می دی-لا ایشکنن تانی؟، نتانی! می ارسُو بی تو دئن تانی؟، نتانی! هاچین لوچان زنی، گیسُو دیهی باد! تی ماچی مالا چئن تانی؟، نتانی! فارسی
دلم را شکستن می توانی!؟ نمی توانی! اشکِ بی تو ام را دیدن می
توانی!؟ نمی توانی! بیهوده با نگاهِ بیگانه وار،
گیسوباد می دهی، جای بوسه ات را چیدن می توانی؟
نمی توانی!
2
نوا اورشین گودن می تاسیــــــانه گیلک غوربت نانی آخه چی مانه!؟ ایسه پاک جلده کوتر، بشکسه بال کرا دوره جا از چوم خون فیشــانه
فارسی
دلتنگیم را بهم نزن
نمی دانی گیلک در غربت به چه می ماند!؟
درست مانند کبوتر جلد است شکسته بال
که بخاطر دوری از چشم اشک می بارد.
3
دَوَستی می پرا، پروازا چی گی دَوَستی می چوما، بیدارا چی گی پوره جنگل جه جنگلخوسه بی باک نه ایتا صد هیزار سردارا چی گی
فارسی
بال مرا بستی، پرواز را چه می گویی
چشمم را بستی، بیدار را چه می گویی
جنگل از جنگلخوابهای بیباک پر است
نه یکی نه صدهزار سردار را چه می
گویی
4
بیدین آخه شوالا بوم تی کاره میدیل تنگه تی او کتله صداره تو گیله خاکه سر هر روز نیهی پا منم کی واهیلم گیله بیجاره
فارسی
ببین آخر آتش گرفته ام ازکارِ تو
دلم تنگِ صدای دمپایی چوبیِ توست
تو هر روز بر خاک گیل پا می نهی
من هستم که سرگشته شالیزارِ گیلم
5
نیدین کی پیللا بوم هانده تی زاکم تی نازه ره میرم تی کتله خاکم هاتو کی کش زنم تی عکسا بم قاق تی یاده جا سوجم گورشم هالاکم
دروازا
بیخود فاندرم. ده کی بمانسته کی اونه رافا به سم. هیکس. هر کی بو پیللا بوسته،
داغا می دیل بنا، پر بزه بوشو. من بمانسته دارم می ایتا کوله باره خاطره. هاچین
مرا رو آوردان درم. راشی یا واش دره تا چکره، انقد کی ایتا رادواره ناجا بداشته
داره. می چومانه مانستن کی ده اینقد ارسو فوکوده پاک دیلمانه سیا ابرانا جه رو
ببرد.
-هاچین را پایمه کی چی ببه!؟ هیچی! سالانه سال جه آ راشی آدم نیشه، نایه.
منم با می بوکوده گوناه.
داره
جور کشکرت هاتو رادوار باموبو بینیشته بو بوشوبو. پیره زناکه دانه هاچین خو دیلا
خوشا کوده بو. ده هو هاچین دیلخوشی مرا دیل پرا دایی کی جه راه اینفر فارسه بایه
اونه تسکوتنا خانه مئن.
خوره
هاتو کیشخالا بدس بیگیفته صارا مئن سرپا ایسایو خو مرا گب زئن دره. صاراخاک کی
ابپاشی بوبوسته پسی تومامه خانا خو عطره مرا دوارسته بوکیشخال بوخورده خیاله شا
لیسکا خوردن جه اسره حایات تا او سر! حایاتهپرچینه
کش، کیشکایان الوغه دس خودشانا چاکوده بید ایتا موشته، کولوشکنه پره جیر قایما
بوسته بید. خروس کلاکه دانه بینیشته بو داره کونده سر، هاتوکی خاستی خو بالا وازا
کونه اویی سراده، الوغه ترسه جا، خو اویه جیگیفته یو واز بوکوده کونده جا بیجر، ده
بودو، بوشو پیره زناکه دور و ور جا بوخورده.
پیره
زناکه دانه تا کیشکایانا فاندرست کی کولوشکنه جیر جوخوفته بید، اسمانا فاندرست.
بیده آلوغ چرخ زئن دره، هاسایه کی طیاره مانستن سرسام بیگیفته فوتورک بزنه
کیشکایانه. خوکیشخاله ببرده خو سره جور، ایجور الوغا داده مرا فوراده کی کولوشکن
پاک خاستی خو دومه مرا آغوز بشکنه.
خوروس
کلای سه شوماره مرا بوشو دو واره داره کونده سر، مورغانه بی خوروس میدانه مئن
پالوان بوبوسته. انجیر داره سر چیچی نن هاچین میتینگ دان دیبید. دوزه پیچا انجیر
داره جیر ناجه مرا چیچی ننا فاندرستی.
تبریزی
دارا فاندرست. ها دیروز بو کی کشکرت جه را بامو بو اونه سر بینیشته بو. ایمرویام
هوتو. کشکرت خیاله کی ایچی انا جوم جوم تاوه دابو کی بایه تبریزی داره لچه
بینیشینه.
پیله
نارنج دارا فاندرست، ایتا آه بکشه. خو پسرا یاد باورده کی ده ساله بوبوسته بو اونه
مرا نارنج دارا بکاشته بو. هونه مرا بکنده چالکایا خاکه جا پورا کوده بو. هر روز
اینقد اب دایی که همیشک وا بوگفتی بی:
-آخه زای زیاد آب بدی بیچاره دیمیره یا!!! نفس
نتانه بکشه واسی اونا امان بدی
دو
تا نارنج دار باغه مئن قد بکشه هامه تانا هارای زه یی. هر دوتایا نام بنابو ایتا
ایازه دار، ایتایام آییل دار.
ایاز، اولی زای بو کی همیشک
گفتی خو پئرا بوشو داره. هی ذره اونا نمانستی ولی پیله آقا گفتی که چومانا به خو
مار بوشو داره. اما پیره زناکه دانه همیشک پیله آقا ره خنده کودی که ایازه چوم
کویه خودشه چوم کویه! اگه اوجور قشنگه چوم بداشتی بی بشکن زه یی.
دویومی
زای دختر بو کی آییل نام بنابو ولی اونا دوخادیدی نازموژک. هاچین
پئره نفس بو. هاتو کی پئر آمویی بلتا وانکوده پابرانده دو وستی پئره پیشواز.
ایدافایام نوبوستی کی پئر دسخالی باموبی. هیچی یام اگه نیهه بی نازموژکه واستی
ایچی باورده بی.
پیره
زناکه دانه ایتا دیل نا صد دیل زاکانا دیل دوَسته بو. خو پسرا تا وختی کی آییل
بدونیا بایه ایجور چاکوده بو کی پیله آقا همیشک گفتی آخرش تو می پسره چاکونی خانم اقا!
ایدفایام
نوبوسته بو کی پیله آقا انا بگه، اونام خو شکمه نیگیره خنده جا هاچین غش نوکونه!
نارنج
دارانا چوم دوجه یو ایتا آه کشه کی خیاله تومامه دونیایا خایه واسوجانه. پیره
زناکه بوسوج واسوج پاک آدمه دیلا گورشا کودی. خوره هاتو غریبی خاندی یو و نارنج
دارانا مرا گب زه یی. هالا همساده جه اوشونه پرچین بوکوده باغه طرف نوشوبید شهر،
کی هر وخت پرچینه درزه جا همساده زنای اونا فاندرستی که نوکونه پیره زنای خولا بو
داره. پیله اقایا گا گلف گفتی که واستی خیلی اونه هوایا بداره هاچین شواله کشه
وختی هیشکی خانه نه سا.
بیچاره
پیله اقایام ده پاک بوبوسته بو ایتا موشته. مثاله ایتا کوه، فوگوردسه بو. چوتو تانستی
اون هاما تاب باوره. ولی خو زناکه خاطره واسی هیچی نوگفتی. کاسه گول، حمامه دلاک،
وختی اونا روخانه لب بیده بو کی فنار فنار، ونگ زئن دوبو، بفامسته بو کی پیله اقا
چی کشئن دره. هی کس ده نانستی اونه دیله مئن چی گوذره.
ایازا
کی بیگیفتی بید، آییل خو نامزده خانه ایسابو. سه ما نوبوسته بو کی نامزد بوکوده
بید. ایازه بیگیفته پسی، آییل دونبالام باموبید. ایازا هوشونه محله مئن دار بزه
بید. گفتیدی قصاص هانه. بوکوش وا کوشته ببه. مگه به هاتو حاج آقایا فوتورکه اونا،
منبر بیجیر نامو، مردومه قاقابو چومانه جولو بوکوشه بازین هیچی!؟
حاج
اقایی یا گفتی کی اوشونه محله مئن فته رات بوکوده بو. خودا سرا کولا بنابو. بازین
اینقلاب بوبوسته پسی، بوبوسته بو قاضی یه شرع. اینقد جیوانانا بوکوشته بو یا دربدر
بوکوده بو کی ایاز خو ریفقانه مرا برنامه دیچه حاج آقا چانا دوستده ولی سپیدرو
دوارسته سله کول اونا گیر تاوه داده. آییلا کی باموبید بیگیرید، بوگروخته بو. خو
نامزده مرا بزه بو جنگل. ده اونه جا هی کس خبر ناشتی اینفر گفتی بوگرخته بوش خارج،
اینفر گفتی بوشو عراق، اینفر گفتی کردستان اونا بیگیفتیدی.
هاتو
هیشکی خبر ناشتی که آییل چی بوبوست بو.
همیشکام
گفتی کاشکی ورنا به سابی اگه به سابی آییله جا تانستی اونا بو بکشه. بازین آه کشه
یی خوره خوره گفتی:
-آییل آییل چی داغی بو بنایی می دیله سر!
ورنا
ره اونه دیل ویشتر سوختی. گفتی کی او زاکام آییله مرا همه چه بنابو، بوگروخته بو.
خو
پا مرا کیشخالا، های آ رو او رو کودی بازین ایتا لقد زه یی تاوه دایی اوشن تر.
خاکه سر هاتو خو پایا فاکشه یی. ایتا خط کشه یی، سرا راستا کودی تبریزی دارا
فاندیرستی ولی ده کشکرت بوشوبو.
هالا
تا غوروب بمانسته بو. راشی یا پاستی. چی ره!؟ خودشام نانستی! هاتو ده عادت بوکوده
بو راشه، های فاندره. پیله آقا کی خانه ایسایی، همیشک اونه بیتابی جا قاقا بوستی.
کتله
سر خورا جابجا کونه. پیران پره مرا خورا باد زنه. های خو سرا گردانه یی راشی طرف
تا دروازا فاندرستی یو دو واره هاتو گیجه مرغانه مانستن ایچی دونبال گردسی.
مردای
بازاره جا کی ککجو و توربووکولی بیهه بو واپخته بو ایتا پیله دسماله مئن، فارسه
حیاطه مئن زناکا دینه کی چوم اینتظاری جا بازام واهیلا بو داره. هاتو ایجورکی اونه
صدا جه چا مئن بیرون بایه واورسه:
جیوانی
وختانه مانتسن خو حنا بنا مویانا، دسه مرا جه خو چومانه جولو کنار زنه یو نازه مره
گه:
-تی
رافا بلا می سر تی رافا!
هان.
برگردان
فارسی: منتظرِ تو، داستان گیلکی
بیهوده
به دروازه نگاه می کنم!. دیگر چه کسی مانده که منتظرش بمانم!؟. هیچکس!. هرکسی بود،
بزرگ شده، داغ به دلم گذاشته، پر کشیده، رفته است!.
من
مانده ام با کوله بارِ خاطره ام. بیهوده در خود بهم می ریزم. راه را تا زانو
علفهای هرز گرفته چنانکه حسرت یک رهگذر را داشته باشد. مانند چشمهای من که دیگر
اینقدر اشک ریخته که ابرهای سیاه دیلمان را هم از رو برده است.
بیهوده
چشمم به راه است که چه شود!؟ هیچ چیز! سالهای سال است که آدم از این راه نمی رود،
نمی آید!. من هستم و گناهِ کردۀ خودم!.
بالای
درخت، زاغی همینطور گذرا آمده بود، نشسته بود و رفته بود. بیچاره پیرزن بیخود دلش
را خوش کرده بود[1].
دیگر با همان دلخوشیِ بیهوده، دل پر می
داد که از راه یک نفر برسد به تنهایی خانه اش بیاید.
همینطور
تنها، جارو به دست گرفته، میان حیاط سرپا ایستاده و با خودش دارد گپ می زند. خاک
حیاط که پس از آب پاشی شدن، چنان شده بود که عطر آن تمام خانه را پر کرده بود و طوری
جارو شده بود که انگار می شد روی آن از
این سر تا آن سر، سُرید.
پای
پرچین، جوجه ها از ترس شاهین( باز) خودشان را به شکل یک مُشت جمع شده در آورده
بودند و زیر بال مرغ پنهان شده بودند. خروس هم روی کُندۀ درخت به محض اینکه می
خواست آوازش را سر دهد، از ترس شاهین، قوقولی قوقویش را دریغ کرد و زیرِ کنده
پرید. رفت دُور وُ برِ پیرزن ماند.
پیرزن
هم تا جوجه ها را دید که زیر بال مرغ پنهان شده اند به آسمان نگاه کرد دید شاهین
چرخ می زند و همین الان است که مانند هواپیمای غافلگیر کننده، به جوجه ها یورش بیاورد. جارو را بالای سرش برد.
شاهین را از آنجا دور کرد، طوری که جوجه ها می خواستند با دُمشان گردو بشکنند.
خروس
با سه شماره، دوباره رفت روی همان کُنده، در میدانِ بی خروسِ مرغان، پهلوان شد.
گنجشکها
روی درخت انجیر، انگار که میتینگ بدهند، جمع شده بودند. گربه دزده، زیر درخت انجیر
با حسرت به گنجشکها نگاه می کرد.
پیرزن
چارپایۀ چوبی را از زیر پلکان، کشان کشان نزدیک خودش آورد و روی آن نشست. همینطور
که جاور را زیر پایش می گذاشت با خودش گفت:
-اگر بودند الان من مادر بزرگ شده بودم!
آهی
کشید و با لبۀ پیراهنش گونۀ خیسش را خشک کرد. دستی به موهای تازه حنا شده اش کشید
و بر شانه اش تاب داد. انگار که همین الان است که موهایش را به دست باد داده و
غمزه کنان برای آقابزرگ دلبری می کند.
به
درخت صنوبر نگاه کرد. همین دیروز بود که زاغی از راه رسیده و روی آن نشسته بود.
امروز هم همانطور. زاغی انگار که چیزی اورا به تب و تاب انداخته بود که بیاید بالای درخت صنوبر بنشیند.
زاغی
دُمش را برای اینکه زن نازش بدهد، تکان داد و بالهایش را باز کرد و سپس هنگام
پرکشیدن و رفتن، طوری خواند که پنداری چورتکه ای را از بالای درخت پایین انداخته
باشند.
به
درخت بزرگ نارنج نگاهی کرد و آهی کشید. پسرش را بیاد آورد که ده سالش بود با او
نارنج را کاشته بود. با او چاله کنده شده را از خاک پر کرده بود. پسرش هر روز
اینقدر آب می داد که همیشه پیرزن باید به او می گفت:
-آخر بچه جان آب که زیاد بدهی بیچاره خفه می شود!
نمی تواند نفس بکشد. باید به آن امان بدهی.
دو
تا درخت نارنج در باغ قد کشیده بودند که به همه هوار می زدند. به هر دوتا هم اسم داده بود. یکی درختِ ایاز[2]،
دیگری هم درختِ آییل[3].
ایاز
اولین فرزندش بود که همیشه می گفت به پدرش رفته است.اصلاً به او نمی ماند. اما آقابزرگ می گفت که
چشمانش را به مادرش رفته است. ولی پیرزن همیشه به حرف آقا بزرگ می خندید اینکه چشمِ
ایاز کجا و چشم خودش کجا. اگر آنطور چشم قشنگ داشت از شادی بشکن می زد.
دومین
فرزندش دختر بود که اسمش را آییل گذاشته بود. اما او را نازمُژَک
صدا می کردند. نفسِ پدر بود. همچین که پدرش دروازۀ نرده ای خانه را باز نکرده،
پابرهنه به پیشواز پدر می رفت. یک بار هم نشده بود که پدرش دستِ خالی به خانه می
آمد. هیچ چیز هم اگر نخریده بود برای نازمژک چیری می آورد.
بیچاره
پیرزن یک دل نه صد دل به بچه ها دل بسته بود. پسرش را تا وقتی که آییل به دنیا
بیاید یک جوردرست کرده بود که آقابزرگ
همیشه می گفت:
-آخرش تو پسرم را می کنی خانمآقا!
یکبار هم نشده بود که آقابزرگ این را می گفت، او
هم از خنده شکمش را نمی گرفت و از خنده ریسه نمی رفت!
به
درختان نارنج چشم می دوزد و یک آهی می کشد که انگار تمام دنیا را می خواهد بسوزاند/
بخشکاند. سوز وُ سازِ پیرزن، دل آدم را به آتش می کشید. برای خودش همینطور آوازِ
دلتنگانه می خواند و با درختان نارنج حرف می زد. هنوز همسایه شان از آن طرفِ باغِ
پرچین شده شان، به شهر کوچ نکرده بودند که هر وقت زنِ همسایه از لای پرچین،
پیرزنرا می پایید که نکند پیرزن دیوانه
شده باشد. آقابزرگ گاهگاه می گفت که باید خیلی مواظب پیرزن باشد و هوایش را داشته
باشد چون هنگامی که هیچ کس در خانه نبود، پیرزن براستی داشت شعله می کشید و می
سوخت.
بیچاره
آقابزرگ هم دیگر خمیده و فرسوده شده بود. مانند کوهی در خود فرو ریخته، می نمود.
چطور می توانست آن همه را تاب بیاورد. ولی بخاطر زنش هیچ نمی گفت. کاسگُل[4]،
دلاکِ حمام، وقتی او را کنار رودخانه دیده بود که زار زار می گریست، فهمیده بود که
آقابزرگ چه می کشید. دیگر هیچکس نمی دانست در دل آقابزرگ چه می گذشت.
ایاز را که گرفته بودند،
آییل با نامزدش در خانه بود. سه ماهنشده
بود که نامزد کرده بودند. پس از دستگیری ایاز، دنبال آییل هم آمده
بودند. ایاز را در محلۀ خودشان دار زده بودند. می گفتند که قصاص همین است.
کشنده باید کشته شود. مگر می شود همینطور به حاج آقا حمله کرد و او را از منبر
پایین کشید و در برابر چشمان حیرت زدۀ مردم کشت بعد هیچی!؟
حاج
آقایی را می گفتند که در محلۀ آنها بیداد کرده بود و سرِ خدا هم کلاه گذاشته بود.
پس از انقلاب هم شده بود قاضیِ شرع. اینقدر جوانان را کشته بود یا در به در کرده
بود که ایاز با رفیقانش برنامه چید و ترتیب حاج آقا را داده بود اما از سپیدرود رد
شده و از بلندای آبگیر نگذشته بود که او را گیر انداخته بودند. دنبال آییل هم که
آمده بودند بگیرند، او در رفته بود. با نامزدش به جنگل زده بود. دیگر از او هیچ
خبری نداشتند. یک نفر می گفت فرار کرده به خارج رفته بود، یکی می گفت رفته عراق،
یکی می گفت رفته کردستان او را گرفته بودند. همینطور هیچکس خبر نداشت آییل چه شده
بود. همیشه هم می گفت کاشکی ورنا[5]
مانده بود اگر مانده بود می توانست بجای آییل، او را بو بکشد. بعد آه می کشید و با
خودش می گفت:
-آییل...آییل... چه داغی بود که بر دل من گذاشتی!
برای
ورنا دلش بیشتر می سوخت. می گفت که آن بچه هم با آییل همه چیز را گذاشته بود و در
رفته بود.
با
پای خودش، جارو را هی این طرف آن طرف می کرد، بعد یک لگد می زد و آن را دور تر می
انداخت. روی خاک همینطور با پایش خط می کشید. سرش را بلند می کردبه درخت صنوبر نگاهی می کرد. اما
دیگر زاغی رفته بود.
هنوز
تا غروب وقت مانده بود. چشمش به راهگذر خانه بود. برای چه!؟ خودش هم نمی دانست!
همینطور عادت کرده بود هی به راهگذرِ خانه نگاه کند.
آقابزرگ
وقتی که خانه هست، همیشه از بیتابیِ او حیرت می کند.
خودش
را روی چارپایۀ چوبی جابجا می کند. با لبۀ دامنش بخود باد می زند. هی سرش را به
طرف راهگذرِ خانهمی گرداند و دوباره
همینطور مانند مرغی سراسیمه شده، دنبال چیزی می گشت.
بیچاره
مرد از بازار، شاهی و ترب و بچه ماهی، خریده بود و در یک دستمال بزرگ چیده به وسط
حیاط رسیده بود که بیچاره زن را چشم انتظار می بیند سرگشته شده است. یک جور که
صدایش از ته چاه بیاید می پرسد:
-آخر زن! دیگر منتظر که هستی!؟
پیرزن
یک جور نگاه می کند که انگار تمام دنیا یک طرف، آقابزرگ یک طرف. مانند وقتهای
جوانی موی حناشده اش را با دست از جلوی چشمش کنار می زند و با ناز می گوید:
-منتظرِ تو عزیز دلم ( بلامی سر=بلایت به سرِ من). منتظرِ تو!
همین!
.
این
داستان را در تاریخ دوشنبه 18 بهمن 1389 در وبلاگ گیلکیم منتشر کرده بودم اما به
فارسی ترجمه نشده بود. آن را خوانده و به فارسی برگردانده ام. یادِ حس وحال و هوای زمانی که آن را می نوشتم، افتادم.
بیشتر به دلم می نشیند که این داستان را به دوستان سالهای سیاه در ایران بویژه دوستان
مجاهدینم که هنوز مجاهد بودند، پیشکش کنم. یادشان گرامی باد.
-پیله آقا بالکا به کول مانده به پیش اها اها
کودنه مرا آمون دوبو. سی یا گاب هاچین یک روند ماااااااا کودی یو ماندا تورا کوده
بو. مانده یام ایجور کی فوتورک بزنه، های خاستی بودوبه بشه گابه ور ولی اونه لافند
پیله آقا دس، خی یاله کی ایتا کوه اونه گردنه سر جلاسته بوبوسته بی، اونا فوروز آردی.
پیله گاب شَکَل بزه، پوشته سر واشانه مئن مانده ره ما کودی یو اونه داهانه جا
لابیل فوو وُستی.
وازه
چوم خاباشوخابا نوشو، هف کویو هف دریایا دوارسته،
پاک هاتو کی خیاله واپخته مویانا شبه تا
چوم
کار کودی کوره خولا مانستی، وازا کوده، دینمه. وازه چوم هاتو خابانوشو، خابا شو،
اورشین بامو خیاله باله سر بینیشته، مره ده واهیلا بو، فاندرستان درم شکم سیرابو.
شبه یو، دباخته خاب.
هان!
برگردان
فارسی:
چشم
بازِ خواب باخته، داستان کوتاه گیلکی
باچشم
باز، خواب رفته، خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، دیده بودم:
-تشنه همچون درخت خشک، بر جای نشسته اش، زمین را
می جُنباند و با افاده به آسمان نگاه می کرد. درست انگار از خشکزارِ دیوانه کننده
ای گذشته باشد که همچون جنگلی از درختان خشک و افتاده و در هم شکسته، بی آخرین
میوۀ نگهان درختِش فریاد کند. درست مانند اینکه در نگاهش می توانستی یک جنگل درختِ
آتش گرفته را ببینی.
همینطور سرگشته شده، یک جور نگاه می کرد که مانند دریا
تا چشمت کار می کرد موج آب بود و آسمان و زمین به آغوش کشیده، در شالیزارِ ژرفِ
اندیشه فرو رفته و غرق شدن را به دل آدمی می انداخت. صورت خیسش را مالید و به
دورها نگاه کرد.
باچشم
باز، خواب رفته، خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، داشتم می دیدم:
-آقا بزرگ زنبیل روی شانه گذاشته، گوساله جلو با
هن هن کردن می آمد. گاوِ سیاه همینطور یک
ریز " ما " می کرد و گوساله را دیوانه می نمود. گوساله هم یک جور که
یورش ببرد، هی می خواست بدود و پیش گاو برود اما طنابش در دست آقا بزرگ بود. انگار
که یک کوه روی گردنش آویزان شده بود، آن را پایین می کشید. گاوِ بزرگ، سر به
دستهایش بسته شده، روی پُشته بر روی علفها نشسته برای گوساله ما می کرد و از دهانش
آب می ریخت.
باچشم
باز، خواب رفته، خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، دیدم:
-آقا بزرگ هنوز نرسیده بود که " خانمی"
عروسِ اقابزرگ زنبیل خوارکیِ پیش از نهار را روی علفها گذاشت، پس از تکان دادن
دامنش، دست سایبان چشمها کرده به دورهای شالیزار که برنج در تابش آفتاب نیمروز به
دریا می ماند، آقابزرگ را صدا کرد.
باچشم
باز، خواب رفته، خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، دارم می بینم:
-آقابزرگ رسیده نرسیده، گوساله را پیش گاو
برد.گوساله مانند گرسنه های از پا در آمده شیر مکید. آقابزرگ کنار رودخانه رفت
نشست، پس از شستن دست و صورت به عروسش با یک دنیا مهربانی نگاه می کرد که عروس
سفرۀ خوارکیِ پیش از نهار را روی علفها پهن کرد.
چشمِ
باز، خواب رفته خواب نرفته، از هفت کوه و هفت دریا گذشته، درست اینطور که موهای در
هم پیچیدۀ شبِ تا چشمت کار می کرد تاریک و سیاه را از هم گشوده،خیال رفته، می
بینم. چشم باز، خواب رفته خواب نرفته، بر بالِ خیالِ بهم ریخته نشسته، تنها با
خودم سرگشته شده، دارم تا دلم می خواهد،
می بینم. شب هست و خواب باخته.
باغه
ارباخوجداره "ارباخوج"/گیلداستان
با برگردان فارسی
گیل
آوایی
جمعه ۲۷ مهر ۱۳۹۷ - ۱۹ اکتبر ۲۰۱۸
داره
جیری به سام. داره لچچا فاندرستم. اربا خوجان هاتو ایجور داره شاخانا جلاسته بو کی
می دانا آب جکفته. بگردستم. ایتا دبکه بیافتمو هلا تان ودابوم کی می مار داد بزه:
-ره! بی یه تی درسا بخان!
-تازه مدرسه جا باموم مار. بدا ایتا پیچه بازی
بوکونم بازین می درسام خانم.
می
مار هوتو تبجه اونه پا سر بجا اورشین کودان دوبویو خاستی بجا پاکوده پسی بوشوره
پلا بپچه. دبکه می دس دو واره می سره جور بگردانم تا تاودم، می مار بازام مرا
دوخاده:
-ره! ترکمه! بوشو چاچه دم او تیانا کی آب بکشمه،
می رهباور.
-هاسا آیم ایتا پیچه به س.
-ایتا عالمه کار می سر فوجه. تیانا باور بازین
بازی بوکون!
-به-س ده مار!
-بلا بازی بوکونی تو. ایتا کار خایی بوکونی تی نفس
خایه بیرون بایه!
-من؟
-نه. نیم من!
ده
می ماره رافا نه سام. دبکا دو واره می سره جور بچرخانم. هاتو ایجور بچرخانِم کی کم
بمانسته بو جه می دس در بشه. می دُور بچرخسمو دبکه جه می دسه بکفته داره جیر کی
کولوشکن هویا خاکانا اورشین کودان دوبویو اونه کیشکایانام اونه مرا خیاله موسابقه
دان دبید. هاتو کی کولاکت بکفت اوشونه دمه چک ایجور کولوشکنه صدا بیرون بامویو پر
بکشه کی می مار دو بالا بجسته ایوانه سر بامو سارا مئن جاروکونه اونه دس، هاچین
خیاله واشک چیچینی دوما بیگیره می سمت بودو وست.
منام
ده بودو. من بودو، می مار بودو!، تا اینکی مرا پرچینه کش، چنگ باورد. ایتا دس
جاورکونه ایتا دسه مرایام می دسا بیگیفت. من اونه دور بچرخستمواونام جاروکونه مرا می جان دکفت. اسا نزن اکه
بزن!. منام کی جه می ماره دس گوروختن نتانستیم، هاچین پاک می جانا گیفتنه مانستن
ایجور ونگ بزم ایجور ایجگره کاران در باوردم کی می مارا خنده بیگیفت. می دسا سرا
دایو واگردسته بوشو خوو کارا بوکونه.
منام
دو واره بوشوم خوجداره جیر. دبه کا ویگیفتم. داره خوجانا فاندرستم. هونا کی خاستیم
دبه که مرا جه داره جور به-گانم، بیافتم. هوتو کی خوجا فاندریستیم می دسا ببردم می
سره جُور، دبکا بچرخانم
کی
خوجا بزنم. می مار بازام دوخاد:
-ره!!! ترا نوگفتم اوو تیانا چاچه دم مره باور!؟
ترکمه!آهان تیانا باور تا دو واره
جاروکونه نخوردی.
ایجور
گفتی جاروکونه کی پاک هاتوبو کی می جانا جیجا بوکوده بو. هاچین خوره گفتی! مره دور
اوسادی ولی دانستی کی مرا هالی بوستی هاچین گفتان دوبو. بوگفتم:
می
مار قاقا بوسته. دفتر و میدادا بهگادم. ویریشتم بوشوم خوجداره جیر. دبکا بیافتم.
می مار تام بزه بو. هوتو مرا فاندرستی. دبکه بزم. ایتا ارباخوجه جا شیشتا ارباخوج
بکفته. ایتایا گاز بزم. پنشتا یا اوسادم ببردم می ماره ره. می مار هیچی نوگفته.
هوتو خو چومانه مرا خیاله مرا هم ناز دان دوبو، هم گفتاندو بوو کی:
می مارا کجکجیکی فاندرستم. بوشوم می کیتاب پیتابانه مئن آویرا بوم.
هان!
...........
برگردان فارسی:
گلابیِ
جنگلیِ باغ / داستان گیلکی
زیر
درخت ایستادم. به بالای درخت نگاه کردم. گلابی های جنگلی[1]
طوری بر شاخه ها آویزان شده بودند که دهنم آب افتاد. گشتم. یک چوبدستی یافتم هنوز
نیانداخته بودم که مادرم داد زد:
-پسر! بیا درسَتُ بخون
-تازه از مدرسه اومدم مادر. بذار کمی بازی کنم بعد
درسمُ می خونم.
مادرم
همانطور در سینی چوبی[2]
که روی پایش بود برنج پاک می کرد تا پس از آن پلو بپزد. چوبدستی در دستم دوباره
دور سرم گرداندم تا بیندازم. مادرم باز صدایم زد:
-پسرۀ شیطون! برو کنار حوضچه، دیگی که آب کشیدم
برام بیار.
-همین حالا میام. کمی صبر کن.
-یه عالمه کار سرم ریخته. دیگُ بیار بعد بازی کن.
-صبر کن دیگه مادر.
-...............یه
کار می خوای بکنی جونت داره در میاد.
-من؟
-نه. نیم من!
دیگر
منتظر مادرم نماندم. چوبدستی را دوباره دُورِ سرم چرخاندم. همینطور یک جور می
چرخاندم که کم مانده بود از دستم بیفتد. دورِ خودم چرخ می زدم که چوبدستی از دستم
زیر درخت افتاد همانجایی که مرغبا جوجه
هایش که انگار با هم مسابقه می دادند، خاک را چنگ می زدند. به محض اینکه چوبدستی
نزدیکشان افتاد، پر کشید و صدای مرغ طوری در آمد که مادرم یکه خورد و از سر ایوان
به حیاط آمد دستۀ جارو هم دستش.طوری به طرف من آمد که انگار یک شاهین، گنجشکی را
دنبال کند.
من
هم دویدم. من بدو مادرم بدو، تا اینکه مرا کنار پرچین گیر انداخت. با یک دست دستۀ
جارو، یک دست هم دست مرا گرفت. من دُورِ او چرخ می زدم و او هم با دسته جارو به
جانم افتاد. حالا نزن کی بزن. من هم که از دست مادرم نمی توانستم در بروم انگار که
جانم را داشت می گرفت طوری با گریه و جیغ کشیدن سر و صدا راه انداختم که مادرم
خنده اش گرفت. دست مرا رها کرد و برگشت کارش را بکند.
من
هم دوباره زیر درخت گلابی جنگلی رفتم. چوبدستی را برداشتم. به گلابی های جنگلی
نگاه کردم. به همانکه می خواستم با
چوبدستی بیندازم، چشم دوختم. دست دُور سر بردم چوبدستی را چرخاندم تا به گلابی
جنگلی بزنم که مادرم صدا زد:
-پسر! نگفتم کنار حوضچه اون دیگُ برام بیار!؟
شیطون! آهان! دیگُ بیار تا دوبارهبا دسته
جارو کتک نخوردی.
یک
جور می گفت دستۀ جارو که انگار جانم را زخم و زیلی کرده بود. بیخود برای خودش دور
بر می داشت ولی می دانست که من حالیم می شد که بیخود داشت می ترساند. گفتم:
-خودت چرا بر نمی داری! تو که.....
نگذاشت
حرفم تمام شود. گفت:
-شیطون بازیهات می ذاره مگه!
-من چه کردم؟
-بگو چه نکردی!؟
-خوب من که با تو کاری ندارم!
با
خودش گفت:
-زبونت رو چی بگم بچه!
سپس
همانطور که برنج پاک می کرد با خود پچ پچ کنان غُر زد و ادامه داد:
-بچه های این دوره وُ زمونه خیر ندارند. یه کار می
خواند بکنند طوریه که انگار جانشون رو داری می گیری.
با
خودش یک آه کشید و در سینی چوبی میان برنجها گشت. من هم به درخت گلابی جنگلی چشم
دوختم. دورِ آن گشتم تا جهتی که بتوانم همان گلابی جنگلی ای را که می خواستم با
چوبدستی بیاندازم بهتر ببینم و چوبدستی بیاندازم بالا و به آن بزنم و بیندازم.
مادرم باز هم صدا زد:
-پسر! دیوونه شدی مگه!؟ چرا دور درخت گلابی جنگلی
می گردی؟
کمی
به مادرم نگاه کردم. با خودم گفت:
-هزارتا چشم داره انگار هزار جا را همزمان می بینه.
آخه مگه میشه هزار کارُ یک جا انجام داد؟
همینطور
دور درخت می گشتم و بالای درخت را نگاه می کردم که باز صدایم زد:
-پسر! شیطون! آخه دور درخت واسه چی می گردی؟
-تو داری برنج پاک می کنی یا به من نگاه می کنی!؟
-خوب به تو هم دارم نگاه می کنم!
-بعد چطور داری برنج پاک می کنی؟
به
من جواب نداد. لشکرش را صدا زد:
-تیتی تیتی تیتیییییییییییییییییییی
مرغ
با جوجه هایش دو پا داشتند دو پا هم قرض کردند رفتند زیر پاگرد ایوان. مادر هرچه خُرده
برنج جمع کرده بود برای مرغ و جوجه ها ریخت. بعد مرا صدا زد:
-اون دیگ رو بیار بچه جون.
-کدام دیگ؟
-وای شیطون! کنار حوضچه دیگی که شسته شده هست. زود
باش بیار ببیم.
تندا
تند تا آمدم چوبدستی را بیندازم باز هم صدا زد:
-آهانبچه
جان. هزار کار دارم. همین الانه که باید شام بخوری. آهان. اون دیگ رو بیار.
چوبدستی
را زیر درخت انداختم. بالای درخت نگاه کردم. یک چشم به درخت یک چشم به چوبدستی
رفتم کنار حوضچه دیگ را برداشتم. بردم به مادرم دادم. تا دوباره زیر درخت بیایم
مادرم گفت:
-بچه جان. بلایت به سرم. دست و صورتتُ بشور بیا
بشین کمی درساتو یاد بگیر. شب داره میشه. آهان بچه جان درس بخون تا یه چیزی بشی.
رفتم
دست و صورتم را شستم. کیفم را برداشتم. کتاب و دفتر را در آوردم. یک مشقِ جدول ضرب
بود که باید حفظ می کردم. همینطور در دفتر داشتم می نوشتم با خودم می خواندم:
شش
یکی شش تا
شش
دو تا دوازده تا...........
شش
هفتا......
مکث
کردم. میان باغ به درخت گلابی جنگلی چشم دوختم. همینطور داشتم نگاه می کردم که
مادرم گفت:
-شش هفتا چه؟
-ها؟
-شش هفتا چندتا؟
-نمی دونی؟
-من میدونم. تو باید بدونی چند تا!
-من هم می دونم.
-خوب بگو چندتا؟
-بعد واسه خودم می گم. تو که................
-من چی؟
-تو که فردا مدرسه نداری. من باید یاد بگیرم.
هیچ
نگفت. دیگ را برداشت. برنج پاک شده را در دیگ ریخت. من به درخت گلابی جنگلی چشم
دوخته بفکر رفتم که چوبدستی را کجا انداخته بودم. مادرم پرسید:
-شش هفتا چندتا؟
همینطور
در فکر بودم. بهگلابی جنگلی فکر می کردم.
این که چوبدستی را کجا انداخته بودم. چه وقت بروم، زیر درخت چه وقت نروم. همانطور
بفکر رفته به مادرم گفتم:
مادرم
متعجب شد. دفتر و مداد را انداختم. بلند شدم. زیر درخت رفتم. چوبدستی را یافتم.
مادرم ساکت شده بود. همانطور نگاهم می کرد. چوبدستی زدم. بجای یک گلابی جنگلی شش
تا افتاد. یکی را گاز ردم. پنج تا را برداشتم برای مادرم بردم. مادرم هیچ نگفت.
همانطور با چشمهایش هم به من ناز می داد و هم داشت می گفت که:
-چه آتشپاره ای داری میشی بچه!
یک
گلابی جنگلی را به دندان گرفته با سر به من اشاره کرد:
-برو درسَت را یاد بگیر!
با
نگاهی کجکی!، به مادرم چشم دوخته، میان کتابهایم گم شدم.
