۱۴۰۲ اسفند ۲۱, دوشنبه

یادآوریها - گیل آوایی

واگردانه سره!

منو می رشت،

تاسیانی  داریمی

بی هم!

/////

خیالا گم بوشو می دیل ولانه / چومه ارسُونا دیمه سر فیشانه

هاتو واخوبا بم دیما بره آب / مرا قاقا کونه غورصا دو وانه!

2

شبانا دام ناهان می دیله کاره / چومانا چو زنه تا کی بواره

منام واهیلا بم جه می دیله کار / کی دیل نقاره زنه چومام دیاره!

3

 تمَشداران، گوماران، داره خالان / روخانان، آبه نُوبدانان، بیجاران

چیچینِن، آبلاکُون، گوسکانو ماران / چی خوشکیل بوندرَد بهاره گیلان

4

بامو نوروزو من غوربت آویرم / نانم تا کی واسی غوربت دیمیرم

بازام فکرا شومه هفسینه نوروز / خیالام وا نده تا وَل نیگیرم

5

دپرکستم خیالا های بزم چو / دیلام پاک ده جمَخته گِه وطن کو

بخواندم آی غریبی دادو بیداد / کی می امرا وطن بیگانه تر بو

6

مرا ده وامرازه غوربت جوخوسم / خایم می جاجیگا ایشب بوخوسم

دِه وُرسفتم جه غوربت داده بیداد / چقد بیگانه­جا تا صبح نوخوسم!؟

7

بهارا دوری مِن هانده کونم ساز / نانم دوری چره دیلا گیره گاز

ایسَر غوربت سوجه دیلا بصد ساز / ایسر آ یاده کی جانا زنه داز

8

بجه زولفا پریشانا گوده باد / بیجارانه هاچین شانه زنه باد

می دَس گرواز، شلانقوزه فوزِه داز / دپرکستم بیدم غوربت کونم داد

9

گیلان سبزه جه می سبزه بیجاران / می جنگل می روخانان، تیتی داران

خالی واشو چوچاقو بینه یو راب / کولوشکن، کیشکاجیک جیکه بهاران

 11-3- 2012

۱۴۰۲ اسفند ۱۲, شنبه

حسن شیر/ گیلداستان- گیل آوایی


حسن شیر/گیلداستان - گیل آوایی

آلوچه دارانا تی تی بزه بو. لوختا بوسته باغ، خو بهاری لیباسا دوگوده، خوشکا بو نارنج دارا لوچان زئن دوبو. خوج دار، خو شاخه بالا واگوده، پاک خیاله کی آسمانا خواستی کشا گیره. ورفان ابا بوسته بو. شوخم بزه باغ سبزا بوسته بو. باغه هیسته جانا، ککجو توربو سیره ولگ، نو نوارا گوده بو.

کشکرت تبریزی داره لچه لانه چاگوده بو. چی چینِن توته دارانا پاستان دیبید. آغوز داره ولگ، آفتابه مئن برق زئن دیبید. گالی پوش خانه، کی نوروزی خوان هالا ناموبو،گیله الابه بوبوسته بو، هسایام فو ووسته دیفارا سوسو دایی یو بازام خو رنگه سو مرا چومانا قاقا گودی .

آیوان سر جلاسته گره کان، گوش واره مانستن والای خوردیدی. ایتا مئن، خانه مارکویی لاب شاخ شانه کشن دوبو. تلار زمستانه تسکه روزانا نخواستی یاد باوره. لهاف دوشوک، تا بوبوسته تلاره کش مهمانانه خوابا دئن دوبو. شلخت چاچه دیمه اوردکانا ترسانن دوبو. همساده خانه کتله صدا کیشکایانا ترسانه یی. همساده سراخور زای هاتو خو گولی چیلیکا ترانن دوبو. کشکرت خانه لوجانه که سر خیاله همه تانا هارای زئن دوبو.

صارا خاک کیشخاله ترسه جان دیواره کش، شور بوگودیدبید خیاله کی کولوشکنه رافا ایسابید تا اورشین بیبید. هرماله تکان نوخوردیدی. باد ده او زمستانه زورا ناشتی. ایاز سبزی باغا پاک سیفیدا گوده بو.

خوروس کلای ایتا کونده سر خو بالا وگوده، ایجور اویی گودی کی اونه اویی صدا تا او سره بازارا دوارستی. مانده هواخوشی یا خو وازه ولنگه مرا جشن گیفتان دوبو. تیلیمباره مئن اونه دیل ترکسان دوبو.

گاب کی خو لیشا والیشتان دوبو، اونه داهانه جا آلو زه یی، لاب شورمه مانستن اونه سره جور، شویی هوا. گاب تازه تیلیمباره جا بیرون باموبو گیله مرده رافا ایسابو تا ایموشته کولوش اونه ره باوره. کیشکایان کولشکنه دوما بیگیفته باغه مئن، بوشوبید تظاهرات. صابخانه سرا دور بیده بید.

پرچینه کش ایتا لانتی خو لانه جا بیرون بامو فکرا دوبو، شایدام گوسکا فه وه رستانا خیالا دبو. لیسکه ره آغوز داره لچه همساده کوره که رافا ایستابو تا بایه اونه ره ره شیب بزنه.

سبزابو پلت داره خاله جا، هلاچین والای خوردی، لیسکه ری، هلاچینا وا بدابو تا همساده کوره که، دوما بیگیره! نانستی کی هاچین خورا پرکانه.

گاب تا گیله مرداکا بیده ایتا " ما " بوگوده. گیله مردای هاتو کی گفتان بو :

آمون درم حیوان! آمون درم!

کرده خالا اوساده چاه جان آب واقوشته. ودره آبا بنا گابه دمه چک. گاب کی خیاله زالاش باورده بو خو سرا تاوه دا ودره مئن چلاب چلاب آب اودوشته. لیشه یام امان ندایی، های خو سرا خواستی تاوه دا ودره مئن.

گیله مردای دازا خو کمر فوزه، گروازا بنا خو کول، شلواره لنگا ور بکشه راه دکفته بشه روخانه کنی. ایمرو همه تانی ایله جار بردان دیبید.

همه تا بهار روخانانا واستی ایلجاره مرا بکنده بید. ایتا روز همه تانی راه دکفتیدی. ایتا داز، ایتا گرواز، ایتا تٌور گیفتی خو دس شویی پیله روخان، بالا ماللا دوارسته را.

ایتا ایتا جه راه فاره سه ییدی. روخانه آبه مانستن وختی فاره سه ییدی به همدیگه ایتا بوبوسته بید، پاک تانستیدی ایتا کویا جابجا بوکونید. جه پیله وردخان بیگیر تا پایین محله بیجار کلان روخانا چاگودیدی هاچین گیله آلابه بوبو. هر کی بیجار جه روخانه کول دوراستی یا اونه آبه رایا دوستی، ایتا نوب نایی یو ابا ایجور خو بیجارا فاره سانه یی. ایمرویام روخانه کنی بو یو ایلجار بردان دبید. یاور دانه وختانه مانستن.

گیله مردای خانه جا بزه بیرون. واشانا، شه بزه بو. هالا خیلی بمانسته بو کی آفتاب واتابسته بی یو صوبه ایازا خوشکا گودی بی.

واشانه سر پا کی بنا بی پاک خیاله کی تی پایا بوشوستی بی. هاتو کی پابرانده واشانه سر را شویی، تی پا بوستی هاچین سیفیده ورف. گیله مردای روخان کنارانا بیگیفته بو تا فارسه پیله روخان. مرداکا شه بزه بو. جه دور بیده همه تان اویا جیما بوسته دارید.

 مدرسه شو زاکان کیتاب بدس اویا دورا بوسته بید. پاک هاتو یه کی خیاله تازیه یه یا ماره که بیگیفتده. همه دورا بوسته بید.

گیله مردای خوره گفتی حوکمن ایتا ماشین دکفته داره روخانه مئن. شایدام اینفر دمرده داره. هاتو خوره حرف زئن دوبو.

زمستان بوشوبو. گدا بهار باموبو. گیله مرد هرچی پستایی بوگوده بو، زمستان تماما بوسته بو. همه تان هاتو بید. ویشتره گیله مردان واستی نوزول بوگودیبید. اوشونی کی نتانستیدی قرض بوگودیبید یا اینکی ده یید نوزولخوران، اربابان بوخوصوص، ایجور شرطو شروط ناییدی کی بیچاران ده یید خوده شانه تومان پیرانام وا گیروب بنید. تا چی برسه اون همه جان کندنو بیجار کاری یو ویشتایی.

خیلی یان خودشانه تخمه جوبا بوفروخته بید یا اینکی بوخورده بید. بلا زمستان بو. ها روزان واستی توم بیجارا انگاره بیگفتیبید. هرچی ده- را بوستی بی، هرماله نتانستی دی بیجار کاره به وخت فاره سه بید. ها وختان بو کی گیله کان همدیگه یا یاور داییدی ولی تخمه جوبا هرکی خو اندازه داشتی. اونی کی نه پول داشتی نه پستایی یو نه تخمه جوب، چاره ناشتی جوز نوزول گودن. نوزولخورانام کی ده نوگو! بیچارانه خونا اودوشتی دی.

گیله مردای خوره هاتو بفکرا شوبو ایتا چوم دوستی او مردوما کی دوره شر جیما بوسته بید ایتا چومام واگوده ولی اونه حواس ننابو. خوره خو حیساب کیتابا چورتیکا آمون دوبو.

سره صدا ویشترا بوبو. گیله مرداکه گوش تا بامو حسن شیر! خو دیله مئن بوگفت آی دیله غافیل حوکمن حسن شیر اینفره چارچرخا هوا بوگوده داره! یا دوز بیگیفته یا کی اربابه موباشیرا دخشارده داره! هاتو های جیلیز والیزا دوبو تا کی فاره سه مردوما کی اویا جیما بوسته بید.

آیتا بوگوفت مشتی سلام. اویتا بوگوفت مشتی سلام. خوب بوبو فاره سه یی. مردوم را واگودیدی مشتی یا بداشتی دی کی بشه جولو.

گیله مرداکه چوم تا دکفه روخانه کول دو تا دسی زنه خوسره تان! تا فچمه خو ریفقه سرا بنه خو پا سر مردوم داد زنه ده:

- ژانداران آمون درید........ ژاندار ژاندار.........

گیله مرداکه شست خبردارا به! کار کاره نوزولخورانه! ارباب کی اونه زور فان رسه یی حسن شیره دس جیویزه! اونا شبانه بوکوشته.

حسن شیر همه کسه داد فارس بو. همه تا سال کوشتی گیفتی، اونه اویی صدا، اونه برم بری، اونه مردوم داری یو اونه مهره بانی همه کسه ویرجا اونه جایا وازا گوده بو.

کی یارستی زور بگه!

گیله مردای حسن شیره سرا بنابو خو زانو سر. هاتو جه حسن شیر گفتی و اشک فوگودی. مدرسه شو زاکان هر کودام خواستیدی ایتا حسن شیر بیبید!

میانده جا خورسه اویی صدا آمویی. دارانه شاخه جلاسته بو تا روخانه آبه چک. روخانه کوله سر واشان سبزا بوسته بید. درخته شاخه جا گاگلف ایاز چکه ستی روخانه مئن. مردوم ایتا ایتا فاره سن دیبید.

ایتا کله ورزا بیجار کوله سر گابا سرا شوبو. توسه داره لچه ایتا کشکرت نیشته بو ایچی توک زئن ده بو. داره گوسکا دیمیشته بو ایتا چیچره سر. ایتا کولی روخانه آبه مئن دوم بزه.

گیله مردای خوره هاتو نالا دوبو. ژان داران فاره سه بید. خیاله قاتل خودش ژاندار اوسه گوده بو!

 هان

۱۴۰۲ بهمن ۱۷, سه‌شنبه

یادآوریها - گیل آوایی

 1

گیلکم جنـــــــــــــگله داده می اوخان

می گولازه می بـــــــــــــهاره باباخان

جنگلی زاکمه ســــــر پور بمی دوش

دوشــــــــــمنه مردوما دایم به فوران

ناورم دونیــــــــــــــایا می سر بفوروز

ویشتایام سیره جه می سوفره تکان

سبزمه زنده مثاله چـــــــــــــــایی باغ

نه سمه، جـــــــاری یمه مثله روخان

سربوجور آســــــــــــمانا سوسو دمه

آموجم از گاله شانه دیلــــــــــــــــمان

گیل آوایی به خو گیلان کونه نــــــــاز

کرا دوری جــــــــا بوبو میثله توران

برگردان فارسی

گیلکم، هوار من، فریاد جنگل است/رنگین کمان بهارم افتخار من است

بچه جنگلم، تفنگ بر دوش من/دشمنِ مردم دایم فراری می دهم

دنیا را نیز سر فرود نمی آورم/گرسنه هم از تکاندن سفره ام سیر است

سبزم، زنده مانند باغِ چای/نمی ایستم، جاری ام مثل رودخانه

سرافرازم، آسمان را به رشک می کشانم/فرا می گیرم از کوه نشینان دیلمان

گیل آوایی به گیلان خود می نازد/فقط از دوری مثل پریشانها شده است!

2

گیلان سبزه جه می سبزه بیجــــــاران

می جنگل می روخانان، تیتیتی داران

خالی واشو چوچـــــــاقو بینه یو راب

کولوشکن، کیشکاجیک جیکه بهاران

3

بجه زولفا پریشانا گوده بـــــــــــــاد

بیجارانه هاچین شانه زنه بــــــــــاد

می دس گرواز، شلانقوزه فوزه داز

دپرکستم بیدم غـــــوربت کونم داد

4

زمانه پــــاک بوبوسته لالیکی دار

می پا جیجا بوبوسته کس ناره کار

هاتو دو وم بیجــــارمرزا کونم داد

مره سگدوبی نا قرضه نوزولخوار

.

6- فوریه-2013

 

۱۴۰۲ بهمن ۱۶, دوشنبه

بخون بینیشتده مردوم چی عاشقانه بگم - کیل آوایی

بخون بینیشتده مردوم چی عاشقانه بگم / چومانه ارسو مرا شعرو یا ترانه بگم

هاچین دمرده یمه بسکی چومه اروسو دکفت / ده ارسوجا نتانم شعره دیلبرانه بگم

می مردوما کی دینم خالی سفره گریانَد/ چوتو بایم دیله که حرفه شاعرانه بگم

خایم می ایجگره جا پاک فوگورده آ دونیا / میانه بی خانه مان دیل دیلی دیلانه بگم!؟

خایم کی ویشتایانا تا تانم دپرکانم / خایم جه حاکیمه دوزو اونه بهانه بگم

بایید ده وخته هارای ز ئن، دکفته میدانیم / می امرا پا بوبو از جنگه جنگلانه بگم

هیزار هیزار کرا میرزا داریم چره بیبی زار/ جه میرزا ایرثه اما،حورمته تی لانه بگم

وطن فوروش بوبو حاکیم وطن بوشو به حراج/ چوتو چوما فوچینم گریه خند یانه بگم!؟

ده دیل میشین هاچینه ول بیگفت جه آ بیداد/ خایم جه ویشتا، آویر، مردومه می خانه بگم

گیل آوایی تی جیوانان ده مرده میداند/ سی یا روزان دواره وا ستی دیلبرانه بگم

آذرماه1390/دسامبر2011

  

۱۴۰۲ بهمن ۱۲, پنجشنبه

می خاکی تو می بیجارانه رقصو وارانی/ گیل آوایی


بوشوم دریا، ایدریا دیل بنالست / چومانه جا هاچین ارسو بوارست

ایوار واخوبا بوم فورشا زه ییم موشت / ایجور کی ساحیلو دریا بکالست

2

می دیله ایشکننا تی خیالا ده ولانم / هاتو بایه رادوار فونچه چوم تره بخانم

جه تسکه دیل تورا بوستم تی ناما گم با ناز / نانی تو نه نانی بی تو ده تورا بون نتانم

واکفتمه کرا سرسام بیگیفته تورم لات / پیاله من تی چوما فان درم سرا چمانم

نارمه تاب نتانم سر بیجیرو ارسو اوخان / دیلا فوتورکه تی قورصه تی ناما های دوخانم

شبانه ونگا ده دریا دانه آویرم، قاق / دمرده، می چومه جا ارسو ارسو وا فیشانم

نانی چی بی تو مرا دخشاره غریبی داد / می خاکه ناجه مرا دیلسوجانی ده نتانم

واسوختمه ده بوبوستم هاچینه خاکه هاوا / مرا بکفته بیگیر بی تو من چوتو بمانم

می خاکی تو می بیجارانه رقصو وارانی / ده وامرازه کرا بی تو کته رایی بخانم! 

یک فوریه 2013 

۱۴۰۲ بهمن ۸, یکشنبه

ایتا پاره جه گیلداستان>مهماننواز/ گیل آوایی

........... بیجار، مهربانی یا تی دسانه جا باموخته داره کی اتو هرتا ول بیگیفته جانه ره هاچین ایازا مانه بجانا جلاسته.

باغ جه تو داره انهمه تایه دئنا کی جه باد بیگیر تا وارش، جه کاپیش تا پوتار،جه چیچیلاس تا چی چی نی، جه کلاچ تا کشکشرت هاتو سیرایی ناشتنی، جه آفتاب ویریز تا آفتابخوسان کی آلوغه بیگیفته ویشتایانه مانستن اوچینیدی، واچیندی، دیچینیدی بازام پاک چینا نیبه یو هوتو تی دسانه مانستن بی دریغه.

دار جه تی وفا باموخته داره کی قد بکشه تا اسمانه لچه گولاز فوروشه یو زالاش باورده زباله، کشه سایه دیمه یه. خانه تی صفا مرا نما داره یو من تی سایه جیر ایتا دریا ناجا تاب آرمه….. وای بوگو  اکه تانم اتویی تی مرا بگم، بیشتاوم، راشِه بشمو تی یادا بیشمارمو نه را تمانا به نه تی یاد نه می ناجه سیرایی داره!؟

چی شناقی داره خاک کی هاممه تا سال خوشه خوشه تی دسانا خوشا ده خوشخوشانی.

قاقابو هاتو واهیله مانستن خیاله باله سر بینشته بازام تی مرا بوگو بیشتاوا درم. جه او سی یا سال کی دورابوم آویرا بوم. نه می دسفارس بی، نه تی دس فارس بوم!، می مرا ایسایی یو نه سایی. آیا چوتو می قسمت بوبوسته!؟ کی تانستی بدانه تا من بدانسته بیم که ایجور آویرا بم که نه ایتا آشنا نیگا یافمه نه ایتا دقه جه تاسیانی جیویزم!

گوروختن! جویشتن جه سی یا سالانی که خون وارستی جه همه جیگا. خاب تو بوگوفتی بوگوروز تی جانا جه بلا دورا کون! اسا کی هاف کویو هاف دریا جه تو دورابو دارم، می سایه مانستن می مرا هم ایسایی هم نه سایی منام تی مرا وختو بی وخت بوگو بیشتاوا درم.

می سایه مرا بال به بال روخانه لب هیسته واشانه سر شون درمه. آب هاچین آینا مانه. تا تی چوم کار کونه بیجارانه برنج باده مرا نازفوروشانا درید. برنجانه رقصا چیچی نن هورا کشیدی. تی یاد بمانسته داره یو تی دیل ناگیرانی مره. همه چی واگردانه سره تی بوشو پسی. هی چی خو جا سر ننا. آفتاب ایجور دیگه تابستانا سرا گیره. باهار ایجور دیگه بنا بوشو. سالاسال تی یاده مرا سبزا بمه یو تی تاسیانی جا خوشکه ولگانه مانستن غورصه باده دس آویرو ابیر.

وارش کی به هرتا وارشه چکه کی دپاچه درجه که شیشا تی صدایا خو مرا داره. دراسان خیاله کی ماتم بیگیفته داره، در وازا نوبوسته دوسته به. اوتاق، خیاله کی ایتا دیلمان هارای یا خو دیل جیما کوده اوخانا دره کی خیاله می واهیله دیله دس انجار بیگیفته داره کی هر تا اوخانه مرا ایتا جنگل جوخوفته شورما  می جان تاوه ده. می دیل هاچین شواله کشه انهمه تی نشانا هرتا نفس هر جیگا چوم دکف، دینمه.

می سرا راستا کودم. مالما فاندرستم. کلاس هاچین قاقا بو می رافا ایسابید بخانم. ایجور ماسته مانستن همه تانا فاندرستم کی اوشانا باور نامویی من جه حرف زئن دکفتی بیم. هیچی نتانستیم بگم. می چوم سورخا بوسته بو. می چومانا ایتا سیا ابر بیگیفتا مانستی. بمانسته بوم. مالم بوگفته:

بخان!

اونا آویرابو نیگا مرا بوگفتم:

- چی بخانم؟

- چی بینویشتی؟

- هیچی!

- هیچی!؟

- نه هیچی!

- پس اون چیسه!؟

- ان! هی هی چی! هیچی نی یه.

مالم تام بزه کلاسا نیگا بوکود. بوسنی زنای ایجور کی اونه چومانا ول بیگیفته بی مرا فاندرستته کی یه رو کونامجان کونامجان کونان های خاستی بایه می ویرجا بیدینه چی بوبوسته داره. سومالی زنای هاچین خو  کپچو کیتیرا واچن دوبو ایجور کی مرا کونه وره کی بینشته اویسی بوبوستی بی. مراکشی مردای کم بمانسته بو بگه کلاس پلاسا وا بدیم بیشیم بار عرق بوخوریم. می کناری دانه خورا موشته بوکوده هوتو تامبزه بینیشته مرا فاندرست. مره مره بوگفتم:

آخه انا چوتو هولندی بخانم!؟

.

 هان

 هان / آدینه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ – ۱۶ مه ۲۰۱۴

۱۴۰۲ دی ۲۹, جمعه

مهماننواز/گیلداستان -گیل آوایی

 

خاست فرای( Gast Vrij )=مهمان نواز 

(گیلداستان با ترجمه فارسی)/ گیل آوایی

هالا فوروزو نامو می همکلاسی مرا واورسه:

-بینویشتی؟

-چی بینویشتم؟

-نینویشتی؟

-چی نینویشتم؟

-هیچی بابا تونام کی هاچین قاقی!

-خاب بوگو چی نینویشتم!

-مگه مالم نوگفته بو کی هر کی خواینتخابه مرا ایچی بینویسه.

-خاب من هیزارتا اینتخاب دارمه، کویتا بینویشتی بیم!

- اسا هیزارتا تی پیشکش! ایتایا بینویشتی!؟

- ایجور چانا دوه دمه!

 ایتا خنده بوکود خو سرا تاوه دا بیجیر فارسی هولندی شوروع بوکوده کیتابه جا نیویشتن. نیمیزگیره فاندرستم بیدینم چی کودان دره. آخه بازام دئر فاره سه بوم کلاس. بیدم درسه بیجیر هرچی تته رج واورسه بوبوسته بو، آوجانا نیویشتان دره.

دفترپفترا بنام می جولو. کیتابا واکودم. جه او سره کلاسه ایتا بوسنی زنای کی می پیله مار سلامال بو خو مهربانی نیگا مرا سرتکان بدا. ایتا خنده بوکودمو منام می سرا تکان بدام. بیچاره وکیل بو پیرانه سر خو دارو ندارا بنابو باموبو پناهنده بوبوسته بو. اونه  اوشن تر ایتا سومالی زنای بورجه زهره ماره مانستن مرا چپکی فاندرستی. اونه کناری مراکشی مردای ایتا چشمک بزه. منام لبخنده مرا شلی بغمزه ولا کودم. می چوم دکفته می مالما کی هاچین می دس زل له باموبو. همیشکام ایجور می مرا چانه مانه زه یی کی فامستیم خودشام اونا خوش آیه جه می ازازیل کاران. بازینام می سندوسالا ده یی ایجور می هاوایو می همسلامانه هاوایا داشتی. ایدفایی بیدم ایسپانیایی سیا چومه که دانه ایجور مرا فاندره کی خیاله سالاسال مرا نیده داره.

اولی شب کی کلاس باموبیم هرکی ایتا جه همکلاسی مرا گب زه یی یو بوگوبیشتاو کودی تا خوشانا بشناسانه بید. هاتو کسکسه مرا آشنا بوستیدی. اتو کلاسو مدرسه داب بو کی تازه بامو شاگردان همدیگه مرا جه بیگانه بون در باموبید. منام جه هو اولی گب آ ایسپانیایی سیا چومه که مرا آشنا بوبوسته بوم مره هاتو اونه مرا پیچا لاس زه ییم. ایتا برزیلی زناکام کی هاچین هفت خطه روزیگار بو همه تا مرداکانه مرا ایجور بوگو بیشتاو کودی کی خیاله هامه تانه صابه. هی تا زناکا امان ندایی ایتا مرداکه مرا تنایی گب بزه بی. مرام جه اون خیلی بد آمویی هاچین خیاله می ماره مرده بیده بیم. خودشام بفامسته بو ولی نانم چره مرا ویشتر واکفتی. گاگلف سای کودیم اونا ویشتر تاویل بیگیرم ولی ده ییم ویشتر واخرا به. ده ییم اتو نیبه، دو واره می کارا کودیمو اونه ایجور که اصلن خیاله کلاسه مئن نه سا، نیده بو گیفتمو تاویل نیگیفتیم. هان اونا ویشتر تورا کودی. می همکلاسه نام بفامستی بید. گاگلف گفتیدی بیچارا تورا کوده داری! ایتا پیچه دوستانه برخورد بوکون! منام گفتیم کی مرا جه اون خوش نایه خودایام بایه بیجیر نتانم اونه مرا بوگوبیشتاو بوکونمو اونه پیچا لاس زئنا آوجا دم. شوما بیشید می جا اونه مرا لاس بزنید مرا جه اون جیویزانید ولی ایسپانیایی سیاچومه که دانه هاچین او سیندرلا مانستن ” من مرا قوربانانه مئن” ایتا بو.  ایتا ایدانه سیاچومه کی جه هو اولی شب بوبوستی بیم دسخاخوربرار. نه اوجور برارخاخور کی هفتاد میلیونه سر کولا بوشوبی! هو اولی شبه گبه مئن اونه ایسما بنابوم ” ته کی یه رو[۱]کی ایسپانیایی بو یو یانی ترا دوس دارم. ماجرایام آتو بو کی ” ترا دوس دارمه”به بیسه چار زبان بینویشته داشتیم. جه ایتالیایی تی یامو[۲]بیگیر تا ژاپونی ” واتاشی وا آناتا اُو آییشته[۳] ” جه ” آی لاو یواینگیلیسی بیگیر تا فرانسوی” ژو تِم[۴] ” کی وختی ایسپانیایی بوگفتم “ته کی یه روایجور خنده بوکوده کی جه هو اولی شب اونه ایسما بنابوم ته کی یه روکی گاگلف می همکلاسه نام اونا دوخادید ته کی یه رو. هرچی بو می چوما جه مالم جیگیفتمو ته کی یه رو یا فاندرستم. اونه چومان هاچین برق زه یی. مالمه دانه ویریشته سیفیده تابلوسر کی کلاسه دیفارا جلاسته ناهابو، بینویشته:

خاست فرایGast Vrij مهمان نواز/مهماندوست

بازین ایتا ایتا شاگردانه جا واورسه خاست فرای یانی چی. تا می نوبه فاره سه. بوگفتم:

خاست فرای یانی بی مهمان!

تومامه کلاسه ایجور خنده بوکوده کی خیاله کلاس بترکسه داره. مالمام خنده بیگیفته. ایتا پیچه خنده بوکوده پسی بوگفته:

نه. بی مهمان نه. خاست فرای یانی مهمان دوست، یانی مهمان نواز

منام ازازیل! بوگفتمه:

نه. اصلن آتو نی یه.

خولاصه جه من اصرار جه اون اینکار اخر پسی بوگفته:

خاب چره آتو فکر کونی کی خاست فرای یانی بی مهمان!؟

منام بوگفتم:

وقتی آبجو هینمه اونه پوشت بینویشته ناها الکل فرای یانی بی الکل! هانه واسی “خاست فرای” یام واستی ببه “بی مهمان”!

مالم هاچین خو شکما بیگیفته خنده بوکود. کلاسام کی ده اجور وختان هاچین لسکترا به همه تانی خنده  بوکوددهته کی یه رو چومه مئن هاچین جه خنده ارسو پورا بوبو. منانم اشانا فاندریستی می یو قاقا بو جه اوشونه خنده کی چره خنده کودان درد! من جدی گمه جوک نگمه کی!

مالم مرا قاقا بو فاندرست. فکرا دوبو. منام اونا قاقا بوم. کلاس جه آمی فاندرستن، تام بزه یید. هامه تانی مالمه رافا ایسابید بیدینید مالم چی خایه بگه. منام بیدم مالم بیچاره ماسته مانستن بمانسته داره هیچی نتانه بگه. می دیل اونه ره بوسوخته بوگفتم:

خاب هرتا زبانه مئن استثنایام ناها. انام ایتا جه ایستثنایانه.

مالم کی خیاله جه ایتا خجالتی جیویشتی بی ایتا قیافه حق بجانب بیگیفته یو بوگفت:

بله بله. هاتویه. آفرین. ان ایتا ایستثنایه ده. ایتا ایستثنایه!

بازین نه بنا نه اوساده  ایدفایی بوگفته:

تو خیلی کلاسه وختا گیری!

مرا دینی!؟ هاچین تورابوستم جه اونه حرف. اونه داد فاره سی پسی اتو می جیوابا بدا! ایتا پیچه اونا تام بزه فاندرستم بازین بیدم ایجور مرا نیگا کونه کی یانی مالممه ده!. حق داشتی بیچاره واستی ایجور خورا نشان بدا بی. منام مره بزم به او رایو بوگفتم:

تو بی یه می جا سر بینیش من تی جا درس بدم بیدین تونام می مانستن کلاسه وختا نیگیری!!! می تقصیر نی یه. آ نیمکته تقصیره. اصلنام به ان نی یه کی چن سال داری . ایا کی بینیشینی تونام بی چارساله زای هاچین ولوله!

مالم ایتا نفس بکشه. کلاس جه او خنده شوخی بیرون بامو. منام می سرا تاوه دام بیجیرو می کاغذ ماغذانه مرا می سرا گرما کودم. می کناری های خو دسه مرا بزه می تکا. هیچی نوگفتم. شاگردان ایتا ایتا بوشوده خوشانه بینویشتا بخاندد. می نوبه فاره سه بو. نانستیم چی وا بگم. می کاغذانه مئن ایتا تاسیانی شبه بینویشتا بیافتم. اونا بنام می جولو. هاتو بخانم نخانم بشم نشم کاغذا مره مره واخانا دوبوم:

 بیجار، مهربانی یا تی دسانه جا باموخته داره کی اتو هرتا ول بیگیفته جانه ره هاچین ایازا مانه بجانا جلاسته.

باغ جه تو داره انهمه تایه دئنا کی جه باد بیگیر تا وارش، جه کاپیش تا پوتار،جه چیچیلاس تا چی چی نی، جه کلاچ تا کشکشرت هاتو سیرایی ناشتنی، جه آفتاب ویریز تا آفتابخوسان کی آلوغه بیگیفته ویشتایانه مانستن اوچینیدی، واچیندی، دیچینیدی بازام پاک چینا نیبه یو هوتو تی دسانه مانستن بی دریغه.

دار جه تی وفا باموخته داره کی قد بکشه تا اسمانه لچه گولاز فوروشه یو زالاش باورده زباله، کشه سایه دیمه یه. خانه تی صفا مرا نما داره یو من تی سایه جیر ایتا دریا ناجا تاب آرمه….. وای بوگو  اکه تانم اتویی تی مرا بگم، بیشتاوم، راشِه بشمو تی یادا بیشمارمو نه را تمانا به نه تی یاد نه می ناجه سیرایی داره!؟

چی شناقی داره خاک کی هاممه تا سال خوشه خوشه تی دسانا خوشا ده خوشخوشانی.

قاقابو هاتو واهیله مانستن خیاله باله سر بینشته بازام تی مرا بوگو بیشتاوا درم. جه او سی یا سال کی دورابوم آویرا بوم. نه می دسفارس بی، نه تی دس فارس بوم!، می مرا ایسایی یو نه سایی. آیا چوتو می قسمت بوبوسته!؟ کی تانستی بدانه تا من بدانسته بیم که ایجور آویرا بم که نه ایتا آشنا نیگا یافمه نه ایتا دقه جه تاسیانی جیویزم!

گوروختن! جویشتن جه سی یا سالانی که خون وارستی جه همه جیگا. خاب تو بوگوفتی بوگوروز تی جانا جه بلا دورا کون! اسا کی هاف کویو هاف دریا جه تو دورابو دارم، می سایه مانستن می مرا هم ایسایی هم نه سایی منام تی مرا وختو بی وخت بوگو بیشتاوا درم.

می سایه مرا بال به بال روخانه لب هیسته واشانه سر شون درمه. آب هاچین آینا مانه. تا تی چوم کار کونه بیجارانه برنج باده مرا نازفوروشانا درید. برنجانه رقصا چیچی نن هورا کشیدی. تی یاد بمانسته داره یو تی دیل ناگیرانی مره. همه چی واگردانه سره تی بوشو پسی. هی چی خو جا سر ننا. آفتاب ایجور دیگه تابستانا سرا گیره. باهار ایجور دیگه بنا بوشو. سالاسال تی یاده مرا سبزا بمه یو تی تاسیانی جا خوشکه ولگانه مانستن غورصه باده دس آویرو ابیر.

وارش کی به هرتا وارشه چکه کی دپاچه درجه که شیشا تی صدایا خو مرا داره. دراسان خیاله کی ماتم بیگیفته داره، در وازا نوبوسته دوسته به. اوتاق، خیاله کی ایتا دیلمان هارای یا خو دیل جیما کوده اوخانا دره کی خیاله می واهیله دیله دس انجار بیگیفته داره کی هر تا اوخانه مرا ایتا جنگل جوخوفته شورما  می جان تاوه ده. می دیل هاچین شواله کشه انهمه تی نشانا هرتا نفس هر جیگا چوم دکف، دینمه.

می سرا راستا کودم. مالما فاندرستم. کلاس هاچین قاقا بو می رافا ایسابید بخانم. ایجور ماسته ماسنتن همه تانا فاندرستم کی اوشانا باور نامویی من جه حرف زئن دکفتی بیم. هیچی نتانستیم بگم. می چوم سورخا بوسته بو. می چومانا ایتا سیا ابر بیگیفتا مانستی. بمانسته بوم. مالم بوگفته:

بخان!

اونا آویرابو نیگا مرا بوگفتم:

چی بخانم؟

چی بینویشتی؟

هیچی!

هیچی!؟

نه هیچی!

پس اون چیسه!؟

ان! هی هی چی! هیچی نی یه.

مالم تام بزه کلاسا نیگا بوکود. بوسنی زنای ایجور کی اونه چومانا ول بیگیفته بی مرا فاندرستته کی یه رو کونامجان کونامجان کونان های خاستی بایه می ویرجا بیدینه چی بوبوسته داره. سومالی زنای هاچین خو  کپچو کیتیرا واچن دوبو ایجور کی مرا کونه وره کی بینشته اویسی بوبوستی بی. مراکشی مردای کم بمانسته بو بگه کلاس پلاسا وا بدیم بیشیم بار عرق بوخوریم. می کناری دانه خورا موشته بوکوده هوتو تامبزه بینیشته مرا فاندرست. مره مره بوگفتم:

آخه انا چوتو هولندی بخانم!؟

 هان / آدینه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۳ – ۱۶ مه ۲۰۱۴

 

 برکردانِ فارسی:

خاست فرای Gast Vrij مهمان نواز

 

هنوز ننشسته، همکلاسی‌ام پرسید:

نوشتی؟

چه را نوشتم؟

ننوشتی؟

چه را ننوشتم؟

هیچ بابا تو هم که پرتی!

خوب بگو چه را ننوشتم!

مگر معلم نگفته بود هر کس به انتخاب خود، چیزی بنویسد.

خوب من هزار تا انتخاب دارم کدامش را باید می‌نوشتم.

حالا هزارتا پیشکش خودت. یکی را می‌نوشتی.

یک جوری موضوع را سر هم می‌آورم.

 

خنده‌ای کرد. سرش را پایین انداخت. شروع کرد به فارسی هلندی چیزی از کتابش نوشتن. دزدکی نگاه کردم ببینم چه دارد می‌کند، آخر باز هم دیر به کلاس رسیده بودم. دیدم سؤال‌هایی را که زیر درس ردیف شده، دارد پاسخ می‌نویسد.

دفتر وُ دستکم را جلویم گذاشتم. کتاب را باز کردم. از آن سر کلاس یک زن بوسنیایی که همسن و سال مادربزرگم بود با نگاه مهربانش سر تکان داد. خنده‌ای کردم و من هم برایش سرم را تکان دادم. بیچاره وکیل بود و در این پیرانه‌سری دار و ندارش را آن‌جا گذاشته و این‌جا پناهنده شده بود. آن طرف‌ او، زن سومالیایی مانند برج زهر مار به من کجکی نگاه می‌کرد. کناردستش مرد مراکشی چشمکی به من زد. من هم با لبخندی از آن گذشتم. چشمم  به معلمم افتاد که براستی از دست من به تنگ آمده بود. همیشه هم یک جور با من چانه می‌زد که می‌فهمیدم خودش هم از شلوغ‌بازی‌های من خوشش می‌آید. حتماً سن و سال مرا که می‌دید، یک جوری هوای مرا نگه می‌داشت. ناگهان دیدم چشم سیاهِ اسپانیایی یک جوری دارد به من نگاه می‌کند که انگار سال‌های سال است که مرا ندیده.

شبِ اول که کلاس آمده بودیم هرکسی با یکی از همکلاسی‌ها بگو بشنو می‌کرد تا خودش را بشناساند و آن دیگر را بشناسد. همینطور با یکدیگر آشنا می شدیم. این رسم مدرسه بود که شاگردهای تازه آمده از حالت بیگانه بودن درمی‌آمدند. من هم از همان اولین شب با سیه چشم اسپانیایی آشنا شده بودم و با او شوخی شوخی لاس می‌زدم. یک زن برزیلی هم که براستی هفت خطِ روزگار بود با همه مردها چنان حرف می‌زد که انگار صاحب همه‌شان است. به هیچ زنی امان نمی‌داد تا با یکی از مردها تنها حرف بزند. من هم از او خیلی بدم می‌آمد انگار ناپدری‌ام را دیده باشم. خودش هم فهمیده بود، ولی نمی‌دانم چرا بیشتر به من گیر می‌داد. گاه گاه سعی می‌کردم او را بیشتر تحویل بگیرم ولی می‌دیدم که بیشتر لوس می‌شود. وقتی می‌دیدم اینطور نمی‌شود، دوباره کار خودم را می‌کردم انگار که او اصلن در کلاس نیست، وجودش را ندیده می‌گرفتم و همین او را بیشتر دیوانه می‌کرد. همکلاسی‌هایم هم فهمیده بودند. گاه گاه می‌گفتند بیچاره را دیوانه کرده‌ای. کمی با او دوستانه برخورد کن. من هم می‌گفتم که از او خوشم نمی‌آید. خدا هم پایین بیاید، نمی‌توانم با او گفت و شنود داشته باشم و به لاس زدن‌های او پاسخ بدهم. شما بروید بجای من با او لاس بزنید و مرا از دست او خلاص کنید. اما سیه چشم اسپانیایی درست مانند سیندرلا در میان از خود راضی‌ها یکی یکدانه بود. یکی یکدانه‌ای که از همان گفتگوی شب اول با او برادر خواهر شده بودم نه برادرخواهری‌ای که سرِ هفتاد میلیون کلاه رفته باشد. از همان گفتگوی اولین شب اسمش را ” ته کی یه رو[۵]گذاشته بودم، یعنی دوستت دارم. ماجرا هم اینطور بود که “ترا دوست دارم” را به بیست و چهار زبان نوشته شده داشتم. از ایتالیاییِ “تی یامو” بگیر تا ژاپنیِ ” واتاشی وا آناتا اُو آییشته[۶]از ” آی لاو یوانگلیسی بگیر تا ” ژوتم[۷]فرانسوی. وقتی به اسپانیایی گفتم ” ته کی یه رو، طوری خندید که از همان اولین شب اسمش را گذاشته بودم ته کی یه رو“. گاه گاه همکلاسی‌هایم هم او را ته کی یه روصدا می‌کردند. هرچه بود چشمم را از معلم دور کردم و به ته کی یه رونگاه کردم. چشمانش برق می‌زد. معلم هم بلند شده روی تخته سفیدِ آویزان بر دیوار کلاس نوشت:

خاست فرای Gast Vrij (مهمان‌نواز/ مهماندوست)

 

بعد از شاگردان یکی یکی می‌پرسید “خاست فرای” یعنی چه. تا نوبت به من رسید. گفتم:

خاست فرای یعنی بی‌مهمان!

 

تمام کلاس طوری خندید که انگار کلاس منفجر شده است. معلم هم خنده‌اش گرفت. پس از کمی خندیدن گفت:

نه. بی‌مهمان نهخاست فرای یعنی مهمان‌دوست، یعنی مهمان‌نواز

 

من  هم بچه سر به هوا گفتم:

نه. اصلن اینطور نیست.

 

خلاصه؛ از من اصرار از او انکار. سرانجام گفت:

خوب چرا اینطور فکر می‌کنی که خاست فرای یعنی بی‌مهمان!؟

 

من هم گفتم:

وقتی آبجو می‌خرم پشتش نوشته شده الکل فرای یعنی بی‌الکل! برای همین “خاست فرای” هم بی‌مهمان می‌شود!

 

معلم شکمش را گرفت و خندید. کلاس هم که دیگر این جور وقت‌ها لوس‌تر می‌شود، همگی خندیدند. در چشمان “ته کی یه رو” از خنده اشک جمع شده بود. من هم به آن‌ها نگاه می‌کردم، حیرت زده از این‌که چرا می‌خندند. من که جوک نمی‌گفتم.

معلم مبهوت به من نگاه کرد. داشت فکر می‌کرد. من هم حیران، به او نگاه می‌کردم. کلاس از نگاه کردنمان ساکت شده بود. همگی منتظر بودند ببینند معلم چه می‌خواهد بگوید. من هم دیدم معلم بیچاره مانند ماست بی‌حرکت و درمانده، هیچ چیز نمی‌تواند بگوید. دلم برایش سوخت گفتم:

خوب در هر زبانی استثناء هست. این هم یک استثناء است.

 

معلم که انگار از خجالت در آمده باشد، قیافه حق به جانبی گرفت و گفت:

بله بله. همینطور است. این یک استثناء است. یک استثناء.

 

سپس نه گذاشت نه برداشت گفت:

تو خیلی وقتِ کلاس را می گیری!

 

من را می بینی!؟ از این حرفش دیوانه شدم. به داد او رسیده بودم اما او اینطور پاسخم را داده بود. کمی ساکت شده به او نگاه کردم سپس دیدم طوری نگاهم می‌کند که یعنی معلم است دیگر! بیچاره حق داشت. باید یک جوری خودش را نشان می‌داد. من هم خود را زدم به کوچه علی چپ و گفتم:

تو بیا جای من اینجا بنشین من به جای تو درس بدهم، ببین تو هم مانند من وقت کلاس را نمی‌گیری!!! تقصیرِ من نیست. تقصیرِ این نیمکت است. اصلن هم به این نیست که چند سال داری. اینجا که بنشینی تو هم مانند یک بچه چهار ساله‌ی سربه‌هوای حرف گوش نکن می‌شوی!

 

معلم نفس راحتی کشید. کلاس از آن خنده شوخ بیرون آمده بود. من هم سرم را پایین انداخته، خود را با کاغذهایم مشغول کردم. کناردستی‌ام با دست به پهلوی من می‌زد. هیچ نمی‌گفتم. شاگردها یکی یکی رفتند و نوشته‌هایشان را خواندند. نوبت به من رسیده بود. نمی‌دانستم چه بگویم. میان کاغذهایم یک دلنوشته دلتنگانه داشتم که یافتمش. آن را جلویم گذاشتم. همینطور بخوانم نخوانم، بروم نروم‌کُنان، نوشته را با خود واخوان می‌کردم:

شالیزار مهربانی را از دستان تو آموخته است که اینطور بر هر جانِ گُر گرفته ای، مانند شبنم صبحگاهیِ آویز از گوشه‌های برنج را می ماند.

باغ این همه تدارک را از تو دارد که از باد بگیر تا باران از مورچه بگیر تا ………….[۸] از سنجاقک بگیر تا گنجشک از کلاغ بگیر تا زاغ همینطور مانند سیرایی ندارها ( حریصان) از آفتاب‌خیز تا آفتاب‌نشین، مانند گرسنه‌های قحطی‌زده بر می‌چینند جمع می‌کنند تلمبار می‌کنند، باز هم تمامی ندارد و همانطور مانند دستان تو بی دریغ است.

درخت از وفای تو آموخته که قد بکشد تا بلندای آسمان فخر بفروشد و از گرما به جان آمده را سایه‌بان باشد. خانه از صفای تو نما دارد و من زیر سایه تو یک دریا حسرت را تاب می‌آورم. وای بگو تا کی می‌توانم اینطور بگویم، بشنوم از راهگذر بروم و یاد ترا بشمارم. نه راه تمام می‌شود، نه یاد تو! و نه حسرت‌های من سیرایی دارند!؟

چه قدرشناسی‌ای خاک دارد که همه سال‌ها خوشه خوشه بر دستان تو خوشخوشانه بوسه می‌زند.

حیرتزده همینطور سرگشته بر بال خیال نشسته باز هم با تو بگو بشنو می‌کنم. از آن سال‌های سیاه که دور شدم، گم شدم. نه تو در دسترس من بودی و نه من دسترسی به تو داشتم. با من هستی و با من نیستی. اینجا چطور قسمت من شده است!؟ چه کسی می‌توانست بداند تا من می‌دانستم که طوری گم می‌شوم که نه یک نگاه آشنا می‌یابم نه یک دقیقه از دلتنگی رها می‌شوم!

گریختن، در رفتن ازسال‌های سیاهی که خون از همه جا می‌بارید. خوب، تو گفتی فرار کن جانت را نجات بده. حالا که هفت کوه و هفت دریا از تو دور شده‌ام، مانند سایه با من هم هستی هم نیستی! من هم با تو وقت و بی وقت بگو بشنو می‌کنم.

با سایه‌ام دست در دست کنار رودخانه روی علف‌های خیس می‌روم. آب مانند آینه می‌ماند. تا چشمت کار می‌کند برنج‌های شالیزار با باد ناز می‌فروشند. رقص برنج‌ها را گنجشک‌ها هورا می‌کشند. یاد تو مانده است و دل‌نگرانی‌ات.  پس از رفتنت همه چیز وارونه شده است. هیچ چیز سرجایش نیست. آفتاب یک جور دیگر تابستان را شروع می‌کند. بهار یک جور دیگر گذاشته رفته است. سالهای سال با یاد تو سبز می‌شوم و از دلتنگی برای تو مانند برگ‌های زرد در بادِ غصه، گم شده، اسیرم.

باران که هر قطره‌اش به پنجره می‌خورد صدای ترا دارد. پاگردِ در، انگار که ماتم گرفته است. در باز نشده بسته می‌شود. اتاق انگار که یک دیلمان هوار را در دلش جمع کرده، واخوان می‌کند! انگار از دل سرگشته‌ام وام گرفته که با هر واخوان، یک جنگل مه‌ی پنهان شده را به جانم می‌اندازد. دلم شعله می‌کشد. این همه نشان از تو را هر نفس هرجای در نگاه می بینم.”

سرم را بلند کردم. به معلم نگاه کردم. کلاس مبهوت منتظر بود بخوانم. یک جور مانند ماست به همه نگاه می‌کردم. باورشان نمی‌شد که از حرف زدن کم آورده باشم. هیچ چیز نمی‌توانستم بگویم. چشمانم سرخ شده بود. چشمم انگار آسمانی بود که ابرسیاهی آن را در بر گرفته باشد. مانده بودم، معلم گفت:

بخوان!

با نگاهِ گمی به او  گفتم:

چه بخوانم؟

چه نوشتی؟

هیچی!

هیچی!؟

نه. هیچی!

پس آن چیست!؟

این! هی…. هی… هیچی نیست!

 

معلم به کلاسِ سکوت کرده نگاه کرد. زن بوسنیایی یک جور که چشمانش آتش گرفته باشد به من نگاه می‌کردته کی یه رو  بی‌قراری می‌کرد. می‌خواست بیاید پیش من ببیند چه شده است. زن سومالیایی بیخود لب ور کشیده، انگار که با من دعوا دارد. مرد مراکشی کم مانده بود بگوید کلاس را رها کن، بیا به بار برویم عرق بخوریم. کنار دستی‌ام خود را جمع کرده همانطور ساکت به من نگاه می‌کرد. با خود گفتم:

آخر این را چطور به هلندی بخوانم!؟

 

همین.

 

[۱] te quiero

[۲] Ti amo

[۳] 私はあなたを愛して

[۴] Je t’aime

[۵] te quiero

[۶] 私はあなたを愛して

[۷] Je t’aime

[۸] ………. جای نقطه چین اسم حشره ای ست که فارسی اش را نمی دانم. گیلکیِ آن ” کاپیش” است