۱۳۹۲ بهمن ۸, سه‌شنبه

فراخوان به همه هم ولایتی های گیلکم - گیل آوایی

فراخوان به همه هم ولایتی های گیلکم
یکی از نارساییهای زبان و ادبیات گیلکی، نبود مرجع و منبعِ با صلاحیتی برای حفظ و بازآفرینی و بازشناساندن زبان و ادبیات گیلکی ست. بیشترینۀ کارهای فرهنگی/ادبی ما گیلانیان بصورت پراکنده انجام می شود. یکی از ضروریترین و بایسته ترینهای فرهنگی/ادبی ما داشتن یک فرهنگستان زبان و ادبیات گیلکی ست تا در سایۀ آن نه تنها متمرکز حرکت کنیم بلکه سودمندتر و آگاهانه تر در بازآفرینی و بازشناساندن زبان و ادبیات گیلکی بکوشیم. ثبت واژه ها و تدوین یک لغت نامۀ گیلکی، تدوین دستور زبان گیلکی، افزودن مترادفهای گیلکی به تناسب واژه های تازه و حتی پاک کردن واژه های نادرست و غیرگیلکی، از کارهایی ست که فرهنگستان زبان و ادبیات گیلکی می تواند یاری رسانِ گیلکها باشد.
داشتن یک فرهنگستان زبان و ادبیات گیلکی برای حفظ و باورتر کردن زبان و ادبیات گیلکی در چهارچوبی آگاهانه و مسئولانه کمک بسیار بزرگ و سازنده ای به ادبیات و فرهنگ زبان گیلکی ست. شوربختانه از گیلان دورم اما چه خوب خواهد بود اگر هم ولایتی های من بویژه در گیلان، آستین بالا بزنند و چنین انجمن یا مرکزی را سامان دهند.
دوستانی که از این موضوع خبری یا آگاهی ای  دارند، سپاسگزار می شوم مرا هم در جریان بگذارند.
اگه ایــــــران ایتا انگوشترینه
امی گیـــلان اونه سبزه نیگینه
امی جنگل، امی موردابو دریا
امی ایـــرانه تاجه سر نیشینه

با مهر ( صد البته گیلکانه!)

گیل آوایی

داستان بلند " گیللآماردان" - گیل آوایی


اگر به حسابِ " من مرا قوربان!" نگذارید، بگویم که این داستانم را فراوان دوست دارم شاید بخاطر تاسیانی یا بقول اینجایی ها، نوستالژی! است اما........بگذریم. باید بخوانیدش!!!!
در بخشی از این داستان آورده ام:
>> گاه فاجعه آنچنان هولناک است که باورت نمی شود روی داده است و در شوک ناباورانه ای ، زمانی بخود می آیی که کنار آمدن با آن، بخشی از زندگی روزمره تو می شود. آهی می کشی و فریادت را به سکوت اندوهباری در خود فرو می خوری و بار آن، سنگینی کوله ی روزگار توست که با خود می کشی. وقتی در آینه می نگری در می یابی که چگونه گذشته است! <<
و اما اسامیِ خیلی اصیل گیلکی برای قهرمانان داستانم برگزیدم که خوش به حالترم می کند! شاید برای شما هم جالب باشد:
اسامی شخصیتهای داستان:
1- شورم
2- تلایه
3- ارسو مادر شورم
4 - ایاز جوردهی پدر تلایه
5- - الیزه بانو مادر تلایه
6- والای خان پدر شورم ، والای یعنی تلاطم
7- کاسه گول جیردهی پدربزرگ شورم
8- - گولاز جوردهی پدر ارسو
9- گلنسا بانو، مادر ارسو
10- شامار جوردهی مادر والای خان و مادر بزرگ شورم
11- مشته خالای، کمک ارسو در خانه
12- کیاملک کیاسری محترم و معتمد جیرده و جورده
13- موتا جوربیجاکولی دکتر پامودور
14- آموج اسم سگ والای خان
15- چولی اسم سگ شورم
16- ماسو عروس کیاملک کیاسری
17- چیکا دختر بزرگ کیاملک کیاسری
18- مباشر ارباب خان کومله
19- راپا امیرکیاسری قهوه چی
20- سیتکا گسکرمحله ای ماما
21- دکتر لاهیجانی
22- شوئیل پسر خوجیر گورابسری کشاورز جیردهی
23- تی تی ناز دختر تلایه و شورم
24- ورنا همکلاسی تی تی ناز
25- ورنا گیله وا حسن کیادهی پدر ورنا

برای دانلودِ این کتاب همینجا کلیک کنید.

۱۳۹۲ بهمن ۴, جمعه

چاردانه های گیلکی - گیل آوایی

1
سرا شه غورصه، دیل واستی بناله
جه چومان واستی های ارسو بکاله
ایتا دارا مانی، واشکفته خاله
تی دیمه سر مانه تی ارسو ماله
فارسی
غصه که از حد می گذرد، دل باید بنالد
از چشمها همینطورباید اشک بریزد
یک درخت را می مانی با شاخۀ شکسته
بر چهره ات نشانۀ اشک می ماند

2
بازام می دیل بیگیفته وا بخانم
بیگیرم ول، شواله، دیلمانم
گوسن دوخون، امیری، تالشی داد
کی دانه سینا فاکلاشم سوجانم
فارسی
باز هم دلم گرفته باید بخوانم
زبانه بکشم؛ شعله، دیلمان هستم
گوسفند دوخوان، امیری[1]، دادِ تالشی
چه کسی می داند سینه چنگ می زنم سوزان هستم

3
بیگیفته دیلا گم کمتر بزن ونگ
چومه ارسو دوخوشاست جه تی آهنگ
نده می حرفا گوش آ ترکمه زای
خو کلا های کاره سینا زنه سنگ
فارسی
دلِ گرفته را می گویم کمتر گریه کن
اشکِ چشم از آهنگ تو خشکیده شده
این بچۀ یک دندۀ زِرتخ! حرفم را گوش نمی کند
کار خودش را می کند به سینه سنگ می زند
4
چی واستی وا می ایجگیرا جیگیرم!؟
چی دریا سر بامو کی من آویرم!؟
مگه ارسو ننا دیل پاک بوبو قاق
چره دریا نیبه تا من دیمیرم!؟
 

فارسی
چرا باید جلوی بُغضفریادم را بگیرم!؟
بر سر دریا چه آمده، که من گم شده ام!؟
مگر ارسو نیست که دل حیران مانده است!،
چرا دریا نمی شود تا من غرق شوم!؟
5
مره گم ایشتاوم چوما فوچینم
دیله غورصا ایتا ایتا دیچینم
مره اورشین بامو هیشکه نارم کار
هاتو می چومه جا ارسونا چینم
فارسی
برای خودم می گویم چشمهایم را روی هم می نهم
غصه های دلم را دانه دانه می چینم
با خودم بهم ریخته ام با کسی کار ندارم
همینطور از چشمانم اشکها را می چینم
6
جه خاله واشکسن نا دارِه ارسو
تره پایه گیره ول واره ارسو
نوسوجه دیل کی چوم بیخود نیبه قاق
جه دیله گورشا بُون نا زاره ارسو
فارسی
از شکستن شاخه، برای درخت اشک می ماند
ترکۀ سبز آتش می گیرد اشک می ریزد
دل نسوزد که چشم بیهوده مات نمی ماند

از داغ شدنِ دل اشکِ زاری می ماند
7
کرا واهیله دیلا چی زنی چنگ
ده بشکسته آ شیشه، چی زنی سنگ
بکالستم ده جه دوری، ماره که خاک
هاچین واکف داری با می دیله تنگ
فارسی
به دلِ دیوانه چه چنگ می زنی
این شیشه شکسته است، چه سنگ می زنی
از دوری از خاکِ عزیز مادر، فرو ریخته است

بیهوده گیردادنت گرفته با دلِ تنگ من
8
خیالا چنگ زنم جه دیل دو وانم
مثاله ساقوزای غورصا فورانم
هاتو کی دیل دپرکه چو زنه یاد
پی یالا دس گیرم مسته دوخانم!
فارسی
خیال را چنگ می زنم از دل می دوانم
مثل توله سگ، غصه را فراری می دهم
همچین که دل بخودش می آید یاد را تحریک می کند
پیاله را دست می گیرم مستی را صدا می زنم

.


[1] گوسفند دوخوان، امیری، دو گوشه از موسیقی گیلکی ست. امیری در موسیقی مازندران هم هست.

۱۳۹۲ بهمن ۲, چهارشنبه

دو واره درده جا گفتن، دوا نیبه آبرا - گیل آوایی


دو واره درده جا گفتن، دوا نیبه آبرا
منو تو، حرفه مرا کی آما نیبه آبرا

دمرده میدانه دیل پاله وان کرا سره دار
شلی بغمزه وِلا کون کی پا نیبه آبرا

آویرا بوسته کرا تیره یو آقوز، قاقیم
آتو کی کولکه باورد، توشکه وا نیبه آبرا

هیزار هیزار کرا ویشتا خوسد شبان بی شام
شکم سیری گبا ویشتا سیرا نیبه آبرا

آیم تی امرا اگه پا به پا بایی میدان
ناویره کار اتویی بوزبوزا، نیبه آبرا

تو موشته امرا جوخوسی، منام بمه خالی آب
بوبوسته پوشته بیجار کی نشا نیبه آبرا

اسا واسی همه تان جنگلی بیبیم، میرزا
شومه زمانه ناویره گوما نیبه آبرا

گیل آوایی جه آ بیداد همش کونه فریاد
تی امرایم، تو بایی، را سیوا نیبه آبرا

فارسی
باز هم از درد گفتن، دوا نمی شود داداش
من و تو، با حرف که ما نمی شود داداش
دلِ میدان گرفته است، پهلوان سرِ دار است
زیر سیبیلی رد کرد که پا نمی شود داداش
راه را گم کرده ایم، حیرانیم
اینطور در هم شده کار، گره باز نمی شود داداش
هزار هزار گرسنه شبها بی شام می خوابند
با حرفِ شکم سیرانه، گرسنه سیر نمی شود  داداش
با تو می آیم اگر پا به پا به میدان بیایی
وگرنه کار با منم منم بز بره ها نمی شود داداش
تو با مشت پنهان شوی، من هم تهی می شوم
شالیزاری که خشکیده، نشا نمی شود داداش
حالا باید همۀ ما جنگلی بشویم میرزا
زمانۀ شوم وگرنه گم نمی شود داداش
گیل آوایی از این بیداد همیشه فریاد می کند
با تو هستم، تو بیایی، راه جدا نمی شود داداش

۱۳۹۲ دی ۲۹, یکشنبه

گیلداستان: منو می شهره ایشنبه کلیسا= من و کلیسای یکشنبۀ شهرم - گیل آوایی

منو می شهره ایشنبه کلیسا
گیل آوایی

هر تا ایشنبه، کلیسا تورا به. هاتو یک روند انه ناقوسه صدا شهرا دیپیچه. ایجور کی خی یاله تومامه شهره آدمانا خایه دوخانه. نه ایتا، دوتا!، ای بار، دو بار!، هاتو توره لافند وورسینه گابه مانستن، کی ایتا زنگوله اونه گردن جلاسته نابی یو لاته مئن بو دو وه، صدا ده.
می دیمپرا بوشوسته، مویانا ابو شانه بوکوده، ایتا دسته گول! بوبوسته، بینیشته میزه کنار، می قهوا بوخورده، ایتا پیپ ول تاوه دامو هاتو کی پوک زئن دوبوم، بزه می سرا بشم بیرون. کویا؟ هرجیگا! چی واسی؟ چی واسی ناره! هاتو آ پا اوپا کودنه مره ویریشتم، لیباس دوکودمو بوشوم بیرون.
تام بزه صوبه هاوا  مرا دیپیچسته. می جانا واج باورده، خوشخوشانی جه راشی دوارستان دوبومو همه جایا فاندرستان دوبوم.
ایتا سگ لاب نوکودی. ایتا ماشین پیدا نوبو. همسادان، همه تان هفتا پاده شایا خاب دئن دیبید. ایشنبه یان هاچین زمینو زمان پاک دمردانه مانه. هرچی پوک زه ییم دود نامویی. می پیپا دو وار بیگیرانم. ایتا پوک بزمه خیاله دیزلی ماشین گاز بده ایجور دود بایه که تومامه جایا بیگیره، جه می پیپ دود بامو بیرون می چومانه جولویا بیگیفته.
فیکرا شو مره  شون دوبوم. مرا یادا شوبو چره باموبوم بیرون. ایشنبه او وخته شهره مئن، هاچین لل پر نزه یی. چره باموبوم بیرون؟ چی خاستیمی؟ مره مره می جا واورسه ییم بازین فکر کودیم یاد باورم چی واستی باموبوم بیرون.
هاوا هاچین ایجور کی آدمانه مرا قار بوکودیبی، اخم بوکوده بو. داره ولگ دباخته شاخان ایتا جوم نوخوردی. گاگلف ایتا آب کاکایی صدا آمویی. ایجور کی خی یاله انا چولموس بیگیفتی بی انه داد بوشوبی آسه مان.  ایتا کشکرتام دور دورشر هاتو داد کودی کی پاک چورتیکایا جه ایتا بولندی تاودد بیجیر.
می کراواتا ایتا پیچه دکه شم. پیرانه یاقا چاکودم. دس ببردم جردقه جیبه مئن. بیدم سوبول اونه مئن پوشتک زنه. اونه پولوکا ایتایا وازا کودم. می قیشا دکشم شلواره شلان قوزا صافا کودم. کراواته دوما ایتا پیچه فاکشم صاف بمانه. دس تاوه دامه شلواره جیب، کوته پره می دسه سر جلاسته، را بوشوم.
خیابانه کنار، ماشینان پارک بوبوسته، ادمانه ناجه یا داشتیدی. خیابانه دیل بیگیفتا مانستی جه اون همه تسکه تنایی، پاک تاسیانی داد  زه یی تام توم بزه.
تا تی چوم کار کودی پیاده رو فاکشه بو. دراز دراز، شهره مئن درازا بوسته کفته بو. رانمایی چراغان هاچین سورخو سبز بوستی. لل پر نزه یی. دوکانان دوسته بو. تام بزه ایشنبه مئن شهر دمرده بو. زندگی خابا شوبو یو من بوبوسته بوم شهره نفس کش! ایتا شهر بمانسته بو مره! من بومو ایتا شهر! ایتا شهر زندگی بومو ایتا زندگی شهر!
هاتو فکراشوبوم. من اویا چی کودان دوبوم؟ کویا شون دوبوم؟ اصن چره بیرون باموبوم؟ مره مره چورتیکا آمون دوبوم جه کار، جه بیکار، جه دار جه ندار، جه دو دوتا چارتا تا فلسقه یو من مرا قوربان بوستن!. کرا هیزارجا می فکر شویی دسه خالی واگردستی. همه چی می کله مئن وازو ولنگا دوبو، هی چی یام ننابو. مره خالی فکرا دوبوم. جه می خانه یو می خیابان دوارسته، شون دوبوم. هاتو کلیسایا فان رسه بیدم ایتا سیاه دوکوده مردای، نو نوارا کوده، سیفیدی یقه بزه بیرون، تر و تمیز، دو تا دسه همدیگه توشکه بزه خو جولو، خنده مرا، مرا فان درستان دوبو. ایجور کی اونهمه سروصدا دانه مرا بتانسته بو اینفرا فاکشه کلیسا.
مره مره  بوگفتم: حوکمن فکرا دره کی آموندرم کلیسا!
ایجور فاندرستی کی آدمه دیل نامویی اونا نیگا نوکونه یو خنده نوکونه. هالا خیلی بمانسته بو کی اونا فاره سم. ایتا چار راه می میانو اونه می یان ناهابو. چار را اوطرف اون ایسابو کلیسا دره جولو، ایطرفه چار رایام من کرا شون دوبوم اونه طرف. چراغ سورخ بو. اونه پیاده شونه پولوکا فیشار بدام کی سبزا به. هاتو فشار بدا ندا سبزا بوسته. جه خیابان دوارستمه. پیاده رو اوشن تر فان رسه، بامو می طرف. منام دکفته حریفه میدان بوبوسته، خنده مرا اونا فان درسته می  یو گیجه مورغانه مانستن ایجور قاق بوم کی مرا ایشتباه بیگیفته داره. ولی اون ایجور می طرف آمون دوبو کی خی یاله سالانه ساله مرا شناسه.
اون مرا فارسه یا اینکی من اونا، نانم!، ولی ای وخت بیدم کی اونه دس می دسا بیگیفته ایجور کی دو تا دس برار همدیگه یا خاید خوشا دد! مرا دینی!؟ قاقا بوم.  هاچین چنگرا بوسته اونا کرده کارانا فاندرستان دوبوم. می دسا بیگیفته فاکش فاکش بردان دوبو کلیسا دورون! هی کس نه سابو! ایتا پیله کلیسا بویو منو اون! واخبردارا بوم کلیسا دره جولو ایسابوم اونه مرا. می دس اونه دس، ایجور کی ده کم بمانسته بو مرا کشا گیره! ایدفایی واخوبا بوم ایجور کی هیپنوتیزمه جا دپرکسته بیم! بوگفتم:
-         وات آر یو دوینگ!؟WHAT ARE YOU DOINJG!? چی کودان دری!؟
-         وی آر گوینگ تو پری تو گدر!؟  we are going to pray together! خاییم بیشیم همدیگه مرا نیایش بوکونیم!
-         توو پری!؟ تو گه در!؟ تو پری وات!؟ to pray!? Together!? To pray what!? نیایش بوکونیم!؟ همدیگه مرا!؟ کی یا نیایش بوکونیم!؟
-         اور لرد جیسس کرایست!Our lord jesus Christ  امی ارباب( امی خودا)، عیسی مسیح!
-     بات آی دونت هاو اینی لرد! آی ام مای اون لرد! یو نو! But I don have nay lord! I am my own lord. You know! ولی من ارباب پارباب نارمه! من خودمه اربابم! دانی!
-          او.... یو ور نات کامینگ فور ساندی پری!؟Oh…. You were not coming for Sunday pray!?  اوه... تو ایشنبه نیایشه ره نامون دیبی!؟
-     آی دونت گو فور انی دی پری! نات ساندی نات این آزر دی! I don't pray any day! Not Sunday not any other day!  من هی تا روزه ره نیایش نشمه! نه ایشنبه نه هی تا روزه دیگه!
-     اوه.... ایت دازنت ماتر. جاست وان تایم ایز نات سو ایمپورتانت. ایتز به تر تو ترای وانس!Oh…. it doesn't matter. Just one time is not so important. It's better to try once! اوه.... مهم نی یه. فقط یک بار ایمتحان کودن اونقد اهمیت ناره. خوبه ایدفا ایمتحان بوکونی!
-          سر! یو توک می رانگ! آی ام جاست فور ا واک! آ لاو دیس موریننگ سایلنس، مورنینگ وزر. آی پرفر تو پری می سی رازر دان یور لرد! ایف یو لایک، یو کان کام ویت می تو پری در! نکست تایم این یور چرچ! او کی!!!؟؟؟Sir! You took me wrong! I am just for a walk! I love this morning silence. Morning weather. I prefer to pray my Sea rather than your lord! If you like, you can come with me to pray there!  آقا! مرا ایشتباه بیگیفتی! من فقط باموم قدم بزنم! من صوبه تام زئنا دوس دارم. صوبه هاوایا. ویشتر خایمه کی می دریایا نیایش بوکونم تا تی اربابا! اگه دوس داری تانی می مرا اویا نیایش بوکونی!
-     او..... نو...ن... مای سان!  تو دی ایز ساندی! اِ لات آو پری یر کامینگ!Oh….. no….no… my son! Today is Sunday! A lot of prayers are coming!  اوه....نه....نه می پسر! ایمرو ایشنبه یه. ایتا عالمه نیایشکون آمون درد!
-     گود فور یو سر. دِن هاو نایس ساندی پری.Good for you sir. Then have a nice Sunday pray!  افرین به شوما اقا. پس ایشنبه نیایشه خوبی بداری!
-     تانک یو مای سان تاک یو مای سان. گاد بی ویت یو! Thank you my son. Thank you my son. God be with you.  سپاس می پسر. سپاس می پسر! خودا تی مرا ببه!
-     یو نید گاد مور دان می سر! آی دونت نید انی گاد! You need god more than me sir! I don't need any god!  شوما به خودا ویشتر نیاز داریدی تا من! هی تا خودا نیاز نارمه من!

ایجور مرا فاندرست کی هم خاستی می کللا بکنه هم خاستی مرا گوز  بجیبا کونه ولی اونه زور فان رسه یی نه می کللا بکنه نه مرا گوز بجیبا کونه. هاتو قاقا بو فاندرست. شایدام خو دیله مئن فکرا دوبو کی خودا ایتا شیطان اونه ره اوسه کوده بو کی اونه قابا بودوزه! من جه کویه بدانسته بیم!؟ اشان همه کسا یا خودشانه مانستن فرشته دینه ده یا اینکی جه شیطاند! همه چی یام ایمتحانه کی جه بهشت اوشونا تاودد باورد جهندم!!! هرچی بو، هی چی فکر کودی، مره خوش بحالی کودیم. اونا ایتا لبخند بزه ایجور کی خودا می مرا بو کی جه اون جیویشتمه. هاتو بوشو نوشو، تومامه می دکور پیکور بهم بوخورده بو. رُو باورده بوم. ده شهر او شهر نوبو. ده هاوا اوو هاوا نوبو. ده خیابان اوو خیابان نوبو. شهر هاچین بوبوسته بو هو کلماجین شهر! بازام هو فاکش دکش شهر! کی هر کی ایجور سراجور سراجیر شونه مرا ایتا دونیا جه خودش دورا بوستان دره. نانم چی وخت چوتو واگردسته بوم. ایدفا واخوبا بوستمه کی بیدم می کامپیوتره پوشت نیشتمه یو انا نیویشتان درمه!

هان!

برگردان فارسی:
من و یکشنبۀ کلیسای شهرم
هر یکشنبه کلیسا دیوانه می شود. همینطور یک ریز ناقوسش در تمام شهر می پیچد. طوری که انگار می خواهد تمام آدمهای شهر را صدا بزند. نه یکی نه دو تا یک بار یا دو بار همینطور مانند گاو دیوانۀ رها شده در زمین چرای حیوانات، طنابش را پاره کرده می دَوَد و زنگلولۀ آویزان بر گردنش صدا دهد، صدا می دهد.
سر و رویم را شسته،  مثل دستۀ گل موهایم را آب وُ شانه کرده، به سرم زد بیرون بروم. کجا؟ هر جا! برای چه؟ هر چه! اصلن برای چه ندارد! همینطور این پا آن پا کنان، بلند شدم. لباس پوشیدم و بیرون رفتم.
هوای ساکت شهر در من پیچید. جانم را تازه کرد. خوش خوشانه از راه خانه ام داشتم می رفتم به همه جا چشم می دوختم.
صدای سگی نمی آمد. ماشینی پیدا نبود. همسایه ها، همه شان هفت پادشاه را خواب می دیدند. یکشنبه ها انگار زمین و زمان خفه شده ها را می ماند. هرچه پُک می زدم دود نمی آمد. پیپم را دوباره گیراندم. پکی زدم چنان که ماشین دیزلی گاز بدهد و دود بلند کند، از پیپ من دود بیرون می زد و جلوی چشمم را می گرفت.
با خودم فکر می کردم. یادم رفته بود برا چه بیرون آمده بودم. روز یکشنبه در آن وقت صبح در شهر حتی حشره ای هم پر نمی زد. برای چه بیرون آمده بودم؟ چه می خواستم؟ از خودم می پرسیدم و بعد فکر می کردم بیاد آورم برای چه بیرون امده ام.
کراواتم را کشیدم. یقه پیراهنم را درست کردم. دست به جیب جلیقه ام بردم. ساس در آن پشتک وارو می زد. یکی از دکمه هایش را باز کردم. کمربندم را سفت و کمرِ شلوارم را درست کردم. انتهای کراوات را کشیدم تا صاف بماند. دست در جیب شلوارم انداختم و لبه های کت روی دستم اویزان شد.
کنار خیابان ماشینها پارک شده بودند، حسرت ادمها را داشت. خیابان از آن همه سکوت و تنهایی مانند دلِ اندوهگین را می ماند. انگار از دلتنگی در سکوتش فریاد می کرد.
تا چشمت کار می کرد پیاده را کشیده شده بود. دراز دراز در میان شهر دراز شده افتاده بود. چراغهای راهنمایی بیهوده سرخ و سبز می شدند. حشره پر نمی زد. دکانها بسته بودند. در یکشنبۀ ساکت، شهر غرق شده بود. زندگی بخواب رفته بود. من بودم و نفس کشُ شهر! یک شهر مانده بود برای من! من بودم و یک شهر! یک زندگی شهر بودم و یک شهر زندگی!
همینطور به فکر رفته بودم. آنجا چکار می کردم؟ کجا داشتم می رفتم؟ اصلا چرا بیرون آمده بودم؟ برای خودم از کارم چرتکه می رفتم. از کار تا بیکار از دار تا ندار از دو دوتا چارتا تا فلسفۀ از خود ممنون بودن! فکرم به هزار راه می رفت دست خالی برمی گشت. همه چیز در سرم شلنگ می انداختند. هیچ چیز هم نبود. برای خودم بی دلیل فکر می کردم. از خانه ام تا خیابان گذشتم. داشتم می رفتم. حالا به کلیسا نرسیده بودم که دیدم یک مرد سیاه پوشیده تر و تازه سفیدی یقه پیراهنش بیرون زده تر و تمیز دو دستش را جلویش گره زده با خنده داشت به من نگاه می کرد. طوری که آنهمه سروصدا انداختنش توانسته بود یک نفر را به کلیسا بکشاند.
با خودم گفتم: حتمن دارد فکر می کند که من به کلیسا می روم!
جوری نگاه می کرد که آدم دلش نمی آمد به او نگاه نکند و نخندد. هنوز خیلی مانده بود که به او برسم. یک چهار راه میان من و او فاصله بود. آن طرف چهار راه جلوی در کلیسا ایستاده بود یک طرف چهار راه من داشتم به آن سو می رفتم. چراخ سرخ بود. دکمۀ پیاده روی چراغ راهنمایی را فشار دادم تا سبز شود. همینطور فشار داده نداده سبز شد. از خیابان گذشتم. با آن طرف تر پیاده رو نرسیده بودم بطرفم آمد. من هم مانند حریفی که به میدان افتاده شده باشد، شده، با خنده به او نگریستم مانند مرغهای گیج طوری مات شده بودم که نکند مرا اشتباه گرفته باشد. ولی او طوری به طرفم می آمد که انگار سالهای سال است مرا می شناسد.
او به من رسید یا من به او، نمی دانم! اما ناگهان دیدم که دست مرا گرفته طوری که دو دوست یار غار با هم خوش و بش می کنند. من را می بینی!؟ شگفتزده شدم. از رفتارش انگار خشکم زده است به او نگاه می کردم. دستم را گرفت کشان کشان داشت به داخل کلیسا می برد. هیچکس نبود. یک کلیسا بود و من و او. بخودم آمدم جلوی در کلیسا با او ایستاده بودم. دستم میان دستان او. طوری که کم مانده بود مرا بغل کند! ناگهان بخودم آمد طوری که از هیپنوتیزم در آمده باشم. گفتم:
-         وات آر یو دوینگ!؟WHAT ARE YOU DOINJG!? داری چه کار می کنی!؟
-         وی آر گوینگ تو پری تو گدر!؟  we are going to pray together! می خواهیم برویم با یکدیگر نیایش کنیم!
-         توو پری!؟ تو گه در!؟ تو پری وات!؟ to pray!? Together!? To pray what!? نیایش کنیم! با همدیگر! چه را نیایش کنیم.
-         اور لرد جیسس کرایست!Our lord jesus Christ   اربابمان( خدایمان ) عیسی مسیح را!
-     بات آی دونت هاو اینی لرد! آی ام مای اون لرد! یو نو! But I don have nay lord! I am my own lord. You know! اما من ارباب(خدا) ندارم! من خدای خودم هستم. می دانی!
-          او.... یو ور نات کامینگ فور ساندی پری!؟Oh…. You were not coming for Sunday pray!?  او....تو برای نیایش یکشنبه نمی آمدی؟
-     آی دونت گو فور انی دی پری! نات ساندی نات این آزر دی! I don't pray any day! Not Sunday not any other day!  من برای هیچ شنبه ای نیایش نمی روم. نه یک شنبه نه هیچ روز دیگری!
-     اوه.... ایت دازنت ماتر. جاست وان تایم ایز نات سو ایمپورتانت. ایتز به تر تو ترای وانس!Oh…. it doesn't matter. Just one time is not so important. It's better to try once! اه.... مهم نیست. فقط یک بار نیایش کردن زیاد مهم نیست. بهتر است که یک بار امتحان کنی.
-     سر! یو توک می رانگ! آی ام جاست فور ا واک! آ لاو دیس موریننگ سایلنس، مورنینگ وزر. آی پرفر تو پری می سی رازر دان یور لرد! ایف یو لایک، یو کان کام ویت می تو پری در! نکست تایم این یور چرچ! او کی!!!؟؟؟Sir! You took me wrong! I am just for a walk! I love this morning silence. Morning weather. I prefer to pray my Sea rather than your lord! If you like, you can come with me to pray there! مرا اشتباه گرفتی آقا! من فقط داشتم قدم می زدم. سکوت صبح را دوست دارم. هوای صبح را. دوست تر دارم دریایم را نیایش کنم تا اربابت را. اگر دوست داری می توانی با من بیایی آنجا نیایش کنی.
-     او..... نو...ن... مای سان!  تو دی ایز ساندی! اِ لات آو پری یر کامینگ!Oh….. no….no… my son! Today is Sunday! A lot of prayers are coming!  آه نه نه پسرم! امروز یکشنبه است مردم زیادی برای نیایش می آیند!
-     گود فور یو سر. دِن هاو نایس ساندی پری.Good for you sir. Then have a nice Sunday pray!  آفرین به شما اقا. پس یکشنبه خوبی داشته باشی!
-     تانک یو مای سان تاک یو مای سان. گاد بی ویت یو! Thank you my son. Thank you my son. God be with you.  سپاس پسرم. سپاس پسرم. خدا با تو باشد
-     یو نید گاد مور دان می سر! آی دونت نید انی گاد! You need god more than me sir! I don't need any god!  شما به خدا بیشتر از من نیاز دارید! من به هیچ خدایی نیاز ندارم!

طوری نگاهم کرد که هم می خواست کله ام را بکند هم می خواست خرم کند. اما نه زورش می رسید خرم کند نه کله ام را بکند. همینطور شگفتزده نگاهم می کرد. شاید هم در دلش داشت فکر می کرد که خدا یک شیطان برایش فرستاد که گولش بزند. من از کجا می دانستم!؟. اینها، همه را یا مثل خودشان فرشته می دانند یا شیطان! همه چیز هم یک امتحان برای انداختنشان به بهشت و جهنم است. هر فکری که می کرد برای خودم خوش به حالی می کردم. لبخندی به او زدم طوری که خدا با من بود که از دستش در رفتم. همینطور رفته نرفته تمام دکورم بهم ریخته بود. وا رفته بودم. دیگر شهر، آن شهر نبود. هوا همان هوا نبود. خیابان دیگر آن خیابان نبود. شهر درست همان شهر درهم برهم شده بود. باز هم همان کش مکش. که هر کسی یک جور با سربالا سرپایین رفتن دارد از خودش دور می شود. نمی دانم چه وقت چطور برگشته بودم. وقتی بخود آمدم که دیدم پشت کامپیوترم نشسته و این را می نویسم.

همین!

۱۳۹۲ دی ۲۶, پنجشنبه

کاله گب! - گیل آوایی

1
جوخوفته
جیگیفته
تام توم بزه
شندره خیالا اورشین کودن
شونده کلا دوارستنه مانه
رُو باورده روزیگارا توکشه زئن!
فارسی
پنهان شده
خودمحروم کرده
لب فرو بسته
خیالِ پاره پوره را بهم زدن
مانند گشتن در بیشۀ گیاه هرز است
روزگاره درهم ریخته گره زدن!
2
غوربت
خیاله دارا واچکستنه یو
داره پا بوستن!

کولکه باورده
توشکه بوخورده
ایچی همیشک آویرا کودنه!
تا چوم ننه روزیگار
من کی جون خوسم!
جوخوسم!؟
برگردانِ فارسی:
غربت
بالا رفتنِ از درختِ خیال است وُ
آخرین میوۀ درخت شدن!

سررشته گم کرده
گره خورده
یک چیز هماره گم کردن است

تا روزگار چشم نگذارد،
من که قایم نمی شوم!
می شوم!؟
3
چارچنگالی،
زندگه بچسبسه،
بخت، رابه
روزیگار، آب لاکو
تی عومره کی تی رافا نه سا، چارنال دو وستاندره!
اتو نی یه!؟

برگردان فارسی
چاردست و پا به زندگی چنگ زده چسبیده
بخت حلزون
روزگار لاکپشت است
این عمرِ توست که بی آنکه منتظرت باشد، چارنعل تاخت می زند!

اینطور نیست!؟

۱۳۹۲ دی ۲۴, سه‌شنبه

سه تا هاسا شعر - گیل آوایی

1
آسه مانه دیل کی گیره!
ابرا داره یو وارش وارش ونگ زئن!
باباخان تیرکمان زنه
آسمانه دیل واوو پسی

تی دیلام اگه گیره
تی چومانه ارسونا جینگیر!،
ارسوپسی شالانه عروسی به!
فارسی:

دلِ آسمان که می گیرد
ابر را دارد وُ باران باران گریستن!
رنگین کمان می زند
پس از باز شدنِ دلِ آسمان.

تو هم اگر دلت می گیرد
اشکهای چشمانت را دریغ نکن!
پس از اشکهاست عروسی شغالها( اشاره به یک  باور عامیانۀ گیلانیان است که هوای باران و آفتابی می گویند: عروسی شغالهاست! در شیراز می دانم که می گویند پشتِ کوه شیر بچه می زاید!)

2
قولقا گیفتن چره!؟
چُورا بو بیجارا
ارسویانه مرایام بوبو، آب دمه!

تی چومانا فونچین!
نشا پسی
بجانه رقصا
فارس
!

فارسی:

از اندوه درخود پیچیدن چرا!؟
شالیزارِ بایر شده را
با اشکها هم باشد، آبیاری می کنم!
چشمهایت را نبند!
پس از کاشت
رقصِ برنجها را
برس!

3
هان!
تو
من
ایتا دونیا تاسیانی
اوچینیم
جه انهمه اویی کودن
خالی
خالی
خالی آب!

چی گولازا دریم
دمرده پهلوانه میدانه ره!؟

موشته موشته ایجگره اوچن دریم
جه سی یا تابستانی کی دوارست!

چوم برایده ماران،
آما چی هاچین
بی شات تُو خوردان دریم!
هان!
فارسی:

همین!
تو
من
یک دنیا دلتنگی
از این همه فریادِ شادی
بیهوده
بیهوده
الکی!

چه داریم می بالیم
به میدانی که پهلوانش غرق شده است!؟

دسته دسته بغض برمی چینیم
از تابستانِ سیاهی که گذشت!

چشم به راهند مادران،
ما چه بیهوده تاب می خوریم!
همین!

۱۳۹۲ دی ۲۳, دوشنبه

گیلکم، گیلانه زاکم=گیلکم، بچۀ گیلانم - گیل آوایی

چوم واکودم، گیله زاکم
جه گیلان، می ماره خاکم
دیل بوبوسته ی بیجارم
بجه پیل لا بوسته زاکم
عاشقه ها گیله کارم
چایی باغ، بولاغ ،گومارم
گیلکم ها خاکه زاکم

اگه ویشتا، اگه سیر، اگه پابرانده ایسه می کاره بار
اگه می خونا اودوشته بامو هرکی سره کار
هاچینه سرده پلایام نیبه ده می قلنهار
می گولازه گیله کار، می روخان، می باغ، بیجار
بدا جان ها خاکه ره می په ر، برار، می جانه مار

عاشقه ها گیله کارم
چایی باغ، بولاغ ،گومارم

گیلکم،گیلکه امرا پا به پا
نیبه دونیا هرماله می جا جیگا

می ها دونیا، 
می هو دنیا، 
ایسه می گیلانه خاک
می ماره که جانه خاک

چوم واکودم، گیله زاکم
جه گیلان، می ماره خاکم
دیل بوبوسته ی بیجارم
بجه پیل لا بوسته زاکم
عاشقه ها گیله کارم
چایی باغ، بولاغ ،گومارم

گیلکم ها خاکه زاکم
گیلکم گیلانه زاکم
برگردانِ فارسی

چشم باز کردم، بچۀ گیلانم
از گیلان، خاکِ مادری ام هستم
عاشقِ شالیزارم
بچۀ بزرگ شدۀ برنجم
عاشق همین کارِ گیلکانه، باغ چای، بیشه ام
گیلکم، بچۀ همین خاکم

اگر گرسنه، اگر سیر، اگر پابرهنه، کار پارِ من است
اگر هرکسی سرِ کار آمده ( دولت ) خونِ مرا مکیده است
پلوی سرد هم غذای پیش از نهار من نیست
کارِ گیلکانه، رودخانه ام، باغ من، شالیزارم افتخار من است
برای همین خاک پدرم، برادرم، عزیز مادرم، جانشان را داده اند

عاشقه همین کار گیلکانه، باغ چای، بیشه ام

گیلک هستم با گیلک با به پایم
دنیا بندرت جای من بشود

همین دنیای من، همان دنیای من
خاکِ گیلانِ من است
خاکِ عزیز مادری ام

چشم باز کردم، بچۀ گیلانم
از گیلان، خاکِ مادری ام هستم
عاشقِ شالیزارم
بچۀ بزرگ شدۀ برنجم
گیلکم، بچۀ همین خاکم
عاشق همین کارِ گیلکانه، باغ چای، بیشه ام

گیلکم، بچۀ همین خاکم
گیلک هستم، بچۀ گیلانم

۱۳۹۲ دی ۲۱, شنبه

گیلیکی کوچیداستان: "رادواران"="رهگذران" - گیل آوایی

رادواران
فچم فچمه شون دوبو. هاچین ایتا دونیا غورصه اونه کوله سر، هاتو بوسوج واسوجا دوبو یو ایتا کولاکتا دسه عصا چاکوده ارام ارامه راه دوبو. ایجور کی ابلاکو اونا جه تونتر شویی. گاگلف ایسایی سرا راستا کودی خو پینیک بزه چادوره مرا خو مچا پاکا کودی، ایجور فچمسته کی خی یاله ایتا دونیا بار اونه کوله سر ناهابو. زرجوبه پوردا دواره. روباره ابا فاندیره خو سرا تکان ده یو بوشو سالانا جه ایتا نیگا دوره کونه خو دیله مئن گه چی آبی دوبو آ روباره مئن هاچین ابریشما مانستی. خو شارا ده یی که خودشه مانستن پاک روزیگاره بیداده جا فچه مسته بو. گیله مردانه ره پاک هامه چی رُو باوردا مانستی. چورا بو بیجاری کی ده گیله مردانه کا ره ناجه داشتی یو، آ ، کشه یی.
هالا صیقلانا فان رسه بو که ده پیره زناکه چکره زور ناشتی راه بشه. خیابانه کنار، سمندی سنگه سر نیشینه. خو دیم پرا پاکا کونه، پینیک بزه چادرا جیما کونه، خو کولاکت عصایا خو پا مئن ایتا سر خیابانه ایسفالته سر ایتا سر اونه کوله سر، دس کولاکته وسط سر بنا اونه سر، قاقا بو مردوما فاندرست کی پاک قولقا گیفته جه روزیگار هرکی خو کلا کاشتان دوبو تا خو موشکیلا ایشکیل بوکونه.
وارش به سابه. آسه مان خو اخمانا وازا کودان دوبو. سی یا ابرا بوشوبید کویانه جورا دوارسته بید. هاتو کی خورشید سو تاوَستی، شاله عروسی بو یو باباخان تیرکمان زئن. ایجور کی ایتا تیرکمانه سر پیرابازا بیجیر آمویی ایتا سر لاکان.
ماشینان هاتو سرسام بیگیفته شونو آمونا دیبید. خیابان پاک خیاله پاته خوله بوبوسته، ایا اویا آب جیما بوسته بو.
پیره زنای ده رمق ناشتی ویریزه خو رایا بیگیره بشه. خوره خوره گفتی:
       -  چوتو تا چومارسرا بشم!؟ ایتا عالمه ده را بمانسته داره.
خو سرا واگردانه ایطرف زرجوبه پوردا دینه یو ایطرف شهرداری، آرامه گه:
-         انهمه را باموم تازه فاره صیقلان! تا چومارسرا ایتا تهران رایه!
چادر پرا موشته کونه یه اونه توشکا واکونه. همیشک اونه عادت بو خو پولا چادرپره توشکه زه یی تا آویرا نبه. تومامه اونه پستایی پول، هون بو کی چادرپره توشکه بزه خو مرا گردانه یی. هاتو کی فیکرو خیالا دوبو ایتا ماشین ایجور ترمز کونه کی اونه ترمزه صدا تومامه صیقلانا دواره. بیچاره تاکسی راننده حواس ننابو. هاتو کی اونه چوم دکفته چاله آبو پیره زناکه خیابانه کنار نیشتئن، خو پایا بنابو ترمزه سر نزدیک بو ایتا دیگه ماشینا دخشاره. هاتو کی پیره زناکه دیل دکفته اونه ناف، تاکسی راه دکفته بوشو هالا میدانا دن وارسته بو کی ایتا ده ماشین اون پا چک به سا یو ایتا جیوانه زنای جه اون بامو بیجر. تا بشه خیابانه اوطرف، اونه چوم دکفه پیره زناکا. ارامه آیه اونه ور.  هاتو کی خاندا دوبو گه:
-         مار جان، ایا نیشته یی، خطرناکه. ایتا ماشینی پاشینی .............
-         نه زای جان! ماشینا چیکار دارمه
-         ماشین ترا کار داره مار! بوشو اوشن تر بینیش.
-         هاسا شمه زای جان. ایتا پیچه می نفس بدا بوجور بایه! تا چومارسرا واستی بشم
-         تا اویا خایی پیاده بیشی!؟
-         ده چی تانم بوکونم! جه تازه اباد تا ایا باموم. تا چومارسرایام شمه. چی شا کودن.
پیره زناکا فاندیره. خو سراوزایا نیگا کونه. پیره زناکه پینیک بزه چادرو اونه پاجیر پاره کتانی، چومانه سر ایتا عاینک هاچین ایستکانه کونه مانستن شیشه بنا. پیره زناکه حنابوکوده مو چادره جیر نما کودی. ایتا موشته اونه گیسو بزه بو چادره جا بیرون. پیره زناکه دیم پیرا ایجور شه بزه بو کی هاسایه جه هوش بشه. زناکه دانه بفکراشو خوره خوره گه:
-         هرماله بتانه چومارسرایا فاره سه! بیچاره تومانا کونه!؟
هاتو کی فکرا دوبو ایتا ماشین بوق زنه. زنای واگرده خو همکارا شناسه. اونام مالم بو. ایتا مدرسه درس دایید. خودش کلاسه یکا درس دایی اونه همکار کلاسه چارا. سالانه سال بو کی دس خاخوری داشتی دی. هاتو کی اونه همکاره ماشین، اونه پا جیری ایسه، شیشا آوره بیجیر. زنای گه:
-         کاشکی ایچی دیگه بخاستی بیم!
اونه همکار خانده مرا گه:
-         ایا چی کودان دری!؟
-         خایم بشم چومارسرا!
-         چومارسرا!؟
-         آها!
-         خاب بی یا ترا فاره سانم.
-         آخه تنا نی یم! می مارام می مرایه!
-         تی مار!؟
-         آها!
-         او بیچاره کی پارسال آ دونیایا بنا امی ره، بوشو جه اما!
اونه همکار هاتو آ حرفا بوگفته نوگفته، خو لبا گاز گیره ایجور خجالت کشه کی زناکا خنده گیره ولی خو خنده یا جیگیره یو اونا گه:
-         بدا سوارا بیم بازین امی حرفا بزنیم.
رو کونه پیره زناکا، گه:
-         بیشیم مار. منام شون درم چومارسرا. بیشیم.... بیشیم اها...... جانه مار ویریز
پیره زنای قاقا به. اونا فان دره. نانه چی بگه. تا بایه خورا راستا کونه، زنای اونه ایجور گیره کی پاک خیاله کشا گیفته داره. پیره زنای سرپا ایسه خو پینیک پزه چادرا جیما کوده، کولاکت عصایا کش بزه، آرامه خو پایا راسته کونه بنه ماشینه ریکابه سر. ولی اونه زور فان رسه. پوشتا کونه. زنای گه:
-         چیسه مار! چره واگردسی؟
-         زای جان اتو نتانم. می کمر راستا نیبه!
-         اه....مار....کمر راستا کودن نخایه. بیدین اول بینیش صندلی سر بازین تی پایا بنه ماشینه مئن. بدا ترا کومک بوکونم....
زنای فچمه پیرزناکا نیشانه صندلی سر، اونه پایانا بیگیفته کومک کونه پیره زنای ماشینه مئن بینیشنه، اونه عصایام نی یه اوشن تر، اونه کنار.
راه  دکفه ده. سبزه میدانا دواره ده بیستون خیابانا سراجور شه ده. داناعلی دوارسته چومارسرا پورده اوشن تر، پیره زنای گه:
-         شوما مرا کویا بردان درید! ان دانا علی نوبو مگه؟
-         نه مار. چوماسرا پوردا دوارستیمی. تی خانه کویه ایسه؟
-     ها طرفانه زای جان. هاتو عینک جادا را وا بشم. مرا هایا پیادا کون. تی قوربان بشم. نانی چی قورصه بیگیفته بو مرا کی انهمه رایا واستی باموبیم.
زنای خو همکار فاندیره یو ایشاره مرا گه بزن کنار ایتا جا بئس. زناکه همکار خیابانه کنار ایسه یو. جه ماشین پیادا به. دو نفری پیره زناکا جه ماشین آوره ده بیجیر. پیره زناکه بقچا جیما کوده توشکه بزه، نهده اونه کش، پیره زنای فچم فچم شه کناره یو خو سرا راستا کونه هاتو توندا توند گفتان دوبو پئر شیبی زای جان پئر شیبی کی مرا.............
ولی دینه نه ماشین نه ها، نه زنای ایسا، خوره قاقا به.
زنای خو همکاره مرا را دکفته  هاتو گفتان دوبو کی اول بیشیم بزازانه راسته بازین مرا فاره سان هویا کی مرا سوارا کودی،
زناکه همکار قاقا بوسته ماشینه فرمانه پوشت دور دوره شرا فاندرستی یو آفتاب اونه ماشینه آینه جا، دکفتی اونه چومانه مئن خیاله ایتا موشته آتشه ول، آینه مئن شواله کشه یی.
آسمان هاچین تا تی چوم کار کودی آبی یو آفتاب دسودیل باز تاوَستاندوبو. پیره زنای خیابانه کنار ایتا داره جیر نیشینه یو خو بقچه مقچه یا ورنداز کودان دوبو اونه توشکا وازا کوده خاستی دَوَده کی اون چوم دکفه ایتا قواره چادری یا کی تا بوکوده، ایتا موشته ایسکناسه مرا بقچه مئن ناهابو. هاتو فچه مسته سر راستا کوده خیابانا فاندرسته یو چومان انه شین برق زه یی!

تومام
گیل آوایی

شنبه ۲۱ دی ۱۳۹۲ - ۱۱ ژانویه ۲۰۱۴