۱۳۹۲ دی ۱۷, سه‌شنبه

جوخوفته داد - داستان گیلکی با برگردان فارسی- گیل آوایی




جوخوفته داد
داستان گلیکی با برگردان فارسی  
آ داستان پیشکشه ماران و پئرانه تهیدسته
می خاکه کی ایتا دونیا عاطفه یو مهره مرا
زندگی یا معنا ببخشده ولی غارت بوبوستده یو
بی پناه بمانستد. بوجور نیشینانه فریبکار و
بی وطن سیاه روزگاره آشانا رقم بزه دارده.
ببه او روز کی آمی خاکه مئن همه چی ایتا
اندازه قسمت ببه. تنگدستی یو بی پناهی
پاک چینا ببه.

1
خیلی زماته کی نه خوزیمینه سر بیجار بکاشته داره یو نه خو خانه مئن خوپایا درازا کود! یاده او روزان کی دکفه، مرداکه پاک تورابه! اونه دیل شواله کشه تومامه اونه جانا گورشا کونه!
وختی ایشکوره برنجا دینه کی زنای تی یانه مئن اورشین کونه خو چومانا فوچینه چوبی صوندوقا یاد آره کی دومسیا برنج مورواریده مانستن چوما قاقا کودی یو کیشکانه ره فوکودئ! بازین کولشکنا کی خو کیشکانا خو دور جیما کوده بو ناز دایی زناکه صدا تومامه جایا دوارستی کی داد زه یی:
- تی تی ت ت.........................................ی
مرداکه دیل نخواستی ده خو چوما واکونه ایشکوره پلایا فاندیره کی زنای گیجه مرغانه مانستن بوشقابانا فاندره کی یانی:
- چوتو قسمت بوکونه کی هامه تانا فارسه!؟
زاکانه دادو فریاد مرداکه گوشا کرا کوده:
- آخه پئر چقد واسی خالی پلایا بوخوریم گب نزنیم!؟ تا هسا چی بوکودی کی ایدفا شکم سیرایی آمره ناجه یه!؟
مار بگب ایه:
- بوخورید خودایا شوکور بوکونید کی هانام یافیمی شیمی ویرجا بنیم ویشتایی نیمیرید! شومان عاقبت بخیر بیبید! آمی جان بوگذشته داره!
مردای ایتا پیچه کونامجان کونه تاب ناوره ویریزه زناکا گه:
- من شون درم میدانه سر
زنای ده عادت بوکوده بو کی بیشتاوه مردای شون دره میدانه سر! حوکمن واگردسه نه هرچی بوپوخسه خیارو بادمجانو پامودورا دسمال دوه ده آوره بخانه!
راستی راستی یام زناکه ره توفیر نوکودی کی مردای چی آوره !
وختی زنای او روزانه یاد دکفه اونه دیل زالاش آوره! او روزانی کی شویی باغه می یان توربو ککجو پامودور چه یی فته فراوان!
دیل خوشانی مرا یاد آوره آیوانه جور باغا فاندرستی کی همه چی اونه مئن دوبو! نارنج داره شاخه جلاسته بو جه نارنجان. آغوز داره سر آغوز واجه بو بی حیساب!پرچینه پوشت گوماره من والشو کامپوره قیامت کودی!
آربا خوجو خاشه به یو سه وخته آنجیل هر ایتا ایتا آپاره قد تا تی دیل بخاستی بی!
صوبان مردای عادت داشتی شورم بزه جانه مرا آنجیل دارا واچکستی بی ایتا زیبیل آنجیل بیچه بی! صوبانه اونه عادت بو کی ایتا بوشفاب آنیجل بمانستی بی سفره سر. سیا آنجیلو سه وخته انجیل چی چی نیو کلاچو کشکرته ره چرچر بو!
زناکه دیلا آتش گیره وختی خیالا شه یاد آوره!
پیله دختر کی همیشک مورغه لانا پاستی مورغانه آکه مورغه کونه جا کفه کی اون اوسانه بشه مورغانه دشکن چاکونه!
پیله پسرام تابستانان اونه کار بو آغوز داره لچه سر بینیشتی بی همساده خانا چوم بودوختی بی. بیچاره زنای وا خو چیلیکا دورسینه بی داده مرا:
- آخه جانه مرگ نوبو نخایی جه داره سر بایی بیجیر!؟
کوچی پسر هو رزه سر نیشتی هلاچین خوردی کی زنای هرسال جه اونه غوره واستی هافتایی هافتایی آب غوره بیگیفته بی یا دوشاب چاکودیبی زمستانه ره!
کوچی پسره دوماغ وینیزک همشک جلاسته بو. زناکا خیلی اذیت کودی. زنای یا واستی اونه دس آسنیه دوماغ وینیزکا پاکا کودیبی یا اونه دیره تومانا بوشوستی بی! بیچاره زنای خوره گفتی:
- آخه نانم چره آ زای تومان دیرین بیرون بامو!؟ کونه خوشکی بیگیری تو زای!
مردای تاب ناوره. را دکفه شه بیرون. تنگه کوچا تومانا نوکوده صابخانه فاره سه. مردای ایتا خوس کونه بلکی صابخانه کی اونه پسره سلاماله، اونا بیدینه. ولی اون گابه مانستن خو رو واگردانه داره شون دره. ناچارن واورسه:
- مشته غولام زود تاتیلا گودی!
مشته غولام ایجور جیواب ده کی مرداکا خفتا گیره جه اون. خوره خوره گه:
حقا کی چارپاداری!؟ هلا دوب دوبه تویه کوسمشنگ!
مردای هرتا قدم اوسانه ایچی گه! پاک تورابو داره! خوره خوره گب زنه:
- آخه نانم چره می کار آتو توشکه بوخورده داره! آن همه جان کنش! آنهمه بودو بودو!؟ آخه ایتا چاردیفاری مره نمانسته کی آ سره پیری آخانه اوخانه سیپیلو سرگردان نبم!
خو سرا راستا کونه دینه تومامه مردوم قاقیدی! بی شات تو خوریدی!
ایتا خوره فوش دیهه! ایتا دیفاره کش نیشته سبج کوشتان دره! اویتا شیب زٍن دره! ایتا دس به یخه بوبو داره! ایتایام زناکه مرا چانه زن دره! های کرا گه:
- آخه زن! من چی بوکونم!؟ می نان خیاله بشاخه آهو دوسته نا!
مردای خو دیله من گه:
- دانم! دانم چی گی! من ترا فامم!
چن سالی نوگذره کی زاکان هرتان شه ده خودشانه خانه. زناکام ده مرداکه دس زل-له بامو پسی ایتا روز آیتا زاکه ویرجا ایسه ایتا روز اویتا زاکه ویرجا!
مرداکام ده کوسخولا بوبو. همه کسا واکفتی. خورا نتانستی بداره. از وختی کی ناخوشا بوبو ده راه دوار خو تومانه مئن دیمیشتی.
اونه پسرانام جه خوشانه زناکانه دس و اونه دخترانام جه خوشانه مرداکانه دس، نیارستیدی پیره مرداکا خوشانه خانه مئن بدارید.
مردای بوبوسته بو هاچین شالیکی! نه احترامی نه پرستاری یی! نه جایی نه مکانی!؟ آخر پسی پیله پسر دیلا بزه دریا پئرا ببرده خو ویرجا اونه ترو خوشکا کونه.
مردای روز بروز بدترا به. بیرون شویی ده واگردستنه رایا نتانستی بیافه. خو شهره مٍن کی پیرابوبو آویرا بوستی!
ایتا ستاره مانستن خیاله کی بکفته بیجیر گیل گوده بوبو! پاختا بو! خاکا بو! هو مردای کی چوقاله گیلا شوخم زه یی چاکودی لاب موروبا! بازین پیشکاول بزه پسی، زناکان تته رج ایساییدی یو بیجاره مئن اواز خانان نشا گودیدی! مرداکه موشتا گاب نوخوردی! ایتا داهان داشتی هیزارتا خنده!
ایروز مردای ساکیت ایتا اوتاقه گوشه درازا بو. او روز هامه تا روزانه مرا فرق کودی. مردای خیال کونی سوبوکا بو داره. بوبوسته بو لاب ایتا پر! فقط خاستی خو زناکا بیدینه. آرامه خو پسرا گه:
- پسر...پسر... خودا ترا بداره مرا ببر تی ماره ویرجا. می دیل نانم چره آتو واهیلا بو داره! می دیم پرا پاک شه بزه داره!
پسر کی از خودا خاستی پئره دس ایتا پیچه جیویزه. سه شوماره مرا پئره بره خو خاخوره خانه کی اونه مار اویا ایسابو.
خاخوره خانه پرچینه کون کولوشکن اورشین کودان دوبو. اونه کیشکایانه جیک جیک تا او طرفه محله شویی. خاخورام چاچه دیمه تشتا بنابو رخت بوشوره.
مارام آیوانه سر خو کودری چادرا واشاده بو ایتا عالمه نخو سوزنو پینیک پاره مرا بودوج وادوج کودان دوبو.
هامه نفری مرداکا فاندرستی دئ. هیشکی نخاستی اونه بداره. مار خودش دختره مهمان بو!
خولاصه مرداکا درازا کونید ایوانه سر.
دختر شورو بوکونه صارا می یان خو سرا چاچه دیمه خرتو خشاک شوستنه مرا گرما کونه. مار مرداکا فاندره زناکا خوشکا زنه! خوره خوره گه:
- مرداکه چوم چره آتو برق زنه!؟ پاک او جیوانی روزانه مانستن مرا نیگا کونه!؟
مرداکا کی جوتیکی واکفته داره خو دسا درازا کونه زناکا ایشاره مرا گه:
- بی یه. بی یه موترم....بی یه می ویرجا...بی یه ....می دیل نانی ایتا دونیا تره تنگا بو داره!
زنای خیاله کی جادو بوبو داره. قاقا بوسته را دکفه شه مرداکه ویرجا دس درازا کونه مرداکه دسا گیره.
مرداکه چوم مثاله ایتا زالاش باورده کی آشپلو پلایا فوتورکه! ایتا پیله نزه یی! هاتو زناکا فاندرستی! خیال کونی زناکه مرا بوشو داره او دور دوران.
او روزانی خوش خوشانی! جیوانی روزان کی مردای او قورقوشوم بازونه مرا کله ورزا گردنا چمانه یی! او روزانی کی هامه چی ناهابو فته فراوان!
دونفری چی کارانی کی نوکوده بید!؟ خیال کونی هاسایه کی بیجار مرزه سر قلنار بوخورده زناکا فوتورک بزه داره! زناکه خنده صدا تومامه بیجارانا دوارسته! زنائ خنده مرا گه:
- ایمسال وا جوکول ایپچه ویشتر اوچینیم تا آمی همسادانا فارسه. خودا آگه بخایه چن قوطی برنجا وا بوفروشیم بیشیم گردش ایپچه آمی دیل واوه! دمردیم ایا!
مردای خیاله کی سالانه ساله نوخوفته داره. هاتو لسا بو درازا کشه داره کی زناکا حسودی به! مرداکا فاندره دینه سوبوک سوبوک واخابا شو داره اما خو چوما وازا کوده بوجورا فاندیرستاندره. پاک خیاله کی مخمله ابرانه سر سوارا بو داره شون دره!
زناکا یاد آیه تازه عروس بو خو مرداکه مرا بازو ببازو شون دوبو اولی شبا با هم بیبید. آخه تا او وخت بیشتاوسته بو کی چی شبی ایسه! زناکا یاد آیه کی جه او شبه پسی چقد مرداکه مرا لاب ایتا بوبو بو!
زنای گه:
- یاده ترا حوسین آمی پیله پسر بدونیا باموبو خاستی ایتا اوتاق ده کونه خانا بچسبسه چاکونی! ایوار بیده ییم کونه دیفار فوروز آمون دره بجایی کی فرار بوکونیم دونفرئ دیفارا چاردسی سکت بزه ییم تا فون گرده! بازین تو خنده مرا بوگفتی کی:
- عجب بی فکری ایسم من!؟ آگه دیفار فوگوردسه بی آمی سر!؟ چی خاستیم بوکونیم!؟ خودایا شوکور فون گردسه! خودا نخاستی!
زنای خنده مرا ایدامه ده گه:
- او اوتاق آخر پسی تی جا بوبو بو! هر وخت کی قار گودی شویی هو اوتاقه مئن! اون قد آواز خواندی کی می داد بیرون آمویی! تا اینکی سرآخر آموییم تی ویرجا تی مرا آشتی کودیم!
حوسین حوسین...کاشکی او دیفار فوگوردسه بی آمی سر تا آنهمه سختی نکشه بیم! تو ایجور دربدر من ایجور! تومامه عومرا جان بکن بازین ایتا چارک زمین نداری کی تی سر اویا فوروز باوری!
زنای هاتو مرداکا قاقا بو بو کی :
- مار...........مار...........چره می پئرا اوتو فان دری!؟
دختره صدا بو کی زناکا واخبردارا کوده کویه ایسا! واگرده خو دخترا نیگا کونه دینه چاچه دیمه نیشته. خو دور و برا فاندره اونه یاد آیه کی چی بوبو داره!
ایتا دس مرداکه دس ایتا دس اونه مویانه مئن.
مرداکه چوم پیله نزه یی ده!

 تمام

برگردان فارسئ " جوخوفته داد " = نهفته داد

پیشکش به همه مادران و پدران تهیدست دیارم که با دنیایی از عاطفه و مهر زندگی را معنا بخشیدند و غارت شده و بی پناه ماندند.و بالا نشینان فریبکار و بی وطن، روزگارسیاه اینان را رقم زدند. باشد که در سرزمین بلازده مان همه چیز به تساوی تقسیم شودو تنگدستی و بی پناهی ریشه کن گردد. ( گ.آ)

سالهای سال است که نه در شالیزارش کشت و کاری داشته و نه در چهاردیواری از آنِ خود سر فرود آورده است. یاد آن روزها که می افتد، دیوانه می شود. آتش درونش زبانه می کشد، تمام جانش را در فرا می گیرد.
وقتی می بیند همسرش پلوی پخته شده از خورده ریزهای برنج را در دیگ هم می زند، چشمهایش را بر هم می نهد وصندوق چوبی ای را بخاطر می آورد که برنج دٌم سیاه مانند مروارید درآن چشمها را خیره می کرد.
زنش، مرغ را که جوجه هایش دور او جمع شده بودند، ناز می داد و با چهل تاس[1] برای مرغ و جوجه ها از همان صندوقی دانه می ریخت که پس از محصول لبالب برنج پر می شد و مصرف یک سالشان تا سال بعد بود. صدایش تمام محله را پر می کرد که به صدای آهنگینی می گفت:
-         تی تی تی تی ت.....................ی
پیرمرد نمی خواست چشمهایش را باز کند و شٌلهء خرده برنج را ببیند که زنش گیج مانده بود چگونه در بشقابها قسمت کند تا به همه برسد!
صدای اعتراض بچه ها در گوش پیرمرد می پیچد که می گویند:
-     آخه پدر! چقدر باید برنج بی خورشت بخوریم و حرف نزنیم!؟ تا حالا چه کار می کردی که یک بار شکم سیر هم برای ما حسرتی شده است!
مادر به اعتراض پاسخ می دهد:
-         بخورید و خدا را شکر کنید که این را هم می یابیم و از شماها پذیرایی می کنیم! شماها عاقبت بخیر بشوید! از ما گذشته است.
پیرمرد کمی جابجا می شود، تاب نمی آورد. درحالیکه بلند می شو به زنش می گوید:
-         من می روم تا سرِ میدان، برمی گردم.
برای زنش عادت شده بود که بشنود شوهرش سر میدان می رود. حتما" هنگام برگشتن هرچه خیار و بادمجان و گوجه ی پوسیده را در دستمال می پیچد و به خانه می آورد.
براستی هم برایش فرقی نداشت که پیرمرد چه چیزی با خود می آورد! همینکه سفره خالی پهن نکندو چیزی درست کند که در بشقابِ بچه ها بگذارد! هنر کرده است! روزگاریست که همه بنوعی گرفتارند و پرخاشگر، هرکس در پی آن است که خر خویش از پل بگذراند!
وقتی زن بیاد آن روزها می افتد، دلش غش می رود! همان روزهایی که به باغ خانه شان می رفت و ترب، شاهی، بادمجان و گوجه فراوان می چید!
یاد روزهای خوش آن سالها می افتد که در باغ خانه شان، همه نوع میوه ای یافت می شد. بگونه ای که با دست، آنها را می شد از شاخه ها چید. هر میوه ای که می خواستی! نارنجها شاخه های درخت را به زمین کج کرده بودند. گردو به وفور روی درخت دیده می شد که با یک ضربه چوب باندازه یک زنبیل بزرگ گردو می ریخت. گلابی جنگلی، بۀ ترش، بیشه ی کنارِ پرچین که سرشار از میوه های خودرو
  و تمشک بود .
صبحها شوهرش عادت داشت که ناشتا یک بشقاب انجیر تازه بر سفره صبحانه باشد! درختان انجیر مملو از انجیر های سه وقته، درشتِ زود رس، انجیر سیاه و......... بود که به کلاغها و زاغها و گنجشک ها خوش می گذشت!
هر وقت که بیچاره زن برای بچه هایش تعریف می کرد، دهانشان آب می افتاد. دلِ زن آتش می گرفت!
پسر بزرگ او هر تابستان کارش شده بود بر بالای درختی بنشیند و خانه همسایه را دید بزند! مادرش باید گلویش را پاره می کرد از بس که صدایش کند:
-          آخه جوانمرگ نشی! از اون درخت نمیخوای بیای پایین!؟

پسر کوچکش بر سر همان رَزی می نشست که زن هر ساله از آن انگور فراوان می چید و شیره انگور درست می کرد! از دست پسرک، جانِ زن بلبش رسیده بود.
از دماغ پسر همیشه آب دماغ آویزان بود و او را می آزرد. زن یا می بایست آب دماغش را پاک می کرد و یا آستینهای آب دماغی اش را می شست.
بیچاره زن باخود مئ گفت:
-          آخه نمی دونم چرا این بچه ام تٌنبونشو خراب می کنه! الهی که کون خشکی(یبوست!) بگیری بچه!

پیرمرد تحمل ماندن در خانه را نداشت و بیرون می رود. از کوچۀ تنگ هنوز نگذشته بود که صاحبخانه اش از راه می رسد. پیرمرد صرفه ای می کند تا شاید توجه صاحبخانه را که هم سن و سال بچه هایش بود، متوجه خود کند و سلامی بگوید! اما می بیند که او مانند گاو سرخود را پایین انداخته و می رود. ناگزیر می پرسد:
- مشتی غلام! زود تعطیل کردی!؟
مشهدی غلام طوری جواب می دهد که پیرمرد گٌر می گیرد. با خود می گوید:
-         حقا که چاروادارئ! حالا دور، دورٍ توست کوس مشنگ!

پیرمرد هر قدمی که برمی دارد، با خود چیزی زمزمه می کند:
-     آخه نمی دونم چرا کارم اینقدر گره می خوره! با این همه جون کندن! آخه یه چاردیواری هم برام نمونده که سر پیری آلاخون والاخونِ این خونه و اون خونه نشم!

سرش را که بلند می کند، در می یابد که همه گیج و منگند! همه ول معطلند!
یکی بخودش فحش می دهد! یکی کناردیواری به کشتن شپش هایش مشغول است. آن دیگری سوت می زند! یکی دعوا می کند! و آن یکی به زنش می گوید:
-         آخه زن! من چه کار کنم!؟ نانمان انگار به شاخ آهو بسته شده!

و پیرمرد با خود نجوا کنان می گوید:
- می دونم برادر! من می دونم توچی میگی! من می فهمم که تو چه می کشی!

2
چند سالی می گذرد. بچه ها بزرگ می شوند و زندگی مستقل خود را شروع می کنند. زن هم که ازدست پیرمرد بتنگ آمده بود، روزی خانه این و روزی خانه آن یکی روزگار می گذراند.
پیرمرد هم تعادل فکری نداشت. بداخلاقی می کرد. به همه چیز گیر می داد. کنترل ادرار نداشت. از روزی که بیمار شده بود، راه و بیراه در تٌنبانش می شاشید.
پسرانش هم از دست همسرانشان قادر نبودند که پیرمرد را نزد خود نگه دارند و دخترانش هم از دست شوهرانشان نمی توانستند.
پیرمرد مانند کهنه پارچه دست پاک کنی ای دست این و آن شده بود! نه احترامی! نه پرستاری ای! نه جایی! نه مکانی!
سرانجام پسر بزرگش دل به دریا زد. او را نزد خود برد و تر و خشکش کرد.
پیرمرد روز به روز بدتر می شد. از خانه که بیرون می رفت، راه برگشت را نمی دانست. در شهر خود که در آن بزرگ شده بود، گم می شد.
پیرمرد مانند ستاره ای بود که بزمین افتاد و محو شد. مانند تکه سنگی که در آب عمیقی انداخته باشندش. همان مردی که گل رُسِ شالیزار را چنان شخم می زد و آماده نشاء می کرد که گویی توانمندی اش، غرور شالیزار بود. زنان صف می کشیدند، آواز خوانان نشاء می کردند! و او یک دهان داشت و هیزار خنده!
هم او که به گاهان درو، شبها بر آلاچیق می ایستاد و برنجهای درو شده شالیزار را نگهبانی می داد. هم او که دست خالی خوکها را فراری می داد. مشتش را گاو تاب نمی آورد!
روزی پیرمرد گوشه اتاق دراز کشیده بود. آن روز با روزهای دیگر فرق داشت. پیرمرد گویی بسان پری سبک شده بودو فقط دلش می خواست که زنش را ببیند.
به آرامی رو به پسرش مئ کند و بناله می گوید:
-         پسر....پسر....پسرم! خدا نگهدارت باشد. مرا ببر پیش مادرت. نمی دانم چرا دلم بیتاب اوست. تمام تنم خیس عرق شده است.

پسر که گویی از خدا می خواست از دست پیرمرد خلاص شود، با سه شماره او را به خانه خواهر خویش که مادرش آنجا بود، می برد.
در خانۀ خواهرش، کنار پرچین، مرغ و جوجه هاش مشغول بهم زدن خاکها بودند. صدای جیک جیک جوجه ها در تمام کوچه پیچیده بود. پشت دیوار، بچه ها به بازی پر سر و صدایی مشغول بودند. خروس بر کُنده درختی نشسته بود و بالها از هم گشوده، قوقولی قوقو می کرد. خواهرش طشت پر از رخت را گذاشته بود که بشورد.
مادرش بروی ایوان خانه چادر خود را پهن کرده بود. دور و برش پر بود از نخ و سوزن و وصله و پینه، داشت لباسها را وصله می کرد.
همه به پیرمرد خیره شدند. کسی نمی خواست از او نگهداری کند. مادر، خود مهمان دخترش بود.
پیرمرد را روی ایوان خانه دراز کردند. در کنار حوضچه، دختر، خود را با شستن لباسها و ظرفها مشغول کرده بود.
مادر، پیرمرد را می نگرد. تعجب می کند. با خود می گوید:
- چشمهاش چه برقی می زند! انگاری که مثل جوانیها نیگاهم می کند!

پیرمرد که گویی به لکنت دچار شده است، دستش را دراز می کند و به اشاره می گوید:
-         بیا....بیا...بیا محترم بیا..... بیا پیش من که نمی دانی دلم باندازه یک دنیا برایت تنگ شده است!

زن که گویی جادو شده باشد، بهت زده به او خیره می شود. راه می افتد. پیش او می رود. دست دراز می کند و دست پیرمرد را می گیرد.
نگاه پیرمرد مانند سالها گرسنه ای ، پلک نمی زد بلکه محو تماشای زنش بود. گویی که با او به سالهای دور جوانی سفر کرده است. روزهایی که با تن ورزیده و بازوان ستبرش گردن گاو نر را به خاک می مالاند. هیچ چیز جلودارش نبود. همان روزهایی که با غرور بر شالیزار گام می نهاد. روزهایی که همه چیز به فراوانی داشتند.
انگار که همین حالاست بر مرز شالیزار نشسته و ناشتا می خورد. زنش را در آغوش گرفته و صدای خنده زن همه شالیزار را پر کرده است.
زن با خنده می گوید:
-     امسال باید برنج نوبرانه را بیشتر درو کنیم تا به همه همسایه ها برسد. اگر خدا بخواهد چند گونی  برنج را هم می فروشیم و به گردش مئ رویم تا دلمان باز شود.

پیرمرد گویی که سالهاست نخوابیده است. شٌل شده و طوری دراز دراز افتاده که زن حسودی اش می شود.
به پیرمرد نگاه می کند، می بیند که سبک سبک بخواب رفته اما چشمان بازش به سقف دوخته شده است. گویی که بر مخمل ابرها نشسته و می رود!
زن بخاطر می آورد که شب عروسی شان با مرد بازو ببازو به حجله رفته بود. تا آن وقت نمی دانست که چه شبی است ولی بخوبی بیاد می آورد که پس از آن شب چقدر با شوهرش یکی شده بود.
زن می گوید:
-     یادته حسین! تازه پسر بزرگمون بدنیا آمده بود، می خواستی اتاقی چسبیده به خانه قدیمی مان اضافه کنی و ناگهان دیدیم که دیوار کهنه در حال فرو ریختن است و بجای فرار، دو دستمان را اهرم دیوار کردیم که فرو نریزد!؟

بعد تو گفتی :
-         عجب بی فکری هستم من!؟ اگر دیوار بسرمان فرو می ریخت!؟ چه می خواستیم بکنیم!؟ خدا را شکر فرو نریخت!

زن با خنده ادامه داد:
-     آن اتاق آخرش هم قسمت تو شده بود! هر وقت که قهر می کردی، می رفتی در آن اتاق آنقدر سوت می زدی و می خواندی که دادم در می آمد! آخرش می آمدم پیش تو و آشتی می کردیم!
حسین...حسین! کاش آن دیوار فرو می ریخت تا این همه سختی نمی کشیدیم! تو به نوعی و من هم به نوعی!
زن همینطور به پیرمرد خیره شده بود، تا اینکه:
-         مادر...مادر....چرا آنطور به پدرم خیره شده ای!؟

صدای دختر بود که زن را بخود آورد کجاست!
به دخترش نگاه می کند، می بیند که کنار حوضچه نشسته است. دور و برش را می نگرد، یادش می آید که چه شده است!
دستی در دست شوهرش و دستی در مو هاش!
چشمهای پیرمرد پلک نمی زد!


تمام

گیل آوای
جوما شب 7 ژانویه 2000




[1] چهل تاس ظرفئ است فلزئ از برنز که بر آن نام چهل پیشوائ مذهبئ( شیعه) نوشته شده است .


۱۳۹۲ دی ۱۶, دوشنبه

ده ترانه گیلکی خاطره انگیز با صدای زنده یاد عاشورپور


ده ترانه خاطره انگیز زنده یاد عاشورپور
1-      نوکون ناز
2-      کلالی جانم کلالی
3-      خروسخوان
4-      بوگو بواره – واران
5-      نوروز
6-      پاچه لیلی
7-      اوهوی مار
8-      دریا توفان داره
9-      بوشوبوشو ری

10-   پاچه لیلی ( این ترانه گویا تکرار شده است!)

۱۳۹۲ دی ۱۳, جمعه

چهار ترانه از فرامرز دعایی با حسی از سپاس به او و یادی از آن سالهای شیرین


چهار ترانه از فرامرز دعایی
با حسی از سپاس به او و یادی از آن سالهای شیرین:
1-      خاموش
2-      بی یا مرا یاری بدن
3-      گوله مریم
      4- طوفانی یه دریا

۱۳۹۲ دی ۱۲, پنجشنبه

گیلداستان: پیاده بوشو تی پا واج بایه - گیل آوایی

پیاده بوشو تی پا واج بایه*
15 فوریه 2009

زالاش باورده، هاچین ایتا دونیا غورصا می دیله مئن اورشین گودان دوبوم. لل پر نزه یی. گاگلف کبله علی بازار مج، موشته کرفا ایور زه ای ایتا چکه یخه آبا اودوشتی. کاسااقا چانکش، دیفاره کش خوابا شوبو. ایتا پیسه کلاچ  نانم چی خود  توک بیگیفته،    هاتوپارپنگالی اونا فوقوته، کرا داره لچه چیک چیک صدا دایی.
زارا مار کرده خاله مرا هرچی هیش هیش گودی، کلاچ جوم نوخوردی. آشغالانه مئن می چوم دکفته ایتا پاره توپا. اونا اوسادم . بیدم شا چاگودنو بازی گودن. پاره توپا ویگیفتم بشم بخانه بودوجم. هالا فانرسه بوم کی مار مرا بوگفت :
- تو ده نخایی بیشی ! او بیچاره ویشتایی جان بمرده!
هاتو کی می ماره صدا بامو کی بوگفته ده نخایی بیشی! مرا پاک برق بیگیفته! یاد بامو مرا کی واستی می پئره ره نهار ببردیبیم.
پاره توپا دیفاره کش خوشکه چوبانه مئن جوکوتم. ایدفایی بیدم ایجور کی وارش نودانه دپاچه یو اونه نرمه صدا می گوش بایه، اینفر خواندان دره:
- آی خودا، پر فادن، من پر بیگیرم، آخ جون... رایه بابل و بابلسر بیگیرم آخ جون...جانه دیلبر ..
نیمیزگیره پرچینه درزه جا می چوم دکفته سیما خانه. بیدم می سیا کور چا جان کی  آب واقوشتان دره، خوره خواندان دره. تا بایم ویریزم آقوزداره شاخه واچکم بشم بوجور اونه ره ایتا شیب بزنم کی مرا فان دره، بیدم می ریکابی هاچین شالیکی یا مانه، می دیم پر پاک گیله الابه، مره مره بوگوفتم آتو اگه مرا بیدینه ده هرماله می سر الاما نخوایه دئن.
هوتو پرچین کش جوخوفته جونخوفته، دوزیکی اونا فاندرستم. می لابیلا فه وه رستم، ایتا آه بکشم. هلا می آه تومانا نوبوسته می ماره کتله لنگه بیگیفته مرا کی هاتو خیاله خوجدارا دبکه بزنه مره تاوه دایو می سر داد  بزه:
- ویری ده زای! تو پرچینه کش چه چو زئن دری آخه! جانه مرگ نیبی تو! وااااااااااااااای!!!!
می مارام کی مالیات پالیات ناشتی، هاتو کترایی داد زه یی. مگه یارستیم می مارا بگم که سیما صارا مئن ایسا یو من اونا فاندرستان درم!؟ ایجور می آبرو بردی کی سیمامار کرده خاله مرا دکفتی می جان کی بازام اونه دختره دوما بیگیفته دارم.
هانه واستی هیچی نوگوفتم. پرچینه کش ویریشتم. بوشم می دیم پرا بوشوستم. نارخوریا اوسادم را دکفتم.
می پئره نارخوری یام کی ایتا دوتا نوبو! لاکیتاب شیشتا طبقه داشتی. جه شوره کولمه بیگیر تا میرزاقاسمی یو زیتون پرورده یو توربو چه دانم هرتا ناهار واستی شیش طبقه نارخوری لبالب بوبوستی بی. منام همه تا روزان واستی می پئره ره ناهار ببردیبیم.
تابستانان هان می کار بو. کی کی ناشتیم مدرسه وازا به تا جه اناهار بردن جیویشتی بیم. ایتا پیچه دوتاپیچه رایام نوبوکی. او وختان کی امی خانه دباغیان بو واستی تا آچ بیشه بوشوبیم. اونام نه چرخ مرا یا ماشینه مرا ! هاتو واستی پیاده کی ویشتره وختانام پابرانده بوم، بوشوبیم.
مرا مراقا گیفتی نارخوری یا می دس بیگیفتی بیم انهمه رایا بوشوبیم تازه می دیل زه یی همش می پوشته تان کی نوکونه سیما مرا بیدینه! هامه تا روز تا می پئره دوکان واستی مره مره مورغه مانستن چیلیک بزه بیم تا فره سه بیم می پئره دوکان.
بازی وختان کی می پئره خوشخوشان بو مرا دو زار فادایی ایتا بیلیطه خطه واحد کی پیاده وان گردسته بیم ولی هرماله نوبوستی کی می پئر خوشخوشانی بوگودیبی یو مرا پول فادابی.
ایتا روز هاچین  زالاش باورده بوم . زباله بو. روباره کوله سر آبلاکویان تته رج زباله خابا دیبید. داره لچه ایتا زلزله پاک خو چیلیکا دورسینن  دوبو. ممداسنه خانه باغه داره ارباخوجا کی بیدم می دان آب دکفته. مرا جوم جوم دکفت.  حاجی چوس نفسه دوکانه کش ایتا کولاکتا اوسادم دبکه بزم ارباخوجه داره لچه. ایدفایی ممداسنه مار خیاله کی ایجگره بوکونه ایجور داد بزه که قورابیه فوروش، جه خو زباله خواب دوبالا بجسته.
ایتا ارباخوجا کی دیفاره کش بکفته بو اوسادم پا به گروز بنام. ممداسنه سر الامه پیدا نوبوسته، حاجی چوس نفسه دوکانه پوشته را جیویز بزم تا تانسیتم بودو وستم.  مشته قولی جه خو دورسفته دوکان کی تاخ تاخی نان چاگودی، ایتا تره  پایه اوساده می دومبال دکفت. منام کی هاچین خیاله دونیا قهرمانه دو وستن ببم ایجور فشفشه مانستن دو وستیم کی مشتی خودایام نتانستی مرا فاره سه.
روبارکنار همه جانشورا دیبید. مشته غولام حوسِن ایجور آشغالی واز بوگوده کی شاپور فینگی لیسته کوله سر جلسکسه دکفته آبه مئن.
می تومان پیرانا بکندم روبارا  و ِر بزم بوشوم اویتا کوله سر.  آفتاب دتابه مِئن،  مرا تکان بدام کی آب بوتوککه. ایتاپیچه آب دپاچسته بو می پیرانا هیستا گوده بو. اونا فیچالستم تکان بدام دوگودم. زاکان توته داره جان دکفته بید. ایتا داره خال ساق نمانسته بو.
دور دوره شر اَمد، زارا خاخوره مرا خوشکه لاس زئن دوبو. هاتو کی علی درازه مارا بیده، خو دوما جیگا بدا. مرا نیده بو بنام. می تومان پیرانا دوگودم جه روبارکنار را دکفتم بشم سرچشمه یو کورده محله را تا بشم پاستوریزه.
می جیبه مئن سبج پوشتک زه یی. هاچین یک شی ناشتیم. می لب خوشکا بوسته بو. چشمه لب ایتا موشته آب بوخوردم. می مچا پاکا گودم. را دکفتم. سرچشمه زاکان دیفاره کش نیشته بید یار بیگیرید تا کوچی گل بازی بوکونید.
پیله صارایی یا دوارستم. چوب بوری کنار بیرون باموم.  کورده محله هالا فان رسه بوم کی موسن چانکشه صابخانه یا بیدم حاجی قاب بازه مرا چانه زئن دوبو نانم چی سر داوا داشتیدی. ایجور کی اوشانه نیده دارم، یهودی قبرستانه دیفاره کش جیویز بزم کورده محله کوچا سر بیگیفتم. آزاد دارا فانرسه بیدم سیما برار ایجور خو دسانا وازا گوده آموندره کی می ناف دکفت. دانستیم کی ایروز واستی مرا واکفه. همیشک مرا ایجور دیگه فاندرستی. هاتو سیما برارا قاقا بوسته بوم کی بیدم اونه ریفقانام شلمانه کش ایساده تا سیما برار کی مرا واکفته بایید دکفید می جان. منام کی هاچین ازایلا مانستیم تا ازایلام نوبوستی بیم نوبوستی کی پا به گوروز بنابیم . بازین سیما ده می خطا نخواندی. منام کرچ! می سر بوشوبی می کر گوزی نوشویی! جه اشلمان تا او شلمان کی ایتا ور من ایسابوم ایتایام سیمابراره ریفقان، می دیل خواستی ببه جه رشت تا تهران. نه سیما برار مرا فاره سه بید نه اونه ریفقان! ولی اوتو نوبو. اشلمان تا اوشلمان شیب بزه بی همه تان فو وستیدی می سر.
شیش طبقه نارخوری یا بنام دیفاره کش. می شلواره شلانقورا دکه شم. می دستانا وازا گودم ایجور که هاتو مرا  فاره سه اونا فوتورکم. سیمابرار مرا فانرسه بو کی ایوار بیدم بارام لاکه پوشت مسود پلادانه امرا کی روبارتانه جا آموندیبید، کورده محله کوچا دوارسته، فاره سه یید مرا. خیال کونی ایتا دونیایا مرا فادابید.
می لبله بیجیر نامو بارام لاکاپوشت اولی چکا بزه. تا سیمابرار خو ریفقانا دوخوانه مسود پلادانه ایتا گیله گوده مرا بزه سیمابراره غیرتا. می دیل بوسوخت. بارام لاکه پوشت تا بخایه سیمابرارا ببره بوجور تورشه خیاره مانستن بزنه زمین، دکفتم وسط اوشونا سیوا بوگودم.
تو نوگو سیمابرار خودا خودا گودی کی اینفر اونه داد فاره سه! سیمابراره ریفقان بوگروختیبید. بیچاره بمانسته بو تسکه تنا داوا  میان. بازین کی داوا لاف دکفته، سیما برار خو دوما جا بدا مرا ایجور فاندرست کی  یانی تی حیسابا رسم!
هاچین دور اوسادی. پیشت بوگفتی بی خو تومانا دیمیشتی! منام دانستیم کی هاچین خالی آبه خوره بیخود دور اوسانه.
منو بارام لاکه پوشتو مسود پلادانه تا پاستوریزه بوشوییم. من تازه آباده رایا بیگیفتم اوشونام لبه آب کی خواستید بیشید امینه ضرب شختی پختی محل.
مره وازو ولنگادوبومو مره مره گفتیم: چی ساق جیویشتم ناویره مرا اینقدر زه ییدی که بوستیم تورشه تره!
چفه عرق بوم. ویشتابو مرا. می دیم پر هاچین شه بزه بو. های مره جوم جوم دکفتی بینیشینم شیش طبقه نارخوری چانا دودم ولی می پئره دس نیارستیم.
ده پاک وُورسفتانه مانستن، را شون دوبوم. تازه آبادا دوارسته فاره  سه بوم پولیسه را. پاک زالاش باوده فاره سم  آج بیشه می پئره دوکان. شیش طبقه نارخوره بنام کوچی شکافه جور. ایتا لیوان آب بوخوردم. می پئرا فاندرستم کی مرا پول فاده یا نه. پیاده واگردسته بیم می چارچرخ هوا بوستی.
می پئر می سرکلا فاندرست خو اخمانا جیما گوده تا بخایه ایچی بگه بوگفتم وا بشم روبار تا زباله یه جانشورا بوکونم مرا بوشورم. می پئر هیچی نوگفتو خو حرفا بوخورد. ولی بیده بازام من ایسام اونه رافا خیاله کی می دسا بخوانده داره یو بفامسته بی کی چی واسی ایسامه، بوگفت:
- پیاده بوشو تی پا واج بایه
دونیا پولام بداشتیبیم بازام می جیب خالی بو. یا داشی به دوریال یا تهرانی یا چاله گود....خولاصه ایجور پوله چانا دوستیم هو قوماربازه مانستن کی همش داشتی یو ناشتی.
ده می پئره رافا نه سام کی بازام مرا بگه چی بوکون چی نوکون. تازه اگه بفامستی بی که داوایام بیگیفتم ده می پیله تیکه می گوش بو.
ایمرویام دئرا بوسته بو. می مار هاتو دادو فریادا دوبو کی های گفتی:
تی پئرا فارس کی بیچاره ده زالاش بارده داره!
منام می دیله مئن گفتیم کی:
خاب باوره. انهمه رایا بشم کی مرا بگه: پیاده بوشو تی پا واج بایه!؟


ناتمام


*می دیل خایه شیمی جان کی می کوچی داستانا بخواندید، بخایم کی مراببخشید اگه ایجور حرفانی کی نواستی بینویشتی بیم، بینویشتم. می منظور فقط ان بو کی جه خاطر بوشو گبانا دو واره یاد باورم. منام باور دارم که واستی ادبو قشنگی یو  زیبایی قلما پاستن ناویره حورمته قلم حفظ نخایه بوستن. اما گیلیکی نیویشتنه مرا ایجور وظیفه یام آمی دوش ناها کی ولانیم آمی گیلیکی، خوب یا بد، با ادب یا بی ادب، جه خاطر بشه. هانه واستی من نتانستم یا نخاستم جه نیویشتنه اجور حرفان( نامناسب ) مرا جییگرم!
به هرحال شومایی کی می آ کاره  مرا موافق نی یید، مرا ببخشید. شیمی "اینتخابا"  احترام نمه. امید دارم کی شومانام  کی چوتو خایم بینویسمه ره، سخت نیگیرید.
شیمی وسواس، شیمی حساسیت، کومک کونه ویشتر می حواس جیما به وختی آمی گیلیکی زبانه ره نیویسمه.

مهره مرا

گیل آوایی

۱۳۹۲ دی ۳, سه‌شنبه

ترانۀ گیلکی: ماری ماری همراه با متن ترانه و برگردان فارسی

شعر ترانه و آهنگ: زنده یاد شیون فومنی
تنظیم آهنگ: فروزانفر
خواننده: جواد شجاعی فرد، شاعر، نویسنده و هنرمند گیلانی

ماری ماری چی خونه دیل بوخوردی
ئی وار خوشی مرا بسر ناوردی
جه پا دکفتی آن قدر می بالا
بیگیفتی تا مرا به پا باوردی
خانه کش ماکش فوخوفتی تا سیا سحر نوخوفتی
واشادی تی زاکه گارا، لالایی مره بوگوفتی
تی تنه دره حصیره مرزه ماله
قالی سر تی ره زباله خاب ملاله
دسه پر تی شین جیجایه،هیسته جاجیگا تی پایه
بجاره سر تی دیل بخانه جه نا، دوروغ نی یه بهشت تی زیره پا نا
ماری ماری چی خونه دیل بوخوردی
ای وار خوشی مرا بسر ناوردی
جه پا دکفتی آن قدر می بالا
بیگیفتی تا مرا به پا باوردی
کنفا کودی تی مویه، ببردی تی رنگه سویه
تا اکه به ضربه سیلی، سورخ سورخی دیهی تی رویه.

برگردان فارسی
مادر مادر چه خونِ دل خوردی
یک بار با خوشی بسر نبردی
از پا افتادی دست مرا
گرفتی تا مرا به راه رفتن انداختی
گوشه کنار خانه بخودت پیچیدی تا سیاهی به سحر رسد بیدار ماندی
گهواره بچه ات را تکان جنباندی برای من لالایی گفتی
روی تن تو اثرِ حصیر است و خواب نیمروزی نمی توانی داشته باشی
دست و بال تو زخمی ست. پای تو در جای خیس است
در شالیزار هستی دلواپس خانه هستی، دروغ نیست که بهشت زیر پای توست
مادر مادر چه خون دل خوردی
یک بار با خوشی بسر نبردی
از پا افتادی آنقدر دست مرا
گرفتی تا مرا به راه افتادن انداختی
موی خودت را سفید کردی، جوانی وشادابی ات را از دست دادی
تا کی با ضربۀ سیلی سرخ سرخی به رویت می دهی

۱۳۹۲ آذر ۳۰, شنبه

من عاشقه تی چشمه سیایم بلا می سر - گیل آوایی

من عاشقه تی چشمه سیایم بلا می سر
بی تو هاچینه خاکه هوایم بلا می سر

تی واستی کرا سرخوشمه سبزه بهاری
هیستم جه تی شورم تی فدایم بلا می سر

وختی آیی شب جنگله گیسو بدایی باد
من مسته تی او شور و صفایم بلا می سر

زیبایو لوندی تره بولبول خوانه آواز
بیخود نی یه تی دس هاچینه موشته پلایم بلا می سر

می جانو جهانی تره می دیل کونه پرواز
من سرخوشه تی جولو نیگایم بلا می سر

دریا تویی جنگل تویی می زندگی آتش
عشقی بوخودا من تی فدایم بلا می سر

دونیا می شینه وختی بایی می کشه باناز
آتش کرا بم سورخه طلایم بلامی سر

پاک ول ولا بوم بسکی تره خوانمه آواز
دونیایا دوارست تره من ولوله کایم بلا می سر

فان در گیل آوایی چوتو مسته تی غزلزار
دیوانه منم تی سپره هرتا بلایم بلا می سر

۱۳۹۲ آذر ۲۹, جمعه

بازخوانی و اجرای کامل غزل: خاک در غربت من عطربیجارانم آر - گیل آوایی



خاکِ در غربت من، عطرِ بیجارانم آر
گیل آوایی
خاکِ در غربت من، عطرِ بیجارانم آر
یادِ کوچصفهان وُ آستانه، لاجانم آر

لنگرود، رودسر وُ کومله، قاسم آباد
یادِ دهشال وُ کیاسر، گلِ نارانم آر

کاش بودت خبر از لشته  نشا، خوشکه بیجار
یادِ یارانِ من از انزلی جانانم آر

آبکنار نیست چرا آه ضیابر، ماسال!
چه کنم سوما سرا، فومن وُ رودخانم آر

رشتِ من کو، چه شد آن کودکی ام، ای بیداد
ذره ای خاطره از ساغریسازانم آر

شهرِ در غربتِ من، دل زفغان شد آوار
لختی از منجیل وُ رودبار وُ سراوانم آر

سنگرم آر وُ شاقاجی، کمی از رشت آباد
یا خُمام، چوکام وُ پیربازارِ گیلانم آر

املشم کو!؟ چه شود گر که بیاری ام باز
جنگل و گالِش وُ آوازِ امیرانم آر

نیست اینجا خبر از زمزمۀ یار وُ دیار
من بجان آمده ام، شعرِ خروسخوانم آر

باده مستی ندهد، موسیوی من اینجا نیست
عرق کشمش وُ هم پاییِ وارطانم آر

دل به تنگ آمده زین غربت بی حرمت، وای
آستارا، هشپر وُ ماسوله زایرانم آر


۱۳۹۲ آذر ۲, شنبه

ترا چی بوبوسته زای جان!؟ = ترا چه شده است بچه جان!؟ - گیل آوایی

کوچ و غربت ماجرای دیگری ست. حسِ دیگری ست، حال وُ هوای دیگری ست. هر کسی هم مانند اثر انگشتش، ماجراهای خاص خودش را دارد. درکِ خودش، احساسِ خودش، و برخورد خودش را هم. اصلا هم به این نیست که چه ای، که ای، چه جایگاهی داری. در هر حالتش یک جور غربت وُ کوچ را با خودت می کشی. در یک جایی، در یک برخوردی، در یک نگاهی حتی، غربت را حس می کنی. همیشه هم با یک مفایسه با آنچه که از وطن در کوله داری، به هر چیز می نگری. حالا بگو حتی در زیباترین نقطه این جهان باشی. همیشه وقتی به غربت وُ کوچ فکر می کنم یاد حرف هم وطنی می افتم که در قلب اروپا، با یک شوق و شور و حالی می گفت دلم برای پِشکِلهای نیشابور تنگ شده! یا هم وطنِ پزشکی که به یک هموطن مسافر از ایران می گفت غربت را نمی فهمی و خدا نکند که بفهمی!
و اما
یکی از سخت ترین دوره های غربت، اولین سالهای جا افتادن در جامعۀ تازه یا به عبارتی جامعۀ همه چیز نا آشناست. از زبان گرفته تا ساده ترین کاری که بخواهی بکنی! مثلا دکمه کجا می شود خرید یا نخ کجا، چسب از کجا یا کوفت و زهرِ مار کجا! تازگی ی ماههای آغازین بلحاظ تازگی و ناآشنایی شاید جالب باشد اما هر چه از آن تازگی به تکرار می رسی، بیتابی و بی قراری را بیشتر گرفتار می آیی و این بیتابی و بی قراری زمانی امان می بُرد که تحقیرهای پنهان و آشکار را به آن اضافی کنی. می رسی در یک برزخِ آنجایی بودن و اینجایی سامان دادنِ زندگی ی تازه ای که برایش از آب و آتش، خود را گذرانده ای و حتی همه چیز را مایه گذاشته ای نه راه برگشتت هست نه راه ماندن در تب و تاب دوگانه بودنِ تو و توی تو! توی تویی که  شکستن وُ دوام آوردنِ تو در غربت را رقم می زند. توی تویی که حتی یک لحظه دست از سرت بر نمی دارد. و همین بودنِ تو با توی تو، شاید حساسترین روزگارت باشد بِبُری یا بمانی! دوام آوردی، ماندگار می شوی، نیاوردی!!!! وای بحالت! ناپایداری ابدی ای شاید گرفتار بیایی! شاید هم برسی به این که برگردی و بر می گردی دیار  و می مانی بین چه کنم چه نکنم که انگار جان زیر اره ای مانده و درد بی پایانش را تن داده ای.
بودند و هستند و شاید باشند بسیارانی که این گذار را داشته و دارند و شاید هم داشته باشند! بسیارانی هم از نسل کله شقهایی چون من، ماندند و یک هوا، پای لج کوبیدند مصداق کاملی از  بچرخ تا بچرخیم! اما آنچه که بر بیشترینۀ غربت آمده ها، گذشته وُ شاید هم می گذرد، کسی چه می داند!، همانی ست که شرح آن رفت! چرخ به چرخۀ تکرار افتاده انگار مانند سوزنِ گرامافونهای قدیمی بر صفحه ای خط افتاده، گیر کرده و  یک نوا را تکرار می کند تکرار می کند و تو هم به هر دری می زنی تا جان از این تکرار در ببری اما هر چه هست هیچ را نمی شود انتظار کشید انگار! راستش هم، روزگاری که گذرانده ای و می گذرانیم، کجایش قابل انتظار بود که اینش باشد!؟
 اما!
و اما، همۀ چالشها یک طرف، پرکشیدنِ خیال یک طرف. دم به ساعت خیال ویرش می گیرد و به یادمانهایت سرک می کشد. اصلا هم به خوب و بد بودن آن نیست. خوبش را حسرت می کشی و بدش را به هزار آه وُ درد، زنده تر از آن زمانی اش، حس می کنی و مرور هم! نه یک بار که صد بار! جاهایی از دیار می روی که حتی گذرت نمی افتاد، یادها می کنی از چیزهایی که در دیار حتی برایت نه تنها جالب نبودند بلکه زشت هم می نمودند اما همان زشت ها زیبا می شوند! همان حالگیرهای جان به لبت کن، برایت دلنشین می شوند، تاسیانه های کمرشکنت می شوند! پارادوکسهایی که هیچ شرحی برایش نداری و هیچ منطق هم! جز دل دادن وُ در حال وُ  هوایش پر کشیدن!
در چنین جدلهای خودت با خودت است که به حرف وقتی در می آیی و خودت را خالی می کنی، ماجرای مخاطب توست که، که باشد و چقدر باز هستی برای گفتنهایت. وای اگر این مخاطب مادر باشد! آن وقت باید دریا دریا بباری. اصلا هم دست تو که نیست هیچ وا می مانی از این که این همه باران را از کجا آورده آسمان چشمانت!
در یکی از این دلتنگیهای دمار در آرِ آن سالها بود که نامه ای می نوشتم. نامه ای در پاسخ به نامۀ مادر! که گویا او گفته بود و نوه جانش هم برایش نوشته بود چون بینایی اش یارای نوشتنش نمی داد شاید. و نامه ای می نوشتم که همیشه از نوشتنش سر باز می زدم و در یک بزنگاهِ ناگزیر باید به نامۀ مادر پاسخ می دادم. نوشتن را شروع کردم اما از آن " من خوبم، تو خوبی، چه هست و چه نیست" های کلیشه ای، کفرم در آمد. این را هم بگویم که هیچ گاه در هیچ نامه ای به مادرم، نتوانستم نامه ام را بزبان فارسی به آخر ببرم! همیشه یک خط به دو خط نرسیده، یک بار بخودم می آدم که همۀ نامه بزبان گیلکی شده بود!
داشتم آن نامه به مادرم را  در همان بزنگاه ناگزیر که باید پاسخ می دادم می نوشتم که این چاردانۀ گیلکی در میانۀ آن حال و هوای تاسیانۀ هولناک! مانند فریادی که در من هوار شود، آمد و من هم نوشتمش!
چوم فوچم تا تی مرا تنها ببم
سر بنام تی شانه سرآراما بم
دیل بینیشته مخمله ابرانه سر
پاک خیاله کی خایم دریا ببم
برگردان فارسی
چشمهایم را بستم تا با تو تنها شوم
سر بر شانه ات گذاشتم تا آرام شوم
دل بر روی مخملِ ابرها نشست
انگار که می خواهم دریا شوم

نامه را پست کرده بودم و از آنچه که نوشته بودم هیچ نمی دانستم و یادم هم نمانده بود چه نوشته بودم. نوشتنِِ به مادر هم که به این حرفها بند نیست! به هر روی یادم نمانده بود چه در آن نامه نوشته بودم. تا اینکه یک روز، کارِ هر روزه را طبق معمول تمام کرده بودم. نقش بزرگسالانه بازی کردن را به آخر برده بودم. کارهای جوجه ها را تمام کرده بودم.  به پشتِ صحنۀ نمایش، آمده بودم. خلوت خودم را داشتم که تلفن منفجر شد! منفجر! صدای انفجارش در گوشم پیچید! می گویم انفجار برای اینکه در آن خلوتی که کرده بودم، براستی هم مانند صدای یک انفجار بود! و فکر می کنم باز هم در چنان حال و هوایی، باشد هم!  برای اینکه بهتر بتوانم آن را برایتان تداعی کنم این جور تصور کنید که غرق در حال و هوای موسیقی و حس خودتان باشید و سکوت خودتان که از خودتان هم  بی خبر باشید، ناگاه زنگ تلفن بیاید! تجسم کنید زمانی که از یک صدا یا تلنگوری نا خودآگاه، یکه ای آنچنانی می خورید، چگونه است!؟ چنان هم شدم! گوشی را برداشتم. صدای مادر را شنیدم که اولین حرفش این بود:
- ترا چی بوبوسته زای جان!؟ = ترا چه شده است بچه جان!؟
با شنیدن صدای مادر آن هم با این سوال! بخودم آمدم. اولین چیزی که از چرایی اش به ذهنم آمد، این بود که ای دل غافل آن چاردانه آتش بپا کرده است! چاردانه ای که نمی دانستم با مادرم پیوندی ناگسستنی پیدا می کند و می شود کلید ورودِ همارۀ یادمانهایش از آن پس، در حافظۀ خستۀ من!
و تراژدی ی این ماجرا آن وقت دمارم را در آورد که ندانسته بودم همان گفتگوی تلفنی آخرین باری می شد که صدای مادر را می شنیدم!
روزی که کاش اینطور نمی شد!  روزی که هیچ روزِ سال، روزی دیگرگونه نشد! هر روز، روزش شد! هر روز یادش با من!  روزی شده است که شاید هزاران بار تا کنون بر سر خاکش نشسته ام و........
چه می شود گفت!؟ چگونه!؟ خیلی چیزها را نمی شود گفت نه اینکه راز باشد یا خصوصی باشد یا چیزی به این معنا! اصلا!، بلکه واژه توان بیان آن را ندارد. چیزی که به کلام نمی توان بیان کرد! حسی که شاید همانجایی باشد هنر آغاز می شود.
اما
براستی که آدم اگر صد سالش هم باشد، اسم مادر که بیاید، باز بچه است! نیست!؟

۱۳۹۲ آبان ۲۹, چهارشنبه

ناجه - گیل آوایی

قاقابوسته نیگایم
اوروشوار
تُوره فته راتو
پاکچینا بو گورشه جنگله جا

اخ کی ناجه ناجه ایشمارم
جنگله نه  اوخانه ره!

فارسی
نگاهِ ماتِ من
ضجه باران است

از بیدادِ تبر وُ
جنگلِ از ته بریده سوخته

آخ که حسرت حسرت می شمارم
واخوانِ فریادهای جنگلی ها را.

۱۳۹۲ آبان ۲۸, سه‌شنبه

تی هیسته گیسو - گیل آوایی


یادِ عشق و عاشقیِ سالهای تحصیل خوش! چیزی کسی بیاد داره!؟ چه دورانی بود!؟ بخصوص پُزِ عالی جیبِ خالی!!! وای اگه نه پُز علی بود نه جیب پُر!!!!!!!!!!!!یادِ چه چیزایی میافتم من!!!؟؟؟ این هم یک عاشقانه با این حال و هوا:

تی هیسته گیسو جنگله یو  می ناجه ارسویان
شورمه نقل یو ولگانه رقص

بادا دی مویانا
می اوخان جنگلا دواره
خورشیده سوسو واتابستن
باده دس!
.
فارسی
جنگلِ گیسوی خیسِ تو وُ اشکهای حسرتِ من،
ماجرای مه است وُ رقصِ برگها

موهایت را باد می دهی
واخوان صدای من جنگل را پر می کند

درخشش سوسوی خوشید  است
دستِ باد.

۱۳۹۲ آبان ۱۴, سه‌شنبه

خاکِ در غربت من، عطرِ بیجارانم آر - گیل آوایی

داشتم کنار رودخانه راین از باریکه راهی که در عکس می بینید می رفتم و خیال مرا به دیار برد. شعری زمزمه وار می گفتم و های و هویی با خود داشتم. کاغذ و مدادی نداشتم! همینطور اینقدر آن را تکرار کردم تا بخانه رسیدم. حال و هوای گیلکانه ای داشتم و یکی می زدم سرِ غربت یکی می زدم بر سر این روزگار! این غربت خیلی طولانی شده! خیلی!

خاکِ در غربت من، عطرِ بیجارانم آر
یادِ کوچصفهان وُ آستانه، لاجانم آر

لنگرود، رودسر وُ کومله، قاسم آباد
یادِ دهشال وُ کیاسر، گلِ نارانم آر

کاش بودت خبر از لشته  نشا، خوشکه بیجار
یادِ یارانِ من از انزلی جانانم آر

آبکنار نیست چرا آه ضیابر، ماسال!
چه کنم سوما سرا، فومن وُ رودخانم آر

رشتِ من کو، چه شد آن کودکی ام، ای بیداد
ذره ای خاطره از ساغریسازانم آر

شهرِ در غربتِ من، دل زفغان شد آوار
لختی از منجیل وُ رودبار وُ سراوانم آر

سنگرم آر وُ شاقاجی، کمی از رشت آباد
یا خُمام، چوکام وُ پیربازارِ گیلانم آر

املشم کو!؟ چه شود گر که بیاری ام باز
جنگل و گالِش وُ آوازِ امیرانم آر

آه حسن رود چه شد دکۀ طالب آباد
غازیان، یا که میان پوشته وُ باغانم آر

لولِمان کو، خبرم نیست زگروازده، وای
مهربانی ز سپیدرودِ خروشانم آر

گرچه مامن شده ای دورم از آن قوم بلا
لیکن ای غربت من یادی زلوشانم آر

کرده ام یادِ اسالم، ره خلخال، ای داد
جانم از خطبه سرا، آلوچه دارانم آر

نیست اینجا خبر از زمزمۀ یار وُ دیار
من بجان آمده ام، شعرِ خروسخوانم آر

باده مستی ندهد، موسیوی من اینجا نیست
عرقِ کشمش وُ هم پاییِ وارطانم آر

دل به تنگ آمده زین غربت بی حرمت، وای
آستارا، هشپر وُ ماسوله زایرانم آر


.
در این سروده غیر از بیجار که در زبان گیلکی به شالیزار گفته می شودو ساغریسازان که اسم محلی قدیمی در رشت است،  بیشتر از اسم شهرهای گیلان جانم استفاده کرده ام.