۱۳۹۵ آبان ۵, چهارشنبه

گیلداستان: سیما - گیل آوایی

وارش بوارسته پسی هیسته خاکه عطر آدما تورا کودی. همساده خانانه در ایتا ایتا وازا بوسته بو. زاکان خوشونه ولوله کارانا سرا گیفتی بید. گاگلف ازازیلانه مئن اوشنی که خیلی جینگیری زای بید، ایجور اوشونه ایجگیری صدا آمویی که آدمه سرا بردی.
ایتا چیچیر راسته دیفارا واچکسته بو کی ایتا ازازیل زای بامو اونا بیگیره چیچیره دوم وُرسفته یو دیفاره آجورا جلاسته بمانسته بو. چیچیر خورا جیویزانه بُو،  بوگروخته بوو.
دیفاره جوره دامنه جا ایتا دورسفته لافند والای خوردی. ایتا ترکمه ری  گیل گوده اوساده های  تاوه دایی لافندا بزنه اونا بِگانه. هرتایام کی زه یی جه دیفاره جور دوارستی یو کفتی همساده خانه مئن. ایدفایی ایتا صدا بامو ایجور کی درجه که شیشه بشکسه بی. ترکمه ره که دانه گیله گوده خو دس بنا پا به گوروز. ده نه سا صابخانه دانه جه خانه بایه بیرون اونا چکا گیره.
همساده خانه، سیماخانا بچسبسه بو. سیما مار همیشک همساده زناکه مرا دره سر نیشتی یو کله گب زئنه مرا خانه کار کودی. ایدفا دخسانه باقلایا چت کودی ایدفا سبزی پاکاکودن، ایدفا هاچین نیشتنو بیکاری جا کاموا بافی بو. ایجور کی هاتو هاچین هاچینه دره سر نیشتن بویو مردوما فاندرستن کی تا اونه دیل ایپچه واوه.
سیما دیل شواله کشئن دوبو. تسکه خانه پاک خیاله اسه مانه بیگفته دیل بو کی هاتو ارسو بوارسته یو همه جایا رده بزه هیستا کود. سیما چوم سورخا بو وارگاده گرکا قاقا بوسته فاندرستی یو اونه دیل هیزار را شویی.
پور زمات نوبو کی وارش به سابو. آسه مانه ایجگره تومانا بوسته بو ده هاچین خوره ناک زه یی. پوشته پوشته سیاابران باده باله سر بینیشته شون دیبید کویانا دوارید. هاوا دیل واوستان دوبو. 
وارشه به سا پسی سیما دراسانه سر خو زانو کشاگیفته، نیشته بو ایتا کیتابا کی خاندان دوبوو بنابو خو پا دیمه. کیتابه جا ایتا سیفیده کاغذه پره بزه بو بیرون. ایجور کی دوزه پیچا مانستن کیتابه جا فاندرستانبی. سیما حاواس ننابو. ایسابو یو نه سابو. هاتو قاقابوسته، واهیل خو مارا فاندرستان دوبو. آسه مان هاچین ابریشما مانستی. ابرانا باد ببرده بو زالاش باورده زیمنانه سر بواره. دارانه هیستابو ولگانه جا چکه چکه فو وستی. ایجور چکه چکه فوو وُستن کی پاک هاتو بوو کی ولگانا فیچالستان دیبی یو اوشونا والای بدابی. داره ولگانه چکه مورواریده مانستن جه داره جور بیجیر فوو وستی. خوروسکلاکه دانه هر تا چکه کی اونه سر فو وستی خورا ایجور والای دایی که خیاله ایتا ودره آب اونه سر فو وستی بی.
ساقوزای ایتا کوچی خاشا گازا گیفته دیفاره کش هاچین لیسکا بوسته چکه پر زئن دو بو. نشاستی فامستن کی خاشه مرا بازه دوبو یا هونه مرا هاچین خو سراشو تسکه تنایی ره واویلان کشئن دوبوو. دارانه خاله مئن خورشید نیمیزگره تی تی یانه مانستن سوسو زه یی. خیاله کی ویریس ویریس آتش جه پرچینه لا شواله بکشه بی، دراز دراز فاکشه بوستی.
سیما مار ردده بزه هیسته حصیرا اوسادان دوبو ببره حایاته پرچینه سر وارگانه تا اونه آب دوچوککه یو خوشکا به. آفه تاب هاچین تازه عروسه مانستن خو دامانا واشادان دوبو هاممه چی سر دتاب دتاب شواله کشان دیلبری کودان دوبویو هیسته دارو درختو واشانا دیل زئن دوبو. پرچینه لا هاچین آتشه مانستن سوسو دپاچستی خیاله کی سوانپالان بیگیرد آفتابا فاندرَد.
سیما خو چوما جه خو مار جیگیفته کیتابا فاندرست. دس درازا کود. کیتابا جه خو پا دیمه ویگیفت. ایتا پیچه آ دس او دس بوکود ایجور کی کیتابا واکونه وانکونه، اونه جلده سر خو انگوشتانا بکشه بازین اونا وازا کود. کیتابه لا سیفیده کاغذا فاکشه باورد بیرون. تا بوبوسته کاغذا کی خیاله هیزارلا بوکوده بی وازا کود. چن دفا بوو که خاندان دوبو خودشام نانستی. یانی نیشمارده بو کی بدانسته بی. هاتو بازام کاغذه سر چوم بگردانه جه جور تا جیر. بازین کاغذا خوو دسه مئن موشتا کود، خوو زانو کشا گیفت. آسه مانا چوم بودوخت.
ایتا چیچینی دوما بیگیفت که جه داره شاخانه مئن بجسته بیرون بامو پرا گیفته شون دوبوو. هاتو چیچینی یا فاندرست تا جه اونه چوم دکفا، دوارست. ایتا نوخته بوبوست. آویرا بوست. بوشو. خوپا انگوشته مرا حصیرپرا واگردانه. دوو واره اونا هونه جاسر واگردانه پاختا کود. حصیر پره دوو واره بجست. سیما دوو واره حصیر پرا واگردانه هونه جاسر چاکوده، بنا. هاتو کی خو پا انگوشتا جه اونه پره سر اوساد، حصیر پره دوو واره راستا بوست کج کجکی بمانست. سیما ایجور کی ایتا گیله گوده یا پاختا کونه خو پایا بنا حصیرپره سر. بازین هاتو خو پایا اوساد حصیر پره بازام سرراستا کود. سیمایا خفتا گیفت. های حصیرپرا خو پا مرا واگردانه یی کی صاف بمانه بازین کی خو پایا جه اونه سر ویگیفتی بازام حصیرپره راستا بوستی. سیما پا ناهان حصیرپره سرو پایا ویگیفتن اینقد درازه بداشت کی سیما کوفر بسر بامو توندا کیتی پا نایی یو  خو پایا ویگیفتی بازین حصیرپرا لقدا گیفتی ایدفا سیما مار کی حیاطه مئن فچمسته خو کارا دوبو سرا راستا کود بیده سیما های پا مرا زنه ایوانه سر. بترسه. خو چادورا که واوسته جه اونه کمر کفتان دوبو دوو واره توشکه بزه سیمایا هوتو فاندرست. خوره خوره خو دیله مئن بوگفته:
-         وای آ کور چره آتو دکفته داره آیوانه جان!؟

بازین ایتا آه بکشه یو دو واره خو کارا بوکود.
سیما ویریشت. بوشو ایتا تیان آب دوکود. تیانا باورد بنا حصیرپره سر. ایجور کی بگه:
-         اسا چی! بازام تانی!؟

هاتو کی حصیرپرا تیانه جیر "من مرا قوربان" فاندرستان دوبو، کیتابه لا کاغذا باورده بیرون. کاغذا  فاندرسته خاندا دوبو کی اونه ماره چوم دکفته سیمایا، هالا سیما خو خاندا جینگیفته بو کی اونه مار واورسه:
-         چیسه کور! بازام تی ره خاندا دری!؟

سیما هوتو خنده مرا بوگفت:
-         آخه پیله ماره گبا خانمه مرا خنده گیره
-         چره
-         آخه بیدین چی بینویشته مره
-         چی بینویشته
-         ایسر لابیل اوسر لابیل تنبله زاکه ره سیبیل....
ماره ایتا پیچه سیمایا فاندرست. کوچه مئن کونه فوروشه صدا بامو:
-         لیباسه کهنه، کفشه کهنه..............می خریم!

همساده داد بزه:
-         بس برار من ایپچه لیباس پیباسه کهنه دارم...بدا تره باورم تیشین پول نخام.

سیما خو مارا فاندرستان دوبو. مار هوتو فیکراشو سیمایا قاقا بوسته نیگا کودی. سیما بوگفت:
-         خاب آیتایا بوگو: ایسر پوره اوسر پوره، تنبله زای وا فه وره!

سیما مار ایجور کی بگه اشان همه بیکاری جایه، اونا فاندرست. سیما بوگفت:
-         جیواب: دوماغ وینیزکه!

هردفایام انا کی گفتی اونه مارا خنده گیفتی. سیما دیل پیله ماره ره بیگیفته بو. پیله ماره هو کاغدذه مئن ایتا پره بنفشه گولا بنابو کی ده هاچین خوشکا بوبو. سیما او کاغذا کیتابه لا بداشته بو.
سیما ایتا آه بکشه یو ویریشت. لیباس دوکود. خو  شانه بوکوده مویانا آینه مئن فاندرسته چاکود. اونه مار واورسه:
-         بازام ترا میرزا قاشم شم چاکودی شون دری کی!
-         قرار دارم
-         کی مرا
-         زیبا مرا
-         کویه
-         بززازانه راسته
-         هاچین دوکان تماشا!؟
-         آها! تماشایام نشا!
خو مرا بوگفته:
-     خاب وختی نتانم ترا بگم چی واستی شون درم کی واستی شون درم! هانه ده! واستی بگم شون درم بززازانه راسته! تونام بیگی دوکان تماشا....

تا اونه مار ایچی بگه سیما بوگفت:
-         من بوشوم!
مار اونه شین هاچین خوشکا زه سیمایا فاندرست ایجور کی خاب زاکه دانه کی نیبه هاتو خانه بینیشینه! تورا به زای. نیبه!؟ خو مویانا جه پیشانی کنار بزه. همساده صدا آمویی کی کوچه سر کهنه فوروشه مرا گب زئن دوبو. دره صدا باموبو کی سیما بوشو پسی دوسته بوبوسته بو. خانه بمانسته ایتا دونیا تسک اونه ره.

هان!

فارسی:
سیما / داستان گیلکی
پس  از باریدنِ باران، عطرِ خاکِ خیس آدم را دیوانه می کرد. درِ خانه های همسایه ها یکی یکی باز شده بودند. بچه ها بازیگوشیهایشان را سر گرفته بودند. گاه گاهی میان بچه های شیطان، آن که جیغ زیاد می زد و صدای جغش می آمد. سرِ آدم را می برد.
یک مارمولک داشت از دیوارِ راست بالا می رفت. بچه شیطانی آمد آن را بگیرد که دُم آن بریده شده، چسبیده به آجرهای دیوار آویزان مانده بود. مارمولک خودش را رها کرده فرار کرده بود.
بالای دیوار از دامنه آن طناب پوسیده ای تاب می خورد. یک پسرکِ بازیگوش تکه گلِ خشک را برداشته، هی بطرف طناب می انداخت تا به آن بزند بیندازد. هر کدام را هم می انداخت از بالای دیوار رد می شد و میان خانه همسایه می افتاد. یک بار صدایی آمد که انگار شیشه ای شکسته باشد. پسرک شیطان  تکه گل خشک در دستش را انداخت و گذاشت در رفت. نماند که صاحبخانه از خانه بیرون بیاید و او را به کتک بگیرد.
خانه همسایه چسبیده به خانه سیما بود. مادر سیما همیشه با زن همسایه دم در می نشست و با گپ زدن کارهای خانه را انجام می داد. یک بار باقلی خیس شده پوست می کند یک بار سبزی پاک می کرد یک بار همینطور می نشست از بیکاری کاموا می بافت. جوری که همینطور بی دلیل دم در بنشیند مردم را نگاه کند تا دلش باز شود.
دلِ سیما شعله می کشید. خانه خلوت انگار دلِ گرفتۀ آسمان بود که همینطور اشک باریده به همه جا پاشیده خیس کرده بود. چشم سیما سرخ شده، سبدِحصیریِ آویزان را خیره نگاه می کرد و دلش به هزار راه می رفت.
زیاد نگذشته بود که باران قطع  شده بود. فریاد آسمان تمام شده بود. دیگر برای خودش هق هقِ پس از گریه داشت. پُشته پُشته ابرهای سیاه بر بال باد نشسته داشتند می رفتند تا از کوهها رد شوند. دلِ هوا داشت باز می شد.
پس از قطع شدن باران، سیما روی پادری،  زانو بغل کرده، نشسته بود. کتابی را که داشت می خواند کنار پایش گذاشت. از داخل کتاب گوشۀ یک کاغذ بیرون زد. جوری که مانند گربه دزدکی از داخل کتاب نگاه می کرد. سیما حواسش نبود. بود و نبود. همینطور خیره شده، سرگشته مادرش را می نگریست. آسمان درست مانند ابریشم می ماند. ابرها را باد برده بود تا بر زمینهای له له زده از تشنگی ببارد. از برگهای خیس درختان چکه چکه می چکید. طوری چکه ریختن که درست این جور می ماند که برگها را فشرده باشی و آنها را تکان می دادی. چکه های برگ درختان مانند مروارید از بالای درخت فرو می باریدند. خروس هم با هر چکه که برسرش می ریخت خودش را جوری تکان می داد که انگار یک سطل آب روی سرش ریخته شده باشد.
توله سگ کنار دیوار یک استخوان کوچک را چنان به دندان گرفته بود که لوس شده دست و پا می زد. نمی شد فهمید که با استخوان داشت بازی می کرد یا با همان حوصلۀ سر رفته، تنهایی را به سخره می گرفت. خورشید در میان شاخه های درختان مانند ستاره سو سو می زد. گویی که ریسه ریسه آتش از لای پرچین شعله بکشد، دراز داز کشیده می شد.
مادرِ سیما حصیر خیس از پاشیدن باران را برداشت برد تا روی پرچین حیاط خانه آویزان کند که آب آن بچکد و خشک شود. آفتاب مانند تازه عروس دامنش را گسترده بود روی همه چیز تابان تابان شعله کشان داشت دلبری می کرد و درختان خیس و علفها خیس را دل می برد. از لای پرچین درست مانند آتش سوسو پخش می شد انگار که آبکش را جلوی چشم بگیرند و خورشید بنگرند.
سیما چشم از مادرش برگرفت به کتاب نگاه کرد. دست دراز کرد. کتاب را از کنار پایش برداشت. کمی این دست آن دست کرد طوری که کتاب را "باز کند باز نکند" انگشتش را روی جلد کتاب کشید سپس آن را باز کرد. تکه کاغذِ میان کتاب را بیرون کشید. کاغذِ تاشده را که انگار هزار لا تا زده باشند باز کرد. چند بار بود که می خواند خودش هم نمی دانست. یعنی نشمرده بود که دانسته باشد. همینطور باز هم چشم روی کاغذ گرداند از بالا تا پایین. سپس میان دستش مشت کرد. زانویش را در بغل گرفت. به آسمان چشم دوخت.
دنبالِ یک گنجشک را گرفت که از میان شاخه های درخت جهیده بیرون آمده بود پرگرفته داشت می رفت. با انگشت پایش لبه حصیر را برگرداند. دوباره آن را سر جایش گذاشت، درستش کرد. همچین که انگشت پایش را از روی لبه برداشت، لبه حصیر دوباره بلند شد. سیما جوری که یک تکه گِل سخت را زیر پا له کند، پایش را روی لبه حصیر گذاست. بعد همچین که پایش را برداشت لبه حصیر باز سر بلند کرد. حوصله سیما سر رفت. کفرش در آمد. هی لبه حصیر را با پای خود بر می گرداند که درست بماند سپس پایش را از سر آن بر می گرفت، باز لبه حصیر بلند می شد. پا گذاشتن سیما روی لبه حصیر و برداشتن از روی آن اینقدر طول کشید که سیما حوصله اش سر رفت. تنداتند پا می گذاشت و پایش را بلند می کرد. بعد لبه حصیر را زیر باران لگد گرفت.  ناگهان مادر سیما که در حیاط خانه خمیده داشت کارش را می کرد سر بلند کرد دید سیما هی با پا روی ایوان می کوبد. ترسید. چادرش را که بازشده بود از دور کمر می افتاد گره زد به سیما همانطور نگاه کرد. با خودش در دل گفت:
-          وای این دختر چرا اینطور به جان ایوان افتاده!؟

سپس یک آه کشید و دوباره کارش را کرد.
سیما بلند شد. رفت یک دیگ را پر آب کرد. دیگ را آورد روی لبه حصیر گذاشت. طوری که بگوید:
-          حالا چی!؟ باز هم می تونی!؟

همینطور که به لبه حصیر با حالت از خود راضی نگاه می کرد، تکه کاغذ را از لای کتاب بیرون آورد.  چشم دوخته به کاغذ داشت می خندید که چشم مادرش به سیما افتاد. هنوز سیما خنده اش را نگرفته بود که مادرش پرسید:
-          چیه دختر! باز هم با خودت می خندی!؟

سیما همانطور با خنده گفت:
-          آخه حرفهای مادربزرگ را می خونم خنده ام میگیره!
-          چرا؟
-          آخه ببین چی برام نوشته!؟
-          چی نوشته؟
-          این سر آبِ دهان، آن سر آبِ دهان؛ برای بچه تنبل سیبیل میشه!

مادر کمی به سیما خیره شد. از کوچه صدای کهنه فروش آمد:
-          لباس کهنه.... کفش کهنه............می خریم!

همسایه داد زد:
-          بمان برادر من کمی لباس کهنه دارم...بذار بیارم برات مال خودت پول نمیخوام.

سیما به مادرش نگاه کرد. مادرش همانطور بفکر فرو رفته به سیما خیره می نگریست.  سیما گفت:
-          خوب این یکی رو بگو: این سر پُره، اون سر پُره، بچه تنبل باید غورت بده!

مادرِ سیما طوری که بگوید اینها همه اش از بیکاری ست، سیما گفت:
-          جواب: آب دماغه!

هر بار هم  که این را می گفت مادرش می خندید. سیما برای مادر بزرگش دلتنگ شده بود. مادربزرگ در همان کاغذ یک برگ از گل بنفشه را گذاشته بود که خشک شده بود. سیما آن کاغذ را لای کتابش نگه داشته بود.
سیما آهی کشید و بلند شد. لباس پوشید. موی شانه شده اش را در آینه نگاه کرده درست کرد. مادرش پرسید:
-          باز هم که خودت را درست کردی داری میری!
-          قرار دارم
-          با که؟
-          با زیبا
-          کجا؟
-          راسته خرّازها
-          فقط تماشای دکانها!؟
-          آها. تماشا هم نمی شه!؟

با خودش گفت:
-     خوب وقتی نمی تونم به تو بگم واسه چی دارم میرم واسه کی دارم میرم همینه دیگه! باید بگم دارم میرم راسته خرّازها!  تو هم بگی تماشای دکانها....

تا مادرش چیزی بگوید سیما گفت:
-          من رفتم.

مادرش خشکش زده نگاهش کرد طوری که:
-          خوب بچه نمیشه که همینطور خونه بشینه. بچه دیوونه میشه!؟

موهایش را از روی پیشانی کنار زد. صدای همسایه می آمد که سر کوچه با کهنه فروش داشت حرف می زد. صدای در آمد که پس از رفتن سیما بسته شده بود. خانه ماند ه با با یک دنیا سکوت برای او.


همین.

۱۳۹۵ آبان ۲, یکشنبه

هاسا گیلچامه: باهاره کشاشونه ره=برای در آغوش گرفتن بهار - گیل آوایی

دارانه ولگ فیشان
خالانه دسکلایه کس بکس

سرسام بیگیفته باد!

جنگل شکماشو باهارا زاستن
زمستان آپا اوپا دره
پاییزا دوارستن!

بیجاران چوم فوچینَد
دمخته اشکلانه مرا
پاییزه دوارستن
باهاره کشاشونه ره.

فارسی:
برگ افشانیِ درختان
دست زدن(کف زدن) شاخه هاست به همدیگر خوردن

باد دیوانه شده است!

جنگل باردار( حامله) شده است برای زاییدنِ بهار
زمستان بی قراری می کند
تمام شدن پاییز را.

شالیزاران چشم بر هم می نهند
با برجای ماندۀ ساقه های برنج له شده

برای در آغوش گرفتن بهار.

۱۳۹۵ مهر ۲۸, چهارشنبه

گیلغزل: می اوروش وارانا توو غوربت دکفتانا واورس


می اوروش وارانا توو غوربت دکفتانا واورس
تاسیانی ایجگرانا تاسیانانا واورس

های نوا گفتن جیگیر تی آیو نالانا هاچین
می جیگیفته آرزو جنگل جوخوفتانا واورس

پورزماته گیلکانا شومه شوم واران واکفت
سرچینا بُونا، نه جاکوو، می بیجارانا واورس

چوله دیلتنگه-نا وارش، چومه ارسُو تاسیان
تاسیانانه فوقوفتن دیلبیگیفتانا واورس

گیلانه جا  گی، می چوم ارسو دیبه وارش بوار!
چومه وارش قولقا گیفتن، دورجه گیلانا واورس

دیل تیشین نیگیفته هرماله نفامی ارسو آ
واشکسه خالانه نالا داره ولگانا واورس

ده دوارسته می نوبه، اخوانه گفتنی!*
وخته می گیله جیوانان، می جیوانانا واورس!!!

دور جه ماری خاکه دیلنازوک بوبوستم ابه رار
گیل آوایی درده دیلا دریا دیلانا واورس

فارسی:
ضجه زدنهای مرا تو از افتادگانِ در غبرت بپرس
ضجه های دلتنگی ها را از دلتنگها بپرس
بیهوده هی نگو آه و ناله هایت را بس کن
آرزوهای دریغ شده ام را از پنهان شدگان در جنگل بپرس
دیرزمانی ست که گیلکها را شومیِ شوم باران گیر داده است
کاه شدن های از برنجکوب را از شالیزاران من بپرس
دلتنگیهای گلِ له شده را باران، اشک  چشم  را دلتنگی( می داند)
از پسِ دلتنگیها برآمدن را از دل گرفته ها بپرس
از گیلان می گویی، چشمم اشک می افتد مانند بارش باران
با اشک چشم بخود پیچیدن را از دور افتادگان از گیلان بپرس
دلِ تو نگرفته تو بندرت اشک وُ آه می فهمی
نالۀ شاخه های شکسته را از برگ درختان بپرس
به گفتاوری از اخوان،  نوبتِ من گذشته است
وقتِ جوانان گیلانِ من، از جوانانِ من بپرس
دور از خاک مادری نازک دل شده ام ابرار( ابرار= داداش!)
دردِ دلهای گیل آوایی را از دریادلان بپرس
.
* اشاره به یک بیت از اخوان ثالث است: رسیده ایم من وُ نوبتم به آخر خط، نگاهدار جوانها بگو سوار شوند

۱۳۹۵ مهر ۲۱, چهارشنبه

هاتویی = همینطوری - گیل آوایی

دپرکستن می خابا گیره یو
خاب می دپرکستنا
و منام خسته جه هر دوتا
فوخوسان ایشمارمه
بیداری سوریه جا یو
خاب
زرخه غوربت می وطنه مئن!
کاشکی
زودتر بوشوبیم ایتا  ده سیاره
ولی
آ خاکه مئن
می مار چی!؟

فارسی:

بیداری خوابم را می گیرد
و خواب
بیداری ام را!
و من هم خسته از هر دو
کابوس می شمارم
بیداری در سوریه
و خواب
غربتِ تلخ در وطن!
کاش زودتر به سیاره ای دیگر کوچ کردم
اما
در این خاک
مادرم چه!؟


۱۳۹۵ مهر ۱۳, سه‌شنبه

ایتاگیلچاردانه!- گییل آوایی

چره دیل غورصه چوم دریا نوبونه
چره دیم قورصه دیل غوغا نوبونه
هیتو کی سربیجیره جنگله راش
چی وستین گیله مرد میرزا نوبونه!

فارسی:
چرا دل غصه، چشم دریا نمی شود
چرا دهان بسته و محکم است(کنایه از توداری و سکوت ) دل غوغا نمی شود
اینطور که سر افکنده است راشِ جنگل
برای چه گیلمرد میرزا نمی شود!


راش یکی از درختان بلند جنگل ست

۱۳۹۵ مهر ۱۱, یکشنبه

هساگیلچامه - گیل آوایی

ابرانه ونگو هیسته جنگله رنگ
آفتاب جوخوس بازه دره
ولگانه رقصه مرا.

گیلانه رونمایه پاییز
تابستانا دوارستن
زمستانا شکم اوسانه زمین
بهاره خوشا دانو
دیل زئن!

فارسی:
گریۀ ابرها وُ موشکِ جنگلِ خیس
آفتاب قایم با شک بازی می کند
با رقص برگهاو

رونمای گیلان است پاییز
پشت سر گذاشتن تابستان
زمستان را باردار شدن زمین
برای بوسیدنِ بهار و
در آغوش گرفتن!


*موشک=موش کوچک/نوعی بازی

۱۳۹۵ مهر ۶, سه‌شنبه

ویدئوگیلداستان: ایتا دریا شواله - گیل آوایی




ایتا دریا شواله
 سه شنبه ۶ مهر ۱۳۹۵ - ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۶
.
ابای جان
وختی باهارا فوتورکستَد
موردابه دیل خون بوارست
تی جوخوفتنه خلوته جا
دریا ایجگره بو یو جنگله تاسیانی.

تی پا مته بمانست شله فورشانه سر
دریا دیل بترکست
وختی تی اوخان
مایاقا دوارست!

تی بوشو پسی
مالا مالا بمانست
انزلی انزلی
شورم  شورم چوم چوما نتانه فاندرستن
ویریز ابای
تی نامه جا
دشته وا، زای وارگانه زاله بترک!
بازام تی یاده
بازام تی داده
آ خاکه اوروش کودن
وخته میدان دکفتن
مرگ ایدفا!
شیون ایدفا!
.
همه جایا ایاز بزه، هیسته چوره بو. داره هیسته ولگان  آفه-تابه مئن هاچین برق زه یی. واشان هیسته حصیره مانستن، زمین سر واشاده بوبوسته بو. آسمانه مئن ایتا پاره شره ابرام ننابو، هاتو صافو آبی یو کی تا او سره دونیا آدمه نیگایا بردی.
گوسکایانو آب لاکون روخانه آفه-تاب دکف کوله سر ، نیمیزگیره گاگلف خوشونه سرا راستا کودید. لانتی دور دوره شر جه آ روخانه لب، آبه مئن جانشورا کونان شویی او روخانه لبو واشانه مئن آویرا بوستی. گوسکایان جوم نوخوردیدی لانتی ترسه جا. زمینا ایجور شورم بیگیفته بو کی پاک خیاله  ایتا پیله کله ورزا دانه مــــــــــــــــــــا بوکونه، اونه  دانه جا آلو زه ئی بیرون.
صوبه سری شون دوبو. دپرکسه زمین خو دسانا وازاکوده دونیایا رونما دان بو. افه-تاب دتاب شبه جا بمانسته پکه-رِه جه عالمو آدم فاگیفته، هامما واج آوردان بو.
ایتا ایتا جه خاک، تومه مانستن، ویریشتیم. جه هادیو منصورو سامو کیوانو داوودو مسودو شهرامو بیگیر تــــــ..................همه تان راه دکفته بیم. شون دیبیم.
هر که ده یی ایتا دونیا ناجه خو کول بنا راه دکفته بو. ایجور کی پاک خورشید واتابه یو خو روشنایه شواله آتشه مانستن همه جا واشانه، راه دبیم.
هرکی ایتا را بوشو.
هادی بودو بودو بوشو خو زاکانا بیدینه. خو مارا بیدینه . خو برارا بیدینه. کی، کویا ایسا. کی چی کونه، کی چی بوبوسته.
منصور هاچین سرسام بیگیفتانه مانستن شون دوبو مردوم مئن وامجه کی، چی بوبوسته دَه، چی کونه ده، چی دارده، چی نارده، چی خایده، چی نخاید.
سام خو ماره ره هاچین واهیلا بوسته، قرار ناشتی.
هرکی ایجور تاسیانی بیگیفته هاچین اوروش وار، هاتو شون دوبو ایجور زالاش باورده آدمانه مانستن کی ایچکه اودوشه.
هادی هالا خوشانه خانه فانرسه، دیفاره سر خو ریفقانه عکسا نیده. هرتا دیفاره بینویشتا خاندی یو ایتا آه کشه یی چی بوبوسته داره. چی بوبو، کی بامو، کی بوشو، کی ایسا کی نه سا.

هرجا ایجور آ روو، اوو روو،  بوبوسته. هی جا، هوجا نوبو کی بوو. زاکان پیللا بوسته، پیله بوستان پیرابوسته، پیران دمرده بمرده بوشوبید.
رایان ده هوو رایان نیبید. نه خیابانان نه کوچان، نه باغان نه بولاغان. روخانان دمرده، داران بکنده، روبار، هاچین ایتا وازه زخما مانستی رشته جانه مئن کی هرکی بامو ایموشته نمک اونه زخمانه سر فوکود. رشت کشیده مرا خوو روو یا سورخا کوده داشتی.
رادواران، دمرده آدمانی بید کی خوشانه ایتا دریا غمو غورصه مئن مثاله ایتا دریا ابه باورده چکال، فورشانه فانرسه، بیجیر بوجور شویید. هی کس کسکسه ره کس نوبو. نه یاری ناهابو، نه یاور دان. هرکس خو کلا کاشتان دوبو. آدمان پاک خیاله آدمِه دباخته، واکوده کورانه شب بیگیفته بید. سیایی بیداد کودی یو همه تانه ره رخشان کشه یی. ماسکایان بوبوسته بید کسکسانه کس.
کسکسانه کس خودایو بی کسانه کس خودا
 کس کسانه کس فادایو بی کسانا کس ندا

هاتو را دکفته بید. هر کی شون دوبو خو خانه، خو لانه، ایجو خو سراخوره ناجانه چانا دوَده. 
کیوان فاره سه بو خو خانه. هاما ده یی هی کس اونا نیده یی.  هاتو قاقا بوسته فاندرستان دوبو.
کیوانه پیله برار خو زناکه سر داد زنه:
-     نخام ویریزم زن! بدا، ئی ساعتام اگه بیدارا نبم ئی سات کمتر غورصه خورم. کمتر مرا واپیچم دیپیچم جه انهمه شومه-ننگ کی جه درو دیفار وارستان درده!

کیوان ایتا آه کشه یو خومرا گه:
-          من انهمه ناجه مرا ویریشتم بیدینم چی کودان درَد بازین اون خایه وینریزه تا.............

هاتو فکرا دوبوکی اونه برارزنه صدا ایه:
- انهمه چیزان!، خاب تی چوما واکون بیدین. همیشک کی نشا غمو غورصه یو ناجا دئنو جوخوفتن. جوخوفتنو جوم نوخوردن، مردنه.

کیوانه برار هوتو چوم فوچه گه:
- کُون همه!؟ هرچی آدمه جان ول تاوه ده شواله کشانه، ناها، بازین هرچی یا کی ناجه داری یو تاوان بدا داری یو دان دری، ننا!

هادی تازه فاره سن دوبو خو پئره خانه. پئر نه سابو مار نه سابو. زای انه شین هاچین بوبوسته ایتا پیله مردای. هادی اونا خاستی کشاگیره بوو بکشه نازاده ایدونیا ناجه مره اونه ره بگه بیشتاوه. هادی هامما ده یی  هادیا هی کس نیده یی. هادی چوم فوچه پسی خو ارسویانا دیل فادا آه بکشه.

منصور خیاله دورفکه جور ایسابی. خو دسانا موشتا کوده ایدونیا ایجگجره مرا داد بزه. جنگل هاچین اونه ره تاسیانی کودان دوبو. 

هادی منصور سام کیوان داوود مسود شهرام..................همه تان بیگانه آشنا بید خوشانه خاکه مئن. ایتا ایتا واگردستد خوشانه جخترانوشو جایان. مثاله آفه تاب کی بوشوبی کویانه پوشت تا صوبه سری بوجور باید ایتادریا شواله کشان دونیایا دپرکانید.

فاندرستان دوبوم. پاک خیاله کی ایتا جنگلا دوارسته، کویانا واچکسته، دونیایا فوقوفته، گورخانه مانستن ایجگره زئن دوبوم کی جه خاب دپرکستم.
هاچین چفه عرق، دوو بالا بجسته، چوم واکودم. درجه که جا ایتا کشکرتا بیدم داره خاله سر کی ولگانه مرا پاک والای خوران اسا ویریز، آکه وینریز، رقصا دوبو. ایچکه ارسو می چومه جان رابه کودان دوبو.
هاچین ایتا دونیا تاسیانی می جانه مئن ول بکشه.

هان.

فارسی:



یک دریا شعلۀ آتش 

آبای[1] جان
وقتی به بهار یورش بردند
دلِ مرداب خون بارید
از پنهان شدنت در پنهانگاه
ضجۀ دریا بود وُ دلتنگیِ جنگل
جای پای تو ماند بر ماسه های نرم
دلِ دریا ترکید
وقتی هوار تو
از میانۀ دریا گذشت!
پس از رفتنت
مالا[2] مالا ماند
انزلی انزلی
مه مه است چشم چشم را نمی تواند دیدن
برخیز آبای
از اسم تو
دشته وا[3] ، بچه می اندازد، از هراس دل ترکیدن!
.

شبنم همه جا را خیس خیس کرده بود. برگهای خیسِ درخت میان آفتاب برق می زدند. علفها مانند حصیرِ خیس روی زمین گسترده شده بود. میان اسمان یک تکه ابر هم نبود. همینطور صاف و آبی نگاه آدم را تا آن سرِ دنیا می برد.
قورباغه ها و لاکپشتها بر کنارۀ آفتاب افتادۀ رودخانه، گاه گاه چشمشان را باز کرده سر بلند می کردند. مار  آن دورها از این طرف آب تا آن طرف آب شنا کنان می رفت و میان علفها گم می شد. غورباغه ها از ترس مار جُم نمی خوردند. زمین یک جور مه گرفته بود که انگار خیال است یک گاو نرِ بزرگ مــــــــآ کشیده از دهانش الو بیرون می زد.
بامداد داشت می رفت. زمینِ بیدار شده دستانش را باز کرده داشت دنیا را رونما می داد. آفتاب، خمودگیِ  مانده از شب گرفته، جای آن همه جا را گرم کرده بود.
یکی یکی از خاک، مانند نشاء برنج بلند شدیم.از  هادی وُ منصور وُ سام وُ کیوان وُ داود وُ مسعود وُ شهرام بیگیر تـــــــــــا..... همه مان بلند شدیم. داشتیم می رفتیم.
هرکس را می دیدی یک دنیا حسرت بر دوش گذاشته راه افتاده بود. یک جور که انگار خورشید تابیده باشد و مانند روشنای شعله آتش همه گسترده شود، راه افتاده بودیم.
هر کسی به راهی می رفت.
هادی دویده می رفت بچه هایش را ببیند. مادرش را ببیند. برادرش را ببیند. کِه کجاست، کِه چه می کند، کِه چه شده است.
منظور انگار مانند سراسیمه شده ها داشت می رفت میان مردم بگردد که چه شده اند چه می کنند چه دارند چه ندارند چه می خواهند چه نمی خواهند.
سام برای مادرش سرگشته شده قرار نداشت.
هر کسی یک جور دلتنگ شده قرار نداشت. همینطور داشت می رفت یک جور مانند آدمهای تشنه که یک چکه  را بنوشد.
هادی هنوز به خانه شان نرسیده بود که روی دیوار عکس رفیقهایش را دیده ندیده، نوشته های روی دیوار را خوانده نخوانده یک آهی کسید که چه شده است. چی شده که آمد که رفت که هست که نیست.

هر جا یک جور، جورِ دیگر شده است. هیچ جا همان جا نبود که بود. بچه ها بزرگ شده بزرگها پیر شده پیرها غرق خود شده مرده شده. راهها دیگر همان راهها نبودند. نه خیابانها نه کوچه ها نه باغها، رودخانه ها خشکیده، درختان کنده شده رودخانه رشت انگار مانند یک زخم باز را می ماند بر جانِ رشت، که هر کسی آمد یک مشت نکمک روی  زخمها ریخته ریخته باشد. رشت مانند اینکه باسیلی رویش را سرخ نگه دارد شده بود.
رهگذران، آدمهای مرده غرق شده ای بودند که در یک دریا  غم و غصه شان مانند تراشۀ چوبی که آب دریا به ساحل آورده باشد بالا پایین می شدند. هیچ کس برای کسی، کس نبود. نه یاری بود نه کمک رسانی. هر کس سر در مشکل خود داشت و حرف خودش را می زد. آدمها انگار مانند آدمهای باخته، کورهای چشم بازِ شب گرفته شده بودند. سیاهی بیداد می کرد و برای همه شکلک در می آورد. دلقکهایی که کسِ کسها شده بودند.
خدای کسِ کسها خدا و خدای بی کسها خدا
به کسِ کسها کس داده و به بی کسها کس نداد

همینطور راه افتاده بودند. هر کسی می رفت به خانه خودش لانه خودش حسرتهایش را سر آورد.
کیوان به خانه اش رسیده بود. همه را می دید هیچکس او را نمی دید. همینطور حیران شده داشت نگاه می کرد.
برادر بزرگ کیوان سرِ زنش داد می زند:
-          نمی خوام زن. بذار یه ساعت هم اگه شده بیدار نشوم. یه ساعت کمتر غصه بخورم. کمتر بخودم بپیچم تاب بخورم از این همه ننگی که از در و دیوار داره می باره!

کیوان آهی می شکد و با خود می گوید:
-          من با این همه حسرت بلندشدم ببینم چه دارند می کنند بعد اون نمیخواد بلند شه تا..............

همینطور بفکر رفته بود که صدای زنِ برادرش می آید:
-          این همه چیز! خوب چشمت رو باز کن ببین. همیشه که نمیشه غم و غضه و حسرت رو دید پنهان شد. پنهان شدن و نجنبیدن، یعنی مردن!

برادر کیوان همانطور با چشمهای بسته می گوید:
-          کدوم همه!؟ هر چی که آتش به جونِ آدم میندازه شعله می کشه هست، بعد هر چی که آدم حسرتشو داره و تاوانشو میده نیست!

هادی تازه داشت به خانه پدرش می رسید. پدر نبود مادر نبود. بچه اش درست یک مرد بزرگ شده بود هادی می خواست او را در آغوش بکشد بو بکشد ناز بدهد با یک دنیا حسرت بگوید بشنود. هادی همه را می دید هیچ کس هادی را نمی دید. هادی پس از چشم بر هم گذاشتن دل به اشکهایش داده آه کشید.

منصور انگار بالای درفک ایستاده بود. دستهایش را مشت کرده با یک دنیا ضجه داد زد. جنگل برایش واقعاً دلتنگی می کرد.
هادی منصور سام کیوان داود مسعود شهرام............همه شان بیگان آشنا بودند در خاک خودشان. یکی یکی به جاهای فراموش نشده شان برگشتند. مانند آفتاب کی پشت کوهها رفته باشد تا در بامداد بر آیند یک دریا شعله کشان دنیا را بیدار کنند.

داشتم نگاه می کردم. درست انگار که یک جنگل را پشت سر گذاشته از کوه بالا رفته دنیا را به خشم گرفته، مانند تُتدر ضجه فریاد می زدم که از خواب بیدار شدم.
تماماً خیس عرق، از خواب پریده چشم باز کردم.  از پنجره یک زاغی را دیدم که بر شاخه دریک با برگ  تاب خوران، حالا بلند شو کی بلند شو، رقص می کرد. یک قطره اشک از چشمم جاری شده بود.

درست یک دنیا دلتنگی در جان من شعله کشید.


همین!
.

[1] مایاق اسمی ست که در بخشی از دورهای دریا گفته می شود جایی که آب دریا نسبت به نزدیکی ساحل، زلالتر و شفافتر است.
[2] در انزلی به ماهیگر مالا می گویند
[3] بادهای دریا در انزلی هرکدام اسمی دارند که به تناسب جهتی که می وزند، نام گذاری شدند. دشته وا یکی از آنهاست

۱۳۹۵ شهریور ۶, شنبه

کو را شا شون هاتو کی دیل آویره - گیل آوایی

کو را شا شون هاتو کی دیل آویره
خایه عالم جه تی ارسو دیمیره
تی دیله کی خانی گوسن دوخونی
جه هیلوی دیل تیشین وا ول بیگیره!

فارسی
کجا می توان رفت همینطور که دل گم شده است
می خواهد عالم از اشک تو غرق شود
برای دلِ تو که گوسندوخون* می خوانی
از هیلوی دلِ تو باید آتش بگیرد


*هیلوی یکی از آوازهای پرسوزِ گیلکی ست. گوسن دوخون= فراخواندنِ گوسفند، یکی از گوشه  های آوازیِ گیلان  است.

۱۳۹۵ مرداد ۲۶, سه‌شنبه

هاساگیلچامه : بیجار - گیل آوایی

بیجارانه واشاده سفره
تا چوم دکف.

کوتام 
بیجارانه چومه.

رخشان کشه مترسی
چیچیننه چاپلا

کوندوجه آپا اوپا
بج دواره سراشو

چی شناق باموخته بیجار
نشاکاره بیدریغی جا!

فارسی
سفرۀ پهن شدۀ شالیزار
تا چشم کار می کند
آلاچیق چشم شالیزار است
شکلک در می آورد مترسک
دست زدنهای گنجشکان
انبارِ برنج این پا آن پا می کند
از سقف بگذرد برنج
چه قدردانی آموخته شالیزار
از بی دریغیِ شالیکار!
.