایی بودم و بیکاریِ تابستان! در راستۀ پارچه فروشانِ رشت!

[3] چانکش به فروشندۀ دوره گردی گفته می شود که چوبی ویژۀ حمل بر شانه و دو زنبیل آویز به دوسر آن دارد.

عکس از اینترنت برگرفته شده اند.

آی کی نه سای هاچینه خالی پلایم تنایی - گیل آوایی

آی کی نه سای هاچینه خالی پلایم تنایی

پاک آویرا مانمه چوم بتی رایم تنایی

هاچینه قورسه مچه دُور اوسانم بوزبوزه ها

تو نیبی زاکا مانم ارسو نیگایم تنایی

برو بازو نوا دئن، بی تو هاچینم بوخودا

مرا لوچان نوا زئن من تی فدایم  تنایی!

مرا فان در کی بوبوم من مرا قوربان، پیله لات

تی لوچانه مرا پاک موشته پلایم تنایی

تی خیالا کشا شو بُوم تقی دیوانه یه رشت

راشی پاک واهیلمه شلشلکایم تنایی

توو می دریایی تی امرا دیله دریایمه من

ناویره جانشورا نانم دیمیرایم تنایی

دیل بزن دیل، تی کشه دیل کرا به ولوله زای

تی مرایم ناویره خوسخوسه کایم تنایی

پاله وانی تو آ میدان، تی یالانچی پاله وان،

منمه من کی ناویره گیل آوایم تنایی!

فارسی:

ای که نیستی، درست  بی دست و پا هستم تنهایی

براستی گم شده را می مانم چشم به راه تو ام

بیهوده دم بر نیاورده دُور بر می دارم منم منم بز بزه ها می کنم

تو نباشی بچه را می مانم نگاه اشک آلود هستم تنهایی

بر و بازو را نبین بی تو هیچ کاره ام بخدا

به من چشم کج نکن، من فدای تو هستم

مرا نبین که از خود راضی و حسابی لات شده ام

با نگاه قهرآمیزت براستی بی دست و پایم تنهایی

خیالت را در آغوش گرفته مانند تقی دیوانۀ رشت هستم

در رهگذر سرگشته تلو تلو خوران هستم تنهایی

تو دریایی با تو دلِ دریایی هستم من

وگرنه شنا نمی دانم غرق شدنی هستم  تنهایی

در آغوشم بگیر در آغوش، در آغوشت دل بچه بازیگوش

می شود با تو، وگرنه مانند مرغ که به اشاره  دست بی حرکت می ایستد می شوم تنهایی

پهلوان این میدان تو هستی،  پهلوان دروغین تو من

من هستم من، وگرنه گیل آوایی هستم تنهایی!

هاسا گیلچامه" واکف داره باد " - گیل آوایی

واکف داره باد

تورابو

ابرانا فورانِنه مرا

دباخته ولگه دارانه جان دکفته

واکف واکف.

داره لچه

کشکرته لانه

داره لوختی خالا

دیل فادا

هلاچین خوردان دره بی کشکرت!

هاچین چنسه زمستانه!

بی ورف

بی واران!

فارسی:

باد گیر می دهد به  همه

دیوانه شده،

با گریزاندنِ ابرها

به جانِ درختانِ برگ باخته افتاده است

............

بر بلندای درخت

لانۀ زاغی

دل به شاخۀ عریانِ درخت داده

دارد تاب می خورد بی کشکرت!

براستی زمستانِ خسیسی است!،

بی برف

بی باران!

 .

انهمه جنگل فتاشتد، بی شومارد سربداران - گیل آوایی

انهمه جنگل فتاشتد، بی شومارد سربداران

دیل فاداد یاران به ایران رادوارد بی قراران

یادیگاره سورخه دسمال چوم براید هرخوروسخان[1]

هانده دریا ول بیگیفته آسه مانه تیتی واران

قولقازه دوشمند نوخوفته شب جه دسته آ فوخوسان

رادوارد بی قراران شادوخندان جانه یاران

قدره می خاکا نداشته هر کی می  خاکا فوقوفته

حورمته خاکا بداشتد می ریفقان می براران

چی داری دیل ناگیرانی!؟، سورخه گول فته فراوان!

پور بامود حاکیم بوبوستد، باز دمردد شرمساران!

شومی یا واستی فوقوفتن، تی شوالا ول بیگیران

وسته کفتن یا جوخوفتن جنگله جا در گوماران

آی بنازم جانه جانان هیممته گیله جیوانان

کی داند دابه بهاران بج به هانده توم بیجاران

یاوری وختان واسی دئن، رج به رج می گیله مردان

بال به بال جنگل دواره، می گیلانه ایله جاران

گیل آوایی سینه فکلاشتن چی واستی تی جیوانان

مرده میدان ده بوبوستد، سروه داران پاک هیزاران

فارسی

این همه جنگل را تراشیدند، سربداران بی شمارند

یاران به ایران دل داده اند رهوارند بی قرارند

یادگارِ دستمال سرخ چشم براهند هر بامداد( خروسخوان)

باز دریا شعله گرفته، آسمان ستاره باران است

دشمن بخود پیچیده، از دستِ کابوسها شب نخفته

رهوارند بی قراران شاد و خندان جانِ یاران( یاران جان=یاران گرامی)

 هرکه به خاک من یورش آوردقدرِ خاکِ مرا ندانست

حرمتِ خاک را نگه داشتند رفیقانم، برادرانم

دل نگرانی چه داری!؟ گل سرخ بسیار است

زیاد آمدند حاکم شدند، باز فرو مردند شرمسار ها

باید به شومی یورش برد، آتش ات را بگیران

بس است افتادن یا پنهان شدن در بیشه بجای جنگل

ای بنازم جانِ جانان همتِ جوانان گیل را

که می دانند رسم بهاران راکه نشاء، برنج می شود

هنگام یاری دادن باید دید، صف به صف گیلمردانِ مرا

دست دردست بیشتر از جنگل می شود، انبوه یاری دهندگانِ گیلانِ من

گیل آوایی سینه چنگ زدن برای چه!، جوانانِ تو

دیگر مردِ میدان شده اند، درختان سرو، هزاران

.

---

[1] اشاره به دو سرود زیبای "خروسخوان و دریا توفان داره" با صدای ماندگارِ زنده یاد عاشورپور

هاتویی یانی همینطوری!- گیل آوایی

تامبزه ایشماریم بیشمارده ئیجگرانا
هانده هاتو هاچین دیم سورخو چوم قاق!
تو مرا فاندری
من ترا
تیرا آویرا کوده
آغوزه دوما بیگیفته
سوجیمی بی شواله

هان!

فارسی:
دم فرو بسته ضجه های شمرده می شماریم
باز همینطور بیهوده رو سرخ کرده و چشم حیران!
تو به من می نگری من به تو
اصل گم کرده،
دنبال فرع را گرفته ایم
می سوزیم بی شعله!
همین!

گیلچامه-هاتویی بی فارسی-گیل آوایی

تام زئنا

آینه دانه

قاقا بو فاندرستنا

آویره پیچپیچ دیپیچه

بی ایتا صدا نُته مرا

فریادان ده وامرازه

آخ

ایتا آتش واستی

سوار ددتران

ترسه جومجوما واچردن

تامزئن، اینه، قاقابو فاندرستن

بی سوار راشی یه

بی ددتارانن

بی هوادا خاک

تسک!

هان!

چاربراران هانده یاران رادوارَد رشته مئن - گیل آوایی

19ژانویه 2016

چاربراران هانده یاران رادوارَد رشته مئن

پوشته پوشته کوشته جنگل سربدارَد رشته مئن

غوربتانه غوربته غوربت نیشینان چوم براه

سورخه سینه سینه سورخان گول بکارَد رشته مئن

نِسایی ایران، ناها تی ئیجگره فریادو داد

دیپیچسته هاممه جا، دوشمند شیکارَد رشته مئن!

گاگلف می دیله کاره بیشمارم یادانه یار

تا نوشو جختر بگم یاران برارَد رشته مئن!

آ سیا سالانه  دابه، کس کسا یاور داهان

به بینیش مستی بگم مردوم چی زارَد رشته من!

گیل آوایی تام بزن رشتا دوارسته گولاز

تازه نسلان را دکفتد بی قرارَد رشته مئن!

فارسی:

چهاربرادران باز یاران رهوار هستند در رشت

پُشته پُشته کشته جنگل سربدار هستند در رشت

غربت غربتهاست غربت نشینان چشم به راه

سینۀ سرخ، سرخ سینه ها گل می کارند در رشت

در ایران نیستی، ضجه فریاد و دادِ تو هست

همه جا پیچیده، در شکار دشمن هستند در رشت

گاه گاهی کارِ دلم است یادِ یاران را بشمارم

تا از یادم نرفته بگویم یاران برادر هستند در رشت!

در این سالهای سیاه رسم است به یکدیگر یاری دادن

بیا بنشین تا مستی بگویم مردم چقدر زار هستند در  رشت

گیل آوایی ساکت باش رشت سرشار از افتخار شده است

نسلهای تازه راه افتادند بی قرار هستند در رشت

می ریفق حسنه حسامه زادروزه ره

چاربراران = چهاربرادران، محله ای در رشت است. حسن حسام از همین محله در رشت است!

رشته زاکانه ره با اوشونه کارناوال! – گیل آوایی

رشته زاکانه ره با اوشونه کارناوال! – گیل آوایی from GilAvaeiگیل آوایی on Vimeo.

گولازه می وطن، گیلانو رشته

بهشت چیسه! خوره می رشت بهشته

اگه شومی بوبوسته دولته کار

می رشته کارناوال شومِه بگشته!!!!

فارسی

افتخار و مباهاتِ وطن من، گیلان وُ رشت است

بهشت چیست! رشتِ من برای خودش یک بهشت است

اگر شوم بودن شده است کارِ دولت

کارناوالِ رشتِ من به شومی نیش زده است!

2

دمرده مملکت جه آیو ناله

جه شومی دیل  بوبوسته خاله خاله

بنازم می جیوانانا به صد ناز

جه رشت  ایران باموخته کارناواله!

فارسی

مملکت  خفه شده است از آه وُ ناله

دل از شومی شده است پاره پاره( تکه تکه شده )

بنازم جوانان خودم را به صد ناز

که از رشت به ایران کارناوال یاد داده است.

...........

وا بدن شومِه، عزا، می رشته جانانا بیدین

زندگه شادی مرا پاستن، جیوانانا بیدین

آخ بنازم هیممته رشته جیوانانا.  بتاز!

اینقلاب در اینقلابا، رشته کارانا بیدین

جنگلانه جنگلی دابه کی وا بُون چومه واز

هیممته رشته جیوانانه آ دورانا بیدین

آی بنازم کی کاری بذره اومیدا با تی کار

کارناواله رشتِنه رقصه خیابانا بیدین

می جیوانا فان در آخه، پاک بیگیفت ایرانه بال

داب بوکود شادی بازام رشتی به دورانا بیدین

گیل آوایی توو باموج جه تی جیوانانه  گولاز

غم نوخور غوربت هاچین، تی جانه جانانا بیدین!

فارسی

شومی، عزا را وا بده، جوانان رشتِ مرا ببین

شادیِ زندگی را پاییدن، جوانان را ببین

آه بنازم به هممتِ جوانان رشتم، تاخت بزن

انقلاب در انقلاب را، کارِ رشت را ببین

رسمِ جنگلیِ جنگلهاست که باید با چشم باز بود

همتِ جوانانِ رشت در این دوران را ببین

ای بنازم که بذرِ امید را با کار خودت می کاری

کارناوالِ رشتی ها، رقص در خیابان را ببین

جوان مرا ببین، آخر انگار دارد دستِ ایران را به یاری می گیرد

شادی را رواج داده بازهم رشتیِ به دوران را ببین

گیل آوایی، تو از افتخار جوانانت یاد بگیر

در غربت غم نخور بیهوده، جانِ جانانت را ببین

هاتویی بی چاکونواکون!

هاتویی گیلچاردانه!- گیل آوایی

0
وطن یانی جه  ماری خاک سیوایی

وطن یانی کی غوربت بُون هوایی

وطن یانی ایموشته خاکو تی یاد،

هانه امرا هاچینه  گورشه کایی!

فارسی

وطن یعنی از خاک مادری جدایی

وطن یعنی که غربت بودن هوایی

( هوایی: سرگشته، پریشان!)

وطن یعنی یک مشت خاک وُ یادِ تو،

با همین درست داغ شده هستی!

1

می زاکا گم وطن، گه وسته بابا

چقد میگی وطن! اینجایی آقا!

می زاکا فان درم بم واهیلو قاق

چره می ماری خاک می زاکا نوا!
فارسی
به بچه ام می گویم وطن، می گوید بس است بابا
چقدر می گویی وطن، اینجایی آقا!
بچه ام را سرگشته و حیران می نگرم
چرا بچه ام میلِ خاکِ مادری ام ندارد!

2

وطن یانی کی دوری!، چوم برایی!
جه دوری واهیلی، پاک گورشه کایی!
وطن یانی چومه ارسو یه تی خاک،
هاتو کی دورابی، بی گیل آوایی!

فارسی
وطن یعنی که دوری! چشم به راهی!
از دوری سرگشته ای، درست مثل داغ شده ای
وطن یعنی خاک تو اشک چشمت است
همچین که دور شوی، می شوی گیل آوایی!

3

وطن یانی کی دونیا ماری خاکه

ایدونیا دیل تیشین هونه هالاکه

وطن یانی تی ماری خاکو توو زای

چومانه سو تیشین تی خاکه پاکه!

فارسی

وطن یعنی که دنیا خاکِ مادری ست.

یک دنیا دلت برای همان هلاک است

وطن یعنی خاک مادری توست و تو فرزندش

روشنایی چشمان تو از خاک پاکت هست.

 .

رفته ام رشت دگرباره به ایرانم من! - گیل آوایی

رفته ام رشت دگرباره به ایرانم من!

آن چنان مست خیالم که گیلانم من!

راهی ام، منجیل وُ رودبار وُ زرستم آباد،

جاری ام همچو سپیدرود سراوانم من!

مانده ام رشت روم!؟ یا که بپیچم "لاکان"!

هر دو راهَم بخدا رشت وَ لاکانم من!

می ندانم که ز"فرهنگ" روم "پورده عراق"!؟

من "خمیرانم" وُ هم "چهار برارانم" من!

سعدی را "اوستاسرا" پیچم؟ یا "خطه ماشین"!؟

وای! "زرجوبم" وُ از پُل، سرِ "میدانم" من!

می روم، مستِ خیالم! چه شده است "شاقاجی"!

من که"سنگر" نشدم از چه "کوچیصفانم" من!

از چه در حومۀ رشتم شده است آبادان!؟

که چنین با اتوبوس رشت آبا دانم من!

مگر مهمان دارد رشت من از خوزستان!؟

من که رشتم! زچه در فارس وُ کرمانم من!؟

نه! خیال است مرا! رشت شدم زاین سامان!

از همان روست که در رشت خیابانم من!

کوچه هایش گذرم هست روان کودکی ام

آه عاشق شده ام "ساغریسازانم" من!

رفته ام "بیستون" وُ "رازی" وُ لاکانی باز

شده ام مدرسه رُو، وای چه درسخوانم من!

در گذر می گذرند، مدرسه ها باز هنوز

یار در پیش وُ چه عاشق شده حیرانم من

دیپلمم زیر بغل عصر، خیابان، بیکار!

"پُزِ عالی جیبِ خالی"، چه هراسانم من!

نه دگر رقصِ خیالِ من از اندازه گذشت

غربتم، غربت تلخی که به زندانم من!

گیل آوایی تو دگر چشم بپوشان زخیال
گرچه در غربتم اما همه ایرانم من!

.

منجیل، رودبار، رستم آباد، سراوان در مسیر تهران به رشتند. لاکان، خمیران، چهاربراران، سعدی، اوستاسرا، خطه ماشین، زرجوب و میدان( بازارچۀ زرجوب)، رازی از محله های شهر رشتند. لاکان اسم یک محل و  لاکانی اسم یک خیابان در رشت است. شاقاجی و سنگر از شهرکهای حومۀ رشتند. کوچیصفان یا کوچصفهان هم همینطور! شاید خودش یک شهر شده! نمی دانم! آبادان هم در این غزل! به تازگی از حومه های رشت شده است!

.

هاسا گیلچامه - گیل آوایی

دسانا واکونی ایتا آسه مان کشاگیر

ابرانا دواره تی نیگا تا چوم دکف

تاسیانی وامجه

پستایی بوکوده ارسویانا

ای وای وطن!

فارسی

دستها را باز می کنی به یک آسمان آغوش گرفتن

نگاه از ابرها می گذرد تا چشم کار می کند

دلتنگی می کاود

اشکهای کنارگذاشته را

ای وای وطن!

کتکتاز- 101گیلچاردانه - چاردانه های گیلکی با ترجمۀ فارسی - گیل آوایی IranianFolks-quatrain-katkataz

یک اشاره:

نوشتن و سرودن به زبان گیلکی برایم بیش و پیش از اینکه بیان ناگزیر فکر و حس  نوستالژیک به زبان مادری باشد (که صد البته حال و  هوای ویژۀ خود را دارد)، تلاش برای بازآفرینی و بازشناساندنِ رنگی از رنگین کمان ادبیات بومی میهنمان است.

زبان گیلکی اگرچه به دلایل مختلف، از جمله غالب بودنِ زبان فارسی، آن گونه که باید و شاید از بهره گیری و فراگیری بازمانده است و بیش از اینکه زبان نوشتاری باشد، زبان گفتاری ست که همین حالتِ گفتاری شدنِ زبان گیلکی، واژه های زیادی از زبان فارسی را بخود گرفته و امروزه می بینیم که زبان گیلکی بیشتر فارسی با لهجۀ گیلکی ست تا بکارگیریِ واژه  های اصیل گیلکی که می توانست باشد. نوشتن، سرودن و حتی گفتن به زبان گیلکی وقتی نمایان تر و گیلکانه است که از واژه های با ریشۀ در همین زبان بوده باشد. از این نگاه است که گاهان نوشتن و سرودن، بسیار پیش آمده که بخواهم دنبال واژه های فراموش شده باشم یا حتی دنبال آن بگردم. چنین حالتی در نوشتن بیشتر است اما در گفتار چنان فرصت یا حتی حوصله ای شاید نباشد ولی برای فراگیری و بکارگیریِ درستِ زبان گیلکی باید نه تنها مسئولانه برخورد نمود بلکه ناگزیر به یادگیری و فراموش نکردن آن هستیم. وقتی فارسی را با لهجۀ گیلکی بکار می گیریم( چه گفتاری و  چه نوشتاری) عملاً به تخریب زبان گیلکی می پردازیم. غلط آموزی و غلط آموزاندن، از نیاموختن بدتر است!

به هر روی، تا کنون چند مجموعه داستان، غزل، چاردانه( رباعی و بویژه دو بیتی) به زبان گیلکی منتشر کرده ام. فهرست این مجموعه ها در بیوگرافی ام( پایان همین مجموعه) آورده شده است. "کتکتاز" را که معنایی اشاره ای به مباهات و غرور و پُرآوازی دارد، برای همین مجموعه برگزیده ام. برگردان فارسی همۀ چاردانه ها را نیز به هر یک افزوده ام تا برای غیرگیلکهای علاقمند  به ادبیات بومی ایران بویژه گیلکی، مورد استفاده باشد. خواهش من از گیلکها این است که بکوشند گیلکی را بخوانند تا به خواندنِ به زبان گیلکی عادت کنند. بیشتر ما گیلکها به خواندن نوشته ها به زبان فارسی عادت کرده ایم و از همین نگاه، خواندن به زبان گیلکی برای بسیاری از گیلکها دشوار است. برای رفع این مشکل تنها راه عادت کردن به  خواندن به زبان گیلکی است. زبان گیلکی را فقط گیلکها می توانند زنده و بارور و بالنده نگه دارند. چنین باد.
با مهر
گیل آوایی
.
توجه: این مجموعه با فورمات پی دی اف در سایت مدیا فایر منتشر شده است و پس از دانلود کردن قابل خواندن می باشد. در سایت مدیافایر، خطِ فارسی خوانا نیست.  برای دریافت یا دانلود کردن آن همینجا کلیک کنید.

هفتا گیلچاردانه، ماره یاده مرا= هفت چاردانۀ گیلکی با یادِ مادر - گیل آوایی

0

بوشویی تو، می دیل بی تو بمرده

می ارسُونه می یان بی تو دمرده

هاچین هی لوی بوبوست میدادوبیداد

تی شون، می بونه دونیا مئن ببرده!

فارسی

تو رفتی، دلم با بدون تو، مُرده است

میان اشکهای من بی تو غرق شده است

فقط آوازِ "هی لوی" شد داد وفریاد من

رفتنت، بودنِ مرا در این دنیا، برده است.

1

ماری جان تی چومان می ارسو آیه

تی یاده امرا چوم ارسو نیگایه

هاتو وارش به می چوما بره آب

می دیله ناجه تی اوو کتله صدایه

فارسی

مادر جان چشمان تو، آهِ اشکِ من است

با یاد تو چشمان من نگاهِ اشک آلود است

همینطور باران می شود چشمم را آب می برد

حسرت دلم صدای دمپایی چوبی توست!

( بقول استاد کدکنی، شعر ترجمه پذیر نیست! این هم نمونه اش. کتله در زبان گیلکی و صد البته در این شعر زیبایی خودش را دارد که در ترجمۀ فارسی آن زیبایی اش از بین می رود!)

2

می ما را یاد آرم، می دیل زنه ونگ

دیله شیشا هاچین غورصه زنه سنگ

مثاله بشکسه شیشه به می یاد

شواله بُون، سوجئن به دیله آهنگ!

فارسی

مادرم را یاد می آورم دلم می گرید

شیشۀ دل غصه فقط سنگ می زند

مانند شیشۀ شکسته می شود فریاد من

شعله کشیدن، سوختن می شود آهنگِ دل من!

3

دانی تی شونه جا می دیل بمرده!؟

دانی می ارسو مئن، می دیل دمرده!؟

دانی گوسن دوخون بوبوسته می داد!؟،

تی شون، پاک می دیل از دونیا ببرده!

فارسی

می دانی با رفتنت دلم مرده است!؟

می دانی دلم میان اشک غرق شده است!؟

می دانی گوسن دوخون شده است فریادِ من!؟،

رفتنت انگار دلم را از دنیا برده است!

4

می ماره یاده امرا بم هوایی

تورا بم واهیلا بم چوم برایی

آ دونیا مئن هاچین بی شات خورم تُو

ننا بی ماری هرماله دوایی!

فارسی

با یاد مادرم بی قرار می شوم

دیوانه می شوم، از چشم به راهی سرگشته می شوم

در این دنیا بیهوده سر پایم هستم( بی شات تُو خوردن ترجمه اش سخت است!)

برای بی مادری ندرتاً دوایی نیست!

5

بازام تی یاده کی دیلا دیهه ناز

تی لالایی ره هانده دیل زنه ساز

تی شون آمون تی امرا خانه بُون زاک

پلا سُوختا جه تی دس موشتا زئن گاز!

فارسی

باز هم یاد تو هست که دل را ناز می دهد

برای لالایی تو دل ساز می زند

با رفتن آمدنِ تو در خانه بچه شدن

لقمۀ ته دیگ را از دستت گاز زدن

6

جه مار گفتن اونام فارسی، چی واستی!

می مار گیلک مرا فارسی نخاستی!

همیشک گیلکی دایی مرا ناز

می ماره امرا فارسی گب نشاستی!

فارسی

از مادر گفتن آن هم فارسی، برای چه!

مادرم مرا گیلک می خواست فارسی نمی خواست

همیشه گیلکی نازم می داد

با مادرم فارسی نمی شد حرف زد!

.

ودیئوگیلغزل: بخون بینیشتده مردوم چی عاشقانه بگم - گیل آوایی

برای متن گیلغزل و برگردان فارسی آن همینجا کلیک کنید. این ویدئو کوتاه شدۀ ویدئوی پیشین است که برای قابل استفاده تر بودن در داخل ایران کوتاه شده است